Euskararen Gramatika

7.2.4. ‘Osagarri-buru’ egiturako izen elkartuak

Gorago esan dugu bi modutako harremana egon daitekeela mugakizunaren eta mugatzailearen artean: modifikatzaile-buru harremana nahiz osagarri-buru harremana. Modifikatze edo zehazte hori nolakoa izan daitekeen aztertu dugu mugatzailearen eta mugakizunaren arteko harreman semantikoen harira (§ 7.2.2.2). Beste batzuetan, ordea, mugakizuna, osagarria eskatzen duen izena da. Horrelako izen elkartuak ikusiko ditugu ondoren.

Bi multzo handitan bil daitezke osagarri-buru harremana duten izen elkartuak. Batetik, izan aditzarekin predikatu konplexua osa dezaketen falta, asmo, behar, gogo, gura, nahi, beldur, egarri, gose, uste (§ 23.2.1.3.4) mugakizun dutenak. Bi osagaien arteko harremanari ez, baina mugakizunak elkartu osoari ematen dion esanahiari erreparaturik, bi sailetan banatu ziren horrelako elkartuak Hitz-Elkarketa/3 eta Hitz-Elkarketa/4 lanetan: lotsa-gabe, lo-falta izenaren pean biltzen dira gabezia, eza adierako mugakizuna duten elkartuak batetik, eta bestetik, asmo-elkarteak; izan ere, ‘asmoa’ adieraztea dute batean asmo, behar, gogo, gura eta sail horretako gainerako mugakizunek. Gramatika honetan baliaturiko irizpideen arabera, ‘osagarri-buru’ harremanari eman zaio lehentasuna.

Osagarri-buru harremana dute aditzetik eratorritako izena mugakizun duten elkartuek ere: egilea adierazten duten -le edo -tzaile atzizkien bidez eratorriak, edo gertaera, ekintza adierazten duten atzizkien bidez eratorriak (-era, -keta, -pen…).