Euskararen Gramatika

6.3.3. -ño

6.3.3a Hegoaldean -txo bezala, Iparraldeko testuetan bereziki emankorra da atzizki txikigarri hau. Zuberoan -ñi aldaera ageri da: amañi, aitañi, maiteñi, urzoñi. Izenei eransten zaie, bizidunei zein bizigabeei, zenbakarriei eta zenbakaitzei, baita izen elkartuei ere:

6.3.3b Aurkitu dugu beste atzizki txikigarri baten ondotik doan -ñoren adibide bat ere, herrixkaño. Ikus ditzagun adibide batzuk. Nire haurtzaroan fama txarra zuen Lanbarak gure xaharren mihietan, huntza entzutean erraten baitzuten, halako trufaño batekin: “Lanbarako ülün-zeinüa!” (iluñabarreko ezkila) (Argia); Egun, berriz itzuliño bat eginez delako estreinaldirat, argazkiño batzu ager-araziz egun xoragarri horren lekuko eta oroitgarri, hauxe dugu azpimarratu nahi (Herria); Diapo-irudien bidez, arras arrotza ginuen Afrikako ugarte ttipi horren doi bat ezagutzeko paradaño bat ukan dugu (Herria); Mende erdiño batek zonbat egun ditu (Herria); Badira ere Hendaian bildu direnak eta andanaño bat Daniel Poulou deputatuaren etxe aintzineraino itzuliño bat egin duena… (Herria); Hori da, eta hor Eñaut Etxemendi erakasle erneak ere egin zituen zenbait urteño (Herria); Deneri, Guy Poulou auzapezak egin daizkiote konplimenduak eta zintzur bustitzeño batekin segitu da elgarretaratze hori (Herria).

6.3.3c Adjektiboei ere erants diezaiekegu -ño, kolore adjektiboei (gorriño, horiño, xuriño). Aurki ditzakegu beste adibide bakan batzuk ere, baina ez da oso emankorra: bereziño, besteño, handiño, ttipiño. Toki bereziño bat egina zaio Frederic Lafitte mendigoizale gazteari (Herria); Ateak zerratuko dituela iheslarieri edo doi-doia arteka ttipiño bat utziko idekirik (Herria); Erromanoek egin zubi zahar beregizkoaren muthurretik etxe xuriño batzu, eslaian, harrapatzera bezala badoazkio petik gora (J. Etxepare); Eta orai horra nun besteño bat plazaratu duen, berdin aberatsa, “Euskal-Herriko etxeak” (Herria). Dena den, ez dago argi adibide horietan atzizki txikigarria izenondoari bakarrik dagokion ala [izen+adjektibo] adjektibo sintagma osoari; adierari erreparatuaz, badirudi sintagma osoa dela atzizki txikigarriak besarkatzen duena.