Euskararen Gramatika

6.3.1. Sarrera

Atal berezia osatzen dute pertsonei edo gauzei buruzko ikuspuntu edo iritzi subjektiboa adierazteko baliatzen ditugun atzizkiek. Sufijos apreciativos deitu zaie horrelakoei gaztelaniaz eta hiru azpiataletan banatu dituzte: handigarriak, txikigarriak eta gutxiespenezkoak (poblacho, villorrio, niñato…). Oinarriari eransten dioten ñabardura semantikoaz gain, badituzte bestelako ezaugarriak ere: ez dute oinarriaren kategoria aldatzen, eta kategoria bateko baino gehiagoko oinarriei erants dakizkieke (umetxo, txikitxo, berandutxo), nahiz ñabardura semantikoa ez beti berbera izan. Emankortasunean ere badira aldeak berehala ikusiko dugunez; batzuk ia edozein izeni edo izenondori erants dakizkieke, beste batzuk ez. Atzizki hauen beste ezaugarri bat flexio hizkien aurre-aurrean agertzea da; beraz, gainerako eratorpen-atzizkien ondoren: bertsolaritxo (*bertsotxolari). Ezaugarri horiek kontuan izanik, flexio hizkietatik gertu daudela esan izan da; euskaraz, esaterako, EGLUn eta Gramatika honetan ere, adjektiboaren mailakatzeaz ari garela aipatu ditugu adjektiboa oinarri duten mota honetako eratorriak; mailakatze horretarako marka morfologikotzat hartu ditugu. Hala ere, ondoren aztertu ditugun atzizkiek badute esanahi lexikoa, ez dira marka gramatikal hutsak. Eta flexio-morfemen aurretik kokatzen ditugu (artikuluaren, kasu markaren…. aurretik). Horrek guztiak eraman gaitu -txo, -ño, -kote eta horien antzeko atzizkiei Eratorpenean atal bat eskaintzera. Beste gramatika batzuetan ere, RAEren Nueva gramática de la lengua españolan edo Bosque eta Demontek argitaraturiko Gramática descriptiva de la lengua españolan, atal berezi bat eginaz, baina Eratorpenaren barruan aztertu dituzte horrelako atzizkiak. Euskaraz sail honetako atzizkiak horrenbeste ere ez direnez, alfabetoaren arabera zerrendaturik aztertuko ditugu; goraxeago esan bezala, gaztelaniaz hiru azpisail bereizi dituzten arren, euskaraz oro har handigarriak eta txikigarriak baino ez dituzte aipatu gramatikariek. Hala ere, ez da zaila zenbait eratorriren kasuan gutxiespenezko kutsua antzematea.