Euskararen Gramatika

4.5.6. -kuntza

4.5.6a Batez ere da/du motako aditzak ditu oinarrian atzizki honek: aldakuntza, asmakuntza, aurrerakuntza, bahikuntza, banakuntza, behakuntza, bereizkuntza, bustikuntza (Fonetika eta Fonologiaren arlokoa), eraikuntza, hezkuntza, hobekuntza, ikerkuntza, salakuntza, zapalkuntza. Askotan aditzoin berari -keta (§ 4.5.4) eta -kuntza erantsirik sorturiko bikoteak ikusiko ditugu, baina bietako bat da bestea baino askoz erabiliagoa (gehienetan -keta atzizkiduna: aldaketa / aldakuntza; asmaketa / asmakuntza; bahiketa / bahikuntza; banaketa / banakuntza; behaketa / behakuntza; bereizketa / bereizkuntza, sorketa / sorkuntza); edo aditzaren adiera jakin bat hartzen du oinarri batek (aurreraketa, esaterako, lasterketetan edo auto batek bestea aurreratzeari dagokio). Bestalde, -kunde atzizkia ere izan dezake ondoan (§ 4.5.5c).

4.5.6b Maiztasuna, agerraldi kopurua alde batera utzirik, ez da erraza bikote horietan zer alde dagoen zehaztea. Ikus, adibidez, ondorengo adibidea, ez dirudi ia alderik dagoenik ikerketa eta ikerkuntza eratorrien artean: Unibertsitatean ikerkuntza egiteko diru kopuruak atzera egin du, bistan denez, bederatzi urte horietan, diru gehiena unibertsitateari ez dagokion ikerketa militarretan erabili baita (Pérez Iglesias); Asmakuntza horrek, beste batzuekin batera, hala nola buztingilearen gurpila edo biribilak marrazteko konpasa, egundoko ospea eman zion (Juan Garzia); Transmisio mota horrek beste bereizkuntza bat ekarri zuen (Jon Muñoz); Ondoko salakuntza hauek egozten zaizkizue (Navarro). Adibide horietan ‘ondorioa’ balioa dute izen eratorriek, erakuslez, adjektiboz, bat zenbatzaileaz… lagundurik baitoaz. Beste hauetan, aldiz, ‘gertaera’ adierazten du: CIAk lagundu egin zuen, bestela CIArentzat berarentzat ere lan egiten zuen gizonaren bahikuntzan (Jimenez); Argindar ekoizpen zein erregai banakuntza sareez azken urteotan jabetu izanak (Sokarros).

Aditzoinaren argumentu egitura ‘esperimentatzailea’-‘gaia’ denean, ez du ondoan -keta atzizkiaz sorturiko izena izango: pairakuntza (izatekotan, pairamen); ez eta oinarria da motako aditza denean ere: azarkuntza (‘ausardia’).