8.4.12. Kataluniako Autonomia Erkidegoa

8.4.12.1. 20/1985 Legea, uztailaren 25ekoa, mendekotasuna sor dezaketen substantzien arloko prebentzioari eta laguntzari buruzkoa[1162]

I. KAPITULUA
Neurri mugatzaileak

24. artikulua[1163]

5. Katalunian merkaturatzen diren tabako-produktuen paketeen kanpoaldean agertu behar duen tabako-kontsumoaren arriskuei buruzko ohartarazpen-testua katalanez, gaztelaniaz edo bi hizkuntzetan idatzita egongo da.

8.4.12.2. 4/1987 Legea, martxoaren 24koa, Kataluniako Administrazio Publikoaren Eskolak arautzen dituena[1164]

3. artikulua

1. Eskolaren berezko eginkizunak izango dira:

l) Katalanaren irakaskuntzaren programazioan eta antolaketan laguntzea, eta, bereziki, Administrazioaren zerbitzuan diharduten langileen hizkuntza-kualifikazio osoa lortzera bideratutako administrazio-hizkeran, Kataluniako Hizkuntza Normalizazioari buruzko apirilaren 18ko 7/1983 Legean eta Generalitateko Administrazioaren Funtzio Publikoari buruzko uztailaren 23ko 17/1985 Legearen 34. eta 35. artikuluetan ezarritakoaren arabera.

8.4.12.3. 20/1987 Legea, azaroaren 12koa, Letra Katalanen Instituzioa deritzon Erakunde Autonomoa sortzen duena[1165]

Autogobernu-instituzioak berreskuratu eta demokrazia berrezarri ondoren, normaltasunez ekin ahal izan zaio Katalunian bizitza zibiko eta kulturalari; harrezkero, letra katalanek presentzia handiagoa izan dute gizartean, eta horrelaxe erakusten dute argitalpenen eta tiraden ugaritzeak, generoen dibertsifikazioak, eta kritika eta literatura-azterlanen espezializazioak.

Hala eta guztiz ere, literatura katalanaren sorkuntzak ezin izan du finkatu oraindik bere hizkuntza-eremuan dagokion posizioa eta aitortze soziala, eta ezin izan ditu lortu nazioarteko ezagutza- eta hedapen-maila egokiak.

Beharrezkoa da, beraz, baldintza egokiak sortzea idazle katalanek Kataluniako hizkuntza propioa erabil dezaten beren lanak egite aldera, eta horrek ez du norberaren sormena mugatu behar; aldi berean, idazle katalanen hedapena bultzatu behar da hiru alderditatik: sorkuntza laguntzea, berezko hizkuntza-eremuan zabaltzea eta beste hizkuntza-eremu batzuetara zabaltzea.

Hori guztia, aurrekari historiko baten tradizioa berreskuratuta, hau da, 1937. urtean larrialdi-egoeran izen berarekin sortu zen eta Kataluniako letra-gizon ospetsuenetako batzuek zuzendu zuten erakundea.

1. artikulua

Letra Katalanen Instituzioa sortzen da, izaera administratiboko erakunde autonomo gisa, Kultura Sailari atxikita; nortasun juridikoa eta ondare propioa izango ditu, bai eta bere helburuak betetzeko jarduteko gaitasun osoa ere, lege honen eta aplikatu beharreko erakunde autonomoei buruzko legeria orokorraren arabera.

2. artikulua[1166]

1. Letra Katalanen Instituzioaren helburuak dira literatura katalanaren sorkuntza sustatzea, sorkuntza hori Katalunian eta Kataluniatik kanpo ezagutaraztea eta zabaltzea, eta liburua eta irakurketa sustatzea.

2. Lege honen ondorioetarako, letra katalantzat joko da katalanezko literatura-ekoizpen osoa, edozein generotan egindakoa eta edozein bitartekoz zabaldua.

3. artikulua

Hauek izango dira Letra Katalanen Instituzioaren eginkizunak:

a) Katalanezko literatura-sorkuntza eta -azterlanak sustatzea, beka, pentsio, enkargu eta beste laguntza batzuen bidez, eta arreta espezifikoa eskaintzea egile berriak sartu eta zabaltzeari.

b) Literatura katalanaren ezagutza eta zabalkundea sustatzea haren hizkuntza-eremuan, betiere literatura-lanen irakurketa sustatuz gizarteko sektore eta estamentu guztietan eta ahal diren hedabide guztietan, eta literatura-ekoizpenaren eta egileen ezagutza sustatuz komunikabide modernoen edo arte-adierazpenen bitartez.

c) Literatura katalanaren ezagutza eta zabalkundea sustatzea estatuko eta estatutik kanpoko beste hizkuntza-arlo batzuetan, honako hauen bidez: antologiak eta aipamen deskribatzaileak eginez, katalanezko lanen kalitateko itzulpenak diruz lagunduz, argitalpen eleaniztunak argitaratuz eta mundu osoko unibertsitateekin, liburutegiekin, editoreekin, kritikarekin eta literatura-hedapenerako zentroekin harremanak izanez.

d) Katalanezko idazleen eta beste hizkuntza batzuetako idazleen arteko harremana sustatzea.

e) Idazleen artean haien gaitasunak komunikabide berrietara egokitzen laguntzeko jarduerak sustatzea, hala nola zinemako eta bideoko gidoiak egitea, irrati eta telebistarako idazketa, eta komikia.

f) Instituzioaren sorkuntzako helburuak betetzera bideratutako beste edozein ekimen bultzatzea.

4. artikulua

Honako hauek izango dira Letra Katalanen Instituzioaren organo artezkariak:

a) Gobernu Batzarra.

b) Zuzendaria.

c) Aholku Batzordea.

5. artikulua

1. Gobernu Batzarra batzarburuak, bi batzarburuordeek, batzarkideek eta idazkariak osatuko dute.

2. Batzarburua Kulturako sailburua izango da, eta batzarburuordeak, berriz, Ondare Idatzi eta Dokumentalaren zuzendari nagusia, eta Aholku Batzordeak bere kideen artetik aukeratutako idazle bat, zeinari dekano ere esan ahal izango baitzaio; batzarburuordeek batzarburuari lagunduko diote haren eginkizunetan eta hura ordeztuko dute bera ez dagoenean; idazkaria Kultura Saileko funtzionario bat izango da, saileko idazkari nagusiak izendatua, eta batzarraren bileretara joango da hitza duelarik, baina botorik ez.

3. Gobernu Batzarreko kideak honako hauek izango dira:

a) Kultura Zabaltzeko zuzendari nagusia.

b) Kultura Harremanen zuzendaria.

c) Kultura Koordinaziorako zuzendaria.

d) Ondare Idatzi eta Dokumentalaren Zuzendaritza Nagusiko zerbitzuburu bat.

e) Ekonomia eta Finantza Sailak izendatutako kontu-hartzaile-eskuordea.

f) Zuzendaria.

g) Aholku Batzordeko zazpi ordezkari, batzordekideen artetik izendatuak.

4. Gobernu Batzarraren bileretara aztertzen diren gai zehatzetako adituak joan ahal izango dira, aholkularitza teknikoa emateko.

6. artikulua

Hauek dira Gobernu Batzarraren eginkizunak:

a) Instituzioaren funtzionamendua arautu behar duten barne-araubideko arauak onestea.

b) Urtero, instituzioaren jardun-plan orokorra onestea, Aholku Batzordeari entzun ondoren.

c) Urtero onestea kudeaketari, ustiapenari eta aurrekontuaren proiektuari buruzko memoria.

d) Instituzioaren goi-zuzendaritza egikaritzea.

e) Instituzioak atxikita dituen ondasunak eta funtsak administratzea.

f) Langile-zerrendak eta langile-beharrizanak proposatzea.

g) Instituzioaren jarduerak proiektatzea eta gainbegiratzea.

h) Zuzendariari laguntzea haren eginkizunak egikaritzen.

7. artikulua

1. Batzarburuaren eginkizunak izango dira:

a) Instituzioaren ordezkaria izatea.

b) Gobernu Batzarraren eta Aholku Batzordearen bileretarako deialdia egitea eta bilera horietako buru eta moderatzaile izatea, eta bozketetan sortzen diren berdinketak ebaztea, kalitateko botoarekin. Batzarburuak, komenigarritzat jotzen badu, Gobernu Batzarraren eta Aholku Batzordearen baterako bilkurak deitu ahal izango ditu.

c) Bilkuren aktak bere sinaduraz baimentzea.

d) Erregelamendu bidez eman ahal zaion beste zeinahi eginkizun.

2. Batzarburuak bere eginkizunak batzarburuordeetatik edozeini eskuordetu ahal izango dizkio.

8. artikulua

Idazkariaren eginkizunak izango dira:

a) Batzarraren eta batzordearen bilkuren aktak egitea.

b) Batzarraren eta batzordearen erabakien ziurtagiriak egitea.

c) Aktak eta erabakien ziurtagiriak bere sinaduraz baimentzea.

9. artikulua

1. Aholku Batzordeak Gobernu Batzarreko batzarburu, batzarburuorde eta idazkari berberak izango ditu, eta, gainera, honako kide hauek ere izango ditu:

a) Idazle Katalanen Elkartearen lau ordezkari.

b) Pen Cluben Zentro Katalanaren bi ordezkari.

c) Hizkuntza eta Literatura Katalanen Nazioarteko Elkarteko ordezkari bat.

d) Idazleen Elkargo-elkarteko Kataluniako Atal Autonomoaren ordezkari bat.

e) Hizkuntza Katalaneko Elkartearen bi ordezkari.

f) Editoreen Gremioaren ordezkari bat.

g) Ikaskuntza Katalanen Institutuaren ordezkari bat.

h) Hizkuntza Katalaneko Itzultzaile, Interprete eta Zuzentzaileen Elkarte Profesionalaren ordezkari bat.

i) Hizkuntza Katalaneko Idazle Gazteen Elkartearen ordezkari bat.

j) Haurrentzako Liburuaren Kontseilu Katalanaren ordezkari bat.

k) Letra Katalanen Ohorezko Saria arestien jaso duten hiru idazleak.

l) Ikus-entzunezko hedabideen hiru ordezkari, Aholku Batzordeak proposatuta Kulturako sailburuak izendatuak (zinema, irratia, telebista, prentsa, antzerkia, etab.).

2. Aholku Batzordeko kideek kargua utziko dute, eta bakoitzak ordezkatzen duen erakundeak hala erabakitzen duenean ordeztuko dira.

Letra Katalanen Ohorezko Saria jaso dutenei dagokienez, saridun berri bakoitzak automatikoki ordeztuko du antzinatasun handiena duena.

10. artikulua

Aholku Batzordea instituzioaren organo aholku-emailea izango da, eta eginkizun hauek izango ditu:

a) Iritzia ematea batzordeburuak, batzordeburuordeek edo Gobernu Batzarrak helarazitako gai guztiei buruz. Aholku Batzordeari entzun egin beharko zaio nahitaez, instituzioaren urteko jarduera-plana onetsi aurretik eta zuzendaria izendatu aurretik.

b) Aholkularitza ematea instituzioak laguntzak ematerakoan. Horretarako, Aholku Batzordeak ordezkaritza izan beharko du bekak, pentsioak eta gainerako laguntzak emateko instituzioak deitutako lehiaketen adjudikazioan parte hartzen duten epaimahai guztietan.

c) Instituzioaren helburuak hobeto betetzeko egokitzat jotzen dituen ekintzak proposatzea.

11. artikulua

1. Instituzioko zuzendariak zerbitzuburuaren kategoria izango du, eta Kulturako sailburuak izendatuko du Aholku Batzordeari entzun ondoren.

2. Zuzendariak eginkizun hauek izango ditu:

a) Instituzioaren administrazio-zuzendaritza egikaritzea.

b) Gobernu Batzarraren erabakiak exekutatzea.

c) Instituzioaren izenean, haren jardueretatik eratorritako kontratuak kudeatzea, indarrean dauden xedapenetan ezarritako mugen barruan.

d) Langileen zuzendaritza egikaritzea.

e) Jarduera-plana, kudeaketari eta ustiapenari buruzko urteko memoria eta aurrekontuaren aurreproiektua prestatzea.

f) Gastuak eta ordainketak agintzea bere gain hartzea.

12. artikulua

1. Hauek izango dira instituzioaren baliabideak:

a) Erakunde autonomo horri dagozkion esleipenak, Generalitaten aurrekontu-legeetan jasota daudenak.

b) Haren ondasun eta zerbitzuen kudeaketa eta ustiapenetik eratorritako diru-sarrerak.

c) Ondare-ondasunen fruituak, errentak edo interesak.

d) Erakundeen eta partikularren borondatezko ekarpenak edo dirulaguntzak.

e) Esleitu dakiokeen beste edozein baliabide.

2. Instituzioaren aurrekontua urtekoa izango da, eta erakunde autonomoen aurrekontuei buruzko legeriaren mende egongo da.

3. Generalitati dagozkion salbuespenak eta onura fiskalak izango ditu instituzioak.

13. artikulua

1. Letra Katalanen Instituzioaren administrazio-egintzen aurka, administrazio-prozedurari buruz indarrean dauden arauek ezarritako errekurtsoak jarri ahal izango dira, berezitasun hauekin:

a) Instituzioaren administrazio-egintza guztien aurka gora jotzeko errekurtsoa aurkeztu ahal izango zaio Kulturako sailburuari.

b) Aparteko berrikuspen-errekurtsoa Generalitateko Kontseilu Betearazleari aurkeztuko zaio beti.

2. Administrazioarekiko auzi-errekurtsoa jartzea bidezkoa izango da jurisdikzio honetako legean ezarritakoaren arabera.

3. Akzio zibil eta laboralen egikaritzea aplikazio orokorreko arauek eraenduko dute, eta aurretiazko erreklamazioa Gobernu Batzarrari zuzenduko zaio beti.

Xedapen iragankorra

Lege hau 1988ko aurrekontu-ekitaldian hasiko da aplikatzen. Baimena ematen zaio Ekonomia eta Finantza Sailari Letra Katalanen Instituzioari aurrekontu-zuzkidura egiteko, Kultura Sailaren 1988rako aurrekontuan dauden kredituekin. Jardueren ustiapenetik lortzen diren diru-sarrerek eragindako kredituak handituko dituzte, kredituon zenbateko berean.

Azken xedapenak

Lehenengoa.— Lege hau Kataluniako Generalitaten Aldizkari Ofizialean argitaratu eta hurrengo egunean jarriko da indarrean.

Bigarrena.— Kontseilu Betearazleak lege hau garatu eta betearazteko beharrezkoak diren xedapen guztiak emango ditu. Bereziki, lege hau indarrean jarri eta hiru hilabeteko epean, Kontseilu Betearazleak Ondare Idatzi eta Dokumentalaren Zuzendaritza Nagusia berregituratuko du, eta Letra Katalanen Instituzioak bere gain hartutako eginkizunen arabera egokituko du.

Beraz, agintzen dut lege hau aplikatu behar zaien herritar guztiek lege hau betetzen lagundu dezatela eta auzitegi eta agintari eskudunek betearaz dezatela.

8.4.12.4. 1/1989 Legea, otsailaren 16koa, Ikaskuntza Mediterraneoen Institutu Katalana sortzekoa[1167]

Ikaskuntza Mediterraneoen Institutu Katalana sortzen da, Mediterraneoaren eremuko kultura-errealitateak aztertzen eta zabaltzen laguntzeko asmoz; izan ere, eremu horretan, Kataluniak eta hizkuntza bereko gainerako lurraldeek funtsezko zeregina izan dute.

1. artikulua

Ikaskuntza Mediterraneoen Institutu Katalana (MIIK) sortzen da, izaera administratiboko erakunde autonomo gisa, Kontseilu Betearazleak zehazten duen sailari atxikita; nortasun juridikoa eta ondare propioa izango ditu, bai eta bere xedeak betetzeko jardun-gaitasun osoa ere, betiere lege honen eta haren estatutuekin bat etorriz eta berari aplikatu beharreko erakunde autonomoei buruzko legeria orokorraren arabera.

2. artikulua

1. Institutuaren helburuak izango dira Mediterraneoko eremuaren barruan gai hauek aztertzea: ingurumena, industria, merkataritza, teknologia berriak eta kultura-errealitateak; bai eta Katalunian eta munduko gainerako herrialdeetan Mediterraneoko herrialdeetako errealitateak zabaltzen laguntzea ere.

2. Helburu horiek betetzeko, Institutuak ikastaroak, mintegiak, kongresuak eta erakusketak antolatu ahal izango ditu, bekak eta laguntzak eman ahal izango ditu, argitalpenak editatu ahal izango ditu eta, oro har, haren sorkuntzaren helburua lortzera bideratutako edozein ekimen bultzatu ahal izango du.

3. artikulua

Hauek dira Institutuaren organo artezkariak:

a) Gobernu Batzarra.

b) Zuzendaria.

4. artikulua

1. Gobernu Batzarrak kide hauek izango ditu:

a) Batzarburua, zeina Generalitateko presidentea izango baita.

b) Batzarburuordea, zeina Generalitateko Gobernuko sailburua izango baita.

c) Institutuko zuzendaria.

d) Sei kide, Presidentetza, Kultura, Industria eta Energia, Merkataritza, Kontsumo eta Turismo, Lurralde Politika eta Herri Lan eta Irakaskuntza sailen ordezkari gisa.

e) Institutuaren Aholku Batzordeko bi kide, Kontseiluak berak eskuordetuta.

2. Institutua atxikita dagoen saileko funtzionario batek jardungo du batzarreko idazkari-lanetan, eta hori bileretara joan ahal izango da, hitzik eta botorik gabe, bilkuren akta egingo du, erabakien ziurtagiriak egingo ditu eta batzuk zein besteak baimenduko ditu, batzarburuaren sinadurarekin eta oniritziarekin.

3. Gobernu Batzarrak Institutuko zuzendaritza-karguak kide gisa sartzea erabaki ahal izango du, baldin eta kargu horiek egotea beharrezkotzat jotzen badu.

5. artikulua

Hauek dira Gobernu Batzarraren eginkizunak:

a) Institutuaren jardun-plan orokorra urtero onestea, Aholku Batzordeari entzun ondoren.

b) Urtero onestea kudeaketari, ustiapenari eta aurrekontuaren proiektuari buruzko memoria.

c) Institutuari atxikitako ondasunak administratzea.

d) Langile-zerrendak eta langile-beharrizanak proposatzea.

e) Institutuaren jarduerak proiektatzea eta gainbegiratzea.

6. artikulua

Batzarburuaren eginkizunak izango dira:

a) Institutuaren goi-ordezkaritza egikaritzea.

b) Gobernu Batzarraren eta Aholku Batzordearen bileretarako deialdia egitea eta bilera horietako buru eta moderatzaile izatea, eta bozketetan sortzen diren berdinketak ebaztea, kalitateko botoarekin. Batzarburuak, komenigarritzat jotzen badu, Gobernu Batzarraren eta Aholku Batzordearen baterako bilkurak deitu ahal izango ditu.

c) Bilkuren aktak bere sinaduraz baimentzea.

d) Institutuaren jarduerak zuzentzea.

e) Urteko jarduera-plana prestatzea.

f) Erregelamendu bidez eman dakiokeen beste edozein eginkizun.

Batzarburuak bere eginkizunak eskuordetu ahal izango ditu.

7. artikulua

Institutuko zuzendaria Kontseilu Betearazlearen dekretu bidez izendatuko da, eta eginkizun hauek izango ditu:

a) Institutuaren zuzendaritza egikaritzea, batzarburuaren eta Gobernu Batzarraren jarraibideekin bat etorriz.

b) Gobernu Batzarraren erabakiak exekutatzea.

c) Institutuaren izenean, haren jardueren ondoriozko kontratuak kudeatzea, ezarritako mugen barruan.

d) Langileen zuzendaritza egikaritzea.

e) Kudeaketari eta ustiapenari buruzko urteko memoria eta aurrekontuaren aurreproiektua prestatzea.

f) Bere gain hartzea gastuak eta ordainketak agintzea, betiere ezarritako mugen barruan.

g) Bere gain hartzea Gobernu Batzarrak edo batzarburuak, beren eskudantzien barruan, agintzen dizkioten eginkizunak.

8. artikulua

1. Institutuak aholku batzorde baten laguntza izango du eta Institutuko burua izango da Institutuko burua bera, edo hark eskuordetzen duen pertsona.

2. Aholku Batzordeak eginkizun hauek izango ditu:

a) Iritzia ematea batzordeburuak edo Gobernu Batzarrak helarazitako gai guztiei buruz. Aholku Batzordeari entzun egin beharko zaio, Institutuaren urteko jarduera-plana onetsi aurretik.

b) Aholkularitza ematea Institutuak laguntzak emateko irizpideak finkatzeko, hala eskatzen zaionean.

c) Institutuak bere helburuak hobeto betetzeko egokitzat jotzen dituen ekintzak proposatzea.

3. Aholku Batzordea gutxienez hamar kidek osatuko dute; kideok Institutuko buruak izendatuko ditu, bizitza akademikoko, zientifikoko, artistikoko eta kulturaleko pertsona garrantzitsuen artetik, Institutuaren lanaren xede diren arloetan egindako jarduera eta ekarpenengatik nabarmendu direnak.

9. artikulua

1. Institutuaren zerbitzuko langileek lan-araubidea izango dute araubide.

2. 1. apartatuan ezarritako printzipio orokorraren salbuespen gisa, funtzionarioentzat gordeta geratuko dira Institutua atxikita dagoen sailari dagokion agintea egikaritzea, ikuskatzea edo kontrolatzea eskatzen duten lanpostuak.

3. Kontseilu Betearazleak Institutuari atxikitako langileen ordainsari-araubidea finkatuko du, antzeko erakundeetan erabilitako irizpideekin bat etorriz.

10. artikulua

1. Institutuaren baliabideak honako hauek izango dira:

a) Generalitaten aurrekontu-legeetan harentzat jasota dauden esleipenak.

b) Haren ondasun eta zerbitzuen kudeaketa eta ustiapenetik eratorritako diru-sarrerak.

c) Ondare-ondasunen fruituak, errentak edo interesak.

d) Erakundeen eta partikularren borondatezko ekarpenak edo dirulaguntzak.

e) Eman dakiokeen beste edozein baliabide.

2. Institutuaren aurrekontua urtekoa izango da, eta erakunde autonomoen aurrekontuei buruzko legeriaren mende egongo da.

3. Generalitati dagozkion salbuespen eta onura fiskalak izango ditu Institutuak.

11. artikulua

1. Institutuaren administrazio-egintzen aurka, administrazio-prozedurari buruz Katalunian aplikagarriak diren arauek ezarritako errekurtsoak jarri ahal izango dira, berezitasun hauekin:

a) Institutuaren administrazio-egintza guztien aurka, gora jotzeko errekurtsoa aurkeztu ahal izango zaio Institutua atxikita dagoen saileko titularrari.

b) Aparteko berrikuspen-errekurtsoa Generalitateko Kontseilu Betearazleari aurkeztuko zaio beti.

2. Administrazioarekiko auzi-errekurtsoa jartzea bidezkoa izango da jurisdikzio honetako legean ezarritakoaren arabera.

3. Akzio zibil eta laboralen egikaritzea aplikazio orokorreko arauek eraenduko dute, eta aurretiazko erreklamazioa Gobernu Batzarrari zuzenduko zaio beti.

Azken xedapena

Lege hau garatzeko eta betearazteko beharrezkoak diren arauak emateko ahalmena ematen zaio Kontseilu Betearazleari.

8.4.12.5. 9/1990 Legea, maiatzaren 16koa, Kataluniako Generalitaten, haren erakunde autonomoen eta Gizarte Segurantzako erakunde kudeatzaileen 1990erako aurrekontuei buruzkoa[1168]

Hogeita hamabigarren xedapen gehigarria

Katalogoetan jasotako lanpostuak izendatzeko erabilitako hizkera Emakumearen Kataluniako Institutuak egindako berdintasun-planera egokituko da, betiere diskriminaziorik ez egiteko sexuan oinarrituta.

8.4.12.6. 15/1990 Legea, uztailaren 9koa, Antolamendu Sanitarioari buruzkoa[1169]

V. KAPITULUA
Bitarteko pertsonalak

49. artikulua.— Langileak

3. Osasun-arloan erantzukizuna duten Kataluniako administrazioetako langileak hautatzeko eta lanpostuak betetzeko prozesuan, kontuan hartu beharko da langile horiek katalanez duten ezagutza, aplikatu beharreko legeriaren arabera.

8.4.12.7. 3/1991 Legea, martxoaren 18koa, Helduen Prestakuntzari buruzkoa[1170]

2. artikulua

Honako hauek dira lege honen helburuak:

c) Gure errealitate nazionalaren alderdi guztien eta, bereziki, hizkuntzarekin eta kulturarekin lotutako alderdi guztien ezagutza eta estatuko eta Europako beste herrien errealitatearen ezagutza sustatzea.

4. artikulua

Helduen prestakuntza iraunkorra honela egin daiteke:

f) Helduei katalanaren ikastaroak emanez.

8.4.12.8. 8/1991 Legea, maiatzaren 3koa, Ikaskuntza Katalanen Institutuaren Hizkuntza-agintaritzari buruzkoa[1171]

Enric Prat de la Riba Ikaskuntza Katalanen Institutua 1907an sortzera bultzatu zuten helburu nagusietako bat izan zen Kataluniako hizkuntzaren araudi orokorra finkatu eta eguneratuko zuen agintaritza akademiko bat sortzea, eta horrek ekarri zuen atal filologikoa ezartzea, zeina 1913an hasi baitzen lan arauemaileak hedatzen. Harrezkero, Institutuaren eginkizun nabarmena izan da hori, zeina aitortu baitzuten kulturako instituzioek eta pertsona ospetsuek, Kataluniako hizkuntza-komunitate osoak eta azaroaren 26ko 3118/1976 Dekretuak, zeina hedatzen baita katalanaren lurralde-eremu osora.

Ikaskuntza Katalanen Institutuaren ataza aitortzeko unean, kontuan hartu behar da komunikabideetako eta hainbat instituziotako hizkuntza-aholkulariek egindako lana ere, zeren garrantzitsuak izan baitira gizartean eta balioa izan baitute Kataluniaren arestiko historiako une zailetan haiek egin dituzten jarduerek.

Hala ere, Ikaskuntza Katalanen Institutuak finkatutako araudia hizkuntzaren funtzionamendurako esparrua da, eta hizkuntzaren garapena bermatzen du, hizkuntza-eremu osoan eta edozein mailatan ezinbestekoa den koherentziarekin.

Horrela, araudiaren esparruan hizkuntzaren osotasuna salbatuta, araudi hori behar bezain malgua da, hizkuntzaren lantzeak eragiten dien kolektiboek, beren erantzukizunpean, hizkuntza-errealizaziorako aukerak eta zehaztapenak ezar ditzaten eredu gisa, lortu nahi diren helburuetara eraginkortasun handiagoz hurbiltzeko.

Kataluniaren eremuari dagokionez, Generalitat berrezarri zenean hautatutako lehenengo gobernuaren lehenengo xedapenetako batek, ekainaren 27ko 90/1980 Dekretuak, ezarri zuen ezen Hizkuntza Politikarako Zuzendaritza Nagusiak egikaritu behar zuen hizkuntza-aholkularitzak Ikaskuntza Katalanen Institutuaren arauei jarraitu behar ziela.

Berrikiago, Ikaskuntza Katalanen Institutuak estatutu berriak onetsi zituen 1988ko apirilaren 25eko ezohiko osoko bilkuran; estatutuok eusten diote hizkuntzaren araudia ezartzeari, instituzio akademiko horren xedeetako bat gisa. Kataluniako Generalitaten Aldizkari Ofizialean ekainaren 5ean argitaratutako 1989ko maiatzaren 17ko ebazpen baten bidez, Generalitateko Zuzenbidearen eta Erakunde Juridikoen zuzendari nagusiak adierazi zuen estatutu horiek legearen araberakoak zirela, eta akademien erregistroan inskribatzeko eta Aldizkari Ofizialean argitaratzeko agindu zuen.

Ikaskuntza Katalanen Institutuaren araugintza-eginkizunaren garrantzia eta gizarte-irismena kontuan hartuta, komeni da lege-maila ematea eginkizun horren aitortza ofizialari.

1. artikulua

Aitortzen da Ikaskuntza Katalanen Institutua dela katalanaren hizkuntza-araudia ezartzeko eta eguneratzeko ardura duen instituzioa, betiere Institutuaren estatutuek ematen dizkioten gainerako eginkizunak alde batera utzi gabe.

2. artikulua

Generalitateko Administrazioaren, toki-korporazioen, Estatuak Katalunian duen Administrazioaren eta administrazio horien guztien mendeko erakunde autonomoen, enpresen eta gainerako erakunde eta instituzioen hizkuntza-erabilerak Ikaskuntza Katalanen Institutuak ezarritako araudia errespetatu behar du.

3. artikulua

Irakaskuntzako zentro publiko eta pribatuen eta titulartasun publikoko komunikabideen hizkuntza-erabilerak Ikaskuntza Katalanen Institutuak ezarritako araudia bete behar du.

4. artikulua

1. Generalitateko Administrazioak beharrezko lankidetza- eta aholkularitza-sistemak ezarriko ditu, 2. eta 3. artikuluetan aipatzen diren organismoek beren hizkuntza-erabileran irizpide koherenteak eta Ikaskuntza Katalanen Institutuak ezarritako hizkuntza-araudi orokorrarekin bat datozenak betetzen dituztela bermatzeko.

2. Generalitateko Administrazioak espezialitate-hizkuntzak Ikaskuntza Katalanen Institutuaren araudiaren arabera egiten direla zainduko du.

8.4.12.9. 16/1991 Legea, uztailaren 10ekoa, Udaltzaingoei buruzkoa[1172]

I. KAPITULUA
Udaltzaingoen kidegoetako eskala eta kategoriak

24. artikulua

3. Bigarren apartatuan zehaztutako taldeetan sartzeko, IV. tituluko II. kapituluan zehaztutako betekizunez gain, Generalitaten Administrazioan funtzio publikoari buruz indarrean dagoen araudiak talde bakoitzerako ezartzen dituen titulazioa eta hizkuntza-ezagutzak izatea eskatzen da.

I. KAPITULUA
Faltak eta zehapenak

48. artikulua

1. Hauek dira falta oso astunak:

b) b) Edozein jarduketa, baldin eta diskriminazioa badakar arraza, sexu, sexu-orientazio, erlijio, hizkuntza, iritzi, jaioleku edo auzotasun edo beste edozein tasun edo inguruabar pertsonal edo sozial dela eta.[1173]

8.4.12.10. 32/1991 Legea, abenduaren 24koa, Kataluniako Generalitaten 1992. urterako aurrekontuei buruzkoa[1174]

Hogeita bosgarren xedapen gehigarria

Kontseilu Betearazleak Kataluniako Generalitaten 1992rako aurrekontuko lanpostuen katalogoak onartuko ditu, Emakumearen Kataluniako Institutuak egindako berdintasun-plana betetzeko, betiere lanpostu bakoitza izendatzeko hizkera sexuan oinarritutako diskriminaziorik gabe erabiliko dela aurreikuste aldera.

8.4.12.11. 4/1993 Legea, martxoaren 18koa, Kataluniako Liburutegi-sistemari buruzkoa[1175]

II

Ondare bibliografikoaren muina eta ardatza Kataluniako Liburutegia da, zeina baita Kataluniako Liburutegi Nazionala, eta haren egitura euskarri desberdinetako material bibliografikoak biltzen dituzten unitateetan datza. Liburutegi Nazionalaren zeregina da Kataluniako ekoizpen bibliografikoa eta hizkuntza-eremu katalanarekin lotutakoa bildu, kontserbatu eta zabaltzea, eta Kataluniako ondare bibliografiko guztia zaindu behar du lurralde osoan. Beraz, harekin harremanak izan behar dituzte ondare-funtsak dituzten zentro guztiek, probintzietako liburutegi publikoak barne, batez ere 1835eko desamortizaziotik datozen funtsen gordailuzain gisa.

[…]

Generalitatek, herrialdeko instituzio gorena den aldetik, bere gain hartzen ditu nazio-izaerako azpiegitura horren kudeaketa-erantzukizunak, eta Mankomunitatearen, Ikaskuntza Katalanen Institutuaren eta Generalitat errepublikanoaren jaraunspena jasotzen du, bereziki Kataluniako Liburutegi, Artxibo, Museo eta Ondare Historiko, Artistiko eta Zientifikoaren Zerbitzuari buruzko 1934ko Legeagatik.

[…]

I. KAPITULUA
Definizioa eta egitura

7. artikulua Definizioa

1. Kataluniako Liburutegia liburutegi nazionala da. Haren zeregina da ekoizpen bibliografiko katalana eta katalanaren hizkuntza-eremuarekin lotutakoa bildu, kontserbatu eta zabaltzea, betiere lan bakoitzaren ekoizpen inprimatua barne, aldizkakoa edo ez, bai eta bisuala eta soinuzkoa ere; lan bakoitzetik gutxienez ale bat jaso behar du, erabilitako euskarria edo teknika edozein dela ere.

2. Kataluniako Liburutegiak ahaleginak egingo ditu ondare bibliografikoa kontserba eta zabal dadin; ondare horretan sartzen dira, 1. apartatuan deskribatutako lanez gain, Katalunian egonik kultura- edo historia-balio nabarmenak dituzten bibliografia-lanak, betiere ondare historiko eta kulturalari buruzko legerian ezarritakoaren arabera.

3. Kataluniako Liburutegia kultura katalanaren lehenengo zentro bibliografikoa da, eta izaera unibertsaleko kontsultarako eta ikerketa zientifikorako zentroa izango da, egin beharreko eskuratzeak eginez.

9. artikulua Eginkizunak

1. Kataluniako Liburutegiak, bere egiturako unitate bakoitzaren bidez, eginkizun hauek egikarituko ditu lurralde osoan:

a) Katalunian argitaratu edo ekoitzitako lan guztiak eta edozein arrazoirengatik hizkuntza-eremu katalanarekin erlazionatutakoak biltzea, kontserbatzea eta zabaltzea. Helburu hori lortzeko, lege-gordailuaren hartzailea izango da, eta bide horretatik heltzen ez zaizkion bibliografia-lan katalanak, berriz, berak eskuratuko ditu.

8.4.12.12. 9/1993 Legea, irailaren 30ekoa, Kataluniako Kultura-ondareari buruzkoa[1177]

III. KAPITULUA
Kataluniako kultura-ondarea osatzen duten gainerako ondasunak

20. artikulua.— Ondare bibliografikoa

2. Kataluniako ondare bibliografikoa honako ondasun bibliografiko hauek osatzen dute:

b) Ekoizpen bibliografiko katalana osatzen duten eta, edozein arrazoirengatik, hizkuntza-eremu katalanarekin zerikusia duten obren aleak, baldin eta agertzen ez bada gutxienez bi ale daudela Kataluniako liburutegi publikoetan.

8.4.12.13. 5/1994 Legea, maiatzaren 4koa, Kataluniako Suteak Prebenitzeko eta Itzaltzeko eta Salbamenduetarako Zerbitzua arautzen duena[1178]

V. KAPITULUA
Estatutu-araubidea

2. atala
Eskubideak

29. artikulua

2. Generalitateko suhiltzaileen kidegoko kideak sustatzeko baliagarri izan daitezkeen ikasketak eta katalanaren ezagutzan sakontzeko ikasketak sustatu eta bultzatuko dira. Era berean, kategorietara sartzeko gaikuntza-ikastaroak deituko dira aldian-aldian, bai eta prestakuntza espezifikoko ikastaroak ere.

8.4.12.14. 10/1994, Legea, uztailaren 11koa, Generalitateko “Mossos d’Esquadra” Poliziari buruzkoa[1179]

II. KAPITULUA
Jardun-printzipioak eta eginkizunak

1. atala
Jardun-printzipioak

11. artikulua

1. Segurtasun Indar eta Kidegoen Lege Organikoan ezarritakoaren arabera, “Mossos d’Esquadra” kidegoari honako jardun-printzipio hauek aplikatu behar zaizkio:

Bigarrena: Beren jarduketetan, “Mossos d’Esquadra” kidegoko kideek honako ereduzko kode hau bete beharko dute:

a) Euren eginkizunak betetzean, erabateko neutraltasun politikoz eta inpartzialtasunez jardungo dute, eta, horrenbesterekin, arraza, erlijioa, iritzia, sexua, hizkuntza, auzotasun-lekua, jaioterria edo beste edozein tasun edo inguruabar pertsonal edo sozial dela-eta inolako diskriminaziorik egin gabe.

II. KAPITULUA
“Mossos d’Esquadra” kidegoa

2. atala
Sarrera eta igoera

20. artikulua

1. Mossos d’Esquadra kidegoko eskaletan sartzeko, lege honetan eta gainerako araudi aplikagarrian ezarritako betekizunak bete behar dira, eta behar diren tituluak eduki behar dira edo 25 bis artikuluan ezarritako betekizunak bete behar dira, graduazio honekin bat etorriz, Enplegatu Publikoaren Oinarrizko Estatutuaren arabera:

a) Goi-mailako eskala: A taldeko titulazioa, A1 azpitaldea.

b) Eskala betearazlea: A taldeko titulazioa, A2 azpitaldea.

c) Bitarteko eskala: C taldeko titulazioa, C1 azpitaldea.

d) Oinarrizko eskala: C taldeko titulazioa, C1 azpitaldea.

e) Laguntza-eskala, fakultatiboen kategorian sartzeko: A taldeko titulazioa, A1 azpitaldea.

f) Laguntza-eskala, fakultatiboen kategorian sartzeko: A taldeko titulazioa, A2 azpitaldea.

[…]

3. 1. apartatuan zehaztutako taldeetan sartzeko, Generalitaten Administrazioan funtzio publikoari buruz indarrean dagoen araudiak talde bakoitzerako ezartzen dituen titulazioa eta hizkuntza-ezagutzak izatea eskatzen da.

IV. KAPITULUA
Diziplina-araubidea

2. atala
Faltak

68. artikulua

1. Hauek dira falta oso astunak:

b) Edozein jarduketa, baldin eta diskriminazioa badakar arraza, sexu, erlijio, hizkuntza, iritzi, jaioleku edo auzotasun edo beste edozein tasun edo inguruabar pertsonal edo sozial dela eta.

8.4.12.15. 3/1995 Legea, apirilaren 6koa, “Universitat Oberta de Catalunya” aitortzekoa[1180]

[…]

Fundació per a la Universitat Oberta de Catalunya fundazioak printzipio hauetan oinarritzen du Universitat Oberta de Catalunya:

1) Kataluniako errealitate kultural, sozial, zientifiko eta linguistikoan sustraitzen da, eta haren industria, merkataritza, arte eta zerbitzuen beharrizanekin lotuta dago.

[…]

4. artikulua.— Egitura ekonomikoa eta ikasketak

4. Universitat Obertak, hasieran, honako titulu ofizial hauek lortzera bideratutako irakaskuntzak antolatu behar ditu:

[…]

Filologia Katalaneko Lizentzia.

[…]

8.4.12.16. 8/1996 Legea, uztailaren 5ekoa, Kable Bidez Banatutako Ikus-entzunezko Programazioa arautzen duena[1182]

[…]

Kontuan hartzen da, era berean, kablearekin gauzatzen diren teknologia berrien zeregina. Ildo horretatik, Kataluniako hizkuntza-pluraltasuna babesteko, katalana babesteko neurriak hartu dira. Berritzailea da, halaber, telebista-hargailuetan programen edukien araberako hautaketa elektronikoa ahalbidetzen duten mekanismoak instalatzeari buruzko erreferentzia sartzea.

[…]

3. artikulua.— Programazioaren printzipioak

Kable bidezko telebista-zerbitzu publikoa ematen duten erakundeen emanaldiek printzipio hauek bete behar dituzte:

f) Kataluniako kulturaren eta katalanaren normalizazioa sustatzea, bai eta aranera sustatzea ere.

7. artikulua.— Hizkuntza-pluraltasuna

1. Telebistaren irrati-difusioko zerbitzu publikoa ematen duten erakundeek obra europarrak hedatzeko dagoen erreserba-denboraren % 50 erabili behar dute jatorria Kataluniako edozein hizkuntza ofizialetan duten adierazpen-obrak emateko. Obra horien % 50, gutxienez, katalanez izango direla bermatu behar da.

2. Jatorrizkoa ez den beste hizkuntza batera bikoiztutako film, telesail edo dokumentalen emanaldiak, gutxienez, katalanez bikoiztuta eskaini behar dira aldi berean. Printzipio bera aplikatu behar zaie azpitituludun produktuei.

3. Xedapen gehigarriak ezarritakoari kalterik egin gabe, egungo kanal irekiak, abonatuaren antenatik jasotakoak, 1. eta 2. apartatuetan ezarritako baldintzak bete gabe eskain daitezke.

4. Operadore eta programatzaile independenteek katalana erabili behar dute, gutxienez, abonatuekin ezartzen dituzten komunikazio-sistemetan, ikus-entzunezkoetan zein idatzizkoetan.

5. Operadoreak nagusiki katalanez eta, Aranen, araneraz emititzen diren telebista-difusioko zerbitzuak banatu behar dizkie sarera konektatutako abonatuei.

8.4.12.17. 17/1996 Legea, abenduaren 27koa, Ondare-prestazio Publikoak diren Prezio Publikoak finkatzen dituena[1184]

4. artikulua.— Kataluniako Generalitateko Aldizkari Ofizialaren eta Argitalpenen erakunde autonomoaren argitalpenen prezio publikoa

2. Hona hemen tarifak:

Lehenengoa.— Baimena ematen zaio Kataluniako Generalitateko Aldizkari Ofizialaren eta Argitalpenen erakunde autonomoaren Administrazio Kontseiluari, 100eko 5eraino gehitzea erabaki dezan, Diari Oficial de la Generalitat de Catalunya aldizkariaren hamar edizioek izan behar duten eragina dela eta; bost katalanez eta beste bost gaztelaniaz izango dira:

c) Ale solteen salmenta-prezioa unitateko 130 pezetakoa da. Argitaratutako azken zenbakiaren aurreko hilabetean, gutxienez, atzeratutako aleen salmenta-prezioa 200 pezetakoa da. Prezioak berdinak dira katalanezko eta gaztelaniazko argitalpenetarako.

Hirugarrena.— Diari Oficial de la Generalitat de Catalunyaren harpidetzaren prezioa, paperean eta mikrofitxetan, 43.680 pezetakoa da, eta eskatzen den edizioaren (katalana edo gaztelania) hiruhileko ale eta aurkibide guztiak bidali behar dira:

Laugarrena.— Diari Oficial de la Generalitat de Catalunyaren harpidetzaren prezioa, mikrofitxetan, 27.840 pezetakoa da, eta eskatzen den edizioaren (katalana edo gaztelania) hiruhileko aldizkari eta aurkibide guztiak bidali behar dira:

Seigarrena.— Indarrean dagoen araudiak salbuesten ez dituen iragarkien prezioa 3,14 pezetakoa da tarte eta altuerako milimetro bakoitzeko. Presako epea duten iragarkien prezioa 6,28 pezetakoa da tarte eta altuerako milimetro bakoitzeko. Prezio horietan bi edizioen argitalpena sartzen da, katalana eta gaztelaniazkoa.

8.4.12.18. 1/1998 Legea, urtarrilaren 7koa, Hizkuntza Politikari buruzkoa[1185]

Kataluniako Generalitateko presidentea

Ager bedi herritar guztientzat Kataluniako Parlamentuak onetsi duela eta nik, Erregearen izenean eta Kataluniako Autonomia Estatutuaren 33.2 artikuluak ezartzen duenaren arabera, Hizkuntza Politikari buruzko urtarrilaren 7ko 1/1998 Lege hau aldarrikatzen dudala.

I. Katalanaren esanahia eta egoera

Katalana funtsezko elementua da Kataluniaren eraketan eta nortasun nazionalean; herritarren komunikaziorako, integraziorako eta kohesio sozialerako oinarrizko tresna da, jatorri geografikoa edozein dela ere, eta Kataluniaren eta katalanez hitz egiten duten gainerako lurraldeen arteko lotura pribilegiatua du; izan ere, hizkuntza-komunitate bat osatzen du, mendeetan zehar, jatorrizko ahotsarekin, kultura unibertsalari ekarpen baliotsua egin diona. Gainera, Kataluniako herriak bere lurrarekiko eta berariazko kulturarekiko duen fideltasunaren testigantza izan da.

Jatorriz Kataluniako lurraldean sortua, beste lurralde batzuekin partekatua, non izen herrikoi eta are legal desberdinak ere jasotzen dituen, hizkuntza katalana beti herrialdearen berezko hizkuntza izan da, eta, beraz, Kataluniako historiako gertakari batzuek eragin negatiboa izan dute, egoera prekarioa eragin baitute. Egoera hori hainbat faktoreren ondorio da, hala nola, jasan duen jazarpen politikoaren eta gaztelaniaren legezko inposizioaren ondorio bi mende eta erdi baino gehiagoan; azken hamarkadetako aldaketa demografikoak gertatu ziren baldintza politiko eta sozioekonomikoen ondorio, eta, are gehiago, eremu mugatuko hizkuntzaren izaera, Europako beste hizkuntza ofizial batzuen antzekoa, bereziki gaur egungo munduan, non komunikazioak, informazioak eta kultura-industriek mundializaziora jotzen duten.

Beraz, egoera horien guztien ondorioz, Kataluniako egoera soziolinguistikoa konplexua da gaur egun. Erabateko normalizazioa lortu ez duen eta nazioarteko testuinguruan hiztun kopuru txiki samarra duen berezko hizkuntza baten errealitatearekin batera, Kataluniako lurraldeko herritar askok gaztelania dute ama-hizkuntza gisa, eta, hizkuntza horretatik abiatuta, Kataluniako kultura bera aberasten lagundu dute, beste hizkuntza batzuetako beste herritar batzuek egindako ekarpenarekin batera. Errealitate horrek, bada, Kataluniako berezko hizkuntza normalizatzen eraginkortasunez lagunduko duen hizkuntza-politika eskatzen du, aldi berean, herritar guztien hizkuntza-eskubideak zorrotz errespetatuko direla bermatuko duena.

II. Esparru juridikoa

Katalanaren egungo esparru juridikoa Espainiako 1978ko Konstituzioak eta Kataluniako 1979ko Autonomia Estatutuak zehazten dute.

Lehenengoak, Espainiako Estatua osatzen duten herrien aniztasuna aitortuz, honako hau ezartzen du, 3. artikuluan: “Gaztelania da Espainiako estatuaren hizkuntza ofiziala” eta, hizkuntza ofiziala denez, “Espainiar guztiek dute gaztelania jakiteko eginbeharra eta erabiltzeko eskubidea”. Gainera, Konstituzioak honako hau dio: “Espainiako beste hizkuntzak ere ofizialak izango dira haiei dagozkien autonomia-erkidegoetan, beraietako estatutuekin bat etorriz”.

Autonomia Estatutuak, 3. artikuluan, honako hau xedatzen du: “1. Kataluniako berezko hizkuntza katalana da. 2. Katalana Kataluniako ofiziala da, baita gaztelania ere, Espainiako Estatu osoan ofiziala dena. 3. Generalitatek bi hizkuntzen erabilera normala eta ofiziala bermatuko du, hizkuntza horien ezagutza ziurtatzeko beharrezko neurriak hartuko ditu, eta Kataluniako herritarren eskubide eta eginbeharrei dagokienez erabateko berdintasuna lortzea ahalbidetuko duten baldintzak sortuko ditu. 4. Araneraz hitz egitea irakasgaia izango da, eta errespetu eta babes berezia izango du”.

Kataluniako Hizkuntza Normalizazioari buruzko apirilaren 18ko 7/1983 Legeak garatu zituen estatutu-xedapen horiek. Lege horrek garrantzi handia izan zuen hizkuntzaren historian, eta katalana despenalizatzea ekarri zuen. Xedapen horiek indarrean egon ziren hamalau urteetan, herritarren gehiengoen artean zabaldu zen haren ezagutza, eta gizarteko sektore guztien artean itundutako politika bat ezarri zen, hizkuntza-normalizazioaren prozesuan gauzatu dena.

Legearen indarraldian aldaketa garrantzitsuak gertatu dira: arlo teknologikoan, informatikaren eta informazioaren autobideen erabilera orokortu da; kultura- eta merkataritza-arloan, merkataritza-askatasuna ezarri da, mailegu kulturalak orokortu dituena, bereziki komunikazioen eta ikus-entzunezkoen munduan; arlo politikoan, alde batetik, Espainia Europako Ekonomia Erkidegoan sartu da, gaur egun Europar Batasuna, eleaniztasunaren printzipioak zuzentzen duena, eta, bestetik, Generalitatek estatutuan aurreikusitako eskumenetako asko bereganatu ditu; arlo sozial eta soziolinguistikoan, katalanaren ezagutza orokortu egin da, eta horrek ez du beti ekarri erabilera publikoetan antzeko gorakada, eta migrazio-fluxuetan aldaketa nabarmena gertatu da. Gure herrian hizkuntza-eskubidearen bilakaera garrantzitsua ere gertatu da, hein batean Konstituzio Auzitegiaren jurisprudentziaren ondorioz eta neurri batean Kataluniako legeriaren eta doktrina-ikasketen ondorioz. Azkenik, Europako Parlamentuaren hainbat ebazpenen edukia nabarmendu behar da: 1987ko azaroaren 30ekoa, Europako Erkidegoko Gutxiengo Erregional eta Etnikoen Hizkuntza eta Kulturei buruzkoa; 1990eko abenduaren 11koa, Erkidegoko hizkuntzen eta katalanaren egoerari buruzkoa, eta 1994ko otsailaren 9koa, Europako Erkidegoko Gutxiengo Erregional eta Etnikoei buruzkoa. Aipatzekoak dira, halaber, Hizkuntza Erregional eta Gutxituen Europako Gutuna, Europako Kontseiluko Ministroen Batzordeak 1992ko azaroaren 5ean konbentzio gisa onetsia, eta Hizkuntza Eskubideen Adierazpen Unibertsala, Hizkuntza Eskubideen Munduko Konferentziak 1996ko ekainaren 6an onetsia Bartzelonan, Diputatuen Kongresuaren eta Kataluniako Parlamentuaren ahobatezko babesa izan zuena.

III. Lege honen helburuak

Inguruabar horiek guztiak direla eta, gomendagarria izan da 1983ko Legea aldatzea eta eguneratzea, eta orduan izan zen akordio politiko eta soziala berritzea, Administrazioan eta irakaskuntzan Hizkuntza Normalizatzeko Legeak bultzatutako prozesua sendotu ahal izateko, komunikabideen eta kultura-industrien arauketa gaurko beharretara egokitzeko eta mundu sozioekonomikora bideratutako hizkuntza-araudia ezartzeko, hori guztia orokortasunean aurrera egiteko helburuarekin. Katalanaren ezagutza osoa eta erabilera normala; horrek aukera eman behar du katalanaren erabilera sozialari bultzada berri bat emateko.

1983ko Legea aldatzeak eta eguneratzeak aukera eman behar du, halaber, hizkuntza-eskubide eta -eginbeharrei dagokienez erabateko berdintasunera iristeko estatutu-konpromisoa finkatzeko, eta, bereziki, bi hizkuntza ofizialak ezagutzeko eta erabiltzeko konpromisoa. Horrek esan nahi du Kataluniako herritarrek, indarrean dagoen estatutu-esparruaren arabera, katalana eta gaztelania ezagutu beharko dituztela, eta horiek erabiltzeko eskubidea izango dutela.

Bultzada hori emateko, ezinbestekoa da, halaber, estatuko eta Europako araudia aldatzea, eta sustapen-politikak eta dagozkien aurrekontu-zuzkidurak berrestea.

IV. Lege honen edukia eta egitura

Lege honek berezko hizkuntzaren eta hizkuntza ofizialaren kontzeptu juridikoak formulatzen ditu. Horrela, katalanera aplikatutako berezko hizkuntza kontzeptuak Kataluniako botere publikoak eta instituzioak behartzen ditu hura babestera, modu orokorrean erabiltzera eta maila guztietan erabilera publikoa sustatzera. Katalanari eta gaztelaniari aplikatutako hizkuntza ofizialaren kontzeptuak eskubide subjektiboak bermatzen dizkie herritarrei, esplizituki aldarrikatzen direnak: bi hizkuntzak ikastea, jarduera publiko eta pribatu guztietan askatasunez erabili ahal izatea, administrazioekiko harremanetan arreta jasotzea eta, mailaz maila eta progresiboki, jendaurreko zerbitzuak eskaintzen dituzten gizarte-eragile guztiekin harremanetan egotea, eta hizkuntzagatik diskriminatuak ez izatea. Printzipio horiek kontuan hartuta, Katalunian ofizialak diren bi hizkuntzen erabilera arautzen du legeak, eta katalanaren erabilera babesteko eta sustatzeko neurriak ezartzen ditu, haren normalizazioa lortzeko, bai eta eremu guztietan haren presentzia bermatzeko sustapen-neurriak ere.

Eremu ofizial eta administratiboan, lege honek ezartzen du Kataluniako administrazioek eta instituzioek katalana erabili behar dutela oro har, hargatik eragotzi gabe herritarrek katalanera hizkuntza ofizialean jotzeko duten eskubidea, eta aldarrikatzen du dokumentazio publiko eta pribatu guztiak balio osoa duela bi hizkuntza ofizialetako edozeinetan, bata bestearekiko erabateko independentziaz, eremu guztietan, Estatuko Administrazioa, Justizia Administrazioa eta Erregistroak barne.

Irakaskuntzari dagokionez, lege honek herritar guztiei bermatzen die bi hizkuntzen ezagutza osoa, eta, aldi berean, bermatzen du ikasleak ez direla talde desberdinetan diskriminatuko edo bereiziko hizkuntzagatik, 1983ko Legearen babesean aplikatutako hizkuntza-uztartzearen sistemari eutsiz eta Konstituzio Auzitegiaren jurisprudentziarekin bat etorriz. Unibertsitateko irakaskuntza katalanez sustatzeko neurriak ere ezarri ditu.

Komunikabideen eremuan, eta Generalitaten eskumenen esparruan, irrati- eta telebista-irratietan katalanaren erabilera arautzen du, irrati- eta telebista-espazioan berezko hizkuntzaren presentzia bermatze aldera, eta prentsa idatzia sustatzeko neurriak ezartzen ditu. Kultura-industriei dagokienez, mantendu eta indartu egiten ditu Zinematografia, Liburu, Kantu eta Ikuskizuneko Arteetarako Hizkuntza Normalizatzeko Legeak jada ezartzen zituen sustapen-neurriak, eta erreferentzia egiten die informatikari, komunikazio-sare telematikoei eta hizkuntza-ingeniaritzako produktuei, horiek bihurtu baitira informazioaren tratamenduaren oinarri eremu guztietan.

Eremu sozioekonomikoari dagokionez, katalanaren presentzia arautzeko eta hizkuntza horren erabilera sustatzeko neurriak hartzen ditu, merkatu-arrazoiak edo bestelakoak direla medio, behar adina bermatzen ez diren arlo guztietan. Horrela, enpresa publikoak, emakidadunak eta zerbitzu publikoetakoak aktiboki sartzen dira hizkuntza-normalizazioko prozesuan, kontsumitzaileen hizkuntza-eskubideak bermatzeko helburuarekin. Helburua da, mundu ekonomikoan, bi hizkuntzen arteko ekitate-egoera arian-arian lortzea, Kataluniako herritar guztiek katalanaren ezagutza osoa eskuratu ahala, eta betiere Generalitatek bultzatutako gizarte-kontzertazioaren bidez.

Azkenik, lege honek Arango Haraneko araneraren irakaskuntza eta erabilera aitortu, babestu eta sustatzen ditu, Arango Haraneko araubide bereziari buruzko uztailaren 13ko 16/1990 Legean aipatuta, eta Arango Haraneko berezko instituzioen eskumenak erabat errespetatuz.

Lege hau adierazgarria da herritarrentzat, eta betebeharrak sortzen ditu administrazioentzat eta enpresa jakin batzuentzat, baldin eta haien jardueraren zerbitzu publikoaren izaerak eta herritarren hizkuntza-eskubideen babesak hori gomendatzen badute.

Horrela, aplikatzekoa den araudi sektorialaren arabera, lege honetan ezarritako betebeharrak betetzen ez badituzte soilik egin ahal izango dute administrazio-jarduketa funtzionarioek eta aipatutako enpresek.

Egiturari dagokionez, lege honek hogeita hemeretzi artikulu, zortzi xedapen gehigarri, hiru xedapen iragankor eta hiru azken xedapen ditu. Artikuluak zazpi kapitulutan banatzen dira: printzipio orokorrak (atariko kapitulua), erabilera instituzionala (I. kapitulua), onomastika (II. kapitulua), irakaskuntza (III. kapitulua), komunikabideak eta kultura-industriak (IV. kapitulua), jarduera sozioekonomikoa (V. kapitulua) eta erakundeen bultzada (VI. kapitulua). Beraz, 7/1983 Legearen egiturari jarraitzen dio, eta horri onomastikara eta jarduera sozioekonomikora berariaz bideratutako kapituluak gehitzen zaizkio.

1. artikulua.— Lege honen xedea

1. Lege honen xedea Kataluniako Autonomia Estatutuaren 3. artikulua garatzea da, eremu guztietan katalanaren erabilera babestu, sustatu eta normalizatzeko, bai eta araneraren erabilera ere Arango Haranean, eta katalanaren eta gaztelaniaren erabilera normala eta ofiziala bermatzeko.

2. Lege honen helburu nagusiak honako hauek dira:

a) Herritar guztiek katalanaren erabilera babestea eta sustatzea.

b) Katalanaren eta gaztelaniaren erabilera ofiziala eraginkorra izatea, herritarrak inola diskriminatu gabe.

c) Administrazioan, irakaskuntzan, gizarte-komunikabideetan, kultura-industrietan eta mundu sozioekonomikoan katalanaren erabilera normalizatzea eta sustatzea.

d) Katalanaren ezagutza herritar guztiei zabaltzen zaiela ziurtatzea.

3. Lege honen helburua da, halaber, berdintasuna lortzea herritarren hizkuntza-eskubide eta -eginbeharrei dagokienez, beharrezko ekintzak sustatuz eta gaur egun berdintasun hori zailtzen duten oztopoak kenduz.

2. artikulua.— Berezko hizkuntza

1. Katalana Kataluniako berezko hizkuntza da, eta herri gisa singularizatzen du.

2. Katalana, berezko hizkuntza den aldetik, da:

a) Kataluniako instituzio guztien hizkuntza, eta bereziki Generalitateko Administrazioarena, toki-administrazioarena, korporazio publikoena, enpresa eta zerbitzu publikoena, komunikabide instituzionalena, irakaskuntzarena eta toponimiarena.

b) Nagusiki, Estatuko Administrazioak Katalunian erabiltzen duen hizkuntza, berak zehaztutako moduan, gainerako instituzioek eta, oro har, jendearentzako zerbitzuak eskaintzen dituzten enpresa eta erakundeek erabiltzen dutena.

c) 3. 2. apartatuan xedatutakoak instituzioen konpromiso berezia dakar berekin, haien ezagutza sustatzeko eta herritarren artean erabilera sustatzeko, katalanaren eta gaztelaniaren izaera ofiziala edozein dela ere.

3. artikulua.— Hizkuntza ofizialak

1. Katalana Kataluniako hizkuntza ofiziala da, baita gaztelania ere.

2. Katalana eta gaztelania, hizkuntza ofizial gisa, berdin erabil ditzakete herritarrek jarduera publiko eta pribatu guztietan, diskriminaziorik egin gabe. Hizkuntzari dagokionez, bi hizkuntza ofizialetako edozeinetan egindako egintza juridikoek erabateko baliozkotasuna eta eraginkortasuna dute.

4. artikulua.— Hizkuntza-eskubideak

1. Autonomia Estatutuaren 3. artikuluaren arabera, eta hizkuntza-eskubide eta -eginbeharrei dagokienez erabateko berdintasuna lortzeko baldintzak sortzeko Generalitaten politika aktiboaren esparruan, Katalunian pertsona orok du honako eskubide hauek ditu:

a) Bi hizkuntza ofizialak ezagutzekoa.

b) Bi hizkuntza ofizialetako edozeinetan aritzekoa, ahoz eta idatziz, harreman eta egintza publiko eta pribatuetan.

c) Bi hizkuntza ofizialetako edozeinetan arreta jasotzekoa, lege honek ezartzen duen moduan.

d) Bi hizkuntza ofizialetako edozein askatasunez eremu guztietan erabiltzekoa.

e) Erabiltzen duten hizkuntza ofiziala dela-eta diskriminaziorik ez jasatekoa.

2. Pertsona guztiek epaitegietara eta auzitegietara jo dezakete, beren hizkuntza erabiltzeko eskubidearen babes judiziala lortzeko.

3. Pertsona guztiek Generalitateko Administraziora eta Síndic de Greugesera jo dezakete, beren eskumenen eremuan hizkuntza-eskubideak berariaz bermatzeko jardun dezaten eskatuz.

5. artikulua.— Generalitaten jardunaren printzipio gidariak

1. Generalitatek honako hauek bermatu behar ditu: herritarren hizkuntza-eskubideak, katalanaren eta gaztelaniaren erabilera normala eta ofiziala, bi hizkuntzen irakaskuntza herritar guztiei, administrazioen zerbitzuan diharduten langileen hizkuntza-trebakuntza eta -gaikuntza, eta herritarren erabateko berdintasuna hizkuntza-eskubide eta -eginbeharrei dagokienez, eremu guztietan.

2. Generalitatek katalanaren erabilera anparatu, babestu eta sustatzeko jarduerak egin behar ditu eremu guztietan, beharrezko neurriak hartuz eta baliabide nahikoak erabiliz.

6. artikulua.— Katalanaren batasuna

1. Kataluniak hizkuntza-komunitate bera osatzen duten beste lurralde batzuekin partekatzen duen ondarea da katalana. Generalitatek katalanaren batasuna babestu behar du, eta katalanaren erabilera eta kanpo-proiekzioa eta katalanez hitz egiten duten lurraldeen arteko komunikazioa sustatu behar ditu.

2. Indarrean dagoen legeriaren arabera, Institut d’Estudis Catalans erakundeari dagokio hizkuntza-agintaritza.

7. artikulua.— Aranera aitortzea eta babestea.[1186]

Aranera, Arango Haraneko berezko okzitanieraren aldaera, Arango Haranaren araubide bereziari buruzko uztailaren 13ko 16/1990 Legeak arautzen du, erabilerari dagokionez, eta, osagarri gisa, lege honen manuek, zeinak ezin baitira interpretatu araneraren erabileraren kaltetan.

8. artikulua.— Arauak argitaratzea

1. Kataluniako Parlamentuak onesten dituen legeak Kataluniako Generalitaten Aldizkari Ofizialean argitaratzen dira, aldi berean, katalanez eta gaztelaniaz. Parlamentuari dagokio gaztelaniazko bertsio ofiziala egitea.

2. Kataluniako Generalitaten Aldizkari Ofizialean Gobernuaren, Administrazioaren eta Generalitaten eta toki-administrazioen xedapen orokorrak eta ebazpen arauemaileak aldi berean katalanez eta gaztelaniaz argitaratzen dira, hala badagokio.

9. artikulua.— Kataluniako administrazioen hizkuntza

1. Generalitatek, toki-administrazioek eta Kataluniako gainerako korporazio publikoek, haien mendeko instituzio eta enpresek eta beren zerbitzuen emakidadunek katalana erabili behar dute beren barne-jardunean eta beren arteko harremanetan. Kataluniako hizkuntza-eremuan bizi diren pertsona fisiko edo juridikoei zuzendutako komunikazio eta jakinarazpenetan ere erabili behar dute normalean, herritarrek gaztelaniaz jasotzeko duten eskubideari kalterik egin gabe, eskatuz gero.

2. Generalitateko Gobernuak, erregelamendu-xedapenen bidez, katalanaren erabilera arautu behar du bere eskumeneko organo guztien administrazio-jardueretan.

3. Toki-korporazioek eta unibertsitateek katalanaren erabilera arautu behar dute dagozkien eskumenen eremuan, 1. apartatuan xedatutakoaren arabera. Gainerako korporazio publiko guztiek ere arautu behar dute, zentzu berean.

10. artikulua.— Administrazio-prozedurak

1. Generalitateko Administrazioak, toki-administrazioek eta Kataluniako gainerako korporazioek izapidetutako administrazio-prozeduretan katalana erabili behar da, herritarrek dokumentuak aurkezteko, manifestazioak egiteko eta, eskatuz gero, jakinarazpenak gaztelaniaz jasotzeko duten eskubideari kalterik egin gabe.

2. Administrazioak eragiten dien horren lekukotza itzulia eman behar die hala eskatzen duten interesdunei, eskatutako hizkuntza ofizialean. Itzulpen-eskaerak ezin dio kalterik edo gasturik eragin eskatzaileari, ez eta prozeduran atzerapenik eragin ere, ez eta izapideak eten edo ezarritako epeak eten ere.

11. artikulua.— Kataluniako administrazioen zerbitzuko langileen hizkuntza-trebakuntza

1. Kataluniako administrazio, korporazio eta instituzio publikoetako langileek bi hizkuntza ofizialen ezagutza-maila egokia eta nahikoa izan behar dute, bai ahozko adierazpenean bai idatzizkoan, beren lanpostuari dagozkion eginkizunak betetzeko gai izan daitezen.

2. 1. apartatuan xedatutakoa betearazteko, Generalitateko Gobernuak katalana irakatsiko zaiela bermatu behar die Generalitateko Administrazioaren, toki-korporazioen, unibertsitate publikoen eta Kataluniako Justizia Administrazioaren zerbitzuan dauden langileei, eta langile horiek birziklatzeko neurriak sustatu behar ditu.

3. Generalitateko Administrazioko, toki-administrazioko eta unibertsitateetako administrazio eta zerbitzuetako (lan-kontratuko langileak barne) langileen plazak eskuratzeko hautaketa-prozesuan, katalanez dakiela egiaztatu behar da, bai ahozko adierazpenean, bai idatzizkoan, kasuan kasuko plazen berezko eginkizunetarako egokia den mailan, funtzio publikoaren legerian ezarritakoaren arabera.

12. artikulua.— Estatuko Administrazioa

1. Baliozkoak dira Estatuko Administrazioko organo eta enteen administrazio-jardunak, ahozkoak zein idatzizkoak, Katalunian egiten badira bi hizkuntza ofizialetako edozeinetan, itzulpenik egin beharrik gabe.

2. Pertsona orok du Kataluniako Estatuko Administrazioarekin harremanak izateko eskubidea, ahoz eta idatziz, aukeratzen duen hizkuntza ofizialean, eta arreta jasotzeko eskubidea, eta ezin zaie inolako itzulpenik eskatu.

13. artikulua.— Jarduketa judizialak

1. Baliozkoak dira jardun judizialak, ahozkoak zein idatzizkoak, bi hizkuntza ofizialetako edozeinetan egindakoak, itzulpenik behar izan gabe.

2. Pertsona orok du Justizia Administrazioarekin harremanak izateko eskubidea, ahoz eta idatziz, aukeratzen duen hizkuntza ofizialean, eta arreta jasotzeko eskubidea, eta ezin zaie inolako itzulpenik eskatu.

3. Hala eskatzen duten pertsona guztiek eskatutako hizkuntza ofizialean jaso behar dituzte eragiten dieten epai eta auto ebazleen lekukotzak, hizkuntza dela-eta atzerapenik izan gabe.

4. 1., 2. eta 3. apartatuetan xedatutakoa eliza-auzitegiei eta arbitraje-auzitegiei ere aplika dakieke.

5. Generalitaten mendeko Justizia Administrazioaren zerbitzuko langileen lanpostuak betetzeko, 11. artikuluan xedatutakoa aplikatu behar da, kasuan kasuko araudi espezifikoaren arabera, erregelamenduz ezarritako baldintzetan.

14. artikulua.— Dokumentu publikoak

1. Baliozkoak dira bi hizkuntza ofizialetako edozeinetan emandako dokumentu publikoak.

2. Dokumentu publikoak egilesleak aukeratutako hizkuntza ofizialean idatzi behar dira, edo, egilesle bat baino gehiago izanez gero, haiek akordatutako hizkuntzan. Hizkuntzari dagokionez adostasunik ez badago, idazkera edo dokumentua bi hizkuntza ofizialetan idatzi behar da.

3. Dokumentua idatzi aurretik, egilesleei esplizituki galdetu behar zaie zein hizkuntza aukeratzen duten; bata edo bestea aukeratzeak ez du inola ere atzerapenik ekarri behar dokumentuaren idazketan eta baimenean. Hizkuntza berariaz aukeratzen ez bada, dokumentua katalanez idatziko da.

4. Fede-emaile publikoek, interesdunak eskatzen duenaren arabera, gaztelaniaz edo katalanez entregatu behar dituzte kopiak eta lekukotzak, eta, beharrezkoa denean, dagozkien dokumentuak eta matrizeak itzuli behar dituzte, beren erantzukizunpean. Matrizearen oharrean eta kopiaren oinean itzulpenaren egitatea jaso behar da, baina ez da protokolizatu behar.

5. Fede-emaile publikoen bulegoek herritarrei arreta bi hizkuntza ofizialetako edozeinetan emateko moduan egon behar dute, eta beren lanpostuari dagozkion eginkizunak betetzeko behar bezalako ezagutza duten langileak izan behar dituzte.

15. artikulua.— Dokumentu zibilak eta merkataritzakoak

1. Hizkuntza ez da dokumentu pribatuen betekizun formala. Beraz, baliozkoak dira edozein hizkuntzatan idatzitakoak, hargatik eragotzi gabe lege zibilek, merkataritzakoek edo prozesalek horiek gauzatzeko eskatzen dituzten itzulpenak, hizkuntza ofiziala ez bada Katalunian.

2. Katalunian ofizialak diren bi hizkuntzetako edozeinetan idatzitako dokumentu pribatuak, kontratuzkoak edo ez, baliozkoak dira eta ez dute inolako itzulpenik behar Kataluniako lurralde-eremuan horiek betetzea judizialki edo judizioz kanpo eskatzeko.

3. 2. apartatuan aipatutako dokumentuak aldeek adostutako hizkuntza ofizialean idatzi behar dira. Hala ere, atxikipen-kontratuak, kontratu arautuak, ereduzko klausulak dituzten kontratuak edo baldintza orokorrak dituztenak badira, kontsumitzaileek aukeratzen duten hizkuntzan idatzi behar dira, eta bezeroen eskura egon behar dute berehala, katalanez eta gaztelaniaz ale bereizietan.

4. Baliozkoak dira mota guztietako balore-tituluak, merkataritza-sozietateen akzioak ordezkatzen dituztenak barne, bi hizkuntza ofizialetako edozeinetan idatzitakoak.

5. Finantza-erakundeek bezeroei eskainitako txekeak, ordaindukoak, txeketegiak eta gainerako dokumentuak katalanez idatzi behar dira, gutxienez.

16. artikulua.— Lan-hitzarmen kolektiboak

1. Baliozkoak dira bi hizkuntza ofizialetako edozeinetan idatzitako lan-hitzarmen kolektiboak.

2. Lan-hitzarmen kolektiboak aldeek adostutako hizkuntza ofizialean idatzi behar dira, edo, akordiorik ez badago, bi hizkuntza ofizialetan eta ale bereizietan.

17. artikulua.— Erregistro publikoak

1. Baliozkoak dira bi hizkuntza ofizialetako edozeinetan egindako erregistro-idazpenak.

2. Kataluniako erregistro publiko guztietan, administrazio-izaera bakarrik dutenetan izan ezik, idazpenak egin behar dira dokumentua zein hizkuntza ofizialetan idatzita egon edo adierazpena zein hizkuntza ofizialetan egin. Dokumentua elebiduna bada, idazpena egingo da erregistrora aurkezten duenak adierazitako hizkuntzan.

3. Eskaeran erabilitako hizkuntza ofizialean egin behar dituzte ziurtagiriak erregistratzaileek.

4. Erregistroetako bulegoek herritarrei arreta bi hizkuntza ofizialetako edozeinetan emateko moduan egon behar dute, eta bulego horiek behar bezala eta behar bezala ezagutzen dituzten langileak izan behar dituzte, beren lanpostuari dagozkion eginkizunak betetzeko gai izan daitezen.

5. Bermatu behar da Erregistroko bulegoan berehala eta fidagarritasunez egin ahal izango dela, ahoz edo idatziz, interesdunak eskatutako edozein idazpenen interpretazioa eta itzulpena hizkuntza ofizialera.

6. Erregistroetako bulegoetan jendearen eskura dauden formularioak eta gainerako inprimakiak katalanez idatzi behar dira, gutxienez.

18. artikulua.— Toponimia

1. Kataluniako toponimoen forma ofizial bakarra katalana da, Institut d’Estudis Catalans erakundearen hizkuntza-araudiaren arabera, Arango Haranekoak izan ezik, aranera baitute.

2. Udalerrien eta eskualdeen izenak toki-araubidearen legeriak eraentzen ditu.

3. Era guztietako hiribideen eta biztanleguneen izenak zehaztea udalei dagokie, eta Kataluniako gainerako toponimoena Generalitateko Gobernuari dagokio, hiriarteko bideak barne, horiek noren mende dauden kontuan hartu gabe.

4. 2. eta 3. apartatuetan aipatzen diren izendapenak legezkoak dira ondorio guztietarako, eta errotulazioak horiekin bat etorri behar du. Generalitateko Gobernuari dagokio errotulazio publikoaren normalizazioa arautzea, betiere barne-zuzenbidearen parte izatera igaro diren nazioarteko arauak errespetatuz.

19. artikulua.— Antroponimia

1. Kataluniako herritarrek eskubidea dute beren izen-abizenak katalanez modu arauemaile egokian erabiltzeko eta abizenen artean "i" juntagailua sartzeko.

2. Interesdunek erregistro zibilean egiaztagiria jaso ahal izango dute beren izen-abizenak katalanez eta arauz zuzen daudela, ezarpen-data edozein dela ere, arduradunari egindako adierazpen soilaren bidez, eta erregelamendu bidez ezarri behar diren hizkuntza-zuzentasuna egiaztatzen duten dokumentuak aurkeztu beharko dituzte.

3. Arau hau Arango izen eta abizenei aplika dakieke, Arango hizkuntza-araudiari dagokionez.

20. artikulua.— Irakaskuntzaren hizkuntza

1. Katalana, Kataluniako berezko hizkuntza den aldetik, irakaskuntzakoa ere bada, hezkuntza-maila eta -modalitate guztietan.

2. Edozein mailatako irakaskuntza-zentroek katalana erabili behar dute irakaskuntza- eta administrazio-jardueretan, bai barnekoetan, bai kanpokoetan.

21. artikulua.— Unibertsitateaz kanpoko irakaskuntza

1. Katalana, normalean, irakaskuntza- eta ikaskuntza-hizkuntza gisa erabili behar da unibertsitateaz kanpoko irakaskuntzan.

2. Haurrek lehen irakaskuntza beren ohiko hizkuntzan jasotzeko eskubidea dute, hau da, katalanez edo gaztelaniaz. Administrazioak eskubide hori bermatu behar du, eta hori gauzatzeko behar diren bitartekoak jarri behar ditu. Gurasoek edo tutoreek beren seme-alaben izenean jardun dezakete, aplikatzeko eskatuz.

3. Katalanaren eta gaztelaniaren irakaskuntzak presentzia egokia bermatu behar du ikasketa-planetan; horrela, haur guztiek, irakaskuntza hastean duten ohiko hizkuntza edozein dela ere, bi hizkuntza ofizialak normal eta zuzen erabili ahal izango dituzte derrigorrezko hezkuntzaren amaieran.

4. Derrigorrezko irakaskuntza ondokoan, bi hizkuntzen ezagutza eta erabilera hobetzea bermatuko duten programazio- eta irakaskuntza-politikak sustatu behar ditu Hezkuntza Administrazioak, gazte guztiek irakaskuntza horien berezko tresna- eta kultura-ezagutza eskura dezaten.

5. Ikasleak ez dira bereizi behar zentro edo talde desberdinetan, beren ohiko hizkuntza dela-eta.

6. Bigarren Hezkuntzako graduatu-titulua ezin zaie eman etapa honetako berezko ahozko eta idatzizko eta gaztelaniazko ezagutzak dituztela egiaztatzen ez duten ikasleei.

7. Katalanaren ezagutza egiaztatzea ezin da eskatu irakaskuntzan edo irakaskuntzaren zati batean ikasi ez duten edo derrigorrezko irakaskuntza Kataluniako lurraldetik kanpo egin duten ikasleen kasuan, Generalitateko Gobernuak erregelamendu bidez ezarri behar dituen inguruabarretan.

8. Kataluniako hezkuntza-sisteman berandu sartzen diren ikasleek katalana ikasteko laguntza berezia eta gehigarria jaso behar dute.

22. artikulua.— Unibertsitateko irakaskuntza

1. Goi-mailako eta unibertsitateko irakaskuntza-zentroetan, irakasleek eta ikasleek nahi duten hizkuntza ofiziala erabiltzeko eskubidea dute, ahoz edo idatziz.

2. Generalitateko Gobernuak, unibertsitateek eta goi-mailako irakaskuntzako instituzioek, bakoitzak bere eskumenen eremuan, beharrezkoak diren neurriak hartu behar dituzte, irakaskuntzako, irakaskuntzaz kanpoko eta ikerketako jardueretan katalanaren erabilera bermatzeko eta sustatzeko, doktorego-tesiak irakurtzea eta oposizioak egitea barne.

3. Unibertsitateek ikastaro eta bestelako bitarteko egokiak eskaini behar dituzte ikasleek eta irakasleek katalanaren ulermena eta ezagutza hobetu ditzaten.

4. Unibertsitateek, beharrezkoa izanez gero, hizkuntza erabiltzeko irizpide espezifikoak ezar ditzakete nazioarteko konpromisoekin zerikusia duten jardueretan.

23. artikulua.— Etengabeko prestakuntza eta araubide bereziko irakaskuntzak

1. Helduen etengabeko prestakuntzako ikastaroen programazioan nahitaezkoa da katalana eta gaztelania irakastea.

2. Hizkuntzen araubide bereziko irakaskuntza-zentroetan, nahitaezkoa da bi hizkuntza ofizialen irakaskuntza eskaintzea.

3. Generalitaten mendeko araubide bereziko irakaskuntza-zentroetan, hizkuntza irakasten ez denean, katalanezko ikastaroak eskaini behar zaizkie hizkuntza hori behar beste ezagutzen ez duten ikasleei.

24. artikulua.— Irakasleak.

1. Unibertsitateaz kanpoko edozein mailatako Kataluniako irakaskuntza-zentroetako irakasleek bi hizkuntza ofizialak jakin behar dituzte, eta irakaskuntzan hizkuntza horiek erabiltzeko moduan egon behar dute.

2. Ikastaroetarako eta irakasleen prestakuntza-zentroetarako ikasketa-planak egitean, ikasleek bi hizkuntza ofizialetan gaitasun osoa lortu behar dute, irakaskuntza-espezialitate bakoitzaren eskakizunen arabera.

3. Kataluniako unibertsitate-irakaskuntzako zentroetako irakasleek bi hizkuntza ofizialak behar bezala ezagutu behar dituzte, beren irakaskuntza-zereginaren eskakizunen arabera. Arau hau ez zaie aplikatuko irakasle bisitariei eta antzeko beste kasu batzuei. Unibertsitateei dagokie manu hau betetzeko mekanismo eta epe egokiak ezartzea.

25. artikulua.— Irrati eta telebista publikoak

1. Generalitatek eta Kataluniako toki-korporazioek kudeatzen dituzten irrati- eta telebista-hedabideetan, katalana erabili ohi da. Esparru horretan, toki-korporazioen mendeko hedabideek kontuan har ditzakete beren ikus-entzuleen ezaugarriak.

2. 26. artikuluko 1. eta 5. apartatuetan xedatutakoa aplikatzeari kalterik egin gabe, artikulu honetako 1. apartatuan aipatzen diren komunikabideek Kataluniako kultura-adierazpenak sustatu behar dituzte, bereziki katalanez egiten direnak.

3. Kataluniako Irrati eta Telebista Korporazioak Arango Haranerako irrati- eta telebista-emisioen programazio erregularra bermatu behar du.

4. Generalitateko Gobernuak erraztu behar du katalanez emititzen duten beste lurralde batzuetako telebistak Katalunian behar bezala jasotzea.

26. artikulua.— Emakidako irrati- eta telebistak

1. Kable bidez Banatutako Ikus-entzunezko Programazioa arautzen duen uztailaren 5eko 8/1996 Legea aplikatzeari kalterik egin gabe, lege horretan aipatzen diren erakundeek bermatu behar dute, gutxienez, edozein motatako ekoizpen propioko programak emititzen emandako denboraren eta eskaintzen dituzten gainerako telezerbitzuen % 50 katalanez izango dela.

2. Kataluniako lurralde-eremuko kudeaketa pribatuko telebista-emakidadunei ere aplikatuko zaie 1. apartatuan xedatutakoa.

3. Generalitatek emandako emakidako irrati-difusioko igorleek bermatu behar dute, gutxienez, emisio-denboraren 100eko 50 katalanez izango dela; hala ere, Generalitateko Gobernuak, bere ikus-entzuleen ezaugarriak kontuan hartuta, erregelamendu bidez alda dezake ehuneko hori.

4. Generalitateko Gobernuak katalanaren erabilera sartu behar du lurreko uhinen bidezko telebista-kateen, kable bidez banatutako telebista-kanalen eta irrati-difusioko irratien emakidak esleitzeko irizpideetako bat gisa ezarritako gutxienekoak baino ehuneko handiagoetan.

5. Irrati- eta telebista-irratiek bermatu behar dute musika kantatuaren programazioan artista katalanek ekoitzitako kantuen presentzia egokia egongo dela, eta gutxienez 100eko 25 katalanez edo araneraz interpretatutako abestiak izango direla.

6. Artikulu honetan aipatzen diren eta Arango Haranerako emititzen edo banatzen duten irratiek araneraren presentzia esanguratsua bermatu behar dute programazioan.

27. artikulua.— Idatzizko komunikabideak

1. Idatzizko komunikabideetan eta Generalitatek eta toki-korporazioek argitaratutako aldizkako argitalpenetan, katalana erabili ohi da.

2. Generalitateko Gobernuak osorik edo gehienbat katalanez idatzitako hedapen orokorreko aldizkako argitalpenak sustatu eta diruz lagundu behar ditu.

3. Generalitateko Gobernuak eta toki-korporazioek osorik edo gehienbat katalanez idatzitako tokiko edo eskualdeko aldizkako argitalpenak sustatu eta diruz lagundu behar dituzte.

4. 2. eta 3. apartatuetan aipatzen diren dirulaguntzak emateko, katalana zabaltzeko, merkaturatzeko eta erabiltzeko irizpide objektiboei jarraitu behar zaie, aurrekontu-aurreikuspenen barruan eta Parlamentuaren edo toki-korporazioetako osoko bilkuren kontrolpean.

28. artikulua.— Kultura-industriak eta ikuskizunaren arteak

1. Generalitateko Gobernuak lagundu, suspertu eta sustatu egin behar du:

a) Kataluniako literatura- eta zientzia-sorkuntza, berezko hizkuntza-eremuaren barruan eta kanpoan, eta katalanezko literatura- eta zientzia-lanak beste hizkuntza batzuetara itzultzea, bai eta beste hizkuntza batzuetan idatzitako lanak katalanera itzultzea ere.

b) Aldizkako liburuak eta argitalpenak katalanez editatzea, banatzea eta zabaltzea.

c) Katalanezko ekoizpen zinematografikoa eta katalanez bikoiztutako eta azpititulatutako jatorrizko adierazpen ez-katalanezko filmak, eta produktu horiek banatzea, edozein formatutan, eta erakustea.

d) Soinu-grabazioak eta ikus-entzunezko materiala katalanez ekoiztea, banatzea eta zabaltzea.

e) Kataluniako ikuskizun-arteak ekoiztea eta antzeztea.

f) Katalanez abestutako musika sortzea, interpretatzea eta zabaltzea.

g) Idatzizko eta entzunezko materiala katalanez ekoiztea, editatzea eta banatzea, itsuentzat, eta oinarrizko kultura-eskaintza bat, katalanez, sektore horretarako.

h) Kataluniako beste edozein kultura-adierazpen publiko.

2. Kultura-industrietan eta bestelakoetan katalanaren erabilera sustatzeko hartzen diren neurri guztiak irizpide objektiboekin aplikatu behar dira, diskriminaziorik gabe eta aurrekontu-aurreikuspenen barruan.

3. Eskaintza zinematografikoan katalanaren presentzia esanguratsua bermatzeko, Generalitateko Gobernuak erregelamendu bidez pantailako eta banaketako hizkuntza-kuotak ezarri ahal izango ditu jatorrizkoa ez den beste hizkuntza batean banatzen eta erakusten diren produktu zinematografikoetarako. Katalanez bikoiztutako edo azpititulatutako ekoizpen zinematografikoetarako ezarritako kuotek ezin dute banatzaileen eta erakusketarien urteko eskaintzaren % 50 gainditu, eta irizpide objektiboetan oinarritu behar dira. Horri dagokion erregulazioa Zinematografia Babestu eta Sustatzeari buruzko ekainaren 8ko 17/1994 Estatuko Legearen esparruan egin behar da, lege horrek ezartzen duen araubidearen arabera.

29. artikulua.— Hizkuntzaren eta informatikaren industriak

Generalitateko Gobernuak neurri egokien bidez lagundu, suspertu eta sustatu behar ditu:

a) Hizkuntza-industriekin zerikusia duten katalanezko era guztietako produktuak ikertzea, ekoiztea eta merkaturatzea, hala nola ahotsa ezagutzeko sistemak, itzulpen automatikokoak eta antzekoak edo aurrerapen teknologikoen arabera izan daitezkeen beste batzuk.

b) Katalanezko softwareak, ordenagailu-jokoak, edizio digitalak eta multimedia-lanak ekoiztea, banatzea eta merkaturatzea, eta, hala badagokio, produktu horiek katalanera itzultzea.

c) Informazio-sare telematikoetan katalanezko produktuak eta informazioak egotea.

30. artikulua.— Enpresa publikoak

1. Generalitaten eta toki-korporazioen enpresa publikoek, bai eta enpresa emakidadunek ere, emandako zerbitzua kudeatzen edo ustiatzen dutenean, katalana erabili behar dute normalean barne-jarduketa eta -dokumentazioan, errotulazioan eta ekoizten edo eskaintzen dituzten produktu edo zerbitzuak erabiltzeko, etiketatzeko eta enbalatzeko jarraibideetan.

2. 1. apartatuan aipatzen diren enpresek katalana erabili behar dute normalean Kataluniako hizkuntza-eremuan bizi diren pertsonei zuzendutako komunikazio eta jakinarazpenetan, fakturak eta gainerako trafiko-dokumentuak barne, hargatik eragotzi gabe herritarrek komunikazio eta jakinarazpen horiek gaztelaniaz edo, hala badagokio, katalanez jasotzeko duten eskubidea, hala eskatzen badute.

31. artikulua.— Zerbitzu publikoko enpresak

1. Zerbitzu publikoak eskaintzen dituzten enpresa eta erakunde publiko edo pribatuek, hala nola garraio, hornidura, komunikazio eta bestelakoek, katalana erabili behar dute gutxienez errotulazioan eta komunikazio megafonikoetan.

2. 1. apartatuan aipatzen diren enpresa eta erakundeek Katalunian bizi diren pertsonei zuzendutako komunikazio eta jakinarazpen idatziak, fakturak eta trafikoko gainerako dokumentuak barne, katalanez egin behar dira gutxienez, herritarrek, eskatuz gero, gaztelaniaz jasotzeko duten eskubideari kalterik egin gabe.

3. Fakturei eta trafikoko gainerako dokumentuei buruz 2. apartatuan xedatutakoak ez dio kalterik egingo Estatuak zerbitzu horiek zuzenean edo bere enpresa eta erakundeen bidez ematen dituenean zerbitzu horiek antolatzeko duen eskumenari.

32. artikulua.— Jendaurreko arreta

1. Katalunian produktuak saltzen edo zerbitzuak ematen dituzten enpresek eta establezimenduek kontsumitzaileei arreta emateko moduan egon behar dute, Katalunian ofizialak diren hizkuntzetako edozeinetan hitz egiten badute.

2. Generalitateko Gobernuak, neurri egokiekin, katalanaren erabilera areagotzea sustatu behar du 1. apartatuan aipatzen den eremuan.

3. Jendaurreko establezimenduetako erabiltzaileentzako eta kontsumitzaileentzako seinaleek, informazio orokorreko kartel finkoek eta zerbitzu-eskaintzako dokumentuek katalanez idatzita egon behar dute, gutxienez. Arau hori ez zaie aplikatzen jabetza industrialaren legeriak babestutako marka, izen komertzial eta errotuluei.

33. artikulua.— Itundutako edo diruz lagundutako enpresak

Generalitatekin edo Kataluniako toki-korporazioekin lankidetza-itun edo -hitzarmen bat sinatu duten enpresek, edo haien laguntzen edo dirulaguntzen onuradun direnek, gutxienez katalana erabili behar dute errotulazioan, abisuetan eta jendeari zuzendutako dokumentazioan, laguntzaren edo hitzarmenaren xedeari lotuta badaude, gutxienez.

34. artikulua.— Kontsumitzaileei eta erabiltzaileei informazioa ematea

1. Kataluniako lurraldean banatzen diren produktuen etiketetan eta enbalajean agertzen diren datuak eta erabilera-jarraibideak katalanez, gaztelaniaz edo Europar Batasuneko beste edozein hizkuntzatan ager daitezke.

2. Jatorri-deitura, eskualde-izendapena edo kalitate-izendapena duten Kataluniako produktuen etiketetan agertzen diren nahitaezko datuek eta borondatezko informazio gehigarriek eta Kataluniako lurralde-eremuan banatzen diren artisau-produktuek katalanez izan behar dute, gutxienez.

3. Generalitateko Gobernuak erregelamendu bidez arautu behar ditu Kataluniako lurralde-eremuan banatzen diren industria- edo merkataritza-produktuen kontsumitzaileei eta erabiltzaileei eman beharreko informazioa eta etiketatzea eta erabilera-jarraibideak, bereziki ontziratutako elikagaiei, produktu arriskutsuei eta toxikoei eta tabakoari dagokienez, horietan katalanaren presentzia progresiboa bermatzeko, lege honen printzipioei, Europar Batasuneko arauei eta gainerako ordenamenduari jarraituz.

35. artikulua.— Publizitatea

1. Generalitaten eta toki-administrazioen, haien enpresa publiko edo emakidadunen eta zuzenbide publikoko gainerako instituzio eta korporazioen publizitate instituzionalean, oro har, katalana erabili behar da.

2. Generalitateko Gobernuak eta toki-erakundeek neurri egokiekin bultzatu, suspertu eta sustatu behar dute katalanaren erabilera publizitatean, bereziki bide publikoan, sektoreko erabilera normaleko hizkuntza izan dadin.

36. artikulua.— Lanbide- eta lan-jarduera

1. Generalitateko Gobernuak eta lanbide-elkargoek katalanaren erabilera sustatu behar dute lanbide-jardueretan.

2. Generalitateko Gobernuak katalanaren erabilera suspertu eta sustatu behar du lantokietan, lan-harremanetan eta hitzarmen kolektiboetan, enpresa-itunetan eta lan-kontratuetan, eta sindikatuek eta enpresa-antolakundeek zuzenean parte-hartzea sustatu behar du helburu hori lortzeko.

3. Lan-hitzarmen kolektiboetan eta enpresa-itunetan langileen katalanaren ezagutza sustatzera eta lantokietan eta lan-kontratuetan katalanaren erabilera bermatzera bideratutako hizkuntza-klausulak, soldata-orriak eta gainerako agiriak jaso daitezke. Generalitateko Gobernuak sustatu behar du hitzarmen kolektiboetan klausula horiek sartzea.

4. Errotulu eta informazio finkoek katalanez agertu behar dute gutxienez, baldin eta lantokietan lan egiten duten pertsonei zuzendutako testua badute.

37. artikulua.— Sustapen-neurriak

1. Generalitateko Gobernuak katalanaren erabilera bultzatu, suspertu eta sustatu behar du lan-, lanbide-, merkataritza-, publizitate-, kultura-, elkarte-, kirol-, jolas- eta beste edozein motatako jardueretan.

2. Generalitateko Gobernuak eta toki-korporazioek, bakoitzak bere eskumenen eremuan, irudi publikoa eta katalanaren erabilera sustatu behar dituzte, eta zerga-hobariak eta salbuespenak ezarri ahal izango dituzte katalanaren normalizazioarekin eta erabilera sustatzearekin zerikusia duten egintzetarako.

38. artikulua.— Laguntza-zentroak

1. Generalitateko Gobernuak, toki-korporazioekin bat etorriz, katalanaren ezagutza, erabilera eta zabalkundea sustatzeko zentroak sortu eta diruz lagundu behar ditu, bereziki egoera soziolinguistikoak hala eskatzen duenean. Laguntza-zentro horiek Hizkuntza Normalizaziorako Partzuergoaren mende daude, eta partzuergo hori da normalizaziorako lurralde-politikak garatzeko organoa.

2. 1. apartatuan aipatzen diren zentroek beren eginkizunak betetzeko giza bitarteko eta bitarteko material nahikoak izan behar dituzte.

39. artikulua.— Plangintza-neurriak

1. Generalitateko Gobernua hizkuntza-plangintza orokorrerako tresnez hornitu behar da. Tresna horiek periodifikatutako programak izango dira, unean-unean komenigarrienak diren helburuak eta neurriak ezartzeko eta horien emaitzak ebaluatzeko. Inplikatutako eragile eta kolektiboekin hitzartu behar dira plangintza-tresnak, eta parte-hartzearen, sinplifikazioaren eta eraginkortasunaren printzipioak hartu behar dira kontuan.

2. Generalitateko Gobernuak Kataluniako mapa soziolinguistikoa egin behar du, bost urtean behin berrikusi beharrekoa, hizkuntza-politikako bere ekintza errealitatera egokitzeko eta, aldi berean, egindako jarduketen eragina balioesteko.

3. Generalitateko Gobernuak urtero eman behar dio Parlamentuari 1. eta 2. apartatuetan aipatzen diren tresnen esparruan hizkuntza-politikako jarduketen eta lortutako emaitzen berri.

Lehenengo xedapen gehigarria.— Beste instituzio eta erakunde batzuekiko lankidetza

1. Lege hau aplikatzeari kalterik egin gabe, Generalitateko Gobernuak katalanaren erabilera orokortzea lortu behar du, Europar Batasunarekin, Estatuko Administrazioarekin, Botere Judizialaren Kontseilu Nagusiarekin eta estatuko, Europako edo nazioarteko enpresa publiko eta pribatuekin lankidetzan, batez ere zerbitzuekin eta irrati- eta telebista-zerbitzuekin.

2. Generalitateko Gobernuak katalanaren presentzia zaindu behar du estatuko, Europako eta nazioarteko komunikabideetan.

Bigarren xedapen gehigarria.— Lankidetza-hitzarmenak hizkuntza katalana duten beste lurralde batzuetako instituzioekin

1. Generalitatek akordioak, hitzarmenak eta tratatuak sustatu behar ditu Aragoiko, Balearretako eta Valentziako autonomia-erkidegoekin, eta Andorrako, Frantziako eta Italiako estatuekin, katalanez hitz egiten duten lurraldeen eta erkidegoen arteko kultura-trukea sustatzeko, eta erkidegoen edo estatuen arteko koordinazioa eta lankidetza sustatzeko hizkuntza-politikaren arloan, zertarako eta, neurri egokiekin, katalanaren sustapena, erabilera eta babesa bermatzeko, eta haren ezagutza eta erabilera orokortzea eta zabaltzea hizkuntza-eremu osoan lortzeko ere, aldaera guztiak errespetatuz.

2. Generalitatek, Kataluniako komunikazio-esparrua sustatze aldera, katalanezko komunikabideen zabalkundea eta harrera sustatu behar ditu.

Hirugarren xedapen gehigarria.— Kanpoko proiekzioa

1. Generalitateko Gobernuak zaindu behar du Kataluniako hizkuntza eta kultura bere hizkuntza-eremutik kanpo proiektatzen dela, batez ere mundu akademikoan eta ikerketa-munduan, bai eta Europar Batasuneko instituzioetan eta haren politiketan ere. Helburu hori lortzeko, Generalitatek parte har dezake katalanezko lurraldeen organismo komun batean.

2. Generalitateko Gobernuak katalana kanpoko erkidego katalanetan zabaltzea eta ikastea erraztu behar du, Kataluniako Kanpoko Erkidegoekiko Harremanei buruzko abenduaren 27ko 18/1996 Legean ezarritakoaren arabera.

Laugarren xedapen gehigarria.— Izen eta abizen katalanen grafia arauemailea

Arauz okerrak diren izen eta grafien ordez abizenen grafia zuzenak erabiltzea, 19. artikuluan ezarritakoa, Erregistro Zibilaren Legearen 54. artikulua aldatzeari buruzko urtarrilaren 4ko 17/1977 Estatuko Legearen 2. artikuluan finkatutako prozeduraren bidez arautzen da, edo hura ordezten duen araudi baliokidearen bidez.

Bosgarren xedapen gehigarria.— Betetzeko bermeak

Lege honek ez die zehapenik ezartzen herritarrei. Hala ere:

a) 26. artikuluko manuak ez betetzea emakidaren funtsezko baldintzak ez betetzea da; izan ere, emakidari aplikatu behar zaio Kable bidez banatutako ikus-entzunezko programazioa arautzen duen uztailaren 5eko 8/1996 Legeak eta Telekomunikazioak Antolatzeko abenduaren 18ko 31/1987 Legeak eta 89/552/EEE Zuzentaraua Espainiako ordenamendu juridikoan txertatzen duen uztailaren 12ko 25/1994 Legeak ezartzen duten zehapen-araubidea.

b) Eragindako enpresa eta erakundeei egotz dakiekeen 15., 30., 31. eta 32.3 artikuluetako manuak ez betetzea justifikaziorik gabeko ezezkotzat jotzen da erabiltzaileen eta kontsumitzaileen eskariak asetzeari dagokionez, eta horri aplikatu behar zaio 1/1990 Legeak, urtarrilaren 8koak, merkatuaren diziplinari eta kontsumitzaile eta erabiltzaileen defentsari buruzkoak, ezartzen duen zehapen-araubidea.

Seigarren xedapen gehigarria.— Zuzkidura ekonomikoak

Generalitaten aurrekontuetan, behar diren kontsignazioak egin behar dira lege hau betearaztearen ondoriozko jarduerak gauzatzeko eta neurriak hartzeko, behar besteko bitarteko eta baliabideekin, arreta berezia jarrita hezkuntza-sistema eleaniztunaren, ofizialtasun bikoitzeko araubideko administrazioaren eta eremu murriztuko hizkuntza batean kultura zabaltzearen kostuan, lurralde- eta sektore-banaketaren beharrizan objektiboak ere kontuan hartuta.

Zazpigarren xedapen gehigarria.— Zaintzeko eta bultzatzeko eginkizunak

Estatuko gainerako botere publikoen araudiak eta administrazio-jardunak konstituzio- eta estatutu-ordenamenduaren eta lege honen printzipioak errespetatzen dituztela zaindu behar du Generalitatek, eta katalana eremu guztietan erabiltzeko oztopo diren edo herritarren hizkuntza-berdintasun osoa mugatzen duten Estatuko arauen lege-aldaketa bultzatu behar du.

Zortzigarren xedapen gehigarria.— Funtzio publikoaren araubidea

Lege honen manuek Administrazioaren zerbitzuko langileak lotzen dituzte, funtzio publikoa arautzen duten arauekin bat etorriz.

Bederatzigarren xedapen gehigarria.— Itzulpen eta interpretazio ofizialak[1187]

1. Beste hizkuntza batetik katalanera eta okzitanierara egindako zinpeko itzulpen eta interpretazio ofizialak, eta alderantzizkoak, horretarako izendatutako edo gaitutako pertsonek egin behar dituzte.

2. Katalanarekin eta okzitanierarekin lotuta zinpeko itzulpen eta interpretaziorako gaikuntzaren modalitateak eta betekizunak dekretu bidez garatu behar dira. Okzitanieraren kasuan, Arango Kontseilu Nagusiari kontsulta egin behar zaio dekretua egiterakoan.

3. Zinpeko itzulpen eta interpretaziorako gaitutako pertsonek beren sinadura eta zigiluarekin ziurtatu behar dute itzulpenaren eta interpretazioaren fideltasuna eta zehaztasuna.

Lehenengo xedapen iragankorra.— Hizkuntza-erabileren arauak

9.3 artikuluan aipatzen diren hizkuntza-erabilerei buruzko arauak gehienez ere bi urteko epean onetsi behar dira, lege hau indarrean jartzen denetik kontatzen hasita.

Bigarren xedapen iragankorra.— Enpresa-egokitzapena

1. Lege honen eraginpeko enpresek eta erakundeek bi urteko epea dute 15. artikuluan eta V. kapituluko xedapenetan xedatutakora egokitzeko. Epe hori bost urtekoa da enpresaburu autonomoentzat.

2. Bost urteko epean, edo, handiagoa bada, iraungitze-datatik ondorioztatzen dena, 34. artikuluan aipatzen diren produktu eta zerbitzuek merkatuan jarrai dezakete etiketei buruzko hizkuntza-arauak bete gabe.

Hirugarren xedapen iragankorra.— Irrati-difusioko eta telebistako igorgailuak

25. eta 26. artikuluak Generalitatek eman beharreko gaikuntza-tituluak dituzten igorleei eta lege hau indarrean jarri ondoren berritzen diren igorleei aplikatzen zaizkie.

Azken xedapenetako lehenengoa.— Apirilaren 15eko 8/1987 Legea aldatzea

1. Kataluniako Udal eta Toki Araubideari buruzko apirilaren 15eko 8/1987 Legearen 5. artikulua aldatzen da, eta honela geratzen da idatzita:

«5. artikulua.

»1. Katalana Kataluniako toki-administrazioaren berezko hizkuntza da, eta, beraz, haren jardueretan erabilera normal eta orokorreko hizkuntza izan behar du.

»2. Herritar guztiek dute toki-erakundeekin harremanetan jartzen direnean hizkuntza ofiziala aukeratzeko eskubidea, eta toki-erakundeek, Hizkuntza Politikari buruzko urtarrilaren 7ko 1/1998 Legean ezarritakoaren arabera, hautatutako hizkuntzan erantzuteko eginbehar korrelatiboa dute».

2. Kataluniako Udal eta Toki Araubideari buruzko apirilaren 15eko 8/1987 Legearen 294.2 artikulua aldatzen da, eta honela geratzen da idatzita:

«294.2 artikulua.

»Okupazio publikorako eskaintzen arabera, toki-erakundeek langileak hautatu behar dituzte deialdi publikoaren eta lehiaketa-sistema, oposizio eta lehiaketa-oposizio libreen bidez, eta horietan berdintasun-, merezimendu-, gaitasun- eta publizitate-printzipioak bermatu behar dira. Hautaketa-prozesuan, katalanaren ezagutza egiaztatu behar da, eta, Arango Haraneko toki-erakundeetan, aranera ere bai, bai ahozko adierazpenean bai idatzizkoan, kasuan kasuko plazen berezko eginkizunetarako egokia den mailan».

3. Kataluniako Udal eta Toki Araubideari buruzko apirilaren 15eko 8/1987 Legearen 310.2 artikulua aldatzen da, eta honela geratzen da idatzita:

«310.2 artikulua.

»Kataluniako toki-erakundeek katalana ahoz eta idatziz ezagutzeko betekizuna sartu behar dute gaikuntza nazionala duten toki-administrazioko funtzionarioentzat gordetako lanpostuak betetzeko lehiaketaren deialdiaren oinarrietan».

Azken xedapenetako bigarrena.— Erregelamendu bidezko garapena

Baimena ematen zaio Generalitateko Gobernuari lege hau garatzeko eta aplikatzeko beharrezkoak diren erregelamendu-xedapenak eman ditzan.

Azken xedapenetako hirugarrena.— Arauen ordeztea eta indarraldia

1. Kataluniako Hizkuntza Normalizazioari buruzko apirilaren 18ko 7/1983 Legearen ordez, lege honetako manuak jarriko dira, hargatik eragotzi gabe lege honekin kontraesanean ez dagoen orotan Kataluniako tradizio juridikoaren parte izatea.

2. Indarrean geratzen dira 7/1983 Legea garatzeko emandako xedapenak, lege honen aurka ez doazen guztian, eta horien gainean egin daitekeen erregelamendu-aldaketari kalterik egin gabe.

3. Lege honen aurka ez doan guztian, Kontsumitzailearen Estatutuari buruzko martxoaren 5eko 3/1993 Legearen manuak eta hura garatzeko emandako arauak egongo dira indarrean.

8.4.12.19. 2/1998 Legea, otsailaren 19koa, Kataluniako Logopeden Elkargoa sortzekoa[1188]

Hizkeraren nahasmenduekin lotutako prebentziora, ebaluaziora eta esku-hartzera bideratutako jarduera duela berrogeita hamar urte baino gehiagotatik aitortzen da leku guztietan. Kataluniaren eremuan, hizkuntza-arazoen errehabilitazioari emandako arretak tradizio sustraitua eta ospetsua izan du. Logopedia, Espainiako estatuan, Bartzelonan hasi zen, haur gorren arreta medikoari eta hezkuntza-arretari lotuta, eta, ondoren, komunikazioaren beste patologia batzuetara zabaldu zen. Hortaz, gizarte-beharrizanei erantzuten dien eta Kataluniako bizitza kolektiboan modu nabarmenean parte hartzen duen lanbide baten aurrean gaude.

Laugarren xedapen iragankorra

Lege hau indarrean jarri eta hurrengo bi urteetan hala eskatzen badute, Kataluniako Logopeden Elkargoan sartu ahal dira hizketaren eta entzumenaren perturbazio eta patologien arloan lan egin duten profesionalak, jarraian zehaztuko diren kasuetako batean badaude:

a) Logopediaren arloan gutxienez hiru urtez jardun dutela egiaztatzen duten profesionalak, baldin eta honako titulazio hauetako bat badute:

Hizketaren eta entzumenaren nahasmenduetako irakasle espezializatuaren titulua, Hezkuntza eta Zientzia Ministerioak emandakoa.

Hizketaren eta entzumenaren nahasmenduen espezialitateko diploma, Espainiako estatuko unibertsitateetako edozeinek luzatua.

Hizketaren patologiako espezialitateko diploma, Santa Creu i Sant Pau ospitaleko Patologia Eskolak luzatua.

8.4.12.20. 22/1998 Legea, abenduaren 30ekoa, Bartzelonako Udal Gutunari buruzkoa[1189]

[…]

Bartzelonak xxi. mendeko erronkak onartzen ditu, eta gutun hau behar du erronkoi aurre egiteko. Kalitateak, eskakizun zibiko gisa, udal-zerbitzuen hobekuntza eraginkorra ekarri behar du, arlo guztietan, guztientzat, sexu, adin, hizkuntza, jatorri edo erlijioagatiko salbuespenik eta diskriminaziorik egin gabe. Usadioek, Gutunaren lehenengo aurrekariak direnek, ezarri zuten xiii. mendean Bartzelonan ez zitzaiola inori aurpegiratuko haren erlijioa, eta akusatu guztiek defendatua izateko eskubidea zutela. Guztiek hiriaz harro sentitu beharko lukete: zortasun hori onartu behar dute Bartzelona ohoratu eta hobetu nahi dutenek.

[…]

4. artikulua

1. Katalana, Kataluniako berezko hizkuntza den aldetik, Bartzelonako Udaleko hizkuntza ere bada.

2. Bartzelonako Udalak katalanaren eta gaztelaniaren erabilera bermatu beharko du, Konstituzioaren eta Estatutuaren esparruaren barruan. Udalak aukera eman behar du hizkuntza-gutxiengoetako kide diren herritarrei arreta emateko.

3. Bartzelonako Udalak katalanaren erabilera normalizatu behar du bere eskumenen eremuan.

4. Bartzelonako Udalak katalanaren erabilera sustatu behar du nazioarteko harremanen eremuan, munduko esparruan eleaniztasuna eta kultura-aniztasuna sustatzeko eta indartzeko.

8.4.12.21. 2/2000 Legea, maiatzaren 4koa, Kataluniako Ikus-entzunezkoen Kontseiluari buruzkoa[1190]

1. artikulua.— Izaera eta helburuak

2. […] Kontseiluak, era berean, pluraltasun politiko, erlijioso, sozial, linguistiko eta kulturala zaintzen du Kataluniako ikus-entzunezkoen sistema osoan, neutraltasun eta zintzotasun informatiboaz arduratzen da, eta katalanaren erabilerari eta araneraren sustapenari buruzko arauak betetzen direla zaintzen du.

10. artikulua.— Kontseiluaren eginkizunak

Kataluniako Ikus-entzunezkoen Kontseiluak, bere jardun-eremuan, eginkizun hauek ditu:

e) Kataluniako ikus-entzunezkoen sistema osoan hizkuntza- eta kultura-pluraltasuna zaintzea, eta, bereziki, katalana eta kultura katalana, eta aranera zaindu eta normalizatzeari buruzko legeria betetzea.

11. artikulua.— Zehapen-araubidea

2. Lege honen 10. artikuluko h) letrak ezartzen duenaren arabera formulatutako errekerimenduei jaramonik ez egitea arau-hauste arina da, eta 30.000 eurorainoko isunarekin zehatu behar da, Kataluniako Ikus-entzunezkoen Kontseiluaren eskumenen esparruan, hargatik eragotzi gabe 1. apartatuan ezarritakoa. Kable bidez banatutako ikus-entzunezko programazioa arautzen duen uztailaren 5eko 8/1996 Legearen 14.b artikuluan finkatutako zehapenak aplikatu behar zaizkio ikus-entzunezkoen operadoreentzat hizkuntza-politikako legerian ezarritako betebeharrak ez betetzeari.

8.4.12.22. 9/2000 Legea, uztailaren 7koa, Kataluniako Publizitate Dinamikoa arautzen duena[1191]

Bigarren xedapen gehigarria

Toki-korporazioek katalanaren erabilera faboratu, bizkortu eta sustatu behar dute publizitate dinamikoaren modalitate guztietan, Hizkuntza Politikari buruzko urtarrilaren 7ko 1/1998 Legearen 37. artikuluko 2. apartatuan ezarritako neurrien arabera.

8.4.12.23. 15/2000 Legea, abenduaren 29koa, Neurri Fiskal eta Administratiboei buruzkoa[1192]

[…]

Tasa berri hauek sortu dira:

[…]

Nazioarteko katalan-ziurtagiriak lortzeko probetan izena emateko eskubideengatiko tasa.

[…]

Gainerako neurriek erakunde espezifiko hauei eragiten diete: […]; bigarrenik, unean-unean aldatzen da Letra Katalanen Instituzioa izeneko erakunde autonomoko zuzendaria izendatzeko sistema […].

[…]

8.4.12.24. 20/2000 Legea, abenduaren 29koa, Kultura Industrien Kataluniako Institutua sortzekoa[1193]

3. artikulua.— Eginkizunak[1194]

1. Honako hauek dira Kultura Enpresen Kataluniako Institutuaren eginkizunak:

e) Talentua, berrikuntza, eta estetika berrien eta lengoaia berrien kalitateko eskaintzen ikerketa sustatzea.

g) Kulturaren barne-kontsumoa bultzatzea, zirkuitu nazionalak sustatuz, eta kultura-produktuak estatuko eta nazioarteko zirkuituetan esportatzen laguntzea, batez ere katalanez edo Arango okzitanieraz adierazitako zirkuituetan, eta kanpoan kultura-enpresak eta -sortzaileak egotea sustatzea.

n) Katalana eta Kataluniako kultura eta Arango hizkuntza eta kultura okzitaniarrak sustatzeko araudia betetzen dela zaintzea.

3. Kultura Enpresen Kataluniako Institutuak, 2.d apartatuan ezarritako sustapen-ekintzak aplikatuz, publizitate-, lehia- eta objektibotasun-irizpideak bete behar ditu, eta Europar Batasuneko araudia bete behar du enpresentzako laguntza publikoen arloan, bai eta Katalunian hizkuntzaren arloan indarrean dagoen lege-esparrua ere.

5. artikulua.— Kontseilu Nagusia

1. Kultura Enpresen Kataluniako Institutuaren Kontseilu Nagusiak 25 kide izango ditu, gehienez ere, erregelamendu bidez zehaztutako osaeraren arabera, honako irizpide hauek betez:

c) [1195] Kontseiluko kideek, gutxienez, honako hauek ordezkatu beharko dituzte: kultura, hizkuntza, industria, merkataritza, ekonomia, teknologia berri, irrati-difusio eta telebista gaietan eskumena duten sailak; Kulturaren eta Arteen Kontseilu Nazionala; Kataluniako Ikus-entzunezko Hedabideen Korporazioa; toki-erakundeak ordezkatzen dituzten erakundeak, eta sorkuntzaren eta kultura-enpresen sektoreak ordezkatzen dituzten antolakundeak, langileenak barne.

8.4.12.25. 21/2001 Legea, abenduaren 28koa, Neurri Fiskal eta Administratiboei buruzkoa[1196]

[…]

I. tituluak, adierazi bezala, neurri fiskalak jasotzen ditu, eta bost kapitulutan banatuta dago. Lehenengoan, zuzeneko zergei dagokienez, lehenengo aldiz ezarri da, pertsona fisikoen errentaren gaineko zergaren kuotako kenkarien artean, katalana sustatzeko helburua duten fundazio edo elkarteen aldeko emariei buruzkoa, baldin eta Kultura Sailak egiten duen erakunde horien zentsuan agertzen badira. […]

[…]

I. KAPITULUA
Zuzeneko zergak

1. atala
Pertsona fisikoen errentaren gaineko zerga

1. artikulua.— Kuotako kenkariak

1. Pertsona fisikoen errentaren gaineko zergaren kuota osoan Autonomia Erkidegoari dagokion zatian, zerga arautzen duen estatuaren legeak ezarritako kuotako kenkarien zenbateko osoari dagokion portzentajezko murrizketarekin batera, kenkari bat aplika daiteke, katalana sustatzeko helburua duten fundazio edo elkarteen aldeko emarietako bakoitzeko, baldin eta fundazio eta erakunde horiek Kultura Sailak egiten duen erakunde horien zentsuan agertzen badira.

Kenkariaren zenbatekoa emandako kopuruen 100eko 15ekoa izango da, kuota oso autonomikoaren 100eko 10eko gehieneko mugarekin.

2. Kenkari hori aplikatzeko, dokumentu bidez behar bezala justifikatu beharko dira egitatezko aurrekontuak eta aurrekontuen aplikagarritasuna zehazten duten betekizunak. Bereziki, emari horien erakunde onuradunek aurreko urtean emariak egin dituzten pertsona fisikoen zerrenda bat bidali behar dute Ekonomia eta Finantza Saileko Tributuen Zuzendaritza Nagusira, urte bakoitzeko lehenengo hiruhilekoan, pertsona fisiko horietako bakoitzak emandako zenbatekoak adierazita.

IV. KAPITULUA
Tributu propioak

2. atala
Tasak

11. artikulua.— Kataluniako Generalitaten tasa eta prezio publikoei buruzko abenduaren 24ko 15/1997 Legearen 2. titulua aldatzea

3. Aldatu egiten da 15/1997 Legearen 2. tituluko 2. kapituluaren 55. artikuluaren 2. apartatua, eta honela geratuko da idatzita:

«2. Iragarkiak DOGCn argitaratzeko tasaren kuota 0,01652 eurokoa da altxatze-tarte eta milimetro bakoitzeko; iragarkiak aldi berean bidali behar dira posta elektronikoz eta faxez, baldin eta indarrean dagoen araudiak salbuetsiak ez badira. Presako epea duten iragarkien kuota 0,02524 eurokoa da altxatze-tarte eta milimetro bakoitzeko. Zenbateko horietan bi edizioen argitalpenak, katalanezko edizioa eta gaztelaniazko edizioa sartzen dira.

Aurkeztu ondoren argitalpenetik kentzen diren iragarkiek argitalpenaren tasa normalerako dagozkien kuoten 100eko 50en baliokidea den kuota sortzen dute.

Argitalpenetik kendu diren iragarkiek, presako tasa aplikatua bazaie, ez dute itzulketarako eskubiderik izango».

15. artikulua.— Kataluniako Generalitaten tasa eta prezio publikoei buruzko abenduaren 24ko 15/1997 Legearen 6. titulua aldatzea

1. Aldatu egiten da Kataluniako Generalitaten tasa eta prezio publikoei buruzko abenduaren 24ko 15/1997 Legearen 6. tituluko 1. kapitulua, eta honela geratuko da idatzita:

«I. KAPITULUA

Hizkuntza Politikarako Zuzendaritza Nagusiak katalanaren ezagutza-ziurtagiriak lortzeko deitzen dituen probetan izena emateko eskubideengatiko tasa

108. artikulua.— Zerga-egitatea

Tasaren zerga-egitatea da Hizkuntza Politikarako Zuzendaritza Nagusiak katalanaren ezagutza-ziurtagiriak lortzeko deitzen dituen probetan izena ematea.

109. artikulua.— Subjektu pasiboa

Probetan izena ematen duten pertsonak dira tasaren subjektu pasiboak.

110. artikulua.— Sortzapena

Tasa zerbitzua ematean sortzen da, eta izena ematen den unean eskatzen da.

111. artikulua.— Kuota

Kuotaren zenbatekoa da:

1. Katalanaren oinarrizko mailako ziurtagiria lortzeko probak (A oinarrizko ziurtagiria): 12,3.

2. Katalanaren hasierako mailako ziurtagiria lortzeko probak (A hasierako ziurtagiria): 12,3.

3. Katalanaren maila ertaineko ziurtagiria lortzeko probak (B ziurtagiria): 12,3.

4. Katalanaren nahikotasun-mailako ziurtagiria lortzeko probak (C ziurtagiria): 21,5.

5. Katalanaren goi-mailako ziurtagiria lortzeko probak (D ziurtagiria): 21,5.

6. Administrazio-hizkeraren ezagutzen ziurtagiria lortzeko probak: 21,5.

7. Hizkera juridikoaren ezagutzen ziurtagiria lortzeko probak: 21,5.

8. Merkataritzako hizkeraren ziurtagiria lortzeko probak: 21,5.

9. Ahozko eta idatzizko testuak zuzentzeko gaikuntza-ziurtagiria lortzeko probak: 21,5.

8.4.12.26. 26/2001 Legea, abenduaren 31koa, Garapenerako Lankidetzari buruzkoa[1197]

[…]

[…] Lege honek nazioarteko erregulazioek normalean onartzen dituzten balioak nabarmentzen ditu, nahiz eta gure esperientzia historikotik lehentasuna ematen zaion herriek kultura, hizkuntza eta identitate propioak defendatzeko eta sustatzeko duten eskubideari, baita bakearen, eskubide ekonomiko eta sozialen aitortzari, eta demokrazia parte-hartzailea eta gobernagarritasuna indartzen laguntzeko beharrizanari ere, ezinbesteko garapen ekonomiko, iraunkor, ekitatibo eta jasangarriaren oinarri gisa. […]

[…]

2. atala
Garapenerako lankidetzako eta nazioarteko elkartasuneko jardueraren balioak, helburuak, lehentasunak eta printzipioak

3. artikulua.— Balioak

Generalitateko Administrazioaren eta toki-enteen jarduerak, garapenerako lankidetzaren eta nazioarteko elkartasunaren arloan, honako balio hauek ditu gidari:

d) Herriek beren kultura, hizkuntza eta identitate propioak defendatzeko eta sustatzeko duten eskubidea aitortzea, bai eta kultura anitzeko elkarbizitzaren balioak aitortzea ere.

4. artikulua.— Helburuak

2. Generalitateko Administrazioak eta toki-erakundeek garapenerako lankidetzaren eta nazioarteko elkartasunaren arloan egiten duten jarduerak lankidetzaren herrialde hartzaileetako biztanleen garapen ekonomikoa eta gizarte-ongizatea sustatu behar ditu, betiere herrialde horiek garapen ekonomiko eta sozial jasangarriaren sistema bat antola dezaten zentzuzko epe batean, eta helburu hauek izan behar ditu:

e) Herrien kultura-identitateak defendatu eta sustatzea, hizkuntza-ondare unibertsala eta kultura-aniztasunaren errespetua barne.

8.4.12.27. 27/2001 Legea, abenduaren 31koa, Gazte-justiziari buruzkoa[1198]

III. KAPITULUA
Barneratze-, sartze- eta lekualdatze-araubideak

25. artikulua.— Sartu ondorengo jarduketak

5. Behin zentroan sartutakoan, adingabe eta gazte guztiek, eurek ulertzeko moduko hizkuntza batean, idatzizko informazioa jasoko dute euren eskubide eta betebeharrei buruz, beraiek jasan behar duten barneratze-erregimenari buruz, antolaketa orokorraren gaineko arazoei buruz, zentroaren funtzionamendua arautzen duten erregelei buruz, diziplina-arauei buruz, eta eskaerak, kexak edo errekurtsoak aurkezteko bideei buruz. Informazioaren edukia ulertzeko zailtasunen bat izanez gero, informazioa beste bitarteko egokiago baten bidez eman behar zaie.

VI. KAPITULUA
Kanpoaldearekin harremanak

43. artikulua.— Senideen eta beste pertsona batzuen komunikazioak eta bisitak

1. Barneratutako adingabeek eta gazteek eskubidea dute gurasoen eta beste senitarteko batzuen, zaintzaileen edo legezko ordezkarien bisitak jasotzeko, eta haiekin askatasunez komunikatzeko, norberaren hizkuntzan, intimitate handienarekin eta diskrezioz, zentroak ezarritako ordutegietan. Edozelan ere, astean gutxienez hiru eguneko bisita egin behar da. Beste pertsona batzuen bisiten baldintzak erregelamendu bidez ezarri behar dira. Organo jurisdikzionalak berariaz erabakita bakarrik eten daiteke bisita-eskubidea.

8.4.12.28. 14/2002 Legea, ekainaren 27koa, Kataluniako Merkataritza, Industria eta Nabigazioko Ganbera Ofizialei eta Ganberen Kontseilu Nagusiari buruzkoa[1199]

[…]

III. kapituluak ganberen eginkizun eta ekintza instrumentalak definitzen ditu. Horien artean, bereziki aipatu behar da […] hizkuntza-normalizazioa.

[…]

2. artikulua.— Izaera eta araubide juridikoa

3. Merkataritza, industria eta nabigazioko ganbera ofizialei buruz indarrean dagoen legeriak, lege honek eta lege hau garatzen duten arauek, eta kasuan kasuko barne-araubideko erregelamenduek xedatzen dutenaren arabera arautzen dira ganberak; araudi horiek osoko bilkurak proposatu behar dizkio tutoretza-organoari, eta organo horrek alda ditzake. Barne-araubideko erregelamenduan jaso behar dira osoko bilkuraren egitura, batzorde betearazleko kideen kopurua eta hautatzeko modua, katalanaren erabileraren erregulazioa eta, oro har, ganberen barne-funtzionamendurako arauak.

11. artikulua.— Eginkizunak

1. Ganberek eginkizun hauek dituzte:

l) Merkataritzaren, industriaren eta nabigazioaren eremuan hizkuntza-normalizazioa sustatzea.

8.4.12.29. 31/2002 Legea, abenduaren 30ekoa, Neurri Fiskal eta Administratiboei buruzkoa[1200]

Zortzigarren xedapen gehigarria.— Generalitateko funtzionarioen kidegoen, kategorien eta eskalen izendapenak aldatzea

4. Administrazioaren eta Funtzio Publikoaren Idazkaritzak eta Hizkuntza Politikarako Zuzendaritza Nagusiak, Emakumearen Kataluniako Institutuak txostena egin ondoren eta Termcat Terminologia Zentroaren terminologia-aholkularitzarekin, baterako ebazpen bidez onetsi behar dute Generalitateko funtzionarioen kidegoen espezialitateen izendapena, eta hitzarmen kolektiboan zehazten diren lan-kontratudun langileen kolektiboaren kategoria eta lanpostuena, betiere bakoitzari dagokion negoziazioa egin ondoren, hizkera ez-androzentrikora egokitzeko.

8.4.12.30. 1/2003 Legea, otsailaren 19koa, Kataluniako Unibertsitateei buruzkoa[1201]

[…]

[…] Unibertsitate zaharberritua, ostera, unibertsitate burokratikoa eta mendekotasun oso zentralizatukoa izan zen, unibertsitate probintziala eta mendekoa —xx. mendeko hogeita hamarreko hamarkadatik 1954. urterako tartean izan ezik, ezin izan zen doktoretzarik eman Bartzelonako Unibertsitatean—, non Kataluniako errealitateak adierazpen-zailtasunak zituen, eta haren hizkuntza erabat desagertua zen. […]

[…]

Ikasleen eta irakasleen mugikortasunarekin ere sustatzen dira europartzea eta nazioartekotzea. Mugikortasunak europar integrazioa, hizkuntzen ikaskuntza eta kulturen arteko ezagutza eta elkarrizketa sustatzen ditu. Ikerketari eta doktoretzari dagokienez, gehitu behar da mugikortasuna jakintzaren eta ikerketa zientifikoaren unibertsaltasunaren ezinbesteko ondorioa dela.

Nazioartekotzeak eta mugikortasunak bateragarriak izan behar dute Kataluniak unibertsitatean dituen ezaugarri kulturalei eustearekin, eta, bereziki, berezko hizkuntzari eustearekin, zeina baita Kataluniako unibertsitateen berezko hizkuntza ere. Kultura-hizkuntza orok bizirik egon behar du eta indartsu egon goi-mailako irakaskuntzan; xix. eta xx. mendeetan unibertsitatea Kataluniako errealitatera irekitzeko prozesuak bultzatu zituztenek oso ondo zekiten hori. Gaur, haien egoeran baino askoz egoera hobean gaude, baina lortutakoari eusteak etengabeko ahalegina behar eta beharko du, eta, aldi berean, sustapen-politikaren praktika jarraitua.

[…]

Legeak atariko titulu bat eta beste zortzi titulu ditu. Atariko tituluak honela definitzen du Kataluniako unibertsitate-sistema: Katalunian ezarrita dauden unibertsitateak, zerrendatu egiten direnak, eta aurrerantzean Kataluniako Parlamentuak sortu edo aitortzen dituenak; era berean, Kataluniako unibertsitate-sistemaren helburuak eta printzipio informatzaileak zehazten ditu, zeinak legearen gainerako manuen oinarri baitira. Katalana Kataluniako unibertsitateen berezko hizkuntza gisa definitzen da, eta arlo horretan indarrean dagoen araudira igortzen du haren erregulazioa; zehazki, Hizkuntza Politikari buruzko urtarrilaren 7ko 1/1998 Legera, zeinak aitortzen baitu irakasleek eta ikasleek nahi duten hizkuntza ofizialean hitz egiteko duten eskubidea. Ildo horretan, irakasleek beharrezko hizkuntza-konpetentziak izan behar dituzte, irakaskuntza-lanaren eskakizunen arabera.

[…]

3. artikulua.— Kataluniako unibertsitate-sistemaren helburuak

1. Kataluniako unibertsitate-sistemako unibertsitateek helburu nagusi hauek dituzte:

d) Katalana jakintza-eremu guztietan sartzea, eta katalanaren erabilera zientifiko, kultural eta soziala normalizatzeko prozesuan laguntzea.

6. artikulua.— Hizkuntza

1. Katalana Kataluniako unibertsitateen berezko hizkuntza da, eta, beraz, haien jardueretan normaltasunez erabiltzen den hizkuntza.

2. Katalana Kataluniako unibertsitateetako hizkuntza ofiziala da, gaztelania bezala. Hizkuntza Politikari buruzko urtarrilaren 7ko 1/1998 Legeak arautzen du hizkuntza ofizialen erabilera unibertsitate-jardueretan.

3. Hizkuntza-politikari buruzko urtarrilaren 7ko 1/1998 Legearen esparruan, Gobernuak eta unibertsitateek, nork bere eskumenen eremuan, katalanaren ezagutza eta erabilera bultzatu behar dute unibertsitate-jardueraren eremu guztietan, eta haren ikaskuntza sustatu beharko dute unibertsitate-erkidegoko kide guztien artean.

4. Hizkuntza Politikari buruzko urtarrilaren 7ko 1/1998 Legearen arabera, unibertsitateko irakasleek, bisitariak eta antzeko kasuek izan ezik, bi hizkuntza ofizialak behar bezala ezagutu behar dituzte, beren lan akademikoen eskakizunen arabera. Gobernuak, indarrean dagoen araudiaren arabera eta Kataluniako Unibertsitate arteko Kontseiluaren bitartez, hautaketa-, irispide- eta ebaluazio-prozesuetan ezagutza nahiko hori zehazten dela bermatu behar du.

5. Gobernuak, indarrean dagoen araudiaren arabera eta Kataluniako Unibertsitate arteko Kontseiluaren bitartez, ahaleginak egin behar ditu unibertsitate-erkidegora sartu eta kide berriak txertatzeak ez ditzan aldatu irakaskuntzako hizkuntza-erabilera arruntak eta unibertsitateetako hizkuntza-normalizazioko prozesua.

6. Gobernuak eta unibertsitateek, nork bere eskumenen eremuan, hirugarren hizkuntzen ezagutza sustatzeko programak ezarri behar dituzte; programa horietan, hizkuntza horiek unibertsitateko jarduera akademikoetan erabili ahal izango dira, bai eta titulazio bakoitzeko ikasgai espezifikoak eskaini ere.

II. KAPITULUA
Ikasleak

1. atala
Irispidea eta mugikortasuna

33. artikulua.— Mugikortasuna

1. Unibertsitateen gaian eskumenak dituen sailak eta unibertsitate publikoek ekintza hauek egin behar dituzte:

b) Programak onestea Kataluniatik kanpoko ikasleak Kataluniako unibertsitate-sistemako unibertsitateetara sartzea sustatzeko, batez ere ikasturterik aurreratuenetan, horri buruz indarrean dagoen araudiak ezartzen duenaren esparruan. Generalitateko Gobernuak, Kataluniako Unibertsitate arteko Kontseiluaren bitartez, katalana behar bezala ezagutzeko sistemak ezarri behar ditu, bakoitzari dagozkion ikasketetan erabat integratu ahal izateko.

35. artikulua.— Harrera

Unibertsitateek ikasle berriei harrera egiteko eta aholkuak emateko mekanismoak ezarri behar dituzte, bai eta gizarte-programak eta -jarduerak ere, betiere unibertsitate-ingurunean eta herrialdearen, haren hizkuntzaren eta haren kulturaren ezagutzan errazago integra daitezen.

VI. KAPITULUA
Unibertsitate publikoetako administrazio eta zerbitzuetako langileak

76. artikulua.— Prestakuntza eta mugikortasuna

1. Unibertsitate publikoek administrazio eta zerbitzuetako langileen prestakuntza sustatu behar dute, programa espezifikoak eskainiz, bereziki hirugarren hizkuntzen ezagutzari eta informazioaren eta komunikazioen teknologien erabilerari dagokienez.

8.4.12.31. 7/2003 Legea, apirilaren 25ekoa, Osasunaren Babesari buruzkoa[1202]

Zortzigarren xedapen iragankorra

8.3. 8.2 apartatuko a) eta b) letretan deskribatutako prozesuak oposizio-fasea gainditzen duten izangaiek egiaztatutako merezimenduen kalifikazioa jaso behar du. Hautaketa-prozesu horren deialdiaren oinarrietan, osasun-arloan eskumena duen sailaren eta Kataluniako Osasun Institutuaren eremuan izangaiek emandako zerbitzuen balioespen berezia ezarri behar da, bai eta beste administrazio publiko batzuetan emandakoena ere, deitutako lanpostuen berezko eginkizunei dagokienez. Izangaiek katalanaren ahozko eta idatzizko ezagutzak erakutsi behar dituzte proba baten bidez. Izangaiak salbuetsita geratuko dira, baldin eta haiei dagozkien ezagutzak dokumentu bidez egiaztatzen badituzte.[1203]

Bederatzigarren xedapen iragankorra

9.3. 9.2 apartatuko a) eta b) letretan deskribatutako prozesuak oposizio-fasea gainditzen duten izangaiek egiaztatutako merezimenduen kalifikazioa jaso behar du. Hautaketa-prozesu horren deialdiaren oinarrietan, osasun-arloan eskumena duen sailaren eta Kataluniako Osasun Institutuaren eremuan izangaiek emandako zerbitzuen balioespen berezia ezarri behar da, bai eta beste administrazio publiko batzuetan emandakoena ere, deitutako lanpostuen berezko eginkizunei dagokienez. Izangaiek katalanaren ahozko eta idatzizko ezagutzak erakutsi behar dituzte proba baten bidez. Izangaiak salbuetsita geratuko dira, baldin eta haiei dagozkien ezagutzak dokumentu bidez egiaztatzen badituzte.[1204]

8.4.12.32. 14/2003 Legea, ekainaren 13koa, Nekazaritzako Elikagaien Kalitateari buruzkoa[1205]

II. KAPITULUA
Jatorri-deitura babestuak eta adierazpen geografiko babestuak

6. artikulua.— Jatorri-deitura babestuak eta adierazpen geografiko babestuak

5. Babestutako izenak ezin dira erabili babesteko eskubiderik ez duten nekazaritzako elikagaien izendapen, aurkezpen edo publizitatean, nahiz eta izen horiek beste hizkuntza batzuetara itzuli edo horien aurretik mota, estiloa, zaporea, imitazioa edo antzekoak jarri, produktuaren benetako jatorria adierazi arren. Era berean, debekatuta dago honelako adierazpenak erabiltzea: manipulatutakoa, ekoitzitakoa, (e)n ontziratutakoa, (e)n egindakoa edo antzeko esamoldeak; eta debekatuta daude kontsumitzaileak nahas ditzakeen beste edozein praktika.

8.4.12.33. 17/2003 Legea, uztailaren 4koa, Landa-agenteen Kidegoari buruzkoa[1206]

12. artikulua.— Sartzeko betekizun orokorrak

1. Landa-agenteen kidegoko eskaletan eta kategorietan sartzeko, lege honetan eta Kataluniako legeria orokorrean funtzio publikoaren arloan ezarritako betekizunak bete behar dira, eta eskatzen den titulazioa eduki, honako mailaketa honen arabera:

a) Goi-mailako eskala, A taldeari dagokion titulazioa.

b) Eskala betearazlea, B taldeari dagokion titulazioa.

c) Oinarrizko eskala, C taldeari dagokion titulazioa.

3. 1. apartatuan zehaztutako taldeetan sartzeko, Generalitaten Administrazioan funtzio publikoari buruz indarrean dagoen araudiak talde bakoitzerako ezartzen dituen titulazioa eta hizkuntza-ezagutzak izatea eskatzen da.

8.4.12.34. 18/2003 Legea, uztailaren 4koa, Familiei laguntzeari buruzkoa[1207]

II. KAPITULUA
Haur-hezkuntza eta zerbitzu osagarriak

36. artikulua.— Gurasoen etengabeko prestakuntza

Gobernuak, arlo horretan eskumena duten sailen bitartez, arreta berezia jarri behar du katalanaren ikaskuntzan eta teknologia berrien erabileran, eta neurri egokiak hartu behar ditu seme-alabak dituzten pertsonen etengabeko ikaskuntza-prozesua sustatzeko, oinarrizko prestakuntzari eta lan-mundurako prestakuntzari dagokienez; era berean, haien prestakuntza integrala eta lan-mundura sartzeko gaitasuna handitu behar ditu, eta, bereziki, beren ezagutzak hobetzeko aukera eman behar die, betiere euren lanbidea egikaritu ahal izan dezaten gizartearen eta ekoizpenaren eskakizunen arabera, batez ere emakumeen kasuan.

8.4.12.35. 19/2003 Legea, uztailaren 4koa, Taxiari buruzkoa[1208]

19. artikulua.— Gidariak

1. Gidariak, langile autonomoa zein soldatapekoa izan, taxi-zerbitzua emateko, berari dagokion ziurtagiria lortu behar du aldez aurretik, garraioen gaian eskumena duen Generalitateko sailak luzatua; ziurtagiri horrek gidabaimenaren jabe dela egiaztatu behar du, gidabaimenak lortua izan behar duelarik aplikatu beharreko araudian ezarritakoarekin bat etorriz, eta jendeari arreta egokia emateko eta zerbitzua baldintza egokietan emateko beharrezkoak diren ezagutza teoriko eta praktikoen arabera, Kataluniako hizkuntza ofizialen ezagutza nahikoa barne. Erregelamendu bidez zehaztu behar da ezagutza horiek egiaztatzeko eta ziurtagiria lortzeko prozedura, bai eta gai horietan diharduten zentroak homologatzekoa ere, Taxiaren Kataluniako Kontseiluak homologazioaren aldeko txostena eman ondoren.

26. artikulua.— Katalanaren erabilera sustatzea

1. Arloan eskumena duten administrazioek katalanaren erabilera sustatu behar dute taxi-profesionalekiko komunikazioetan eta haien arteko eta erabiltzaileekiko komunikazioetan.

2. Taxi-zerbitzuaren erabiltzaileek katalanez hitz egiteko eskubidea dute gidariekiko komunikazioetan, hizkuntza-arloan aplikatzekoa den araudiak ezarritako baldintzetan.

28. artikulua.— Prestakuntza

Arloan eskumena duten administrazioek, 19. artikuluan ibilgailuak gidatzeko gaitzen duen ziurtagiriari buruz ezarritakoa alde batera utzi gabe, beharrezkoak diren neurriak eta tresnak sustatu behar dituzte taxien sektoreko profesionalen etengabeko prestakuntza bermatzeko, bereziki bide-segurtasunarekin, erabiltzaileen arretarekin, beste hizkuntza batzuen ezagutzarekin eta zerbitzua hobetzen laguntzen duten beste alderdi batzuekin zerikusia duten alderdiei dagokienez.

8.4.12.36. 7/2004 Legea, uztailaren 16koa, Neurri Fiskal eta Administratiboei buruzkoa[1209]

[…]

Beste tasa batzuk —horietako batzuk lehen aipatutako sailetakoak dira, eta beste batzuk, berriz, Presidentetza, Hezkuntza, Kultura, eta Lurralde Politika eta Herri Lan sailetakoak— aldatu egin dira, dela bakoitzari dagokion araudi substantibora egokitu behar delako, dela salbuespen-kasuak sartu direlako. Presidentetza Sailari dagokionez, zehaztu behar da tasa hauek ez direla sortu berriak: Hizkuntza Politikarako Idazkaritzak deitzen duen katalanaren ezagutza-ziurtagiriak lortzeko probetan izena emateko eskubideengatiko tasak, beste hizkuntza batzuetatik katalanerako itzultzaile eta zinpeko interpreteen probetan izena emateko eskubideengatiko tasak, eta Kataluniako Gorputz Hezkuntzako Institutu Nazionalaren (INEFC) kamera hipobarikoaren erabilerarengatiko tasak; izan ere, tasa horiek zergapetzen dituzten zerbitzuak orain arte Kultura Sailak ematen izan ditu, baina, sailen azken berregituratzearen ondorioz Presidentetza Sailak ematen ditu zerbitzuok, tasa horien erregulazio substantiboa eta zenbatekoak aldatu gabe, zeinek 2003an indarrean zeunden zenbatekoei eusten baitiete. […]

[…]

8.4.12.37. Kataluniako Parlamentuaren Erregelamendua, Parlamentuaren Osoko Bilkurak 2005eko abenduaren 22an onetsia[1210]

IV. KAPITULUA
Batzordeak

1. atala
Arau orokorrak

49. artikulua.— Mahaikideak

4. Batzordeko mahaiak Parlamentuko legelari baten laguntza du, eta haren eginkizuna hauxe da: gauzatu beharreko ekimen eta prozedura guztietan aholkularitza juridikoa ematea, eta Parlamentuko zerbitzuek batzordeari ematen dioten laguntza koordinatzea. Era berean, batzordeko mahaiak ere hizkuntza-zerbitzuen laguntza du ebazpenak eta erabakiak formalizatzean.

II. KAPITULUA
Legegintza-prozedura

2. atala
Legegintza-prozedura arrunta

4. apartatua
Batzordean izapidetzea

120. artikulua.— Ponentziaren txostena eta batzordearen irizpena

2. Ponentziak zuzenketak egitea gomenda diezaioke batzordeari, eta erdibideko zuzenketak proposa ditzake jada aurkeztutakoen eta lege-proiektuaren edo -proposamenaren hasierako testuaren artean, eta, edozelan ere, hasierako testu horrekiko zein aldaketa dakarren adierazi behar du. Ponentziak, kide anitzekoa bada, zuzenketa berriak proposa ditzake aho batez. Ponentziari dagokio, zerbitzu juridikoen eta hizkuntza-zerbitzuen aholkularitzarekin, batzordeari legegintza-teknikako proposamenak aurkeztea, eta lege-proiektu eta -proposamenei dagokienez Parlamentuaren erregela eta usadio formal eta linguistikoetara egokitzea.

3. atala
Legegintza-prozedura

7. azpiatala
Indarrean dagoen legeria kontsolidatzeko prozedura

147. artikulua.— Testu kontsolidatuak izapidetzea

1. Testu kontsolidatuen proiektuak eta proposamenak batzorde espezifiko batek izapidetu behar ditu; izan ere, batzorde hori legealdiaren hasieran sortu behar da helburu horretarako. Batzorde hori talde parlamentario bakoitzeko ordezkari batek eta Parlamentuko langileek osatu behar dute, eta langileok, legelari baten koordinaziopean eta hizkuntza-aholkularien laguntzarekin, laguntza eta aholkularitza teknikoko atazak bete behar dituzte kontsolidazio-prozeduretan.

4. Ponentziaren gomendioen xedea honako hau baino ezin da izan:

e) Tituluen eta kapituluen hizkera, izenak eta egitura harmonizatzea.

246. artikulua.— Parlamentuaren atazari laguntza ematea

1. Parlamentuak bere eginkizunak eraginkortasunez eta efizientziaz betetzeko behar dituen giza baliabideak eta bitarteko materialak izan behar ditu, batez ere aholkularitza juridiko, linguistiko, ekonomiko eta soziopolitikoko zerbitzu iraunkorrei dagozkienez, eta, gainera, dokumentazio-zerbitzuen eta zerbitzu teknikoen laguntza izan behar du; baliabide eta bitarteko guztiok Parlamentuko funtzionarioek zuzenduko dituzte administrazio-ikuspegitik.

Bigarrena.— Hizkera ez-sexistaren erabilera

Parlamentuaren komunikazio, adierazpen eta lanetan, ahal den neurrian, hizkera ez-sexista erabiltzen dela zaindu behar da.

8.4.12.38. 9/2004 Legea, abenduaren 24koa, Kataluniako Kontsumo Agentzia sortzekoa[1211]

7. artikulua.— Zuzendaritza-kontseilua

[1212]1. Honako hauek dira zuzendaritza-kontseiluko kide:

a) Kontseiluburua.

b) Kontseiluburuordea.

c) Zuzendaria.

d) Kontseilukideak:

1) Ekonomian, nekazaritzako elikagaien ekoizpenean, osasun publikoan, garraioetan, etxebizitzan, merkataritzan, turismoan, energian, industria-segurtasunean eta hizkuntza-politikan eskumenak dituzten Generalitateko sailetako titularrek arlo horietan zuzendari nagusiaren gutxieneko maila organikoa duen ordezkari bat proposatu ahal izango dute.

8.4.12.39. 21/2005 Legea, abenduaren 29koa, Neurri Finantzarioei buruzkoa[1213]

14. artikulua.— Zenbait erakunderi emariak egiteagatiko kenkariak PFEZaren kuotan[1214]

[1215]1. Pertsona fisikoen errentaren gaineko zergaren kuota autonomiko osoan, zerga arautzen duen Estatuko legeak ezarritako kuota-kenkarien zenbateko osoaren gainean dagokion portzentaje-murrizketarekin batera, honako erakunde hauen alde egindako emariengatiko kenkari bat aplikatu ahal izango da: Ikaskuntza Katalanen Institutua, Ikaskuntza Arandarren Institutua-Okzitanieraren Arandar Akademia, irabazi-asmorik gabeko erakunde pribatuak, sindikatu- eta enpresa-antolakundeak edo katalana edo okzitaniera sustatzen duten lanbide-elkargoak edo zuzenbide publikoko beste korporazio batzuk. Egoera hori egiaztatuta geratzen da hizkuntza-politikaren arloan eskumena duen sailak egiten duen erakunde horien zentsuan sartzen dituenean halako erakundeak. Kenkariaren zenbatekoa emandako kopuruen % 15ekoa izango da, kuota oso autonomikoaren % 10eko gehieneko mugarekin.

2. Kenkari hori aplikatzeko, dokumentu bidez behar bezala justifikatu beharko dira egitatezko aurrekontuak eta aurrekontuen aplikagarritasuna zehazten duten betekizunak. Bereziki, emari horien erakunde onuradunek aurreko urtean emariak egin dituzten pertsona fisikoen zerrenda bat bidali behar dute Ekonomia eta Finantza Saileko Tributuen Zuzendaritza Nagusira, urte bakoitzeko lehenengo hogei egunen barruan, pertsona fisiko horietako bakoitzak dohaintzan emandako zenbatekoak adierazita.

8.4.12.40. 22/2005 Legea, abenduaren 29koa, Kataluniako Ikus-entzunezkoen Komunikazioari buruzkoa[1216]

I

Kataluniako Generalitateko Irrati eta Telebistaren Korporazio Katalana ente publikoa sortzeko eta Irrati- eta Telebista-zerbitzuak arautzeko maiatzaren 30eko 10/1983 Legea da Katalunian ikus-entzunezkoen sektorearekin lotuta promulgatutako lehenengo legea. Horren ondorioz, Kataluniako Generalitaten irrati-difusioko zerbitzu publikoa sortu zen; zerbitzu horrek garrantzi handia izan zuen Kataluniako hizkuntza eta kultura sustatzeko, ezagutzeko eta hedatzeko, bai eta Kataluniako ikus-entzunezkoen sistema propioa eratzeko ere.

[…]

II

[…]

Nabarmendu behar da lege honen bidez Kataluniako ikus-entzunezkoen sistema propioa, estatuko eta nazioarteko ikus-entzunezko harrera-espazioen bidez bere lurraldean gainjartzen dena, bi mailatan antolatzen dela: maila nazionalean, zeinaren egitura baitatza Kataluniako lurralde osoa hartzen duten bitarteko eta zerbitzuen inguruan, araudiak ezartzen dituen baldintzetan, eta hizkuntza eta kultura katalanak dituzten gainerako lurraldeetako hedabideen sarean; eta toki-mailan edo hurbiltasunekoan, zeinak hartzen baititu udal-eremua eta udalez gaindiko eremua, betiere araudiak ezartzen dituen mugapeen esparruan. Irabazi-asmorik gabeko ikus-entzunezko jarduerak ere egon behar du komunikazio-espazio publikoan.

[…]

V

[…]

Horregatik, eta ereduen koherentzia eta kultura- eta hizkuntza-pluraltasuna bermatzeko, lege honek mekanismoak ezartzen ditu Generalitatek estatu-mailako plangintzan parte hartzeko, betiere bi administrazioen artean beharrezkoak diren koordinazioa eta lankidetza alde batera utzi gabe.

VI

[…]

Ulertu behar da irrati-difusioko zerbitzu publikoa ikus-entzunezko zerbitzuak hornitzeko edo emateko jarduera bat dela, honako hauek ahalbidetuko dituzten baldintzak sortzera bideratua: adierazpen- eta komunikazio-askatasunen indarraldi osoa, sistemaren funtzionamendu demokratikoaren osotasuna, eta Konstituzioan eta Estatutuan jatorria duten eskubide eta printzipio guztiak behar bezala eta eraginkortasunez betetzea, hala nola hezkuntzarako eta kulturarako irispidea izateko eskubidea, katalanaren ezagutza eta erabilera bultzatzea, eta kohesio eta pluraltasun sozialaren babesa.

[…]

Merezi du nabarmentzea zerbitzu publikoaren irrati-difusioak komunikazio-kanal edo -bide guztiak eta formatu edo lengoaia egokienak erabili eta, hala badagokio, ezarri behar dituela. Irrati-difusioko zerbitzu publikoak, dela tokikoa, dela Autonomia Erkidegokoa, toki nagusia izan behar du Kataluniako ikus-entzunezko komunikazio-espazioan, funtsezko elementua baita haren garapen plural, aniztun eta demokratikoa bermatzeko.

[…]

VIII

[…]

Azkenik, lege honek zenbait betebehar ere jasotzen ditu europar obrak hedatzeko, eta Kataluniako hizkuntza eta kultura eta arandar hizkuntza babesteko araubidea jasotzen du, betiere ikus-entzunezko komunikazio-jardueren esparruan; funtsean, indarrean dagoen hizkuntza-araudiak ezartzen duen araubidea jasotzen du, eta lege hau arautzen duten parametroetara egokitzen du araubide hori.

I. atala
Kataluniako ikus-entzunezkoen zerbitzu publikoa

II. KAPITULUA
Generalitaten eskumeneko ikus-entzunezkoen zerbitzu publikoa

26. artikulua.— Generalitaten ikus-entzunezkoen zerbitzu publikoaren zereginak

1. Generalitaten eskumeneko ikus-entzunezkoen komunikazio-zerbitzu publikoaren eginkizun nagusia da Kataluniako herritar guztiei ikus-entzunezko edukien multzo bat eskaintzea, irispide baldintzatuko teknologiak erabiltzea behar ez duen banaketa-sistema baten bidez, eta, hala badagokio, programa-kontratuaren arabera, datuen transmisio-zerbitzu gehigarriak eskaintzea, haien beharrizan demokratikoak, sozialak, hezkuntzakoak eta kulturalak asetzera bideratuak, eta bereziki irispidea bermatuko du informazio egiazko, objektibo eta orekatura, gizarte- eta kultura adierazpenik zabalenetara eta ugarienetara, eta kalitateko denbora-pasako eskaintzara. Ondorio horietarako, kasuan-kasuan egokienak diren ikus-entzunezko komunikazioaren berezko lengoaia, formatu eta genero guztiak erabili behar dira.

3. Generalitaten eskumeneko ikus-entzunezkoen komunikazio-zerbitzu publikoaren eginkizun espezifikoak dira:

f) Hizkuntza eta kultura katalanak sustatu, ezagutu eta zabaltzea, Generalitateko hizkuntza- eta kultura-politikaren esparru orokorraren barruan, bai eta aranera ere, indarrean dagoen legeriak ezarritako moduan.

g) Elkarbizitza zibikoa, gizartearen garapen plural eta demokratikoa, eta Kataluniako lurraldean dauden aukera eta adierazpen politiko, sozial, linguistiko, kultural eta erlijiosoak ezagutzea eta errespetatzea. Ingurumari horretan, beharrezkoa da lengoaia, formatu eta diskurtso guztiak erabiltzea, aniztasunaren eta pluraltasunaren errespetuaren eta arretaren barruan, aukera desberdinen artean eta Kataluniako lurraldeko arlo guztien artean elkarrizketa, ulermena eta kohesioa ahalbidetzeko.

h) Emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna aktiboki sustatzea; horren barruan sartzen dira tratu- eta aukera-berdintasuna, aniztasuna eta desberdintasuna errespetatzea, genero-ikuspegia txertatzea, ekintza positiboak sustatzea eta hizkera ez-sexista erabiltzea.

m) Gainerako hizkuntza eta kultura katalanetako erkidegoekiko loturak estutzen laguntzea, betiere elkarlanaren eta berezkoak dituen jardueren bidez.

o) Generalitaten ikus-entzunezkoen komunikazio-zerbitzu publikoa Kataluniako lurraldetik harago zabaltzea, Kataluniako gizartearen kultura, hizkuntza eta balioak kanpoan proiektatzeko mekanismo gisa, horretarako teknologiarik egokienak erabiliz.

29. artikulua.— Kataluniako Ikus-entzunezko Hedabideen Korporazioaren antolaketa- eta funtzionamendu-printzipioak

1. Kataluniako Ikus-entzunezko Hedabideen Korporazioa arautzen duen Legeak zehazten duena alde batera utzi gabe, korporazio horren antolaketa-egiturak eta funtzionamenduak une oro egokitu behar dute honako printzipio hauek ahalik eta egokien betetzera eta modu eraginkorrenean aplikatzera:

c) Zerbitzuaren zuzeneko kudeaketa bermatzea, batez ere zerbitzu publikoko prestazioak eratu behar dituzten lengoaiak, formatuak eta edukiak definitu eta hautatzeari dagokionez, betiere lege hau eta programa-kontratua betez. Ondorio horietarako, ente publikoan edo haren sozietate filialetan gai horiei buruzko aditu profesionalen nukleo bat egon dadin zaindu eta bermatu behar da.

III. KAPITULUA
Toki-eremuko ikus-entzunezkoen zerbitzu publikoa

32. artikulua.— Toki-eremuko ikus-entzunezkoen komunikazio-zerbitzu publikoaren definizioa, irismena, eta hura kudeatzeko modua

1. Toki-eremuko ikus-entzunezkoen komunikazio-zerbitzu publikoa da ikus-entzunezko edukien multzo bat eskaintzea, irispide baldintzatuko teknologiak erabiltzea behar ez duen banaketa-sistema baten bidez, eta, hala badagokio, programa-kontratuaren arabera, datuen transmisio-zerbitzu gehigarriak eskaintzea, toki-erkidego bat osatzen duten herritarren beharrizan demokratikoak, sozialak, hezkuntzakoak eta kulturalak asetzera bideratutako datu-transmisioko zerbitzu gehigarriak eskaintzea, erkidego horretako kide gisa. Bereziki, bermatu behar da zerbitzu horrek informazio egiazkoa, objektiboa eta orekatua transmititzen duela, bai eta gizarte- eta kultura-adierazpenak ere, eta denbora-pasako kalitateko eskaintza duela eta 26.3 artikuluko zerbitzu publikoko eginkizunak betetzen dituela, toki-erkidegoen interesetara egokitzeko. Ondorio horietarako, kasuan-kasuan egokienak diren ikus-entzunezko komunikazioaren berezko lengoaia, formatu eta genero guztiak erabili behar dira.

3. Toki-eremuko telebista-zerbitzu publikoaren emaileek honako hauek bermatu behar dituzte:

c) Normalean katalana erabiltzen den programazioa, hizkuntza-politikari buruzko araudiak ezarritako gainerako betebeharrak ere betetzen dituena.

I. atala
Subjektu pribatuek ikus-entzunezkoen komunikazio-zerbitzuak zelan eman antolatzea

III. KAPITULUA
Espektro erradioelektrikoa erabiliz ikus-entzunezkoen komunikazio-zerbitzuak emateko lizentziaren araubidea

48. artikulua.— Lizentziaren helburua

Ikus-entzunezkoen komunikazio-zerbitzuak emateko lizentziaren helburua zerbitzua emateko baldintza bereziak mugatzea da, honako helburu hauek dituela:

d) Hizkuntza eta kultura katalana eta araneraren erabilera sustatzea.

53. artikulua.— Lizentziaren edukia

1. Ikus-entzunezkoen komunikazio-zerbitzuak emateko lizentziak honako hauek definitu behar ditu:

f) Hizkuntza eta kultura katalana normalizatzearekin eta babestearekin eta Arango haranean aranera erabiltzearekin lotutako betebeharrak betetzeko ehunekoak, eta zer ordutegi-tartetan aplikatu behar diren.

2. Tokiko edo hurbileko telebistaren kasuan, lizentziak honako betekizun hauek jaso behar ditu:

c) Gutxienez emanaldi-denboraren %50ean katalana erabiliko duen programazioa, ikus-entzule gehieneko ordutegiko programak barne, bai eta hizkuntza-politikari buruzko araudiak ezartzen dituen gainerako betebeharrak ere.

84. artikulua.— Desgaitasuna duten pertsonek ikus-entzunezko komunikaziorako irispidea izatea

1. Ikus-entzunezko edukietarako irispidea eraginkorra izan dadin, honako betebehar hauek dituzte ikus-entzunezkoen komunikazio-zerbitzuen emaileek:

b) Telebista-zerbitzuak ematen dituztenen kasuan, programazioan pixkanaka gorrentzako azpitituluak, zeinu-hizkuntza katalana eta itsuentzako audiodeskripzioa sartzea, betiere desgaitasuna duten pertsonek ikus-entzunezko komunikaziorako irispidea izan dezaten.

86. artikulua.— Ikus-entzunezko komunikazioan hizkuntza eta kultura katalanek eta aranerak izan behar duten presentziari buruzko betebeharrak

1. Ikus-entzunezkoen komunikazio-zerbitzu publikoen emaileek katalana erabili ohi dute, eta Arango haranean, berriz, aranera. Salbuespen gisa, kontuan har daitezke hedabideari dagokion ikus-entzuleen ezaugarriak, Kataluniako Ikus-entzunezkoen Kontseiluak jarraibide bidez hizkuntza-araudiko xedapenen esparruan ezartzen dituen irizpideekin bat etorriz.

2. Lizentzia-araubidearen mende dauden ikus-entzunezkoen komunikazio-zerbitzuen emaileek bete beharko dituzte hizkuntza-politikari buruzko legeriak kudeaketa pribatuko irrati- eta telebista-emakidadunei dagokienez ezarritako betebeharrak. Arango haranean, legeak katalanerako ezartzen dituen betebehar berberak izan behar dituzte aranerari dagozkionez.

87. artikulua.— Ikus-entzunezko europar obrak zabaltzeko betebeharrak

2. 1. apartatuan aipatzen diren telebista-zerbitzuen emaileek beren urteko denboraren % 51, gutxienez, gorde beharko dute ikus-entzunezko europar obrak zabaltzeko. Erreserba-denbora horren % 51, gutxienez, Kataluniako edozein hizkuntza ofizialetan jatorrizko adierazpena duten ikus-entzunezko europar obrak zabaltzeko erabili behar da. Obra horien % 50, gutxienez, katalanez izango direla bermatu behar da. Emanaldi-denbora osoaren % 10, gutxienez, ekoizle independenteek azken bost urteetan ekoitzitako ikus-entzunezko europar obretarako erabili behar da.

II. KAPITULUA
Kataluniako Ikus-entzunezkoen Kontseilua

115. artikulua.— Eginkizunak

Kataluniako Ikus-entzunezkoen Kontseiluak, maiatzaren 4ko 2/2000 Legeak ematen dizkion eginkizunez gain, honako hauek ditu:

b) Pluraltasun politiko, erlijioso, sozial, linguistiko eta kulturalarekiko errespetua zaintzea, bai eta Kataluniako ikus-entzunezkoen sistema osoaren lurralde-oreka egokia ere.

II. KAPITULUA
Zinematografiaren industria eta ikus-entzunezkoen sektorea sustatzea

126. artikulua.— Kataluniako ikus-entzunezkoen espazioa sustatzea

1. Generalitateko Gobernuak Kataluniako ikus-entzunezkoen espazio bat sustatu behar du, hizkuntza-eremu katalaneko lurralde guztietako gobernuen arteko hitzarmenen bidez, betiere programazioko eta nazioarteko proiekzioko aspektuak elkarrekin lantzeko.

Laugarren xedapen gehigarria.— Arango haranean ikus-entzunezkoen komunikazio-zerbitzu publikoa ematen parte hartzea

32.2 artikuluan ezarritako gehieneko ehunekoa Arango haraneko mugapean gainditu daiteke, hizkuntzaren eta kulturaren aldetik duen berezitasunagatik.

8.4.12.41. 5/2006 Legea, maiatzaren 10ekoa, Kataluniako Kode Zibilaren bosgarren liburuko eskubide errealei buruzkoa[1217]

III. KAPITULUA
Jabetza horizontalaren araubide juridikoa

1. atala
Xedapen orokorrak

3. azpiatala
Erkidegoaren organoak

553-27 artikulua.— Akta

2. Bileraren akta gutxienez katalanez edo Aranen araneraz idatzi behar da, […]

553-28 artikulua.— Akta-liburua

1. Jabeen batzarraren erabakiak akta-liburu batean transkribatu behar dira, eta liburu hori dagokion jabetza-erregistroan legeztatu behar da, gutxienez katalanez edo Aranen araneraz.

8.4.12.42. 7/2006 Legea, maiatzaren 31koa, Tituludun Lanbideei eta Elkargo Profesionalei buruzkoa[1218]

39. artikulua.— Elkargo profesionalen eginkizun publikoak

Elkargo profesionalen eginkizun publikoak dira:

j) Elkargoko kideen artean katalanaren erabilera sustatzea, baita lanbidea egikaritzen den eremu instituzional eta sozialetan ere.

8.4.12.43. 6/2006 Lege Organikoa, uztailaren 19koa, Kataluniako Autonomia Estatutua erreformatzekoa[1219]

[…]

Katalunian gizartegintza eta asoziazionismorako den tradizioak betidanik azpimarratu izan du garrantzi handikoak direla bai Kataluniako hizkuntza eta kultura, bai eskubideak eta eginbeharrak, bai jakinduria, bai prestakuntza, bai gizarte-kohesioa, bai garapen iraunkorra baita eskubide-berdintasuna ere, gaur egun, bereziki, emakume eta gizonen arteko berdintasuna azpimarratuta.

[…]

5. artikulua.— Eskubide historikoak

Kataluniaren autogobernua Kataluniako herriaren eskubide historikoetan, haren mendetako instituzioetan eta Kataluniako tradizio juridikoan dago oinarrituta. Estatutu honek tradizio hori bere baitara bildu eta eguneratu egin du, 2. artikuluaren, bigarren xedapen iragankorraren eta Konstituzioko beste agindu batzuen itzalpean. Hain zuzen ere, horiek ematen diote Generalitati halako egonleku berezia zuzenbide zibilean, hizkuntzan, kulturan, horiek hezkuntza-esparruan duten proiekzioan eta Generalitat antolatzeko sistema instituzionalean.

6. artikulua.— Berezko hizkuntza eta hizkuntza ofizialak

1. Katalana da Kataluniako berezko hizkuntza. Hala, bada, bai administrazio publikoetan bai Kataluniako komunikabide publikoetan katalana da usuen eta lehenen erabiltzeko hizkuntza, eta irakaskuntzan ere normalean katalana erabili ohi da bai komunikaziorako bai ikasteko.

2. Katalana da Kataluniako hizkuntza ofiziala. Gaztelania ere bada, Espainiako estatuko hizkuntza ofiziala baita. Pertsona orok du bi hizkuntza ofizialak erabiltzeko eskubidea, eta Kataluniako herritarrek, biak jakiteko eskubidea eta eginbeharra. Kataluniako botere publikoen ardura da eskubide horiek erabili ahal izateko eta eginbehar hori betetzeko beharrezko neurriak hartzea. Dena dela, 32. artikuluan xedatutakoaren arabera, ezin da diskriminaziorik egon hizkuntza bat erabili nahiz bestea erabili.

3. Generalitaten eta Estatuaren ardura da egin beharreko ekintzak egitea, Europar Batasunean katalanaren ofizialtasuna aitor dezaten eta kulturaren edo hizkuntzen arloko nazioarteko organismoetan eta nazioarteko tratatuetan katalana ager dadin eta katalana erabil dezaten.

4. Generalitatek komunikazioa eta lankidetza sustatu behar ditu hizkuntza-ondarea Kataluniarekin banaturik duten gainerako erkidegoekin eta gainerako lurraldeekin. Halakoetan, katalana kanpoan sustatzeko eta zabaltzeko, Generalitatek eta Estatuak —dagokionean dagokionak— beren esku dute tratatuak, hitzarmenak eta beste lankidetza-tresna batzuk hitzartzea.

5. Okzitaniera —aranés izena du Aranen— da lurralde hartako berezko hizkuntza, eta hizkuntza ofiziala da Katalunian, estatutu honetan eta hizkuntza-normalizaziorako legeetan ezarrita dagoenaren arabera.

11. artikulua.— Aran

2. Aran nazio-errealitate okzitaniarra da, eta kultura, historia, geografia nahiz hizkuntza aldetik bere nortasuna du; arandarrek halaxe defendatu dute mendeetan zehar, eta halaxe aitortzen dute Kataluniako herritarrek eta instituzio politikoek. Estatutu honek berezitasun hori aitortu, babestu eta errespetatu egiten du, eta aitortzen du Kataluniaren barruan Aran lurralde-erakunde berezia dela, eta, hala izanik, babes berezia ere badu, araubide juridiko berezi baten bidez.

12. artikulua.— Historiaren, hizkuntzaren eta kulturaren aldetik Kataluniarekin lotura duten lurraldeak

Generalitatek komunikazioa, kultura-trukea eta lankidetza sustatu behar du historiaren, hizkuntzaren eta kulturaren aldetik Kataluniarekin lotura duten erkidego eta lurraldeekin, Espainiako estatukoak izan zein ez. Horretarako, Generalitatek eta Estatuak —batak zein besteak egokiera-legez— beren esku dute tratatuak, hitzarmenak eta beste lankidetza-tresna batzuk hitzartzea, organismo erkideak sortzeko aukera ere barnean dela, eremu guztietan.

[…]

III. KAPITULUA
Hizkuntza-eskubideak eta -eginbeharrak

32. artikulua.— Hizkuntzak jakiteko eta erabiltzeko eskubideak eta eginbeharrak

Pertsona orok du eskubidea, hizkuntza dela-eta inork diskrimina ez dezan. Bi hizkuntza ofizialetako batean nahiz bestean gauzatutako egintza juridiko guztiek, hizkuntzaren aldetik, erabateko balioa eta eraginkortasuna dute.

33. artikulua.— Administrazio publikoetan eta Estatuko instituzioetan diren hizkuntza-eskubideak

1. Herritarrek hizkuntza aukeratzeko eskubidea dute. Pertsona orok du, Katalunian dauden instituzioekin, antolakundeekin eta administrazio publikoekin dituen harremanetan, berak aukeratutako hizkuntza ofiziala erabiltzeko eskubidea. Eskubide hori errespetatu beharra dute instituzio publikoek, antolakundeek eta administrazio publikoek, baita hauteskundeetarako administrazioak ere Katalunian, eta, oro har, haien mendeko erakunde pribatuek ere bai, eginkizun publikoak darabiltzatenean.

2. Pertsona orok, Justizia Administrazioarekin, Fiskaltzarekin, notarioekin eta erregistro publikoekin dituen harremanetan, berak aukeratutako hizkuntza ofiziala erabiltzeko eskubidea du epaitegietako, notariotzetako nahiz erregistroetako jarduketa orotan, eta Katalunian sortzen diren dokumentu ofizial guztiak aukeratu duen hizkuntza horretan jasotzeko eskubidea ere bai, aukeratutako hizkuntzarengatik inolako babesgabeziarik edo beharrik gabeko atzerapenik jasan gabe, edo ezeren itzulpenik aurkeztu beharrik gabe.

3. Hizkuntza aukeratzeko eskubide hori bermatuta egon dadin, epaileek eta magistratuek, fiskalek, notarioek, jabetza-erregistratzaileek eta salerosketa-erregistratzaileek, Erregistro Zibileko arduradunek eta Justizia Administrazioko langileek, Katalunian lan egin ahal izateko, hizkuntza ofizialak behar beste eta egokiro ezagutzen dituztela egiaztatu beharko dute, legeetan ezarritakoaren arabera, duten karguaren edo lanpostuaren berezko eginkizunak betetzeko gai izateko bezainbatean.

4. Hizkuntza aukeratzeko eskubide hori bermatuta egon dadin, Katalunian dagoen Estatuko Administrazioak egiaztatu behar du bere zerbitzurako lan egiten duten langileek bi hizkuntza ofizialak behar beste eta egokiro ezagutzen dituztela, duten lanpostuaren berezko eginkizunak betetzeko gai izateko bezainbatean.

5. Kataluniako herritarrek konstituzio-organoekin eta estatu osorako jurisdikzio-organoekin dituzten harremanetan idatziz katalana erabiltzeko eskubidea dute, dagokion legerian ezarritako prozeduraren arabera. Instituzio horiek katalanez aurkeztu diren idatziak onartu eta izapidetu behar dituzte, erabateko eraginkortasun juridikoa baitute kasu guztietan.

34. artikulua.— Kontsumitzaileen eta erabiltzaileen hizkuntza-eskubideak

Ondasunak, produktuak eta zerbitzuak erabiltzerakoan eta kontsumitzerakoan, pertsona orok du eskubidea berak aukeratutako hizkuntza ofizialean kasu egin diezaioten, bai ahoz bai idatziz. Katalunian jendaurreko lana egiten duten erakunde, enpresa eta establezimenduek nahitaezkoa dute hizkuntza-aukera horiek eskaintzeko eginbeharra, legez ezarritako moduan.

35. artikulua.— Hezkuntza-arloko hizkuntza-eskubideak

1. Pertsona orok du irakaskuntza katalanez jasotzeko eskubidea, estatutu honetan ezarritakoaren arabera. Hezkuntzan, bai unibertsitatean bai unibertsitatetik kanpora, irakasteko eta komunikatzeko ohiko hizkuntzatzat erabili behar da katalana.

2. Unibertsitateaz besteko mailetan, ikasleek irakaskuntza katalanez jasotzeko eskubidea dute. Era berean, eskolan hasten direnean dakarten ohiko hizkuntza edozein dela ere, nahitaezko hezkuntza amaitzen dutenerako, katalanez eta gaztelaniaz bai ahoz bai idatziz behar bezain ondo egiteko eskubidea eta eginbeharra dute. Bai katalanaren bai gaztelaniaren irakaskuntzak behar besteko lekua izan behar du ikasketa-planetan.

3. Ikasleek eskubidea dute bakoitzaren ohiko hizkuntzaren arabera ikastetxeka edo gela-taldeka bana ez ditzaten.

4. Kataluniako hezkuntza-sistemara eskolan hasteko adina baino geroago etorri diren ikasleek hizkuntza-indargarri bereziak hartzeko eskubidea dute, baldin eta ondo ulertzen ez dutela-eta nekeza gertatzen bazaie eskolan normaltasunez ibiltzea.

5. Unibertsitateko irakasleek eta ikasleek bakoitzak aukeratutako hizkuntza ofiziala erabiltzeko eskubidea dute, bai ahoz bai idatziz.

36. artikulua.— Araneraren inguruko eskubideak

1. Aranen pertsona orok du araneraz jakiteko eta aranera erabiltzeko eskubidea, eta administrazio publikoekin eta haien mendeko erakunde publiko nahiz pribatuekin diharduelarik, pertsona orok du eskubidea araneraz kasu egin diezaioten, bai ahoz bai idatziz.

2. Arango herritarrek, Generalitatekin dihardutelarik, aranera erabiltzeko eskubidea dute.

3. Araneraren inguruko gainerako hizkuntza-eskubideak eta -eginbeharrak legez zehaztu behar dira.

V. KAPITULUA
Printzipio artezkariak

44. artikulua.— Hezkuntza, ikerketa eta kultura

2. Derrigorrezko irakaskuntza amaitzen dutenerako ikasleek hirugarren hizkuntza bat ere behar bezain ondo jakin beharra dute.

50. artikulua.— Katalana sustatzea eta zabaltzea

1. Botere publikoek katalana eremu guztietan eta arlo guztietan babestu behar dute, eta haren erabilera, zabalkundea eta ezagutza sustatu. Aranerarako ere printzipio horiek guztiak aplikatu behar dira.

2. Gobernuak, unibertsitateek eta goi-mailako hezkuntzako instituzioek, bakoitzak bere eskumenen barruan, irakaskuntzako jardueretan, irakaskuntzaz kanpoko jardueretan eta ikerketa-lanetan, eremu guztiotan, katalana erabiliko dela bermatzeko hartu beharreko neurriak hartu behar dituzte.

3. Katalana sustatzeko politikak estatu osora zabaldu behar dira, Europar Batasunera eta munduko gainerako lekuetara.

4. Botere publikoek ahaleginak egin behar dituzte Katalunian zabaltzen diren produktuetako etiketetan, estalkietan eta argibideetan datozen datuak katalanez ere egon daitezen.

5. Generalitatek, toki-administrazioak eta Kataluniako gainerako korporazio publikoek, mendean dituzten instituzioek eta enpresek, eta zerbitzu-emakidapean dituztenek katalana erabili beharra daukate bai barruko jarduketetan bai beren arteko harremanetan. Katalana erabili beharra dute, era berean, egoitza Katalunian duten pertsona fisikoei edo juridikoei igorritako komunikazio eta jakinarazpenetan ere, herritarrek, hala eskatzen badute, ezertan galarazi gabe jakinarazpenak gaztelaniaz jasotzeko duten eskubidea.

6. Botere publikoek katalanezko keinu-hizkuntzaren erabilera bermatu behar dute, eta gorreria duten pertsonek, hizkuntza hori aukeratuz gero, aukera berberak izateko behar diren baldintzak ere bai, hizkuntza hori irakatsi, babestu eta errespetatu egin behar baita.

7. Estatuak, Konstituzioak xedatzen duenaren arabera beti, artikulu honetan ezarrita dauden printzipioak betetze aldera egin behar du. Printzipio horiek eraginkorragoak izateko, behar diren koordinazio-tresnak ezarri behar dira, eta, hala badagokio, batera jarduteko beharrezko tresnak ere bai.

I. KAPITULUA
Parlamentua

65. artikulua.— Legeak aldarrikatzea eta argitaratzea

Generalitateko presidenteak aldarrikatzen ditu, erregearen izenean, Kataluniako legeak, eta agintzen du argitara daitezela Kataluniako Generalitaten Aldizkari Ofizialean, legeok onetsi eta hamabost eguneko epean, bai eta Estatuko Aldizkari Ofizialean ere. Lege hau Kataluniako Generalitaten Aldizkari Ofizialean argitaratu eta hurrengo egunean jarriko da indarrean. Generalitatek egindako itzulpena da gaztelaniazko bertsio ofiziala.

III. KAPITULUA
Generalitatek Justizia Administrazioan dituen eskumenak

101. artikulua.— Oposizioak eta lehiaketak

3. Artikulu honetan arauturiko lehiaketa eta oposizioetako probak, Katalunian egiten direnean, bi hizkuntza ofizialetako edozeinetan egin ahal izango dira, izangaiak aukeratutakoaren arabera.

102. artikulua.— Kataluniako Justizia Administrazioan lan egiten duten langileak, epaitegietakoak nahiz gainerakoak

1. Katalunian magistratu-, epaile- edo fiskal-plaza bat betetzen dutenek katalanez behar bezain ondo eta behar beste dakitela egiaztatu behar dute, herritarrek beren hizkuntza-eskubideak baliatzeko modua izan dezaten, legean zehazturiko modua eta irispidea aintzat hartuta.

2. Plaza Katalunian betetzen duten magistratuek, epaileek eta fiskalek Kataluniako berezko zuzenbidea behar bezain ondo ezagutzen dutela egiaztatu behar dute, legean zehazturiko modua eta irispidea oinarri hartuta.

3. Lekualdatze-lehiaketetan plaza bat lortzeko orduan, bertako hizkuntza eta zuzenbidea behar bezain ondo ezagutzea bereziki eta berariaz balioetsiko da kasu guztietan.

4. Katalunian Justizia Administrazioan eta Fiskaltzan lanean diharduten langileek, bi hizkuntza ofizialak behar beste eta egokiro ezagutzen dituztela egiaztatu beharko dute, karguaren edo lanpostuaren berezko eginkizunak betetzeko gai izateko bezainbatean.

II. KAPITULUA
Eskumenen gaiak

143. artikulua.— Berezko hizkuntza

1. Kataluniako Generalitati dagokio berezko hizkuntzaren arloko eskumen esklusiboa; eskumen horren barruan izango da beti haren ofizialtasunaren irispidea, erabilerak eta ondorio juridikoak zehaztea, eta katalanaren hizkuntza-normalizazioa iristea.

2. Generalitati dagokio, eta Aran haraneko Conselh Generau izeneko kontseiluari ere bai, okzitaniera, Aranen aranera deitutakoa normalizatzeko eskumena.

146. artikulua.— Komunikabide sozialak eta ikus-entzunezkoen zerbitzuak

3. Kataluniak kultura eta hizkuntza aldetik duen pluraltasuna sustatuko du komunikabide sozialetan Generalitatek.

147. artikulua.— Notariotza eta erregistro publikoak

1. Kataluniako Generalitati dagokio jabetzari, merkataritzari nahiz ondasun higigarriei buruzko erregistro publikoen eta notariotzen arloko eskumen betearazlea, hauek ere beti barruan direla:

a) Jabetzaren, merkataritzaren eta ondasun higigarrien arloko erregistratzaileak eta notarioak izendatzea; horretarako, oposizio libre nahiz murriztuak eta lehiaketak deitu, administratu eta ebatzi behar ditu, izendapenak formalizatu arte berari baitagokio horiek guztiak deitzea eta burutzea. Notariotza eta erregistroetako postuak betetzeko orduan, izangaiek eskubide-berdintasuna izan behar dute, eta hizkuntza eta zuzenbide katalanak badakizkitela egiaztatu behar dute, betiere, estatutuan eta legeetan ezarritako modu eta neurrian.

[…]

3. Generalitati dagokio, araudi orokorraren esparru barruan, Erregistro Zibilaren arloko eskumen betearazlea, horren barruan zeregin hauek sartuta: bertako arduradunak, bitartekoak zein ordezkoak izendatzea, horien gainean diziplina-eginkizuna betetzea, eta bete beharreko eginkizunak betetzeko beharrezko diren giza eskuarteak eta eskuarte materialak hornitzea. Arduradun horiek hizkuntza katalana eta zuzenbide katalana badakizkitela egiaztatu behar dute, betiere, estatutuan eta legeetan ezarritako modu eta neurri horretan.

8.4.12.44. 2/2007 Legea, ekainaren 5ekoa, Kataluniako Generalitateko Aldizkari Ofizialari buruzkoa[1220]

4. artikulua.— Kataluniako Generalitateko Aldizkari Ofizialaren (KGAO) argitalpen-hizkuntza

KGAO katalanez eta gaztelaniaz argitaratzen da, eta Arani bakarrik eragiten dioten arauak, xedapenak eta egintzak araneraz ere argitaratzen dira. Hiru bertsioak ofizialak dira.

Bigarren xedapen gehigarria.— Hirigintza-arauak argitaratzea

1. Toki Araubidearen Oinarriak arautzen dituen apirilaren 2ko 7/1985 Legea eta Hirigintzari buruzko martxoaren 14ko 2/2002 Legea indarrean jarri zirenetik behin betiko onetsi diren eta oraindik argitaratu ez diren hirigintza-plangintzako figuren hirigintza-arauak argitaratu behar ditu Generalitateko Administrazioak KGAOn. Hirigintza-arauak gerora aldatu badira, jatorrizko bertsioa eta ondoz ondoko aldaketak argitaratu behar dira KGAO berean, hurrenkera kronologikoaren arabera ordenatuta, antzinatasun handienetik txikienera.

2. 1. apartatuan aipatzen diren hirigintza-arauak KGAOn argitaratzen dira, jatorrizko dokumentuaren kopia zehatza egiteko sistema baten bidez. KGAOren bi bertsioetan txertatu behar da, katalanez zein gaztelaniaz, hirigintza-arauak argitaratzeko agintzen duen ediktua, eta arauen bertsiorako irispide telematikoa eman behar da, arauok idatzi ziren hizkuntzan, eta adierazi behar da hirigintza-arauak gero beste hizkuntza ofizialera itzuliko direla, betiere hizkuntza-eskubideak bermatzeko. Hirigintza-arauak eta aipatutako ediktua argitaratzeak ondorio jakin batzuk sortzen ditu, alegia, uztailaren 26ko 1/2005 Legegintzako Dekretuaren bidez onetsitako Hirigintzari buruzko Legearen testu bateginaren zortzigarren xedapen iragankorraren 6. apartatuan zehaztutakoak.

3. Bigarren apartatuan aipatzen den hirigintza-arauen bertsio itzulia KGAOn argitaratu behar da. Argitaratzeko agintzen duen ediktuak arau horien jatorrizko bertsioa argitaratu zen KGAOren erreferentzia jaso behar du.

8.4.12.45. 8/2007 Legea, uztailaren 30ekoa, Kataluniako Osasun Institutuari buruzkoa[1221]

19. artikulua.— Langileak

1. Kataluniako Osasunaren Institutuko langileak honako hauek izan daitezke:

a) Osasun-zerbitzuetako estatutupeko langileen eraentza-arauak hauek dira: Osasun-zerbitzuetako Estatutupeko Langileen Esparru-estatutuari buruzko abenduaren 16ko 55/2003 Estatuko Legeak, eta Generalitatek onesten duen garapen-araudia. Gobernuaren erabakiz zehaztutako interes orokorreko arrazoiak direla eta, eta Kataluniako lurralde osoan osasun-zerbitzu publiko ekitatiboa ematen dela bermatzeko, Kataluniako Osasun Institutuko estatutupeko langile izatera iristeko nazionalitate-baldintzatik salbuetsi daiteke; langile horiei eskatzen zaie katalana eta gaztelania behar adina jakitea Institutuko estatutupeko langile izateko.

8.4.12.46. 9/2007 Legea, uztailaren 30ekoa, Katalunia 112 Larrialdiko Deiak Artatzeko eta Kudeatzeko Zentroari buruzkoa[1222]

1. atala
Larrialdiko deien arreta-zerbitzua

4. artikulua.— Zerbitzua ematearen ezaugarriak

Larrialdiko deien arreta-zerbitzu publikoak ezaugarri hauek izan behar ditu:

c) Zerbitzua Kataluniako hizkuntza ofizialetako edozeinetan eman behar da, eta, gutxienez, Europar Batasuneko estatuetako bi hizkuntza ofizialetan.

8.4.12.47. 11/2007 Legea, urriaren 11koa, Kataluniako Ikus-entzunezko Hedabideen Korporazioari buruzkoa[1223]

1983an, Kataluniako Irrati eta Telebistaren Korporazioa sortu zen, eta gaur egun arteko garapena izan da Kataluniako autogobernuko eta kultura- eta hizkuntza-normalizazioko instituzioak berreskuratzeko prozesuaren azken garaiko gertaera garrantzitsuenetako bat; gainera, instituziook zeregin garrantzitsua izan dute Kataluniako ikus-entzunezkoen industria bultzatzeko eta garatzeko.

[…]

2. artikulua.— Zerbitzu publikoaren eginkizuna

Generalitateko ikus-entzunezkoen komunikazio-zerbitzu publikoa, 22/2005 Legearen 23.2 artikuluan ezarritakoarekin bat etorriz, honetan datza: Kataluniako herritarren eskura ikus-entzunezko edukien multzo bat jartzean, bai eta Kataluniako Ikus-entzunezko Hedabideen Korporazioak Generalitateko Gobernuarekin sinatu behar duen programa-kontratuan zehazten diren gainerako zerbitzuak jartzean ere; hain zuzen, programa-kontratu hori V. kapituluan arautzen da, eta haren helburua hauxe da: herritarren beharrizan demokratiko, sozial eta kulturalak asetzea; informaziorako irispide unibertsala bermatzea; kultura eta hezkuntza; katalana zabaldu eta sustatzea, eta kalitateko denbora-pasa eskaintzea.

22. artikulua.— Kataluniako Ikus-entzunezko Hedabideen Korporazioaren programazioaren printzipio orokorrak

3. Kataluniako Ikus-entzunezko Hedabideen Korporazioaren ikus-entzunezko komunikazio-zerbitzu publikoa emateko hizkuntza instituzionala katalana da.

8.4.12.48. 12/2007 Legea, urriaren 11koa, Gizarte-zerbitzuei buruzkoa[1224]

10. artikulua.— Gizarte-zerbitzuen eremuko informaziorako eskubidea

Gizarte-zerbitzuen eremuan, pertsona orok eskubidea du zerbitzuei buruzko erreklamazioak egiteko eta zerbitzuoi buruzko egiazko informazioa jasotzeko, eta, bereziki, eskubide hauek ditu:

b) Idatziz eta, behar izanez gero, hitzez, hizkera ulergarri eta irisgarrian, bere egoeraren balioespena jasotzea; balioespen horretan, hala badagokio, senideen edo zaintzaileen beharrizanen kalifikazioa jaso behar da.

f) Hizkuntza ez jakiteagatik edo desgaitasun fisiko, psikiko edo sentsorialen bat izateagatik ematen zaien informazioa ulertzeko behar diren laguntzak eta babesak izatea, betiere beren eskubideak egikaritzen dituztela bermatzeko eta informazio-prozesuan eta erabakiak hartzeko prozesuan bete-betean parte hartu ahal izatea errazteko.

Sare publikoko gizarte-zerbitzuetarako eskubidea bermatzeko funtsezko elementu gisa eta gizarte-zerbitzuen zorroa egiteko eta Gobernuak onets dezan, Kataluniako gizarte-zerbitzuen sistemaren zerbitzu eta prestazioen katalogo sailkatua aurkezten da.

1.2.3.4 Zentzumen-desgaitasuna duten pertsonentzako zerbitzuak.

1.2.3.4.1 Gorrentzako interprete-zerbitzua.

8.4.12.49. 13/2007 Legea, urriaren 31koa, Memorial Demokratikoari buruzkoa[1225]

[…]

Egungo sistema demokratikoaren sorbururik hurbilenak memoria errepublikanoa eta antifrankismoa dira. Baina sistema demokratiko baterako trantsizioa Franco jeneralaren diktaduraren legezkotasun instituzionaletik hasitako erreforma-prozesu batetik abiatuta gauzatu zen, zeinak, Bigarren Errepublikaren aurkako altxamendu militarraren ondoren, instituzio demokratiko guztiak suntsitu zituen —besteak beste, Kataluniako Generalitatena—, bai eta Kataluniako hizkuntza eta kultura deuseztatzeko borondate sistematikoa ere. […]

[…] Horrela, Memorial Demokratikoak memorien pluraltasunaren adierazpena izan nahi du askatasun demokratikoen aldeko borrokaren esparruan, eta zenbait ikuspegitatik gauzatzen du bere jarduera: ideologikoak, kontzientziakoak, sozialak, kulturalak, linguistikoak, nazionalak, generokoak eta sexu-orientaziokoak, besteak beste.

[…]

2. artikulua.— Xedea eta helburua

Memorial Demokratikoaren xedea da memoria demokratikoa berreskuratzeko, oroitzeko eta sustatzeko ekintza zibikora bideratutako Gobernuaren politika publikoak garatzea, eta, zehazki, hauek ezagutzea: Bigarren Errepublikaren aldia; Generalitat errepublikanoa; Gerra Zibila; arrazoi ideologikoengatik, kontzientziako arrazoiengatik edo arrazoi sozialengatik gatazkaren biktimak izan zirenak; diktadura frankistaren errepresioa; erbesteratzea eta deportazioa; hizkuntza eta kultura katalanak ezabatzeko ahalegina; antifrankismoaren balio eta ekintzak, eta kultura demokratikoaren tradizio guztiak. Hori guztia egingo da, modu zientifiko eta objektiboan arestiko iragana ezagutarazteko, eta gaur egungo denbora errazago ulertarazteko.

8.4.12.50. 15/2007 Legea, abenduaren 5ekoa, Kataluniako Turismo Agentziari buruzkoa[1226]

Hirugarren xedapen iragankorra.— Turismo-bulegoetako langileak

1. Salbuespen gisa eta aldi baterako, erreserba bereziko txanda bat gaitzen da, bi deialdirekin, diplomadunen kidegoko funtzionario izateko, turismo-interpreteen eta -informatzaileen espezialitatean, betiere turistari aholkuak eta arreta emateko, hari informazioa emateko, lurralde osoa sustatzeko eta turismo-produktua egituratzeko eginkizunekin. Lanpostu horiek 21. oinarri-mailarekin sortzen dira.

8.4.12.51. 4/2008 Legea, apirilaren 24koa, Kataluniako Kode Zibilaren pertsona juridikoei buruzko hirugarren liburuari buruzkoa[1227]

I. KAPITULUA
Nortasun juridikoa eta ezaugarriak

311-4 artikulua.— Izendapena

4. Pertsona juridiko baten izendapena ezin da bat etorri beste pertsona juridiko baten izendapenak Kataluniako beste hizkuntza ofizial batera duen itzulpenarekin.

8.4.12.52. 5/2008 Legea, apirilaren 24koa, Emakumeek Indarkeria Matxista erauzteko duten Eskubideari buruzkoa[1228]

6. KAPITULUA
Komunikabideak

23. artikulua.— Informazioaren tratamendua

Adierazpen- eta informazio-askatasunerako eskubideak egikaritzearen esparruan, Kataluniako administrazio publikoek kudeatutako edo finantzatutako komunikabide sozialek irizpide hauen arabera tratatu behar dute eskaintzen duten informazioa:

a) Hizkuntzaren erabilera ez-sexista ez-androzentrikoa egitea, eta bi sexuen presentzia orekatua eta irudi plurala sustatzea, betiere edertasun-kanonak eta estereotipo sexistak alde batera utzita. Estereotipo matxistetatik urrun dauden irudi maskulinoak zabaltzea.

8.4.12.53. 6/2008 Legea, maiatzaren 13koa, Kulturaren eta Arteen Kontseilu Nazionalari buruzkoa[1229]

[…]

Kulturak herrien iruditeria kolektiboa sortzen laguntzen du, eta identitatearen, aniztasunaren egikaritzearen eta gizarte-kohesioaren oinarrizko elementua da. Horregatik, Kulturaren eta Arteen Kontseilu Nazionalaren helburua kultura katalana da. Aldi berean, hizkuntzak kultura-adierazpenari forma ematen dion eremuetan, Kontseiluak arreta berezia jarri behar dio katalanezko adierazpena duen kulturari, eta katalanez hitz egiten den gainerako lurraldeetako kultura-eragileekin lehentasunezko harremanak izan daitezen zaindu behar du.

[…]

4. artikulua.— Eginkizunak

Hauek dira Kulturaren eta Arteen Kontseilu Nazionalaren eginkizunak:

n) Arte-sorkuntzaren eremuan Kataluniako eta Arango berezko hizkuntzen presentzia eta babesa zaintzea.

8.4.12.54. 3/2008 Legegintzako Dekretua, ekainaren 25ekoa, Kataluniako Generalitaten Tasa eta Prezio Publikoei buruzko Legearen testu bategina onesten duena[1230]

I. KAPITULUA
Titulu akademikoak eta profesionalak emateagatiko tasa

9.1-5 artikulua.— Kuota

Titulu akademikoak eta profesionalak emateagatiko tasaren zenbatekoa da:

3. Araubide bereziko irakaskuntzak:

3.4. Hizkuntzen irakaskuntza:

3.4.1 Hizkuntzen ziurtagiri aurreratua: 57,25 euro.

3.4.2 Hizkuntzen irakaskuntza, Europako Kontseiluaren C1 eta C2 mailei dagozkien eguneratze- eta espezializazio-ikastaroen ziurtagiria: 57,25 euro.

II. KAPITULUA
Hizkuntza-eskola ofizialetako irakaskuntza-zerbitzuak emateagatiko eta ziurtagiri ofizialak lortzeko proba libreetan izena emateagatiko tasa[1231]

9.2-1 artikulua.— Zerga-egitatea[1232]

Zerga-egitatearen tasa da hizkuntza-eskola ofizialetako irakaskuntza-zerbitzuak ematea matrikula ofizialen kasuan, eta ziurtagiri ofizialetako bat lortzeko proba libreetan izena ematea.

9.2-2 artikulua.— Subjektu pasiboa[1233]

Tasaren subjektu pasiboa da hizkuntza-eskola ofizialetako irakaskuntza-zerbitzuen onuraduna edo 9.2-1 artikuluan aipatzen diren ziurtagiri ofizialetako bat lortzeko proba libreetan izena emanda daudenak.

9.2-3 artikulua.— Salbuespenak eta hobariak

3. Salbuespenak.

Hizkuntza-eskola ofizialetako irakaskuntza-zerbitzuen tasa ordaintzetik salbuetsita daude:

a) Kategoria berezian sailkatutako familia ugarietako kideak.

b) % 33ko edo gehiagoko desgaitasuna egiaztatuta duten pertsonak.

c) Askatasunaz gabetzeko neurriak dituzten pertsonak.

d) Egintza terroristen biktimak, haien ezkontideak eta seme-alabak.

e) Gizarteratzeko gutxieneko errenta edo gizarteratzeko errenta aktiboa jasotzen duten familia-unitateetako kideak.

f) Genero-indarkeriaren biktimak.

g) Arlo honetan eskumena duen administrazio publikoak hizkuntzak ikasteko beka emanda duten ikasleak. Ikasle bat bi hizkuntzatan edo gehiagotan matrikulatzen bada, salbuespenak beka eman zaion hizkuntza baino ez du hartzen. Salbuespena beka eman den ikasturte bererako baino ez da emango.

Matrikula ofiziala formalizatzeko, ikasleak tasa ordaindu beharko du, oraindik beka emanda ez badu. Beka eman zaiola jakinarazi ondoren, tasaren zenbatekoa itzultzeko eskatu ahal izango du diru-sarrera bidegabeak itzultzeko prozeduraren bidez.

9.2-5 artikulua.— Kuota

Kuotaren zenbatekoa da:

5. Maila ertaineko eta aurreratuko ikasle ofizialentzako matrikularen eta zerbitzuen zenbatekoa, hizkuntza bereko maila, bloke edo modulu berean bigarren aldiz matrikula egiten denean, aurreikusitako kuotari 00021,3 koefizientea aplikatzearen emaitza da.

6. Maila ertaineko eta aurreratuko ikasle ofizialentzako matrikularen eta zerbitzuen zenbatekoa, hizkuntza bereko ikastaro, bloke edo modulu berean hirugarren aldiz matrikula egiten denean, aurreikusitako kuotari 1,8ko koefizientea aplikatzearen emaitza da.

I. KAPITULUA
Hizkuntza Politikarako Idazkaritzak katalanaren ezagutza-ziurtagiriak lortzeko deitzen dituen probetan izena emateko eskubideengatiko tasa

18.1-1 artikulua.— Zerga-egitatea

Tasaren zerga-egitatea da Hizkuntza Politikarako Idazkaritzak katalanaren ezagutza-ziurtagiriak lortzeko deitzen dituen probetan izena ematea.

18.1-2 artikulua.— Subjektu pasiboa

Probetan izena ematen duten pertsonak dira tasaren subjektu pasiboak.

18.1-3 artikulua.— Salbuespenak eta hobariak

1. Tasa horretatik salbuetsita daude, egoera dokumentu bidez justifikatu ondoren, inolako prestazio ekonomikorik jasotzen ez duten eta langabezian dauden subjektu pasiboak eta erretirodunak.

2.[1234] Kuotaren gaineko % 30eko hobaria ezartzen da guraso bakarreko eta kategoria orokorreko familia ugarietako kide diren subjektu pasiboentzat, eta kuotaren gaineko % 50eko hobaria ezartzen da guraso bakarreko eta kategoria bereziko familia ugarietako kide diren subjektu pasiboentzat. Era berean, kuotaren gaineko % 50eko hobaria ezartzen da % 33ko edo gehiagoko desgaitasun egiaztatua duten subjektu pasiboentzat

18.1-4 artikulua.— Sortzapena

Tasa zerbitzua ematean sortzen da, eta izena ematen den unean eskatzen da.

18.1-5 artikulua.— Kuota[1235]

Kuotaren zenbatekoa honako hau da:

a) Katalanaren oinarrizko, hasierako eta tarteko mailetako ziurtagiriak lortzeko probak: 21,00 euro.

a) Katalanaren nahikotasun- eta goi-mailetako ziurtagiriak lortzeko probak: 50,49 euro.

18.1-6 artikulua.— Eragina[1236]

Tasak izaera finalista du, eta, beraz, bertatik eratorritako diru-sarrerak katalana sustatzeko eta suspertzeko eskumena duen sailaren jarduketak finantzatzera lotuta daude.

II. KAPITULUA
Beste hizkuntza batzuetatik katalanerako zinpeko itzulpen- eta interpretazio-probetan izena emateko eskubideengatiko tasa

18.2-1 artikulua.— Zerga-egitatea[1237]

Tasa honen zerga-egitatea da beste hizkuntza batzuetatik katalanera zinpeko itzulpen eta interpretaziorako gaitzeko hizkuntza-politikaren arloan eskumena duen zuzendaritza nagusiak deitutako probetan izena ematea.

18.2-2 artikulua.— Subjektu pasiboa

Probetan izena ematen duten pertsonak dira tasaren subjektu pasiboak.

18.2-3 artikulua.— Sortzapena

Tasa zerbitzua ematean sortzen da, eta izena ematen den unean eskatzen da.

18.2-4 artikulua.— Kuota[1238]

Tasaren kuota ondorengoa izango da:

1. Zinpeko itzulpenerako gaikuntza lortzeko probak: 96 euro.

2. Zinpeko interpretaziorako gaikuntza lortzeko probak: 96 euro.

III. KAPITULUA
Katalanetik beste hizkuntza batera eta alderantziz zinpeko itzulpen edo interpretaziorako gaitzeko eta zinpeko itzultzaile eta interpreteen erregistroan inskribatzeko izapidetzeagatiko tasa[1239]

18.3-1 artikulua.— Zerga-egitatea[1240]

Tasaren zerga-egitatea da katalanetik beste hizkuntza batera, eta alderantziz, zinpeko itzulpen edo interpretaziorako gaikuntza izapidetzea, eta, hala badagokio, zinpeko itzultzaile eta interpreteen erregistroan inskribatzea, baldin eta ez badira hizkuntza-politikaren arloan eskumena duen zuzendaritza nagusiaren zinpeko itzulpen- eta interpretazio-probak gainditzearen ondorio.

18.3-2 artikulua.— Subjektu pasiboak[1241]

Zinpeko itzulpen edo interpretaziorako gaikuntza eskatzen duten pertsona fisikoak dira tasa honen subjektu pasiboak.

18.3-3 artikulua.— Egiaztapena[1242]

Tasa zerbitzua ematean egiaztatzen da, baina inskripzioa aurkezten den unean eskatu ahal da.

18.3-4 artikulua.— Kuota[1243]

Tasaren kuota 36 eurokoa da.

18.3-5 artikulua.— Eragina[1244]

Tasak izaera finalista du, eta, beraz, bertatik eratorritako diru-sarrerak katalana sustatzeko eta suspertzeko eskumena duen sailaren jarduketak finantzatzera lotuta daude.

IV. KAPITULUA
Zinpeko itzulpen edo interpretaziorako gaikuntza egiaztatzen duen txartela emateko, ordezteko, aldatzeko edo bikoizteko eskubideengatiko tasa[1245]

18.4-1 artikulua.— Zerga-egitatea[1246]

Tasaren zerga-egitatea da zinpeko itzulpen edo interpretaziorako gaikuntza egiaztatzen duen txartela ematea, ordeztea, aldatzea edo bikoiztea.

18.4-2 artikulua.— Subjektu pasiboa[1247]

Zinpeko itzulpen edo interpretaziorako gaikuntza egiaztatzen duen txartelaren luzapena, ordezpena, aldaketa edo bikoizketa eskatzen duten pertsona fisikoak dira tasa honen subjektu pasiboak.

18.4-3 artikulua.— Egiaztapena[1248]

Tasa zerbitzua ematean egiaztatzen da, baina inskripzioa aurkezten den unean eskatu ahal da.

18.4-4 artikulua.— Kuota[1249]

Tasaren kuota 6 eurokoa da.

18.4-5 artikulua.— Eragina[1250]

Tasak izaera finalista du, eta, beraz, bertatik eratorritako diru-sarrerak katalana sustatzeko eta suspertzeko eskumena duen sailaren jarduketak finantzatzera lotuta daude.

I. KAPITULUA
Kataluniako Generalitateko Aldizkari Ofizialaren eta Argitalpenen erakunde autonomoak kudeatutako KGAOn iragarkiak argitaratzeagatiko tasa

19.1-4 artikulua.— Kuota eta salbuespenak

1. Indarrean dagoen araudiak salbuesten ez dituen iragarkiak Kataluniako Generalitateko Aldizkari Ofizialean iragarkiak argitaratzeagatiko tasaren kuota 200 euroko zenbateko finkoa da iragarki bakoitzeko, eta, presazko iragarkien kasuan, 300 euroko zenbateko finkoa ezartzen da. Zenbateko horietan katalanezko edizioaren eta gaztelaniazko edizioaren argitalpenak sartzen dira.

VII. KAPITULUA
Ekimen partikularraren ondoriozko hirigintza-planak argitaratzeko jarduketak eta zerbitzuak emateagatiko tasa

25.7-1 artikulua.— Zerga-egitatea

Tasaren zerga-egitatea da ekimen partikularraren ondoriozko hirigintza-planak katalanez eta gaztelaniaz argitaratzeko jarduketak eta zerbitzuak ematea.

8.4.12.55. 10/2008 Legea, uztailaren 10ekoa, Kataluniako Kode Zibilaren oinordetzei buruzko laugarren liburuari buruzkoa[1251]

I. TITULUA
Xedapen orokorrak

II. KAPITULUA
Oinordetza-gaitasuna

412-5 artikulua.— Oinordetza-ezgaitasuna

1. Hurrengoak ez dira gai oinordeko izateko:

b) Oinordetza-instrumentuaren egilespenean parte hartzen duten lekukoak, fakultatiboak, adituak eta interpreteak, bai eta testamentu itxia testamentugilearen eskariz idazten duen pertsona ere.

II. TITULUA
Testamentuzko oinordetza

I. KAPITULUA
Testamentuak, kodiziloak eta testamentu-memoriak

1. atala
Xedapen orokorrak

421-6 artikulua.— Testamentu-xedapenen interpretazioa

1. Testamentua interpretatzean, beharrezkoa da testamentugilearen benetako borondateari bete-betean eustea, erabilitako hitzen esanahi literalari nahitaez lotu beharrik gabe.

2. Klausula anbiguoak edo ilunak haien eraginkortasunaren alde interpretatzen dira, bata bestearekin konparatuz, eta, kontraesan konponezina badago, ez dira baliodunak haien artean funtsean aurka egiten dutenak ere. Xedapen ulertezinak formulatu gabekotzat jotzen dira.

3. Zalantzarik izanez gero, edozein zama ezartzen duten xedapenak modu murriztailean interpretatuko dira.

2. atala
Notario-testamentuak

421-11 artikulua.— Lekukoen egokitasuna

3. Egokitasun-ezaren arrazoiak, 2. apartatuan aipatzen diren pertsonei ez ezik, testamentuan esku hartzen duten fakultatibo, interprete eta adituei ere aplikatzen zaizkie.

421-12 artikulua.— Testamentuaren hizkuntza

1. Testamentua egilesleak aukeratzen duen Kataluniako hizkuntza ofizialean idatzi beharko da.

2. Katalunian ofiziala ez den hizkuntza batean egin daiteke testamentua, baldin eta notario eskuesleak hizkuntza hori ezagutzen badu edo, ezagutzen ez badu, interprete baten aurrean eta haren esku-hartzearekin; interpretea ez da nahitaez ofiziala izango, eta testamentugileak eta notarioak adostasunez izendatuko dute. Interpretea izendatzeko erabakia presuntzioz hartzen da testamentua egilesteagatik bakarrik.

3. 2. apartatuaren kasuan, testamentua egin duenak aukeratzen duen Kataluniako hizkuntza ofizialean idatzi behar da, eta, testamentugileak eskatuz gero, kasuan kasuko hizkuntza ez-ofizialean. Esku hartu duen interpreteak sinatu egin behar du.

8.4.12.56. 16/2008 Legea, abenduaren 23koa, Neurri Fiskal eta Finantzarioei buruzkoa[1252]

2. atala
Pertsona fisikoen errentaren gaineko zerga

32. artikulua.— Zenbait erakunderi dohaintzak egiteagatiko kenkariak kuotan

Aldaketa hauek izango ditu Neurri Finantzarioei buruzko abenduaren 29ko 21/2005 Legearen 14. artikuluak; aldaketok 2009ko urtarrilaren 1etik aurrera izango dituzte ondorioak:

«14. artikulua. Zenbait erakunderi dohaintzak egiteagatiko kenkariak PFEZaren kuotan.

»1. Pertsona fisikoen errentaren gaineko zergaren kuota osoan Autonomia Erkidegoari dagokion zatian, zerga arautzen duen estatuaren legeak ezarritako kuotako kenkarien zenbateko osoari dagokion portzentajezko murrizketarekin batera, kenkari bat aplika daiteke, Ikaskuntza Katalanen Institutuaren aldeko emarietako bakoitzeko eta katalana sustatzeko helburua duten fundazio edo elkarteen aldeko emarietako bakoitzeko, baldin eta fundazio eta erakunde horiek hizkuntza-politikaren arloan eskumena duen sailak egiten duen erakunde horien zentsuan agertzen badira. Kenkariaren zenbatekoa emandako kopuruen % 15ekoa izango da, kuota oso autonomikoaren % 10eko gehieneko mugarekin.

[…]».

8.4.12.57. 18/2008 Legea, abenduaren 23koa, Hornidura Elektrikoaren Bermeari eta Kalitateari buruzkoa[1253]

4. artikulua.— Kontsumitzaileen eta erabiltzaileen eskubideak eta betebeharrak

2. Kontsumitzaileek eta erabiltzaileek, instalazioko nahiz beste batzuetako hornidura orokorraren kalitatea ez narriatzeko, neurri zuzentzaile hauek hartu behar dituzte beren instalazioetan:

4. Kontsumitzaileek eta erabiltzaileek eskubidea dute lege honetan aipatzen den informazio guztia katalanez eskuratzeko.

5. artikulua.— Enpresen eskubideak eta betebeharrak

3. Energia elektrikoa banatzeko Katalunian dauden instalazioen enpresa banatzaile titularrek honako eskubide eta betebehar hauek dituzte:

g) Katalanez izatea lege honetan kontsumitzaile eta erabiltzaileei eta Generalitateko Administrazioari buruz aipatzen den informazio guztia.

8.4.12.58. 1/2009 Legea, otsailaren 12koa, Kataluniako Lehiaren Agintaritzari buruzkoa[1254]

Bosgarren xedapen gehigarria.— Beste organismo batzuekiko hitzarmenak

Kataluniako Lehiaren Agintaritzak hitzarmenak egin ditzake beste organismo batzuekin lehiaren arloan Europako Batzordeak hartutako erabakien eta dagoeneko ez dagoen Lehiaren Defentsarako Auzitegiaren eta Lehiaren Batzorde Nazionalaren Kontseiluaren ebazpenen katalanezko bertsioak egiteko, bai eta lehiari buruzko txostenak eta azterlanak katalanera itzultzeko ere.

8.4.12.59. 12/2009 Legea, uztailaren 10ekoa, Hezkuntzari buruzkoa[1255]

[…]

Arrazoi kultural eta zibikoak kultura erkide batekin identifikatutako herritartasun katalana eratzeko borondateak bultzatzen ditu, non katalana gizarteratzeko oinarrizko faktorea izango den.

[…]

Beste alde batetik, eskola-instituzioak bizirik mantendu ditu herrialdeko hizkuntza eta tradizioak, batez ere askatasun demokratikorik gabeko uneetan. Horregatik guztiagatik, Kataluniak pedagogian eta hezkuntza-berrikuntzan esperientzia aberatsa du gaur egun, elkarte-sare zabal eta askotarikoa du, eta hainbat hezkuntza-ekimen gauzatzen dira zentro publiko eta titulartasun pribatuko zentro ugaritan.

[…]

Hala, Hezkuntzari buruzko Legeak Estatututik eratorritako hizkuntza-araubidea ere garatzen du, eta Estatutuaren 143.1 artikuluak ezartzen du Generalitati dagokiola berezko hizkuntzaren arloko eskumen esklusiboa; horrenbestez, hezkuntza-sistemaren hizkuntza-araubidea zehaztu dezake, betiere katalanaren hizkuntza-normalizazioa bermatzeko. Horrela, Estatutuaren 35.2 artikuluaren arabera, zeinak arautzen baitu Kataluniako hezkuntza-sistema, eskola-ume guztiei bermatzen die, irakaskuntzari ekitean haiek duten ohiko hizkuntza edozein dela ere, katalana eta gaztelania ahoz eta idatziz behar bezala ezagutzeko eginbeharra eta eskubidearen egikaritzea.

Lege honek indartu egin nahi ditu katalanaren garrantzia eta haren ikaskuntza, katalana berezko hizkuntza eta gizarteratzeko faktorea den aldetik, eta eskoletan eleaniztasuna indartzearen aldeko apustua egin nahi du, betiere gutxienez hirugarren hizkuntza baten ikaskuntza-maila ona bermatzeko, estatutuaren 44.2 artikuluan ezarritakoaren arabera.

Kataluniak berezko identitatea osatzen duten kultura eta hizkuntza ditu. Kataluniako hezkuntza-sistemak bide eman behar du Katalunian sustraitzea iratzarri eta indartzeko. Norberarena ezagututa soilik ireki daiteke beste errealitate batzuetara, eta haien berezitasunak aitortu.

[…]

Legeak hezkuntzaren antolaketa eta curriculumaren hedapena ere garatzen ditu hezkuntza-etapa eta -modalitate guztietan: Haur Hezkuntza; Lehen Hezkuntza; Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza; Batxilergoa; Lanbide Heziketa; hizkuntzen, arteen eta kirolaren irakaskuntzak, eta helduen hezkuntza.

[…]

Premisa horietan oinarrituta, Hezkuntzari buruzko Legeak arau-multzo koherentea, osoa eta etorkizun-ikuspegia duena proposatzen du, eta:

[…]

– Irakaskuntzaren eremuan hizkuntza-araubidea arautzeko printzipio orokorrak finkatzen ditu, eta hizkuntzen ikaskuntza, irakaskuntza eta ebaluaziorako Hizkuntzen Europako Erreferentzia Marko Bateratuko gaitasun-mailak zehazten ditu.

9. artikulua.— Hizkuntza-araubidea

1. Hezkuntza-sistemaren hizkuntza-araubidea titulu honetan ezarritako printzipioek eta Generalitateko Gobernuak emandako erregelamenduzko garapen-xedapenek eraentzen dute.

2. Gobernuari dagokio, 53. artikuluaren arabera, hizkuntzen irakaskuntzaren curriculuma zehaztea, zeinak barne hartzen baititu helburuak, edukiak, ebaluazio-irizpideak eta ordutegi-esparruaren erregulazioa.

10. artikulua.— Hizkuntza ofizialak jakiteko eskubidea eta eginbeharra

1. Curriculumek, derrigorrezko hezkuntza amaitzean, katalana eta gaztelania hizkuntza ofizialak erabat menderatzen direla bermatu behar dute, betiere hizkuntzak ikasteko, irakasteko eta ebaluatzeko Hizkuntzen Europako Erreferentzia Marko Bateratuaren arabera.

2. Hezkuntza-sisteman bi hizkuntza ofizialetako bat jakin gabe sartzen diren ikasleek eskubidea dute hizkuntza-laguntza espezifikoa jasotzeko. Zentroek harrera pertsonalizatua eman behar diete heldu berri diren ikasleei, eta, bereziki, hizkuntza-arreta, katalanez ikasten hasi ahal izateko. Era berean, zentroek behar diren jarduerak programatu behar dituzte ikasle guztiek bi hizkuntza ofizialen ezagutza arian-arian hobetzen dutela bermatzeko, eta bat etortzeko hizkuntza-laguntzako ekintza akademikoen eta zentroko irakasleen eta gainerako langileen hizkuntza-praktiken artean.

3. Gobernuak lanbide-heziketako irakaskuntzetarako eta araubide bereziko irakaskuntzetarako onetsitako curriculumek, hizkuntzen irakaskuntzan izan ezik, bermatu behar dute ikasleek irakaskuntzaren berezko hizkuntza-gaitasun instrumentala eta lanbide-eremukoa eskuratuko dituztela.

4. Gobernuak erraztu behar du eskolan ez dauden biztanleek katalana ezagutzeko eskubidearen egikaritzea, bai eta biztanleok katalana ezagutzeko duten eginbeharra ere; helburu horri begira, katalanaren irakaskuntza-eskaintza nahikoa bermatu behar du, Estatutuaren 6.2 artikuluan ezarritakoarekin bat etorriz.

11. artikulua.— Katalana, irakasteko eta ikasteko hizkuntza

1. Katalana, Kataluniako berezko hizkuntza den aldetik, hezkuntza-sistemako irakaskuntza-hizkuntza eta ikaskuntza-hizkuntza gisa erabili ohi den hizkuntza da.

2. Hezkuntza-jarduerak, ahozkoak zein idatzizkoak, material didaktikoa eta testuliburuak, bai eta curriculumaren arloak, ikasgaiak eta moduluak ebaluatzeko jarduerak ere, normalean katalanez egin behar dira, salbu eta gaztelar hizkuntza eta literatura, eta atzerriko hizkuntza irakasgaien kasuan, hark eragotzi gabe 12. eta 14. artikuluetan ezarritakoa.

3. Ikasleak ezin dira zentroka edo gela-taldeka banandu bakoitzaren ohiko hizkuntzaren arabera.

4. Ikasleek lehen irakaskuntza hasten duten ikasturtean, ohiko hizkuntza gaztelania duten ikasleen gurasoek edo tutoreek eska dezakete, matrikulatzeko unean, eta sailak ezarritako prozeduraren arabera, seme-alabek hizkuntza horretan jasotzea hizkuntza-arreta indibidualizatua.

12. artikulua.— Atzerriko hizkuntzak

1. Gobernuak onetsitako curriculumek gutxienez atzerriko hizkuntza baten irakaskuntza barne hartu behar dute, ikasleek entzuteko, irakurtzeko, elkarrizketak egiteko, hitz egiteko eta idazteko gaitasunak eskura ditzaten, betiere hizkuntzen ikaskuntza, irakaskuntza eta ebaluaziorako Hizkuntzen Europako Erreferentzia Marko Bateratuaren arabera.

2. Hizkuntza-proiektuak zehaztu behar du, sailaren aginduen arabera, atzerriko zein hizkuntza irakasten den atzerriko lehen hizkuntza gisa, eta zein edo zeintzuk bigarren hizkuntza gisa.

3. Hizkuntza-proiektuak irizpideak ezar ditzake curriculumeko edukiak eta beste hezkuntza-jarduera batzuk atzerriko hizkuntzetako batean emateko. Lehenengo kasuan, sailaren baimena behar da.

13. artikulua.— Irakasleen, hezkuntza-arretako profesionalen eta administrazio eta zerbitzuetako langileen hizkuntza-gaitasuna

1. Zentro guztietako maisu-maistrek eta irakasleek eskatzen zaien titulazioa izan behar dute, eta egiaztatu egin behar dute, erregelamendu bidez zehazten den moduan, bi hizkuntza ofizialak menderatzen dituztela, betiere bi hizkuntzak behar bezala erabili ahal izateko, ahoz zein idatziz, irakaslanean ari direnean. Maisu-maistrek eta irakasleek, beren eginkizunak egikaritzean, normalean katalana erabili behar dute, bai irakaskuntza- eta ikaskuntza-jardueretan, bai zentroaren eremu orokorrean.

2. Sailak behar diren neurriak hartu behar ditu irakasleen hizkuntza-gaitasuna eguneratzeko, eta katalanaren eta katalanezko irakaskuntza erraztuko duten tresna didaktikoak sortzea eta erabiltzea sustatu behar du.

3. Hezkuntza-zentroetako hezkuntza-arretako profesionalek eta administrazio eta zerbitzuetako langileek katalana eta gaztelania ezagutu behar dituzte, betiere haiei dagozkien eginkizunak egikaritzean bi hizkuntzak behar bezala erabiltzeko moduan egon daitezen. Sailak mekanismoak eta baldintzak ezarri behar ditu ziurtatu ahal izateko Hezkuntza Administrazioko langile ez-irakasleek katalana eta gaztelania ezagutu eta menderatzen dituztela.

14. artikulua.— Hizkuntza-proiektua

1. Zentro publikoek eta funts publikoen sostengua duten zentro pribatuek, hezkuntza-proiektuaren barruan, hizkuntza-proiektu bat egin behar dute, zentroan hizkuntzak zelan landu behar diren zehazteko.

2. Hizkuntza-proiektuak barne hartu behar ditu zentroko irakaskuntzari eta hizkuntzen erabilerari buruzko aspektuak, eta horien artean honako hauek agertu behar dute:

a) Katalana irakaskuntza-hizkuntza eta ikaskuntza-hizkuntza gisa tratatzea.

b) Gaztelania irakasteko eta ikasteko prozesua.

c) Atzerriko hizkuntzei buruzko aukerak.

d) Hizkuntzen irakaskuntza-prozesua, oro har zein banaka, zentroko errealitate soziolinguistikora egokitzeko irizpide orokorrak.

e) Hezkuntza-arloko jarraitutasuna eta koherentzia, hizkuntza-erabilerei dagokienez, eskola-zerbitzuetan eta ikasleen guraso-elkarteek antolatutako jardueretan.

15. artikulua.— Hizkuntzan murgiltzeko programak

1. Sailak, katalanak erreferentziako hizkuntza eta gizarte-kohesiorako faktore gisa funtziona dezan, hizkuntzan murgiltzeko hezkuntza-estrategiak ezarri behar ditu, irakaskuntza- eta ikaskuntza-hizkuntza gisa modu intentsiboan erabiliko dela bermatzeko. Estrategia horiek definitzeko, kontuan hartu behar dira errealitate soziolinguistikoa, ikasleen hizkuntza edo hizkuntzak eta gaztelaniaren irakaskuntza-prozesua.

2. Zentroek hizkuntzan murgiltzeko programen ezaugarrietara egokitu behar dituzte ordutegiak, betiere etapan eman beharreko hizkuntza-arloen ordu-kopurua kontuan hartuta.

16. artikulua.— Katalana, Kataluniako Hezkuntza Administrazioaren hizkuntza ofiziala

1. Katalana, Kataluniako berezko hizkuntza den aldetik, Hezkuntza Administrazioaren hizkuntza ere bada.

2. Hezkuntza Administrazioak eta zentroek katalana erabili behar dute, normalean, bai barne-harremanetan, bai euren artean dituzten harremanetan, bai Kataluniako administrazio publikoekin, Kataluniako gainerako hizkuntza-domeinuekin eta haien mendeko ente publikoekin dituzten harremanetan ere. Katalanak ere ohiko hizkuntza izan behar du sailak kontratatutako zerbitzuak emateko.

3. Zentroen barne-araubideko administrazio-jarduketak normalean katalanez egin behar dira, hargatik eragotzi gabe Hizkuntza Politikari buruzko Legean ezarritakoa.

4. Zentroek katalanez eman behar dute dokumentazio akademikoa, hargatik eragotzi gabe Hizkuntza Politikari buruzko Legean ezarritakoa. Estatuko Administrazioan edo Kataluniako hizkuntza-eremutik kanpoko autonomia-erkidego batean eragina izan behar duen dokumentazio akademikoak elebiduna izan behar du, katalanez eta gaztelaniaz.

5. Hizkuntza ez-ofizialak komunikazioetan erabil daitezke, heldu berriei harrera egiteko. Kasu horretan, idazkiekin batera katalanez idatzitako jatorrizko testua aurkeztu behar da, eta hori izango da beti lehentasunezko bertsioa.

17. artikulua.— Arango irakaskuntza-zentroetako hizkuntza-araubidea

1.[1256] Okzitaniera, Aranen aranera deiturikoa, lurralde horretako berezko hizkuntza da, Estatutuaren 6.5 artikuluaren arabera, eta, beraz, Arango irakaskuntza-zentroetan erabili ohi den irakaskuntza- eta ikaskuntza-hizkuntza da.

2. Titulu honetan Kataluniako irakaskuntzaren berezko hizkuntza gisa katalana aipatzen den guztietan, okzitanierara zabaltzen da Arango hezkuntza-zentroetarako.

3. Arango irakaskuntza-zentroetako hizkuntza-proiektuek, era berean, katalanaren presentzia egokia bermatu behar dute, bai eta derrigorrezko hezkuntza amaitzean ikasleek katalana eta gaztelania erabat menderatzea ere.

4. Arango irakaskuntza-zentroetako irakasleen eta gainerako langileen hizkuntza-gaitasunari buruzko aipamenak okzitanierara zabaltzen dira.

5. Titulu honetako xedapenak, baldin eta hizkuntzan murgiltzeko programei badagozkie, hizkuntza-arreta indibidualizatuari badagozkio eta Hezkuntza Administrazioaren hizkuntzari badagozkio, xedapenok okzitanierara egokitu egin behar dira Aranen, betiere okzitaniera Arango berezko hizkuntza eta Katalunian ofiziala baita, Estatutuak esleitzen dion izaera hori duen aldetik.

18. artikulua.— Katalanaren erabilera eta sustapena

1. Kultura-adierazpen publikoetan katalanak duen komunikazio-izaera agerian uzteko, irakaskuntzako zentro publikoetan eta funts publikoekin sostengatutako irakaskuntzako zentro pribatuetan katalanak ohiko adierazpidea izan behar du kanpo-proiekzioko jardueretan.

2. Gizarte-kohesioa eta irakaskuntzan eta katalanaren erabileran hezkuntza-jarraitutasuna lortzeko, irakaskuntzako zentro publikoek eta funts publikoekin sostengatutako irakaskuntzako zentro pribatuek beren jarduketak koordinatu behar dituzte inguruko instituzioekin eta erakundeekin.

3. Gobernuak kanpoko irakaskuntza-zentroak sustatu eta babestu behar ditu, kultura eta hizkuntza katalanaren nazioarteko proiekzioaren esparrurik zabalenean, eta haiei sostengua ematen lagundu behar du, batez ere historia-, hizkuntza- eta kultura-arloko loturak dituzten lurraldeetan.

4. 3. apartatuan aipatzen diren irakaskuntza-zentroak sustatzeko, Gobernuak lankidetza-akordioak formalizatu ahal izango ditu zentro horiek dauden lurralde eta herrialdeetako instituzio eta erakundeekin, eta, hala badagokio, gai horri buruzko hitzarmenak sinatzeko proposatu ahal izango dio estatuari.

VI. KAPITULUA
Hezkuntza aisialdian

40. artikulua.— Gizarte- eta hezkuntza-arloko planak eta programak

2. Hezkuntza-administrazioek lankidetza-akordioak bultzatu behar dituzte, ingurumarian hezkuntza-ekintzak elkarrekin bultzatzeko. Jarduketa horiek lehentasuna izan behar dute herritarren elkarbizitza eta parte-hartzea eta katalanaren erabilera indartzea, betiere ikasle guztiek bi hizkuntza ofizialak ezagutzeko eta erabiltzeko aukera berdinak dituztela bermatzeko.

II. KAPITULUA
Eskolatzea eta doakotasun-bermeak

47. artikulua.— Sartzeko lehentasun-irizpideak

7. Lehentasun-irizpideek ez dute inoiz diskriminaziorik ekarriko ikaslearen edo haren familiaren jaiotza, arraza, sexu, erlijio, iritzi, hizkuntza edo beste edozein tasun edo inguruabar pertsonalengatik.

I. KAPITULUA
Xedapen orokorrak

51. artikulua.— Irakaskuntzaren antolaketa

Ordenamenduaren arabera, hezkuntza-sistemak irakaskuntza hauek biltzen ditu:

f) Hizkuntzen irakaskuntza.

52. artikulua.— Curriculuma

2. Curriculuma, besteak beste, honako helburu hauek lortzera bideratuta dago:

c) Ikasleek herrialdeko ezaugarri sozialak, kulturalak, artistikoak, ingurumenekoak, geografikoak, ekonomikoak, historikoak eta linguistikoak ezagutzea lortzera, baita beste herri eta erkidego batzuk ezagutzea lortzera ere.

d) Ikasleek komunikazio-trebetasun onak, mintzamen eta ahozko ulermen egokiak, idatzizko adierazpena eta irakurmena eta hizkuntza berriak menderatzea lortzera.

II. KAPITULUA
Araubide orokorreko irakaskuntzak

56. artikulua.— Haur Hezkuntza

5. Haur Hezkuntzaren lehen zikloan malgutasun-neurriak hartu behar dira, betiere haurren eta familien beharrizanetara egokitu ahal izateko, eta antolaketa-, funtzionamendu- eta aholkularitza-eredu batzuk hartu behar dira, betiere familiek seme-alaben hazkuntzan eta hezkuntzan duten erantzukizun nagusia lan-bizitzarekin bateratu ahal izateko. Haur Hezkuntzako lehen zikloko curriculumak honako aspektu hauekin zerikusia duten hezkuntza-edukiak izan behar ditu ardatz: haurren mugimenduaren garapena, haien gorputz-kontrola, haien komunikazioaren eta hizkuntzaren lehen adierazpenak, elkarbizitzarako eta gizarte-harremanetarako oinarrizko jarraibideak, eta haurren ingurune hurbilaren aurkikuntza.

6. Gobernuak Haur Hezkuntzako bigarren zikloko curriculuma zehaztu behar du, irakaskuntza-zentroak autonomia pedagogikorako tarte zabala izan dezan, betiere lehen irakaskuntza zentroaren hezkuntza-proiektuarekin bat etor dadin eta ingurunera egokitu dadin. Curriculumak lagundu egin behar die ikasleei beren burua segurtasun eta ongizate emozionala duten pertsonen gisa identifikatzeko gaitasunak garatzen, beren buruarekin eta besteekin harreman afektiboak izaten, ingurunea ezagutzen eta interpretatzen, lengoaien bidez komunikatzeko, adierazteko eta ulertzeko trebetasunak garatzen, ikasteko tresnak eskuratzen eta autonomia pertsonala arian-arian garatzen, eta atzerriko hizkuntza batera lehen hurbilketa bat egiten.

57. artikulua.— Oinarrizko hezkuntza

4. 11. eta 17. artikuluetan ezarritakoari kalterik egin gabe, katalanaren, okzitanieraren, gaztelaniaren eta atzerriko hizkuntzen irakaskuntzak arreta berezia jaso behar du oinarrizko hezkuntzan. Etapa hori amaitutakoan, ikasleek komunikazio-gaitasun sendoa lortu behar dute, hizkuntza ofizialak normaltasunez eta zuzen erabili ahal izateko eta zentroak hezkuntza-proiektuan zehaztu dituen ahozko eta idatzizko mezuak atzerriko hizkuntzetan ulertu eta igorri ahal izateko.

61. artikulua.— Batxilergoa

7. Sailak beharrezko neurriak hartu behar ditu Batxilergoan hizkuntzaz kanpoko irakasgaiak atzerriko hizkuntzan eman daitezen errazteko eta zentro guztietako ikasleek jendaurreko adierazpen-maila ona zenbait hizkuntzatan lortu dutela bermatzeko.

III. KAPITULUA
Araubide bereziko irakaskuntzak

1. atala
Hizkuntzen irakaskuntzak

64. artikulua.— Hizkuntzen irakaskuntzak

1. Hizkuntzen irakaskuntzen helburua ikasleak hizkuntza desberdinen komunikazio-erabilerarako gaitzea da, hezkuntza-sistemaren ohiko etapak alde batera utzita.

2. Hizkuntzen irakaskuntzak arautuak edo ez-arautuak izan daitezke. Irakaskuntza arautuek ziurtagiri homologatuak lortzera bideratzen dute, ordenamenduan zehazten diren mailetan antolatzen dira, eta hezkuntza presentzialaren, hezkuntza erdipresentzialaren eta hezkuntza ez-presentzialaren modalitateetan eskaintzen dira.

3. Hizkuntzen irakaskuntza arautuak hizkuntza-eskola ofizialetan eta zentro publiko eskuordetuetan ematen dira, zeinak horretarako haien mende dauden. Oinarrizko mailari dagozkion hizkuntzen irakaskuntza arautuak ere zentro pribatu baimenduetan eman daitezke, betiere ziurtagiri homologatuak lortzeari buruz erregelamendu bidez zehazten denari kalterik egin gabe.

4. Gobernuari dagokio hizkuntzen irakaskuntza arautuetako mailen curriculumak zehaztea, eta hizkuntza-eskola ofizialek, zentro publiko eskuordetuek eta zentro pribatu baimenduek bete beharreko betekizunak zehaztea.

5. Hezkuntza Administrazioak ebaluazio- eta homologazio-proben ezaugarriak arautu behar ditu hizkuntzen jakite-mailaren egiaztagiriak lortzeko.

IV. KAPITULUA
Helduen hezkuntza

69. artikulua.— Helduen hezkuntzaren xedea eta eremua

2. Helduen hezkuntza-programek eta horiei dagozkien prestakuntza-ekintzek, gutxienez, eremu hauek izan behar dituzte:

b) Lanbide arteko gaitasunak eskuratzeko hezkuntza; horren barruan sartzen dira informazioaren eta komunikazioaren teknologietako prestakuntza eta hizkuntzen irakaskuntza.

c) Kohesio eta partaidetza sozialerako hezkuntza, zeinak hartzen baititu etorkin helduei prestakuntza-harrera ematea, hizkuntza ofizialetarako eta atzerriko hizkuntza baterako hastapenak, informazioaren eta komunikazioaren teknologietarako hastapenak, eta oinarrizko gaitasunak eskuratzeko estrategiak erabiltzen gaitzea.

II. KAPITULUA
Zentroen antolaketa pedagogikorako irizpideak

81. artikulua.— Zentroen antolaketa pedagogikorako irizpideak, hezkuntza-beharrizan espezifikoak dituzten ikasleei arreta emateko

5. Hezkuntza-beharrizan espezifikoak dituzten ikasleei dagokienez, betiere ikasleok berandu sartu badira, Hezkuntza Administrazioak baliabideak eta neurriak ezarri eta eman behar dizkie zentroei hizkuntza ofizialen ezagutza edo oinarrizko gaitasun instrumentalak ebaluatzeko, bai eta harrera-neurriak hartu ere.

84. artikulua.— Berrikuntza pedagogikoko proiektuak

1. Sailak pedagogia- eta curriculum-berrikuntzako proiektuak garatzeko ekimenak erraztu behar ditu, baldin eta ekimenok helburu badute sustatzea ikasteko gaitasuna, trebetasun eta ahalmen pertsonalak, ikasle guztien eskola-arrakasta, hezkuntza-jardueraren hobekuntza eta Kataluniako hezkuntza-zerbitzua ematen duten zentroen hezkuntza-proiektuaren garapena, eta sailak bereziki erraztu behar ditu ikerketa eta berrikuntza-proiektuak, betiere ikasleek ikaskuntzarako eta ezagutzarako behar duten informazio- eta komunikazio-teknologien erabilerarekin lotuta, eta ikasleak eleaniztasunean prestatzearekin lotuta. Proiektuak zentro bati edo gehiagori buruzkoak izan daitezke, eta, hala badagokio, unibertsitatearekin, sektore ekonomikoekin edo beste antolakunde batzuekin lotura izan dezakete.

III. KAPITULUA
Hezkuntza-zerbitzuak eta zentroei laguntzeko zerbitzuak

86. artikulua.— Hezkuntza-zerbitzuak

3. Hezkuntza-zerbitzuen eginkizunak dira, kasuan-kasuan erregelamendu-mailako arau bidez zehazten denaren arabera:

c) Arreta berezia ematea ikasle heldu berrien edo gizartetik baztertuta geratzeko arriskua dutenen eskolatzeak hizkuntza-integrazioaren eremuan ondorioak dituen egoerei.

I. KAPITULUA
Printzipio orokorrak eta hezkuntza-proiektua

91. artikulua.— Hezkuntza-proiektua

4. Hezkuntza-proiektuak, gutxienez, osagai hauek eduki behar ditu:

e) II. tituluko zehaztapenen arabera, inguruko errealitate soziolinguistikoan oinarrituta zehazten den hizkuntza-proiektua.

II. KAPITULUA
Kataluniako hezkuntza-zerbitzua ematen duten zentroen autonomia

97. artikulua.— Autonomia pedagogikoaren eremua

3. Kataluniako hezkuntza-zerbitzua ematen duten zentroek tutoretza-ekintzaren, hizkuntza-proiektuaren eta hezkuntza-konpromisoko gutunaren ezaugarri espezifikoak zehaztu behar dituzte.

II. KAPITULUA
Irakasleak prestatzea

109. artikulua.— Hasierako prestakuntza

2. Irakasleen hasierako prestakuntzak honako hauek bildu behar ditu: lege honen printzipioen esparruan hezkuntza-sistemak dituen erronkei aurre egiteko gaikuntza egokia; ezagutzak eskuratzea eta lanbide-gaitasunak eta -jarrerak garatzea, zeinen artean baitaude diziplinen edukiak eta aspektu psikopedagogikoak modu orekatuan menderatzea, atzerriko hizkuntza bat nahiko ezagutzea, informazioaren eta komunikazioaren teknologiak menderatzea, eta Kataluniako instituzioak eta kultura ezagutzea.

III. KAPITULUA
Irakaskuntzako funtzio publikoaren antolamendua

113. artikulua.— Irakasle espezialistak

Salbuespen gisa, lanbide-heziketako irakaskuntzetako, arte-irakaskuntzetako, goi-mailako arte-irakaskuntzetako, hizkuntza-irakaskuntzetako edo kirol-irakaskuntzetako modulu edo ikasgai jakin batzuk emateko, lan-araubidean edo administrazio-araubidean kontratatu ahal izango dira, irakasle espezialista gisa, beren kualifikazioaren eta hezkuntza-sistemaren beharrizanen arabera, lan-eremuan jarduten duten eta nahitaez tituludunak izan behar ez duten profesionalak. Kirol-irakaskuntzen kasuan, irakaskuntzoi dagokien kualifikazioa egiaztatu behar da, Kiroleko Lanbideak egikaritzeari buruzko apirilaren 23ko 3/2008 Legean ezarritakoaren arabera. Hizkuntzen irakaskuntzak eta goi-mailako arte-irakaskuntzak emateko, Europar Batasuneko kide ez diren estatuetako profesionalak kontrata daitezke.

114. artikulua.— Lanpostuak irakasleen plantilletan egituratzea

2. Generalitateko irakasle-plantillek eduki hau izan behar dute, gutxienez:

b) Irakasleen kidegoak edo lanbide-kategoriak, eta plazak betetzeko eskatzen diren betekizun espezifikoak; horien artean sartu behar dira irakaskuntzako espezialitatea edo espezialitateak, katalanaren ezagutza eta, hala badagokio, zentroaren hezkuntza-proiektuaren arabera, titulazio espezifikoa edo egiaztatutako prestakuntza.

IV. KAPITULUA
Irakasleak hautatzea eta funtzionarioen kidegoetan sartzea

119. artikulua.— Irakaskuntzako funtzio publikoan sartzeko sistema

2. Lehiaketa-fasean, besteak beste, honako merezimendu hauek balioetsiko dira: prestakuntza akademikoa, aurretiazko irakaskuntza-esperientzia eta atzerriko hizkuntzak menderatzen direla egiaztatzea. Oposizio-fasean, berriz, honako aspektu hauek balioetsiko dira: aukeratutako irakaskuntza-espezialitateari buruzko berariazko jakintzak izatea, irakaskuntzarako gaitasuna, eta irakaskuntza-jardunerako beharrezkoak diren teknikak menderatzea. Praktikaldiak bide ematen du izangaien gaitasun profesionalen garapen-maila balioesteko.

5. Katalanaren ezagutza nahikoa eta egokia egiaztatu behar da, bai ahozko adierazpenari dagokionez, bai idatzizkoari dagokionez, betiere hizkuntzen ikaskuntza, irakaskuntza eta ebaluaziorako Hizkuntzen Europako Erreferentzia Marko Bateratuaren C2 mailari dagozkion gaitasunen arabera, eta esparru beraren B2 mailari dagokion gaitasun-maila egiaztatu behar da atzerriko hizkuntzen ezagutzari dagokionez, betiere atzerriko hizkuntzen espezialitatean sartzeko eskatzen den mailari kalterik egin gabe.

6. Oposizioko probak katalanez egiten dira, hargatik eragotzi gabe erregelamendu bidez hizkuntza-espezialitateetan sartzeko zehaztu daitezkeen salbuespen partzialak, eta Kataluniako instituzioei eta kulturari buruzko ezagutzak jaso behar dituzte.

121. artikulua.— Hezkuntzako ikuskatzaileen kidegoan sartzea

3. Oposizio-fasean proba bat egin behar da, zeinean balioesten baitira ezagutza pedagogikoak, administrazio-ezagutzak eta hezkuntza-legeriari buruzkoak, bai eta ezagutza eta teknika espezifikoak ere; gainera, katalana nahiko eta egoki ezagutzen dela egiaztatu beharko da, bai ahoz, bai idatziz, baldin eta aurretik hori egiaztatu ez bada, .

V. KAPITULUA
Irakasle-lanpostuak betetzea

123. artikulua.— Xedapen orokorrak

4. Irakasleen lanpostuak betetzeko edozein prozeduratan destinoa lortzeko, katalana ezagutzen dutela egiaztatu behar dute, bai ahoz, bai idatziz, betiere erregelamenduz ezarritako baldintzetan.

VI. KAPITULUA
Irakaskuntzako karrera profesionala

132. artikulua.— Senior kategoria gorena

Kataluniako Generalitateko maisu-maistren kidegoaren eta irakasle teknikoen kidegoaren barruan, eta kidego horietako bakoitzeko plaza-kopuruaren % 30eko gehieneko muga globalarekin, irakaskuntzako karrerak bide ematen die kidego berean irakaskuntzako lau gradu pertsonal lortu dituzten funtzionario irakasleei senior kategoria gorenera heltzeko. Kategoria hori lortzeko, horretarako deitutako hautaketa-prozesu bat gainditu behar da; prozesu horretan, balioespen-batzordeak egiaztatu behar ditu izangaiek irakaskuntzan eta prestakuntzan dituzten merezimenduak, haien irakasjarduera eta haiek espezialitatean dituzten ezagutzak; gainera, izangaiek katalanaren ezagutza nahikoa eta egokia dutela egiaztatu behar dute, bai ahozko adierazpenean, bai idatzizko adierazpenean, baldin eta aurretik hori egiaztatu ez badute. Senior kategoria gorena eskuratzeak eskubidea ematen du hari dagokion ordainsari-osagarria jasotzeko, eta kategoria hori irakaskuntza-merezimendu espezifiko gisa balioesten da merezimendu-lehiaketa publiko guztietan.

I. KAPITULUA
Titulartasun publikoko irakaskuntza-zentroen gobernua

142. artikulua.— Zuzendaria

5. Zuzendaritzako eta lidergo pedagogikoko eginkizun hauek dagozkio zuzendariari:

c) Hezkuntza-konpromisoaren gutuna, hizkuntza-proiektua, eta tutoretza-, hezkidetza- eta inklusio-planteamenduak aplikatzen direla ziurtatzea, bai eta zuzendaritza-proiektuan jasotako zentroko hezkuntza-proiektuaren gainerako hezkuntza-planteamendu guztiak ere.

d) Zentroaren jardueretan katalana hezkuntzako, administrazioko eta komunikazioko komunikazio-hizkuntza izango dela bermatzea, II. tituluan eta zentroaren hizkuntza-proiektuan xedatutakoaren arabera.

II. KAPITULUA
Administrazioek hezkuntza-arloan dituzten eskumenak

161. artikulua.— Aranerako araubide berezia

Arango Kontseilu Nagusiari dagokio, Arango araubide berezia arautzen duen legeak zehazten dituen eskumenen esparruan:

e) Gobernuak eskuordetzen dizkion ahalak egikaritzea, Arango irakaskuntza-zentroen hizkuntza-araubideari buruz 17. artikuluan xedatutakoa erregelamendu bidez garatzeko.

IV. KAPITULUA
Elkarlana beste administrazio, organismo eta instituzio batzuekin

167. artikulua.— Katalanez hitz egiten duten beste lurralde batzuetako administrazioekiko harremanak

Sailak lankidetza sustatu behar du Kataluniarekin berezko hizkuntza partekatzen duten lurraldeetako hezkuntza-administrazioekin. Era berean, sailak elkarlanean jardun behar du katalanez hitz egiten duten lurraldeetako hezkuntza-erakundeekin.

[1257]Hogeita hamahirugarren xedapen gehigarria.— Sailburu titularra gaitzea curriculum jakin batzuk ezartzeko.

Indarrean dagoen araudia eta 53.1 artikuluaren arabera curriculuma zehazteko Gobernuari dagozkion eskumenak alde batera utzi gabe, sailburu titularra gaitu egiten da, agindu baten bidez, honako curriculum hauek ezar ditzan:

b) Hizkuntza-eskola ofizialetako irakaskuntzen curriculuma.

Azken xedapenetako lehenengoa.— Toki-enteak

2. Sailak aurrekontu-partidak gaitu behar ditu, beharrezkoak eta nahikoak diren baliabideekin, toki-enteekin egindako hitzarmenetan hartutako konpromisoak finantzatu ahal izateko, betiere Haur Hezkuntzako bigarren zikloari, derrigorrezko hezkuntzari, Batxilergoari, hasierako lanbide-prestakuntzako programei, Lanbide Heziketari, hezkuntza bereziari, hizkuntzen edo kirolen irakaskuntzei edo Kataluniako hezkuntza-zerbitzuaren ekitatea eta kalitatea hobetzeko adostu daitezkeen beste batzuei dagokienez.

8.4.12.60. 16/2009 Legea, uztailaren 22koa, Gurtza Zentroei buruzkoa[1258]

[…]

[…] Konstituzioaren 16. artikuluak, gainera, ezartzen du elkarlan-harremanek egon behar dutela botere publikoen eta erlijio-konfesioen artean. Era berean, nabarmentzekoak dira Europar Batasunaren Oinarrizko Eskubideen Gutunaren 10., 21. eta 22. artikuluak, zeinek zaintzen baitituzte pentsamendu-, kontzientzia- eta erlijio-askatasuna, diskriminaziorik eza, eta Europar Batasunaren kultura-, erlijio- eta hizkuntza-aniztasunarekiko errespetua; baita Hiriko Giza Eskubideak Babesteko Europako Gutuna ere, zeinaren 3. artikuluak ezartzen baitu udal-agintaritza guztiek herritar guztientzat bermatu behar dutela kontzientzia- eta erlijio-askatasuna; izan ere, udal-agintariek, beharrezko arauen bidez, beharrezko ekintzak egin behar dituzte eskubide hori bermatzeko, eta zaindu behar dute ghettorik sor ez dadin. […]

[…]

8.4.12.61. 1/2009 Legegintzako Dekretua, uztailaren 21ekoa, Hondakinak arautzen dituen Legearen testu bategina onesten duena[1259]

[…]

Hondakinen arloko Kataluniako araudia aldatu egin da, betiere Europar Batasuneko araudian eta Estatuko eta Kataluniako araudietan egindako legegintza-jarduera hori kontuan hartuta. Hala ere, 6/1993 Legean egindako aldaketak partzialak izan dira, eta, horren ondorioz, legean erabilitako hizkuntza ez da bakarra izan; izan ere, aldatu diren artikuluetan, hizkuntza Estatuko eta Europar Batasuneko xedapen berrietara egokitu da, eta, hizkuntza aldatu ez den kasuetan, 1993. urtean erabilitako hizkuntzari eutsi zaio. Hori dela eta, ikusten da termino bat baino gehiago erabiltzen dela kontzeptu bera aipatzeko, edo termino batek esanahi desberdinak dituela legean zehar.

Horregatik guztiagatik, legearen xedapenak harmonizatzeko agindua bete da, eta legearen zenbait artikuluren idazketa berrikusi da, betiere erabilitako hizkuntza bateratzeko eta legearen irakurketa sistematikoa egin ahal izateko, haren espirituarekin bat ez datorren interpretaziorik ez egiteko.

Legearen hizkuntzaren harmonizazio hori Estatuko oinarrizko araudian eta Europar Batasuneko araudian xedatutakoa kontuan hartuta egin da; izan ere, Europar Batasuneko araudi hori, esan bezala, 6/1993 Legean sartu da, Parlamentuak onetsitako aldaketen bidez, eta ordenamendu juridikoan sartu da, 11/2000 Legearen bidez, zeinak, haren izenburua gorabehera, arautzen baitu zein den Generalitateko Gobernuaren jarduna hondakinen kudeaketan.

Horrela, kontuan izan behar da, Estatuko oinarrizko araudiaren eta Europar Batasuneko araudiaren arabera, hondakin orok kudeaketa kontrolatua izan behar duela. Hondakinak kudeatzeko bideak honela sailkatzen dira: balorizazio-eragiketak eta ezabatze-eragiketak. Kontzeptu horiek definizioen 3. artikuluan 15/2003 Legearen bidez sartu baziren ere, termino horiek ez daude modu uniformean artikuluetan zehar, 1993. urteko hizkuntza erabiltzen jarraitzen baita, eta horrek testua ulertzea zailtzen du.

8.4.12.62. 2/2009 Legegintzako Dekretua, abuztuaren 25ekoa, Errepideei buruzko Legearen testu bategina onesten duena[1260]

I. KAPITULUA
Bideen jabari publikoa eta babes-eremuak mugatzea

42. artikulua.— Publizitatea eta informazio- eta adierazpen-kartelak

5. Informazio-kartelen eta haien elementu funtzionalen forma, kolore, neurri eta zehaztapen linguistikoak Generalitatek ezartzen dituen irizpideetara egokitu behar dira, betiere gai honetan aplikagarria den araudi orokorrarekin bat etorriz.

8.4.12.63. 19/2009 Legea, azaroaren 26koa, Laguntza-txakurrak dituzten Pertsonen Ingurunerako Irispideari buruzkoa[1261]

[…]

Nazioartean, Desgaitasuna duten pertsonen eskubideei buruzko Nazio Batuen Nazioarteko Konbentzioak, 2006ko abenduaren 13an New Yorken sinatuak eta Estatuak Estatuko Aldizkari Ofizialean 2008ko apirilaren 21ean argitaratutako tresna baten bidez berronetsiak, 9. artikuluan arautzen du jendeari irekitako edo erabilera publikoko instalazioen eta zerbitzuen irisgarritasuna, desgaitasuna duten pertsonak modu independentean bizi ahal izan daitezen. Ondore horietarako, konbentzioak agintzen du estatuek neurri egokiak hartu behar dituztela pertsona horiek, gainerakoen baldintza berberetan, ingurune fisikora, garraiora, informaziora eta komunikazioetara, eta jendearentzat irekita dauden edo erabilera publikokoak diren beste zerbitzu eta instalazio batzuetara irispidea izango dutela ziurtatzeko. Konbentzioak, era berean, estatuei eskatzen die neurri egokiak har ditzatela, besteak beste, giza edo animalia bidezko laguntza-motak eta bitartekariak eskaintzeko, gidariak, irakurgailuak eta zeinu-hizkuntzaren interprete profesionalak barne, eraikinetara eta jendaurreko beste instalazio batzuetara sartzea errazteko.

[…]

8.4.12.64. 24/2009 Legea, abenduaren 23koa, Síndic de Greugesi buruzkoa[1262]

[…]

Legearen bigarren artikuluak, Síndic de Greugesen izaera eta jardun-printzipioak definitzen dituenak, ezartzen du ezen instituzioaren titular-karguari síndic de greuges edo síndica de greuges izena eman dakiokeela, gizonezko batek edo emakumezko batek egiten duen kontuan hartuta; horrenbestez, bi izendapen horien balio juridikoa zehazten da, biak ere guztiz baliokideak baitira. Horrela, legeak hizkuntzaren erabilera ez-diskriminatzaileekin bateragarri egiten du Estatutuak pertsonen eskubide eta askatasunak babestu eta defendatzeaz arduratzen den Generalitaten instituzioa izendatzeko erabiltzen duen izendapena.

[…]

I. KAPITULUA
Torturaren eta Bestelako Tratu edo Zigor Krudel, Anker edo Apalesgarrien Prebentziorako Kataluniako Agintaritza

73. artikulua.— Elkarrizketak

1.[1263] Síndic de Greugesek, Torturaren eta Bestelako Tratu edo Zigor Krudel, Anker edo Apalesgarrien Prebentziorako Kataluniako Agintaritza den aldetik dituen eginkizunak egikarituz, elkarrizketak izan ditzake askatasunaz gabetuta dauden pertsonekin, lekukorik gabe, eta, beharrezkoa izanez gero, interprete baten laguntzarekin, bai eta informazio egokia eman diezaiokeela uste duen beste edozein pertsonaren laguntzarekin ere, askatasunaz gabetuta dauden guneetatik egokitzat jotzen dituen bulegoetan.

8.4.12.65. 10/2010 Legea, maiatzaren 7koa, Etorkinak eta Kataluniara Itzulitakoak hartzeari buruzkoa[1264]

II. Zerbitzua iristeko eskubidearen titulartasuna

[…]

Generalitatek mota horretako zerbitzu bat arautzeko duen eskumenaren oinarria eskumen esklusiboa ematen duten tituluetan datza. Lehenengoa da etorkinen lehenengo harreraren arloko eskumen esklusiboa, Autonomia Estatutuaren 138.1 artikuluaren a) letrak finkatua. Beste eskumen esklusibo batzuk ere aipatu behar dira, hala nola katalanaren erabilera edo gizarte-zerbitzuak, zeinak ezarrita baitaude Estatutuaren 143.1 eta 166.1 artikuluetan, hurrenez hurren. […]

[…]

III. Europar Batasunaren harrera-politikaren esparruan

[…]

[…] Lege hau, adibidez, oinarritzen da Europar Batasuneko estatu kideetako administrazioen harrera-programek oro har hiru osagai nagusi dituztela dioen eskuliburuak egiten duen egiaztapenean; izan ere, hauek dira hiru osagai nagusiok: hizkuntzaren irakaskuntza, orientazio zibikoko ikastaroak, eta lan- eta lanbide-prestakuntza.

[…]

Aipagarria da, mugarri gisa, 2003ko ekaineko Tesalonikako Europako Kontseilua, non Europar Batasuneko estatuburuek eta gobernuburuek akordatu baitzuten zeinen garrantzitsua den lankidetza-programak, esperientzia-trukeak eta Batasunaren eremuko integrazioari buruzko informazioa gauzatzea elkarrekiko ikaskuntzarako. Akordio horren ondorioz, eta Europako herrialdeetako immigrazio-ministerio arduradunek antolatutako mintegi batzuetatik abiatuta, Europako Batzordeko Justizia, Askatasun eta Segurtasuneko Zuzendaritza Nagusiak, 2004ko azaroan, eskuliburua aurkeztu zuen politikak formulatzeko arduradunen eta profesionalen integrazioari buruz; eskuliburu horrek, besteak beste, harreraren arloko praktika onak eta gomendioak biltzen ditu. Lege hau, adibidez, oinarritzen da Europar Batasuneko estatu kideetako administrazioen harrera-programek oro har hiru osagai nagusi dituztela dioen eskuliburuak egiten duen egiaztapenean; izan ere, hauek dira hiru osagai nagusiok: hizkuntzaren irakaskuntza, orientazio zibikoko ikastaroak, eta lan- eta lanbide-prestakuntza. Eta garrantzitsua da, era berean, Europar Batasunean etorkinak integratzeko politikarako oinarrizko printzipio erkideetako laugarrena aipatzea; printzipio horiek Europar Batasuneko Justizia eta Barne Gaietarako Ministroen Kontseiluak onetsi zituen 2004ko azaroaren 19an, eta Europako Kontseiluak bere egin zituen urte bereko abenduaren 16an eta 17an. Printzipio horrek baieztatzen du harrera-gizarteko hizkuntzaren, historiaren eta instituzioen oinarrizko ezagutza ezinbestekoa dela integraziorako, eta etorkinak oinarrizko ezagutza hori eskuratzeko gaitzea funtsezkoa dela integrazioak arrakasta izan dezan. Eta gaineratzen du ezen oinarrizko ezagutza horren garrantzia islatzen dela estatu kideek sarrerako programetan jartzen duten gero eta enfasi handiagoan.

IV. Harrera eta integrazioa

[…]

Ildo horretan, legeak ez du eremu bakoitzeko (hezkuntza, osasuna, hizkuntza-irakaskuntza, lana eta abar) eskubideen zerrendarik egin nahi, hori lege sektorialetako bakoitzaren zati baita, eta, hala badagokio, etorkizunean eman daitekeen integrazio-lege baten parte; izan ere, lege hori Autonomia Estatutuak ere zehazten du. Lege horrek berezko duen eskubide sektoriala arautzen du, hau da, harrera-zerbitzu bat jasotzeko eskubidea, legean bertan definitzen diren baldintzetan eta edukietan.

V. Erantzukizun partekatua eta eskumenak

[…]

Horrela, Itunak integraziorako oinarrizko tresnatzat hartzen ditu harrera-gizartearen ezagutza, laneratzea eta hizkuntzaren ezagutza.

2/2009 Lege Organikoak, abenduaren 11koak, atzerritarrek Espainian dituzten eskubide eta askatasunei eta atzerritar horiek gizarteratzeari buruzko urtarrilaren 11ko 4/2000 Lege Organikoa erreformatzen duenak, aitortzen du ezen autonomia-erkidegoek txostenak egiten parte hartu behar dutela etorkinen integrazioa egiaztatzeko, gizarteratzeko, laneratzeko eta kulturako programen jarraipenaren bidez, dela sustraitzeagatiko baimenak emateko, dela nazionalitatea emateko ekarpen gisa. Harrera-zerbitzuan parte hartu izanaren egiaztapena integrazio-ahaleginaren adierazleetako bat da, eta eraginkorra da administrazio-prozedura horietan, indarrean dagoen legeriaren arabera. Immigraziorako Itun Nazionalaren 41.1 apartatuko a), b) eta c) letretan ezarritako neurriek dagoeneko xedatzen dute Generalitatek parte har dezala integrazioari buruzko egitateak zehazten eta egitate horiek egiaztatzen, araudiak hala eskatzen duen kasuetan. Horrela, Itunak integraziorako oinarrizko tresnatzat hartzen ditu harrera-gizartearen ezagutza, laneratzea eta hizkuntzaren ezagutza.

I. KAPITULUA
Xedea, definizioak, sistema eta printzipioak

1. artikulua.— Xedea eta helburua

2. Lege honen helburuak hauek dira: etorkinen eta Kataluniara itzulitakoen autonomia eta aukera-berdintasuna sustatzea, bai eta hori eragozten duten oztopoak kentzea ere, batez ere oinarrizko hizkuntza-gaitasun faltagatik eta gizartea eta ordenamendu juridikoa ez ezagutzeagatik, betiere berdintasun-printzipioa gauzatzeko eta gizarte-kohesio handiagoa lortzeko.

II. KAPITULUA
Lehen harrerako zerbitzua

8. artikulua.— Egitura eta edukiak

c) Hauek dira prestakuntza-ekintzen gutxieneko edukiak:

Oinarrizko hizkuntza-gaitasunak.

9. artikulua.— Oinarrizko hizkuntza-gaitasunak

1. Lehen harrerako zerbitzua eskuratzeko eskubidearen titularrak, Kataluniako gizartean integratzeko prozesuan zehar, oinarrizko hizkuntza-gaitasunak lortu behar ditu katalanez eta gaztelaniaz.

2. Lehen harrerako zerbitzuak katalanean oinarrizko gaitasunak eskuratzeko behar diren prestakuntza eta bitartekoak eskaini behar dizkie zerbitzu hori eskuratzeko eskubidearen titularrei, baldin eta ez katalanez ez badakite eta Hizkuntza Normalizaziorako Partzuergoaren bidez egin ahal bada.

3. Erregelamendu bidez ezarri behar da lortu behar den gutxieneko erreferentzia-maila, betiere Europako Kontseiluak ezarritako Hizkuntzen Europako Erreferentzia Marko Bateratuan aipatutako hizkuntza-gaitasunei dagokienez.

4.[1265] Katalana, Kataluniako berezko hizkuntza den aldetik, harrera- eta integrazio-politikak kudeatzeko hizkuntza erkidea da. Prestakuntzaren eta informazioaren komunikazio-hizkuntza ere bada, herrialdean erabat integratzeko oinarrizko tresna. Horretarako, lehen harrerako zerbitzuek eskaintzen duten hizkuntza-ikaskuntza katalanean oinarrizko gaitasunak eskuratzearekin hasten da.

5. Lehen harrerako zerbitzuak, katalanezko prestakuntza amaitu ondoren, gaztelaniazko oinarrizko gaitasunak eskuratzeko prestakuntza eskaini behar die katalanezko oinarrizko gaitasunak eskuratu dituzten pertsonei, [1266] hala eskatzen badute edo behar badute.

11. artikulua.— Kataluniako gizartea eta haren esparru juridikoa ezagutzea

Lehen harrerako zerbitzua eskuratzeko eskubidearen titularrek oinarrizko ezagutza praktikoak lortzeko aukera izan behar dute honako eremu hauetan:

a) Kataluniaren, erroldatuta dauden udalerriaren eta eskualdearen funtsezko ezaugarriak, betiere gizarte, aisialdi, kultura, geografia eta historiako aspektuei eta errealitate soziolinguistikoari dagokienez, bai eta Estatuaren eta Europar Batasunaren funtsezko ezaugarriak ere.

12. artikulua.— Zerbitzuaren beste aspektu batzuk

1. Lehen harrerako zerbitzuaren informazio- eta prestakuntza-ekintzek honako hauek bete behar dituzte:

d) Informazio- eta prestakuntza-ekintzetan, katalanaz gain, zerbitzuaren erabiltzaileen berezko hizkuntzak erabiltzea, beharrezkoa denean, eta hizkuntzok material didaktikoetan ere sartzea, betiere horretarako prestatutako gomendioei eta protokolo teknikoei jarraituz.

2. 10. eta 11. artikuluetan aipatzen diren edukiak partzialki transmititu daitezke katalanaren irakaskuntza-moduluen bidez.

III. KAPITULUA
Harrera espezializatuko programak eta enpresen eta beste erakunde batzuen erantzukizuna

15. artikulua.— Harrera espezializatuko programak

2. Harrera espezializatuko programak, gutxienez, honako eremu hauetan onetsi behar dira: osasuna, hezkuntza, helduen prestakuntza, justizia-administrazioa, zigor-betearazpeneko zerbitzuak (helduen zein gazte-justiziaren eremuan), gizarte-zerbitzuak, haurrak eta nerabeak, barnealdea, hizkuntza-politika, tributu-zerbitzuak, herritarren arreta, enplegua, funtzio publikoa, unibertsitateak, turismoa, kultura eta komunikabideak.

Lehenengo xedapen gehigarria.— Arango Kontseilu Nagusiaren eskumenak

2. Arango Kontseilu Nagusiak erregelamendu bidez ezarri behar du bere lurraldean lehen harrerako zerbitzua emanez lortu behar den araneraren ezagutza-maila, bai eta zerbitzu horrek hiru hizkuntza ofizialak erabiltzeko lehentasun-hurrenkera ere, katalanerako aurreikusten den moduan.

8.4.12.66. 14/2010 Legea, maiatzaren 27koa, Haur eta Nerabeen Eskubide eta Aukerei buruzkoa[1267]

I. KAPITULUA
Xedapen orokorrak

4. artikulua.— Haur eta nerabeei buruzko arauak interpretatzea

2. Botere publikoek lege hau interpretatu eta aplikatu behar dute sexu bietako haurren eta nerabeen arteko desberdintasunean berdintasuna bermatuz, diskriminazio sexista ezabatzeko, bai eta hurrengo arrazoiak oinarri hartutako diskriminazioa ezabatzeko ere: jatorria, kolorea, hizkuntza, erlijioa, iritzi politikoa edo beste mota batekoa, etnikoa edo soziala, maila ekonomikoa, baldintza fisikoak, psikikoak edo sentsorialak, osasun-egoera, jaiotza, sexu-orientazioa edo norberaren edo gurasoen edo legezko ordezkarien beste edozein tasun pertsonal.

II. KAPITULUA
Printzipio gidariak

9. artikulua.— Diskriminaziorik eza

1. Botere publikoek berdintasun-printzipioa bermatu behar dute, eta haurrenganako eta nerabeenganako diskriminazioa ezabatzea hurrengo arrazoiak oinarri direla-eta: arraza, sexua, hizkuntza, erlijioa, iritzi politikoa edo beste mota batekoa, jatorri nazionala, etnikoa edo soziala, maila ekonomikoa, baldintza fisikoak, psikikoak edo sentsorialak, osasun-egoera, jaiotza, sexu-orientazioa edo norberaren edo gurasoen edo legezko ordezkarien beste edozein tasun pertsonal.

X. KAPITULUA
Publizitatea eta komunikabide sozialak, eta ikuskizunak

59. artikulua.— Haur eta nerabeentzako publizitatea

1. Gobernuak eta Kataluniako Ikus-entzunezkoen Kontseiluak, ikus-entzunezko baliabideen eremuan, haur eta nerabeen eskubideak behar bezala babesteko, erregelamendu bidez finkatu behar dituzte Kataluniako lurraldean zabaldutako publizitatearen mugak, betiere publizitatea pertsona horientzat egiten denean, eta bereziki honako printzipio hauek hartuko dira kontuan:

b) Haur eta nerabeentzako produktu baten prestazioak eta erabilera era ulergarrian erakutsi behar dira, betiere errealitatera egokituz, eta, horretarako, haur eta nerabeen garapen-mailari egokitutako hizkera erraza erabiliko da.

8.4.12.67. 17/2010 Legea, ekainaren 3koa, Zeinu-hizkuntza Katalanari buruzkoa[1268]

Zeinu-hizkuntza katalana da zeinuak egiten dituzten Kataluniako gorren eta gor-itsuen hizkuntza. Keinu eta ikusmen bidezko hizkuntza naturala da, eta gorrek eta gor-itsuek erabiltzen dute lehen mailako hizkuntza-sistema gisa. Munduko edozein lekutako zeinu-hizkuntzen kasuan bezala, hizkuntza oso gisa ez zen aitortu xx. mendearen bigarren erdira arte, batez ere hura erabiltzen zuten pertsonen gizarte-diskriminazioarengatik eta hizkuntzalariek haien ezaugarriak ez ezagutzeagatik.

Gorren elkarte-mugimenduen emantzipazio-korrontearen eta hizkuntza-ikerketaren emaitzen ondorioz, zeinu-hizkuntzen erabiltzaileen eskubideak pixkanaka onartzen hasi ziren; izan ere, hizkuntza-ikerketa hark zeinu-hizkuntzen zuzenbide osoko hizkuntzen izaera frogatu zuen.

2005eko ekainetik, zeinu-hizkuntza katalanak bilduta du oinarrizko gramatika; gramatika horrek, lehendik zeuden zenbait material lexikografikorekin eta hizkuntza-ikerketako lan batzuekin batera, zeinu-hizkuntza katalanaren corpusaren deskripzioaren hasiera markatzen du eta hizkuntza hori arautzeko oinarri gisa balio behar du.

Kataluniako Hezkuntza Administrazioak tradizio luzea du jada haur gorrentzako ahozko hezkuntza-modalitatearen edo hezkuntza-modalitate elebidunaren arteko aukera askeko eskaintzan. Ildo horretan, gogorarazi behar da Katalunian haur gorrentzako irakaskuntzak esperientzia aitzindariak dituela, Bartzelonako Gor-mutuen Udal Eskola, esaterako (1800-1802).

Nabarmendu behar da ezen Katalunian zeinu-hizkuntza komunikabide gisa erabiltzen duten pertsonek zeinu-hizkuntza katalana erabiltzen dutela, hau da, zeinu-hizkuntzan ez da gertatzen lurralde berean hitz egiten diren ahozko hizkuntzen pareko elebitasun-erregimenik.

Bestalde, kontuan izan behar da gor guztiek ez dutela zeinu-hizkuntza erabiltzen komunikatzeko, eta, batez ere, ahozko komunikaziorako laguntza-bitartekoak erabiltzen dituztela. Hala, zeinu-hizkuntza erabiltzen duten gorrak edo zeinu-erkidego gorrak aipatzen ditugu, batez ere zeinu-hizkuntzan komunikatzen diren gorren kolektiboaz ari garenean; oralistak, berriz, aipatzen ditugu, ahozko komunikaziorako laguntza-bitartekoak erabiliz komunikatzen diren gorrak aipatzen ditugunean.

Autonomia Estatutuaren 50.6 artikuluak ezartzen du zeinu-hizkuntza katalanaren erabilera bermatzea dela politika publikoen printzipio gidaria. Manu horrekin, Estatutua, Valentziako Erkidegoko Autonomia Estatutuarekin batera, zeinu-hizkuntza, kasu honetan katalana, babestea arautzen duen estatuko lehenengo lege-testua da. Gainera, estatutu-mailarekin egiten du, eta horrek, Finlandiarekin eta Portugalekin batera, zeinu-hizkuntzaren lege-babesean jartzen du buru.

Era berean, Hezkuntzari buruzko uztailaren 10eko 12/2009 Legearen 81. eta 176. artikuluek hezkuntza-beharrizan bereziak dituzten ikasleen arretari egiten diote erreferentzia.

Aurretik ere, Kataluniako Parlamentuak borondatea erakutsi zuen zeinu-hizkuntza katalana babesteko eta zabaltzeko. 1993ko otsailaren 17an, Zeinu-hizkuntza Erabiltzeko Zailtasunak Aztertzeko Batzordea eratu zen; batzorde horrek gai horretako erakunde, espezialista eta aditu guztiak hartu zituen agerraldian, eta 1993ko azaroaren 25eko bilkuran itxi zituen bere lanak, hizkuntza horri buruzko azken gomendio batzuk eginez. 1994ko ekainaren 30ean, azterlan-batzorde horren gomendioen ondorioz eta parlamentu-talde guztien ekimen bateratu batean oinarrituta, Parlamentuaren Osoko Bilkurak aho batez onetsi zuen 163/IV ebazpena, zeinu-hizkuntza katalanaren ezagutza sustatzeari eta hedatzeari buruzkoa.

Europako Kontseiluak zeinu-hizkuntza aipatzen du, Gutxiengo Nazionalen Eskubideei buruzko 2001eko 1492 Gomendioaren esparru orokorrean. 12.XIII artikuluan, Europako Kontseiluko Parlamentu Batzarrak Europan erabiltzen diren zeinu-hizkuntzei Hizkuntza Erregional eta Gutxituen Europako Gutunak ematen duen babesaren antzekoa emateko eskatu du, eta estatu kideei eskatzen die, ahal dela, gomendio bat har dezaten. Gogoratu behar da, era berean, Hizkuntza Eskubideen Adierazpen Unibertsalak ezartzen duela hizkuntza guztiek izan behar dituztela eginkizun guztietan garatzeko behar diren baldintzak.

2003ko martxoaren 17an, beste urrats bat egin zen zeinu-hizkuntzak hizkuntza osotzat hartzeko. Europako Kontseiluko Parlamentu Batzarraren 1598 Gomendioak, zeinu-hizkuntzak estatu kideetan babesteari buruzkoak, aitortzen du zeinu-hizkuntzek Europako kultura-aberastasunaren adierazgarri gisa duten balioa, eta baieztatzen du zeinu-hizkuntzak Europako hizkuntza- eta kultura-ondarearen elementu direla. Era berean, esplizituki komunikabide natural eta osotzat hartzen ditu zeinu-hizkuntzak, eta hizkerari buruz hitz egiteari uzten dio eta zeinu-hizkuntzari buruz hitz egiten hasten da. Azkenik, Ministroen Batzordeari gomendatzen dio estatu kideei adore eman diezaiela beren lurraldeetako zeinu-hizkuntzak formalki aitor ditzaten; interpreteak presta ditzaten; gorrei eskain diezaietela ahozko hezkuntza-modalitatea edo zeinu-hizkuntza darabilen modalitate elebiduna askatasunez hauta dezaten; gor helduei zeinu-hizkuntza irakasten saia daitezen; bigarren hezkuntza orokorrean zeinu-hizkuntzari buruzko prestakuntza sar dezaten; zeinu-hizkuntza heda dezaten telebista-programen bidez; lan didaktikoak susta ditzaten, eta, oro har, herritarrak sentibera ditzaten zeinu-hizkuntzarenganako.

Beste alde batetik, Nazio Batuen Erakundeak, 1993ko abenduaren 20ko 48/96 Ebazpenean, hauek aipatzen ditu: haur gorren hezkuntza-, familia- eta erkidego-eremuetan zeinu-hizkuntza erabiltzearen komenigarritasuna, eta zeinu-hizkuntzak interpretatzeko zerbitzuak emateko beharra.

Era berean, gor-itsuen eskubideei buruzko Europako Parlamentuaren 1/2004 Adierazpenak adierazten du ezen gor-itsuek Europar Batasuneko gainerako herritarren eskubide berak izan beharko lituzketela. Eskubide horiek estatu kide bakoitzari egokitutako legeriaren bidez bermatu behar dira, eta legeria horrek, besteak beste, laguntza pertsonalizatua jasotzeko eskubidea jaso behar du.

Estatuaren eremuan, abenduaren 2ko 51/2003 Legeak, desgaitasuna duten pertsonen aukera-berdintasunari, diskriminaziorik ezari eta irisgarritasun unibertsalari buruzkoak, beren-beregi xedatu zuen zeinu-hizkuntza eta ahozko komunikaziorako laguntza-bitartekoak arautu behar zirela. Abiagune hartatik hasita burura heldu zen 2007. urtean, abenduaren 5eko 27/2007 Legea onetsi zenean; izan ere, lege horrek Espainiako zeinu-hizkuntzak aitortu zituen, eta gorren, entzumen-desgaitasuna dutenen eta gor-itsuen ahozko komunikaziorako laguntza-bitartekoak arautu zituen. Diziplina anitzeko testua da, zeinak arautzen baitu, zeinu-hizkuntzen erabilera ez ezik, gorren eta gor-itsuen komunikaziorako laguntza-bitartekoen erabilera ere —pertsona horiek zeinugileak izan, zein oralistak izan—; laguntza-bitartekook, berriz, bide eman behar diete pertsona haiei komunikazio-oztopoak gainditzeko, eta bermatu behar diete informazioa, komunikazioa eta oinarrizko zerbitzu publikoak berdintasun-baldintzetan iristeko aukera. Lege horrek, era berean, ahozko hizkuntza edo zeinu-hizkuntza aukeratzeko askatasunaren printzipio orokorra aitortzen du. Era berean, espainiar zeinu-hizkuntzaren inguruko hizkuntza-manuak jasotzen ditu (ikaskuntza, hezkuntza, Espainiar Zeinu-hizkuntzaren Hizkuntza Normalizaziorako Zentroa sortzea). Beste alde batetik, eta zeinu-hizkuntza katalanari dagokionez, legez aitortzen du hizkuntza hori badela, baina ez du arautzen, zeren berariaz zehazten baitu, 1. artikuluan, Kataluniako Generalitatek duela eskumena hizkuntza hori lege eta erregelamendu bidez arautzeko. Azkenik, eta ez garrantzi txikiagokoa, oinarrizko araudia du gor edo gor-itsu zeinugileen edo gor edo gor-itsu oralisten parte-hartzeari, aukera-berdintasunari eta irisgarritasunari buruz; horretarako, alde batetik, espainiar zeinu-hizkuntzaren erabilera arautzen du, eta zeinu-hizkuntza katalanaren erregulaziora igortzen du, eta, beste aldetik, gorren eta gor-itsuen ahozko komunikaziorako laguntza-bitartekoak arautzen ditu.

Katalunian, 2007ko apirilaren 11n, Parlamentuak aho batez onetsi zuen 32/VIII Ebazpena, zeinak Gobernua esplizituki babestu baitzuen lege-proiektu bat egiteko ekimenean zeinu-hizkuntza katalana aitortu eta sustatze aldera; ekimen hori 2007ko martxoaren 8an jendaurrera atera zuen Gobernuko presidenteordeak. Ebazpen horren arabera, hizkuntza-eremua bera arautu behar duen testua egiteko lanei ekin zitzaien, eta irisgarritasunaren arloko legeria orokorrerako utzi ziren aspektu hauek: hizkuntza horren erabilera, eta gorrek eta gor-itsuek komunikaziorako irispidea izango dutela bermatzeko komunikaziorako laguntza-bitartekoak.

Legean zuzenean interesa duten pertsonen parte-hartzea eta entzunaldia bermatzeko, hau da, zeinu-hizkuntza katalana komunikabide gisa erabiltzen duten pertsonen, hizkuntza horren interpretazioa egiten duten profesionalen eta haren araupetzea zaindu behar duten zientzialarien parte-hartzea eta entzunaldia bermatzeko, Presidenteordetza Sailak lantalde bat eratu zuen, Hizkuntza Politikarako Idazkaritzak zuzendua eta lehen aipatutako eremuetan gor zeinugileen erkidegoko erakunde ordezkatzaileak direnek osatua; hauek dira eremuok: zeinu-hizkuntza katalanaren erabiltzaileak; haur gor zeinugileen gurasoak; zeinu-hizkuntza katalanaren interpreteak, eta Ikaskuntza Katalanen Institutua.

Lantalde hori 2007. eta 2008. urteetan batzartu zen, erregulazio-proposamenak egiteko, elkarrekin eztabaidatzeko eta adostasunez testu bat lortzeko; izan ere, testu hori Gobernuak 2008ko azaroan jendaurreko informazioan jarri zuen. Nabarmendu behar da ezen, jendaurreko informazioaren izapide horretan, lehen aldiz, testua zeinu-hizkuntzan ere erakutsi zela Generalitaten hizkuntza-atarian, eta ekintza gor zeinugileen erkidegoarekin koordinatu zela, erkidego horren webguneetatik ahalik eta zabalkunderik handiena egin zezaten; horren helburua hauxe izan zen: zuzenean eragindako pertsonen parte-hartze osoa bermatzea eta herritar guztiek legegintza-prozesurako irispidea izan zezaten ahalbidetzea.

Legea, beraz, lan horien, Gobernuaren bultzadaren eta Kataluniako Parlamentuak 32/VIII ebazpen horren bidez aho batez adierazitako borondatearen emaitza da, eta lege hau ematen da Generalitatek Autonomia Estatutuaren 127. eta 131. artikuluetatik eratorritako zeinu-hizkuntza katalana arautzeko dituen berezko eskumenak egikarituz; Estatutuaren 50.6 artikuluaren manua betetzen du, eta estatuaren oinarrizko araudia (27/2007 Legea) partzialki garatzen du zeinu-hizkuntzen eremuan.

Irisgarritasunari buruzko Kataluniako legeriari dagokio Autonomia Estatutuaren 50.6 artikuluak berak hizkuntza hori aukeratzen duten gorren berdintasuna lortzea ahalbidetu behar duten baldintzak bermatzeari buruz ezartzen duen manua garatzea, bai eta 27/2007 Estatuko Legea garatzea ere, betiere gorren eta gor-itsuen irisgarritasunarekin eta ahozko komunikaziorako laguntza-bitartekoekin zerikusia duten aspektuei dagokienez.

Zehazki, honako hauek dira lege honen gaiak: zeinu-hizkuntza katalana ikastea; zeinu-hizkuntza katalanaz irakastea; hizkuntza hori interpretatzeko egiaztapen profesionala ematea; instituzio akademikoa izendatzea, eta hizkuntza horrekin lotutako hizkuntza-politiketan gizartean parte hartzeko bideak aurreikustea. Legearen edukiaren eta irismenaren arabera, hizkuntza-politikaren arloan eskumena duen sailari dagokio zeinu-hizkuntza katalana Kataluniako hizkuntza-ondare gisa arautzea eta haren erregulazioa bultzatzea, eta hizkuntza horren araugintza, babesa eta zabalkundea zaintzea, hargatik eragotzi gabe gizarte-ekintzaren arloan eskumena duen sailaren bultzada, erregulazio honen eta irisgarritasunari buruzkoaren arteko loturari dagokionez.

Legeak hamaika artikulu ditu, hiru kapitulutan egituratuta. Lehenengo kapituluak legearen xedeari eta helburuei buruzko xedapen orokorrak jasotzen ditu, bai eta lege-definizioak ere. Bigarren kapituluak eskubidea bermatzen du Kataluniako administrazio publikoen eremuan zeinu-hizkuntza katalana erabiltzeko, eta hizkuntza horren ikaskuntza, irakaskuntza, ikerketa eta interpretazioa arautzen ditu. Hirugarren kapituluak, hedapenerako, araugintzarako eta parte-hartze sozialerako organoei buruzkoak, honako hauek ezartzen ditu: Generalitateko Administrazioaren eginkizunak; plangintzarako eta sustapenerako hizkuntza-politiken esleipen organikoa; zeinu-hizkuntza katalana arautzeko aginpidea, eta hizkuntza horrekin lotutako hizkuntza-politiketan parte-hartze sozialerako organo egonkor bat sortzea.

Legearen azken zatiari dagokionez, lehenengo xedapen gehigarriak xedatzen du ezen komunikazioaren irisgarritasunari buruzko araudiak arautu behar dituela zeinu-hizkuntza katalanaren erabilera eta zerbitzu publikoetarako irispidean egon behar duten ahozko komunikaziorako laguntza-bitartekoak, betiere gorren eta gor-itsuen berdintasun-baldintzak bermatzearen esparruan. Bigarren xedapen gehigarriak hezkuntza-arloan eskumena duen sailari ahalmena ematen dio erregelamendu-xedapenak eman ditzan hezkuntza-modalitate elebidunean sartzeko baldintzei buruz. Azken xedapenetako lehenengoak ahalmena ematen dio Gobernuari legea garatzeko eta betearazteko, eta azken xedapenetako bigarrenak ezartzen du noiz jarriko den indarrean legea.

1. artikulua.— Legearen xedea

Lege honen xedea zeinu-hizkuntza katalana arautzea da, Kataluniako gor eta gor-itsu zeinugileen berezko hizkuntza-sistema den aldetik.

2. artikulua.— Legearen helburuak

Lege honen helburuak dira:

a) Zeinu-hizkuntza katalana hizkuntza-sistematzat hartzea eta botere publikoek hizkuntza horren irakaskuntza eta babesa arautzea, betiere Autonomia Estatutuaren 50.6 artikuluarekin bat etorriz.

b) Zeinu-hizkuntza katalanaren ikaskuntza, irakaskuntza eta interpretazioa arautzea, eta organoak ezartzea eremu horretako politika publikoetan ikerketa eta sistematizaziorako, aholkularitzarako eta parte-hartze sozialerako.

c) Emakumeen eta gizonen arteko tratu- eta aukera-berdintasunaren printzipioa printzipio informatzaile gisa bermatzea, zeina integratu behar baita zeinu-hizkuntza katalana arautzen duen araudiaren interpretazioan eta aplikazioan eta bete beharrekoa baita.

d) Zeinu-hizkuntza katalana katalanaren hizkuntza-eremuan dagoela eta haren ezagutza zabaltzea.

3. artikulua.— Definizioak

Lege honek ezartzen dituen ondorioetarako, honako definizio hauek hartuko dira oinarritzat:

a) Zeinu-hizkuntza katalana: Kataluniako gor zeinugileen hizkuntza edo keinu- eta ikus-modalitateko hizkuntza-sistema, zeinak gor-itsuek ere erabiltzen baitituzte beren zentzumen-egoeraren arabera egokituta.

b) Ahozko eta idatzizko hizkuntzak: idatzizko transkripzioa duten hizkuntzak edo ahozko eta entzunezko hizkuntza-sistemak.

c) Zeinugilea: zeinu-hizkuntza katalana erabiltzen duen pertsona, ingurunearekin komunikatzeko.

d) Zeinu-hizkuntzaren interpretea eta gidari-interpretea: zeinu-hizkuntza katalanez egindako informazioa interpretatzen eta ahozko zein idatzizko hizkuntzetara, eta alderantziz, itzultzen duten profesionalak. Gor-itsuen kasuan, komunikaziorako laguntzarako erabiltzen dituzten sistemei eta bitartekoei ere egiten die erreferentzia; izan ere, horiek komunikazioa testuinguruan jartzen duen eta mugikortasun-egoeretan gidari gisa jarduten duen ingurunearen informazioa ematen diete gor-itsuei.

e) Hezkuntza-modalitate elebiduna: hezkuntza-proiektu bat da, zeinean elkarrekin bizi baitira zeinu-hizkuntza katalana, ikasketa-gai eta komunikazio-hizkuntza gisa eta eskola-curriculumerako irispide gisa, eta ahozko zein idatzizko hizkuntza ofizialak, zeinak ikasketa-gai ere baitira.

4. artikulua.— Zeinu-hizkuntza zerbitzu publikoetan erabiltzea

Gor eta gor-itsu zeinugileek bermatuta dute zeinu-hizkuntza katalana erabiltzeko eskubidea Kataluniako administrazio publikoetan, betiere lehenengo xedapen gehigarrian aipatzen den araudiaren arabera.

5. artikulua.— Zeinu-hizkuntza katalana ikastea

1. Hezkuntza-zerbitzu publikoek haur gorren eta gor-itsuen amei, aitei edo tutoreei informazioa bermatzen diete eskolatzeko dauden hezkuntza-modalitateei buruz, betiere gurasoek zein tutoreek aske aukeratu ahal izan dezaten ahozko hezkuntza-modalitatea edo hezkuntza-modalitate elebiduna —lehenengo modalitatean ahozko hizkuntza da komunikazio-hizkuntza, eta bigarrenean, berriz, zeinu-hizkuntza katalana da komunikazio-hizkuntza—, betiere Kataluniako hizkuntza ofizialak ikastearekin batera.

2. Eskola-eremuan, zeinu-hizkuntza katalanaren ikaskuntza bermatzen da hezkuntza-modalitate elebidunean, zeinean hizkuntza hori baita irakaskuntza-hizkuntza katalanarekin batera, zeina baita hezkuntza-sistemaren berezko hizkuntza eta komunikazio-hizkuntza, eta Kataluniako gainerako ahozko eta idatzizko hizkuntza ofizialen ikaskuntza.

3. Hezkuntzaren arloko eskumenak dituen sailak, ikasketa-plan orokorren bidez, zeinu-hizkuntza katalanaren berri eman behar du, eta hizkuntza-aniztasunaren balioekiko errespetua sustatu.

4. Unibertsitateaz kanpoko goi-mailako irakaskuntzan, zeinu-hizkuntza katalanaren titulazio profesionala eduki behar da.

5. Hezkuntza Administrazioak zeinu-hizkuntza katalanaren ikaskuntza errazten die gorrei eta gor-itsuei eta, oro har, hizkuntza hori ikasi nahi dutenei.

6. artikulua.— Zeinu-hizkuntza katalanaren irakaskuntza eta ikerketa

1. Hezkuntzaren arloan eskumena duen sailak, eskumena duten sailekin koordinatuta, erregelamendu bidez ezarri behar ditu irakasgaiak eta haiei dagokien ziurtagiria, betiere zeinu-hizkuntza katalana erabiltzen duten gorrekin eta gor-itsuekin lan egin behar duten irakasleek prestakuntza eta egiaztagiri egokiak dituztela bermatzeko.

2. Hezkuntza-eskumenak dituen sailak prestakuntza-plan espezifikoak ezarri behar ditu ikasleei zeinu-hizkuntza katalanean arreta eman behar dieten irakasleentzat, bai eta prestakuntza horren ziurtagiria ere.

3. Gobernuak lehentasuna eman behar die zeinu-hizkuntza katalanari buruzko ikerketa-akordioei, Ikaskuntza Katalanen Institutuarekin eta unibertsitateekin, hargatik eragotzi gabe eremu horretan ikerketa-jarduerak egiten dituzten beste instituzio edo erakunde batzuekin ere akordioak lortzea.

7. artikulua.— Zeinu-hizkuntza katalanaren interpretazioa

1. Hezkuntza- eta lan-gaietan eskumena duten sailek ezarri behar dute zeinu-hizkuntza katalanaren interpretearen lanbide-kalifikazioa.

2. Generalitateko Administrazioak zeinu-hizkuntza katalanaren interpretazioko unibertsitate-prestakuntzaren eskaintza bultzatu behar du.

8. artikulua.— Zeinu-hizkuntza katalana sustatzea eta zabaltzea

1. Generalitateko Administrazioak zeinu-hizkuntza katalanaren berri eman behar du.

2. Generalitateko Administrazioak sustapena egin behar du administrazio publikoetako langileek zeinu-hizkuntza katalana ikas dezaten, betiere langileok ematen dituzten zerbitzuetan hizkuntza hori erabiltzeko eskubidea bermatze aldera.

9. artikulua.— Zeinu-hizkuntza katalanaren inguruko hizkuntza-politikaren zuzendaritza, plangintza eta sailen arteko koordinazioa

Gobernuak, hizkuntza-politikaren arloan eskumena duen sailak proposatuta, erregelamendu bidez ezarri behar du zein den organo eskuduna zeinu-hizkuntza katalana hedatu eta sustatzeko hizkuntza-politikaren sailen arteko zuzendaritza, plangintza eta koordinazioa egiteko, hargatik eragotzi gabe zeinu-hizkuntzaren erabilera arautzeko eskumena duten sailek dituzten eskumenak gor eta gor-itsu zeinugileek zerbitzu publikoak iristeko, betiere indarrean dauden araudi sektorialen eta irisgarritasun-araudien arabera.

10. artikulua.— Agintaritza arauemailea

Ikaskuntza Katalanen Institutua da zeinu-hizkuntza katalanaren hizkuntza-arauak zehazten dituen eta haren ikerketa eta sistematizazioa bultzatzen duen instituzio akademikoa.

11. artikulua.— Zeinu-hizkuntza Katalanaren Gizarte Kontseilua

1. Gobernuak Zeinu-hizkuntza Katalanaren Gizarte Kontseilua sortu behar du, zeina egongo baita 9. artikuluan aipatzen den organoaren mende; kontseilu hori aholkularitza, kontsulta era parte-hartze sozialerako organoa izango da Gobernuak zeinu-hizkuntzari buruz duen hizkuntza-politikan.

2. Gobernuak, hizkuntza-politikaren arloan eskumena duen sailak proposatuta, Zeinu-hizkuntza Katalanaren Gizarte Kontseiluaren funtzionamendua, eginkizunak eta osaera arautu behar ditu; kontseilu horrek genero-parekotasunaren irizpideei erantzun behar die karguagatik kontseilukide ez diren pertsonak izendatzeko orduan. Edozelan ere, Kontseiluaren osaerak bermatu behar du zeinu-hizkuntza katalanaren erabiltzaileen eta profesionalen elkarte profesional eta zibikoek ordezkaritza egokia izango dutela.

Lehenengo xedapen gehigarria.— Araugintza osagarria

Lege honen 4. artikuluan zeinu-hizkuntza katalanaren erabilerarako ezartzen den bermea gorren eta gor-itsuen komunikaziorako irisgarritasunari buruzko araudiarekin osatzen da, zeinak arautzen baititu zeinu-hizkuntza katalana komunikabide gisa erabiltzeko baldintzak, bai eta ahozko komunikaziorako laguntza-bitartekoak ere, eta, betiere, zerbitzu publikoetarako irispidea berdintasun-baldintzetan bermatzen baitie.

Bigarren xedapen gehigarria.— Hezkuntza-modalitate elebidunerako irispidea

Hezkuntzaren arloan eskumena duen sailak erregelamendu bidez ezarri behar du zein diren baldintzak haur gorrek eta gor-itsuek hezkuntza-modalitate elebiduna irits dezaten, baldin eta haur horien gurasoek edo tutoreek modalitate hori aukeratu badute, 5. artikuluan xedatutakoaren arabera.

Azken xedapenetako lehenengoa.— Erregelamendu-garapena

Gobernuak beharrezko xedapenak eman eta neurri egokiak hartu behar ditu lege hau garatu eta betearazteko.

Azken xedapenetako bigarrena.— Indarrean jartzea

Lege hau Kataluniako Generalitateko Aldizkari Ofizialean argitaratu eta hilabetera jarriko da indarrean.

8.4.12.68. 20/2010 Legea, uztailaren 7koa, Zinemari buruzkoa[1269]

I

Lege honen xedea da zinema- eta ikus-entzunezkoen industria arautzen duen arau-esparrua ezartzea, besteak beste: zinema- eta ikus-entzunezko lanen ekoizpenari, banaketari, merkaturatzeari eta erakusteari dagokienez; zinema-ondarearen sustapenari, kontserbazioari eta hedapenari lotutako aspektuei dagokienez, eta katalanez sortutako, bikoiztutako eta azpititulatutako zinema-eskaintza sustatzeari dagokionez.

Lege hau indarrean jarri arte, Kataluniako zinematografiari buruzko araudia Zinematografiaren eta Ikus-entzunezkoen Administrazio-araubideari buruzko irailaren 28ko 267/1999 Dekretura mugatu da funtsean. Lege honen aurreko arau-esparrua osatu egin behar da Kataluniako Ikus-entzunezkoen Komunikazioari buruzko abenduaren 29ko 22/2005 Legearen zenbait manurekin, —manu horiek industria zinematografikoaren eta ikus-entzunezkoen sektorearen sustapena arautzen dute—, bai eta Hizkuntza Politikari buruzko urtarrilaren 7ko 1/1998 Legearen 28. artikuluarekin ere —artikulu horrek ezartzen duenez, Gobernuak katalanezko ekoizpen zinematografikoa sustatu behar du, bai eta jatorrizko adierazpena katalanezkoak ez diren filmen bikoizketa eta azpititulazioa ere, eta produktu horien banaketa eta erakustea—. Era berean, Hizkuntza Politikari buruzko Legearen artikulu horrek bide ematen du pantailaren eta banaketaren hizkuntza-kuotak ezartzeko jatorrizkoa ez den beste hizkuntza batean banatzen eta bikoizten edo azpititulatzen diren zinema-produktuetarako.

[…]

Batzordeak Kontseiluari, Europako Parlamentuari, Ekonomia eta Gizarte Lantaldeari eta Eskualdeetako Lantaldeari obra zinematografikoekin eta ikus-entzunezkoen sektoreko beste ekoizpen batzuekin lotutako zenbait aspektu juridikori buruz helarazitako komunikazioak (2002/C 43/04) adierazten duenez, obra zinematografikoek eta ikus-entzunezkoek zeregin garrantzitsua dutela europar identitateak eratzeko orduan, bai Europa osoan partekatutako aspektu erkideei dagokienez, bai tradizio eta historiak ezaugarritzen dituen kultura-aniztasunari dagokionez, eta garrantzi berezia ematen die kulturen eta hizkuntzen pluraltasunari eta aniztasunari.

[…]

Kulturaren eta gizartearen ikuspegitik, lege honen xedea da, alde batetik, arte-askatasuna eta sormen-askatasuna babestea eta jabetza intelektuala erabat errespetatzea, ikus-entzunezko ondarea kontserbatzea eta zabaltzea, eta, bestetik, kultura- eta hizkuntza-aniztasunaren bermeen esparruan bereziki konprometitutako jarduna, zeinak kontuan hartu behar baitu genero-ikuspegia. Gaur egun, Kataluniako zinema-merkatuak eta, neurri txikiagoan, ikus-entzunezkoen merkatuak ez dute kontsumo-ereduetan islatzen herrialdeko errealitate soziolinguistikoa.

Lehenik eta behin, Kataluniako berezko hizkuntza, gure lurraldean batez ere hitz egiten dena eta ulertzen dena, eta kulturaren eta komunikabideen zenbait sektoretan (liburua, arte eszenikoak, musika, egunkariak, aldizkariak eta ikus-entzunezko beste komunikabide batzuk) proportzio esanguratsuetan agertzen dena, gaur egun ez da modu esanguratsuan agertzen herrialdeko pantailetan, guztiz kontrakoa. Izan ere, erakutsitako katalanezko zinemak ez du eraginkortasunez bermatzen Kataluniako herritarrek zinema hori herrialdeko berezko hizkuntzan ikustea aukeratzeko duten eskubidea.

[…]

Horregatik guztiagatik, lege honek irmotasunez arautzen ditu aspektu hauek guztiak: alde batetik, herrialdeko talentu artistiko handia adierazten laguntzen dutenak, eta, bestetik, indarrean dagoen lege-esparruaren arabera, sorkuntzari lotutako jabetza-eskubideak bermatzen dituztenak, betiere kultura- eta hizkuntza-aniztasunaren ondarea eta haren babes historikoa alde batera utzi gabe. Lege honek, beraz, eskubidea bermatzen du zer obra kontsumitzen diren eta zein hizkuntzatan kontsumitzen diren benetan erabakitzeko. Era berean, berezko hizkuntzaren presentzia soziala sustatzeko behar den laguntza bermatzen du.

[…]

Lege honetan jasotako erregulazioa honako printzipio hauen arabera interpretatu eta aplikatu behar da: […] kultura- eta hizkuntza-aniztasuna […] eta Katalunian ekoizpen zinematografikoa eta ikus-entzunezkoa sustatzea, eta katalanez egindako eskaintza zinematografikoa sustatzea.

II

[…]

[…] eta enpresa banatzaileek Katalunian estreinatzen diren obra zinematografikoen kopiak katalanez banatzeko duten betebeharra ere, eta Gobernuak lan horiek erakustea bermatzeko behar diren neurriak erregelamendu bidez ezartzeko ahalmena.

Hirugarrenik, Katalunian aretoak ustiatzen dituzten enpresa erakusleen jarduerari aplikatu beharreko xedapen orokorrak; eta, bereziki, erakusketa zinematografikoko aretoek bete beharreko betebeharrak, eta, zehazki, aretoon funtzionamendu-araubidea, ikusle-kopuruaren eta etekinen kontrolak eta administrazio publikoek egindako zinema-proiekzioak; X aretoen araubidea; Kataluniako Zinema-pantailen Sare Itundua, zeinaren lehentasuneko helburua baita laguntza ematea zinema katalan eta europarra zabaltzeko laguntza ematea, eta Katalunian kultura zinematografikoa sustatzea, eta obra zinematografikoak katalanez erakustea, dela jatorrizko bertsioan, dela azpititulatuta.

[…]

1. artikulua.— Legearen xedea

Lege honen xedea da:

a) Zinemaren eta ikus-entzunezkoen industria arautzen duen arau-esparrua ezartzea, besteak beste, zinema- eta ikus-entzunezko lanen ekoizpenari, banaketari, merkaturatzeari, sustapenari, nazioarteko proiekzioari eta erakusketari dagokienez, betiere ingurune digitalera migratzeko prozesuak eragindako aldaketak kontuan hartuta, Kataluniako herritarrek obra zinematografikoa katalanez edo gaztelaniaz ikustea aukeratzeko duten eskubidea bermatuz eta azpitituludun jatorrizko bertsioko obren presentzia faboratuz.

3. artikulua.— Definizioak

Lege honen ondorioetarako, honako hauek dira:

[…]

g) Ikus-entzunezko lanaren jatorrizko bertsioa: filmaketaren bertsioan gehien erabiltzen den hizkuntzaren arabera zehazten dena, betiere ikus-entzunezko lanaren elkarrizketen eta narrazioen multzoa kontuan hartuta.

7. artikulua.— Generalitaten eta Estatuko Administrazio Orokorraren arteko lankidetza

1. Generalitateko organo eta erakundeek, lege honek arautzen dituen eskumen eta eginkizunak egikaritzean, lankidetzan jardun behar dute kasuan kasuko estatuko organo eta erakundeekin, batez ere eremu hauetan:

a) Espainiako estatuan gaztelaniaz besteko hizkuntza ofizialetan egindako zinematografia eta ikus-entzunezkoak sustatzeko laguntzak edo kreditu espezifikoak emateko Estatuko araudiak ezartzen duen funtsa, Kataluniako hizkuntza ofizialei dagokienez.

8. artikulua.— Generalitaten eta katalanez hitz egiten duten beste lurralde batzuetako gobernuen arteko lankidetza

Gobernuak, Konstituzioaren eta autonomia-estatutuen arabera, katalanez hitz egiten duten gainerako lurraldeetako gobernuekin unean uneko akordioak eta lankidetza-hitzarmen egonkorrak sustatu behar ditu lege honen xede diren gaiei dagokienez, eta, bereziki, helburu hauek lortzeko:

c) Katalanezko zinema-eskaintza elkarrekin sustatzea, bai jatorrizko bertsioan, bai bikoiztuta edo azpititulatuta.

d) Zinema-aretoetan ikusleak bertaratzeari buruzko informazioa trukatzea, betiere erakutsitako obren hizkuntza kontuan hartuta.

4. atala
Ekoizpena, banaketa eta erakustea

17. artikulua.— Enpresa banatzaileen jarduera

1. Beren jarduera Katalunian garatzen duten enpresa banatzaileek, edozein tokitan ezarrita daudela ere, baldin eta egiaztatzen badute aplikatzekoa den araudiaren arabera ustiapen-eskubideen titular direla, obra zinematografikoak edo ikus-entzunezkoak Katalunian bana ditzakete, beste administrazio batzuei emandako eskumenei kalterik egin gabe, betiere honako baldintza hauek betetzen badituzte:

c) Katalanezko bertsioa sartzea zinema-aretoetako proiekzioa ez beste bide batzuetatik banatzen diren obra zinematografikoen edo ikus-entzunezkoen hizkuntza-menuan, baldin eta aldez aurretik Katalunian katalanez bikoiztuta edo azpititulatuta estreinatu badira, 18. artikuluaren arabera.

18. artikulua.— Hizkuntza-irispiderako bermea

1.[1270] Katalunian kopia bat baino gehiagorekin estreinatzen denean bikoiztutako edo azpititulatutako obra zinematografiko bat, enpresa banatzaileek betebeharra dute kopia analogiko guztien ehuneko berrogeita hamar katalanezko bertsioan banatzeko. Betebehar hori errespetatu egin behar da, bai bertsio bikoiztuan banatutako kopien zenbaketan, bai bertsio azpititulatuan banatutako kopien zenbaketan. Enpresa banatzaileek hizkuntza-oreka hori bermatu behar dute zinemaren banaketan, betiere biztanleriaren, lurraldearen eta pantailako presentziaren irizpideak kontuan hartuta; irizpide horiek erregelamendu bidez garatu behar dira. Euskarria digitala denean, banatutako kopia guztiek hizkuntza-irispidea katalanez izan behar dute. Kopia horien emanaldian, enpresa erakusleek obraren proiekzioen % 50 katalanez eman behar dute, betiere biztanleriaren, lurraldearen, ordutegiaren eta sarrera-kopuruaren irizpideak kontuan hartuta; irizpideok urtero zenbatu behar dira, eta erregelamendu bidez garatu behar dira. Betebehar hori errespetatu egin behar da, bai bertsio bikoiztuan erakutsitako proiekzioen zenbaketan, bai bertsio azpititulatuan erakutsitakoetan. Enpresa banatzaileek eta enpresa erakusleek ere katalanaren eta gaztelaniaren arteko oreka bermatu behar dute artikulu honen eraginpeko obra zinematografikoen publizitatean.

2. Ez dute 1. apartatuan ezarritako betebeharra bete beharrik izango Katalunian hamasei kopia baino gutxiago dituzten obra zinematografiko europarrek.

3. Erregelamendu bidez, eta katalanaren hizkuntza-normalizazioaren helburuarekin bat etorriz, aurreko apartatuetako aurreikuspenak garatu behar dira, eta, zehazki, 1. apartatuan ezarritako betebeharrak arian-arian ezartzea erabaki behar da; beraz, gehienez ere bost urteko epean erabat aplikatu behar dira aurreikuspen horiek. Epe hori gehienez ere bi urtez luza daiteke, baldin eta 4. apartatuan zehaztutako industria-akordioak lortzen badira.

4. Legea indarrean jartzearekin batera, industria-akordioak bultzatu behar dira banaketaren eta emanaldien sektoreekin, betiere artikulu honen garapenaren aspektu espezifikoak garatzeko, bereziki artikulu honetatik eratorritako betebeharrak eredu analogikotik digitalerako trantsizio teknologikoarekin bateragarri egiteko helburuari dagokionez.

19. artikulua.— Enpresa erakusleen jarduera

1. Enpresa erakusleek betebehar hauek dituzte:

a)[1271] Dokumentu bidez egiaztatzea, proiekzio bakoitzari dagokionez, bertaratu diren ikusleen kopurua eta lortutako etekinak, obra zer hizkuntza-bertsiotan proiektatu den adierazita. Ikuslerik ez bada joaten aurkezten den zinema-emanaldira, erakusleak ez du filma proiektatuko aretoa hutsik dagoela. Zinema-aretoen titularrek egoera horren berri eman behar diote Kataluniako Kultura Industrien Institutuari.

24. artikulua.— Kataluniako Zinema-pantailen Sare Itundua sortzea eta kudeatzea

1. Kataluniako Kultura Industrien Institutuak programa bat ezarri behar du Kataluniako zinema-pantailak kontzertatzeko; borondatez atxikitzekoa izango da, eta haren helburua, berriz, Kataluniako Zinema-pantailen Sare Itundua sortzea izango da; sare horren lehentasuneko helburua hauxe izango da: Kataluniako eta Europako zinema zabaltzen laguntzea, katalanezko zinema-eskaintza handitzea eta Katalunian zinema-kultura sustatzea.

25. artikulua.— Kataluniako Zinema-pantailen Sare Itunduaren programazioa

1. Kataluniako Zinema-pantailen Sare Itunduaren helburua film luzeak eta film laburrak lehentasunez programatzea da, honako baldintza hauekin:

a) Katalunian ekoitziak izatea, eta, lehentasunez, jatorriz katalanezko bertsioan filmatuak izatea.

b) Europar Batasuneko estatu kideetan edo Europako Esparru Ekonomikoari elkartutako estatuetan ekoitziak izatea.

c) Europar Batasuneko kideak ez diren estatuetan edo Europako Esparru Ekonomikoari elkartuta ez dauden estatuetan ekoitziak izatea, eta kultura- eta arte-interesekoak izatea.

2. Zinema-pantailen Sare Itunduak programatutako obra zinematografikoak, katalanez edo gaztelaniaz ez badira, katalanez azpititulatuta proiektatu behar dira.

2. atala
Obra zinematografikoen eta ikus-entzunezkoen ekoizpena sustatzea

32. artikulua.— Obra zinematografikoen eta ikus-entzunezkoen ekoizpena sustatzeko funtsa sortzea eta haren helburua

3. Zinema-industria eta ikus-entzunezkoen industria bilakaera teknologikora egokitzea indartzeko, kanal berrietarako edukien sorkuntza faboratu behar da, betiere kanalok emanaldi tradizionalez bestelakoak direnean, batez ere formatu digitalean. Formatu digitaleko obra zinematografikoek eta ikus-entzunezkoek katalanez bertsio bikoiztua edo azpititulatua izan behar dute, gutxienez.

33. artikulua.— Dirulaguntzak emateko irizpideak

1. Obra zinematografikoen eta ikus-entzunezkoen ekoizpena sustatzeko funtsaren kargurako dirulaguntzak enpresa ekoizle independenteei eman behar zaizkie, oinarri arautzaileekin bat etorriz, eta honako faktore hauen balioespen positiboa egin behar dute:

d) Jatorrizko bertsio katalana edo okzitanierazko bertsioa (Arango aldaeran).

36. artikulua.— Laguntzak emateko irizpideak

Banaketa independentea sustatzeko funtsaren kargurako laguntzek, oinarri arautzaileen arabera ematen badira, irizpide hauek izan behar dituzte kontuan, lehentasunez:

c) Jatorrizko bertsio katalana edo okzitanierazko bertsioa (Arango aldaeran) egotea.

d) Katalanezko obra zinematografikoak eta ikus-entzunezkoak sustatzeko ahalegina.

4. atala
Emanaldiak sustatzea

37. artikulua.— Emanaldiak sustatzeko funtsa sortzea eta haren helburua

Emanaldiak sustatzeko funtsa sortu da, helburu hauek dituela: Kataluniako zinema-aretoak hobetu eta modernizatzea, eta merkatuak hizkuntza- edo kultura-arrazoiengatik sor ditzakeen distortsioak zuzentzea.

38. artikulua.— Laguntzak emateko irizpideak

Emanaldiak sustatzeko funtsaren kargurako laguntzek, oinarri arautzaileen arabera ematen badira, irizpide hauek izan behar dituzte kontuan, lehentasunez:

a) Obra zinematografikoak katalanezko jatorrizko bertsioan eman daitezen sustatzea.

b) Katalunian ekoitzitako obra zinematografikoak edozein hizkuntzatan eman daitezen sustatzea.

c) Katalanez bikoiztutako edo azpititulatutako obra zinematografikoak eman daitezen sustatzea.

d) Egokitzapen teknologikoko prozesuei laguntzea.

50. artikulua.— Arau-hausteak

1. Lege honetan aurreikusitako arau-hausteak oso astunak, astunak eta arinak izan daitezke.

2. Honako hauek dira arau-hauste oso astunak:

b) Ez betetzea banaketa-betebeharra, % 15eko edo gehiagoko ehunekoan, 18. artikuluan aurreikusitakoa aplikatuz katalanez bikoiztutako eta azpititulatutako kopien kopuruari dagokionez, betiere kopiok banatu behar badira.

c) Ez betetzea emanaldietarako betebeharra, % 15eko edo gehiagoko ehunekoan, betiere katalanez bikoiztutako eta azpititulatutako kopien kopuruari dagokionez, kopion emanaldiak behar badira 18. artikuluan aurreikusitakoa aplikatuz.

f) 17.1.c artikuluan aurreikusitako betebeharra ez betetzea; izan ere, betebehar hori dagokio katalanezko bertsioa obra jakin batzuen hizkuntza-menuan sartzeari, betiere obra horiek zinema-aretoetan proiektatzeaz bestelako kanalen bidez banatzeko.

3. Honako hauek dira arau-hauste astunak:

b) Ez betetzea banaketa-betebeharra, % 5 baino gehiagoko eta % 15 baino gutxiagoko ehunekoan, 18. artikuluan aurreikusitakoa aplikatuz katalanez bikoiztutako eta azpititulatutako kopien kopuruari dagokionez, betiere kopiok banatu behar badira.

c) Ez betetzea emanaldietarako betebeharra, % 5 baino gehiagoko eta % 15 baino gutxiagoko ehunekoan, betiere katalanez bikoiztutako eta azpititulatutako kopien kopuruari dagokionez, kopion emanaldiak behar badira 18. artikuluan aurreikusitakoa aplikatuz.

4. Honako hauek dira arau-hauste arinak:

b) Ez betetzea banaketa-betebeharra, % 5eko edo gutxiagoko ehunekoan, 18. artikuluan aurreikusitakoa aplikatuz katalanez bikoiztutako eta azpititulatutako kopien kopuruari dagokionez, betiere kopiok banatu behar badira.

c) Ez betetzea emanaldietarako betebeharra, ehuneko 5eko edo gutxiagoko ehunekoan, betiere katalanez bikoiztutako eta azpititulatutako kopien kopuruari dagokionez, kopion emanaldiak behar badira 18. artikuluan aurreikusitakoa aplikatuz.

8.4.12.69. 22/2010 Legea, uztailaren 20koa, Kataluniako Kontsumo Kodeari buruzkoa[1272]

II

[…]

Beste alde batetik, kontuan izan behar da 2006ko Autonomia Estatutuak kontsumitzaileen babesa zabaltzen duela. Egin-eginean ere, estatutuaren testuko zenbait manutan ageri da kontsumitzaileen babesa: 28. artikuluari gehitu behar zaizkio 34. artikulua, zeinak jasotzen baititu kontsumitzaileen eta erabiltzaileen hizkuntza-eskubideak, eta 49. artikulua, zeinak igotzen baitu kontsumitzaileen eta erabiltzaileen babesa printzipio gidariaren kategoriara. […]

[…]

III

[…]

II. tituluak kontsumitzaileen oinarrizko eskubideak jasotzen ditu. […] VIII. kapitulua informazioa jasotzeko eta hizkuntza ofizialak erabiltzeko eskubideari buruzkoa da, eskubide hori kontsumitzaileen oinarrizko eskubideetan txertatzen du, eta horrela garatzen du Estatutuaren 34. artikulua.

[…]

V

[…]

Kontsumo Kodeak hiru azken xedapen ditu. […] Lehenengoak ezartzen duenez, kontsumoaren eremuan, kode honi egiten zaizkio Hizkuntza Politikari buruzko urtarrilaren 7ko 1/1998 Legeari eta Merkatuaren Diziplinari eta Kontsumitzaile eta Erabiltzaileen Defentsari buruzko urtarrilaren 8ko 1/1990 Legeari egindako aipamenak. Bigarrenak eta hirugarrenak, hurrenez hurren, vacatio legis eta lege honen erregelamendu-garapena zehazten dituzte.

Nabarmendu behar da Kontsumo Kodeak ezarritako hizkuntza-eskubideen sistema ez dagoela kontraesanean 1/1998 Legeak ezarritako araubidearekin, eta, ondorioz, lege horrek indarrean dirauela.

[…]

I. TITULUA
Atariko xedapenak

I. KAPITULUA
Xedea, aplikazio-eremua eta definizioak.

111. artikulua.— Definizioak

Lege honen ondorioetarako, honako hauek dira:

b) Batez besteko kontsumitzailea: ohiko arretaren irizpidearen arabera, normalean informatuta egon behar duen eta gizarte-, kultura- eta hizkuntza-faktoreen arabera kontsumo-harremanetan kontuz ibili behar duen kontsumitzailea.

l) Kontsumo arduratsua: ondasunen eta zerbitzuen kontsumo neurritsua, informatua, gogoetatsua eta kontzientea, betiere jasangarritasun kulturalaren, ingurumenekoaren, sozioekonomikoaren eta linguistikoaren irizpideak kontuan hartuta.

II. TITULUA
Kontsumitzaileen oinarrizko eskubideak

I. KAPITULUA
Kontsumitzaileen eskubideak

121.-1 artikulua. Xedapen orokorra

121-2 artikulua.— Babestutako eskubideak

Lege honek kontsumitzaileen eskubide eta interes hauek babesten ditu:

g) Hizkuntza-eskubideak.

VIII. KAPITULUA
Hizkuntza-eskubideak

128-1 artikulua.— Kontsumitzaileen hizkuntza-eskubideak

1. Kontsumitzaileek, beren kontsumo-harremanetan, eskubidea dute, Autonomia Estatutuan eta hizkuntza-arloan aplikatu beharreko legerian ezarritakoaren arabera, eurek aukeratzen duten hizkuntza ofizialean ahoz eta idatziz arreta jasotzeko.

2. Kontsumitzaileek, hizkuntza-erabilgarritasunerako eginbeharra erabat errespetatzeaz gain, eskubidea dute honako hauek katalanez jasotzeko:

a) Erosteko gonbidapenak, izaera finkoko informazioa, kontratu-dokumentazioa, aurrekontuak, gordailutze-agiriak, fakturak eta horiei buruzko edo horietatik eratorritako gainerako dokumentuak.

b) Ondasunak eta zerbitzuak behar bezala kontsumitzeko, erabiltzeko eta maneiatzeko beharrezkoak diren informazioak, betiere haien ezaugarrien arabera, erabilitako bitartekoa, formatua edo euskarria edozein dela ere, eta, bereziki, osasuna eta segurtasuna babestearekin zuzenean lotutako nahitaezko datuak.

c) Atxikitze-kontratuak, tipo-klausuladun kontratuak, araudun kontratuak, baldintza orokorrak eta horiei buruzko dokumentazioa, edo kontratu horietako bat egitetik eratortzen den dokumentazioa.

3. Generalitatek okzitanieraren (Aranen aranera deiturikoaren) erabilera sustatu behar du kontsumo-harremanetan, Arango lurralde-eremuan, non berezko hizkuntza baita.

I. TITULUA
Xedapen orokorrak

I. KAPITULUA
Betekizun erkideak

211-5 artikulua.— Hizkuntza-betekizunak

1. Kontsumitzaileei zuzendutako dokumentazioak eta informazioek kontsumitzaileen eskura egon behar dute berehala, 128-1 artikuluan ezarritakoaren arabera, baldin eta argibide horiek beharrezkoak badira ondasunak eta zerbitzuak behar bezala kontsumitu eta erabiltzeko. Betekizun hori ez zaie aplikatzen markei, merkataritza-izenei eta jabetza industrialaren legeriak babestutako errotulazioari.

2. Hizkuntza Politikari buruzko urtarrilaren 7ko 1/1998 Legean eta gainerako lege aplikagarrietan ezarritakoari kalterik egin gabe, administrazio publikoek sustatu, bultzatu eta suspertu egin behar dituzte lege honek jabari publikoa okupatzen duten establezimenduentzat eta enpresa emakidadunentzat bereziki ezartzen dituen hizkuntza-betebeharrak.

IV. TITULUA
Ondasunen eskuratzea eta errentamendua

II. KAPITULUA
Ondasun higigarriak

242-3 artikulua.— Informazioa gauzatzeko bitarteko onargarriak

3. Informazioa emateko bitartekoa dokumentala bada, erosleari ematen zaion idazkiak kontsumitzaileen eskura egon behar du berehala, katalanez eta gaztelaniaz.

III. TITULUA
Arau-hausteak eta zehapenak

I. KAPITULUA
Arau-hausteen tipifikazioa

331-6 artikulua.— Bestelako arau-hausteak

331-1etik 331-5era bitarteko artikuluetan tipifikatutako arau-hausteez gain, honako hauek ere arau-hausteak dira:

k) Kontsumitzaileen hizkuntza-eskubideak urratzea edo araudiak ezarritako hizkuntza-arloko betebeharrak ez betetzea.

III. KAPITULUA
Arau-hausteen sailkapena

[1273]333-12 artikulua.— Zehapenen ordezko neurriak

1. Kontsumitzaileen hizkuntza-eskubideen arloko arau-hausteen ondoriozko zehapen-ebazpenek zehapen ekonomikoaren ordezko neurriak aurreikus ditzakete.

2. Ordezko neurriek izan behar dute hizkuntza-eskubideekin lotutako hezkuntza-programak, jarduerak edo zerbitzuak egitea, betiere jardueraren sektorearekin eta arau-haustea egin den inguruabarrekin lotuta.

3. Ordezko neurria arau-haustearen erantzuleak edo erantzuleek eskatu behar dute, betiere zehapen-ebazpena administrazio-bidean irmo bihurtu baino lehen.

4. Ordezko neurria arau-haustea egin duen pertsona fisikoak edo pertsona fisikoek eskatu behar dute, euren borondatez, 334.1 artikuluan ezarritakoaren arabera. Erantzukizuna pertsona juridiko batena bada, haren ordezkaritza egiaztatzen duenak eskatu beharko du, eta pertsona juridiko arduradunarekin lan- edo kontratu-lotura duten pertsonek gauzatu beharko dute.

5. Ordezko neurria eskatzeko prozedura Gobernuaren dekretu bidez arautu behar da. Ordezko neurrien forma, iraupena eta edukia, arau-haustearen inguruabarren arabera arautu behar dira, hizkuntza-politikaren arloan eskumena duen sailaren agindu baten bidez».

Azken xedapenetako lehenengoa.— 1/1998 eta 1/1990 legeei buruzko aipamenak

Kontsumoaren arloan, lege honi egiten zaizkio Hizkuntza Politikari buruzko urtarrilaren 7ko 1/1998 Legeari eta Merkatuaren Diziplinari eta Kontsumitzaile eta Erabiltzaileen Defentsari buruzko urtarrilaren 8ko 1/1990 Legeari egindako aipamenak.

8.4.12.70. 25/2010 Legea, uztailaren 29koa, Kataluniako Kode Zibilaren bigarren liburuari buruzkoa (liburu hori pertsonari eta familiari buruzkoa da)[1274]

III. Egitura eta edukia

[…]

Izan ere, ezkontzaren arau-esparru berriak, emaztearen edo bikotekidearen ugalketa lagunduko tekniketarako emakumearen adostasunaren bidezko seme-alabatasuna zehazteko arau-esparruak eta sexu bereko ezkonduek edo bikote egonkorrek batera adoptatzeko aukerak eragiten dute semeak edo alabak bi aita edo bi ama izatea. Hori dela eta, ezinbestekoa da harmonizazio-lan bat egitea, zeinak bide emango baitu hizkuntzaren neutraltasun handiagoa lortzeko generoaren arloan. Ildo horretan, “senar”rari eta “emazte”ari buruz egiten ziren erreferentzia gehienen ordez “ezkontide”ak jartzen dira, eta “aita”ri eta “ama”ri egiten zitzaizkionen ordez, berriz, “guraso”ak jartzen dira, baldin eta adiera horrek berezko gurasoak nahiz adopziozkoak barne hartzen baditu.

[…]

8.4.12.71. 26/2010 Legea, abuztuaren 3koa, Kataluniako Administrazio Publikoen Araubide Juridiko eta Prozedurari buruzkoa[1275]

[…]

Atariko tituluak legearen xedea, helburuak eta aplikazio-eremua, eta hizkuntza-araubidea zehazten ditu.

[…]

5. artikulua.— Hizkuntza-araubidea

Kataluniako administrazio publikoen hizkuntza-araubidea Autonomia Estatutuan eta Generalitateko nahiz toki-erakundeetako hizkuntza-araudian xedatutakoak arautuko du.

8.4.12.72. 29/2010 Legea, abuztuaren 3koa, Kataluniako Sektore Publikoan Bitarteko Elektronikoak erabiltzeari buruzkoa[1276]

III. KAPITULUA
Sektore publikoaren eta herritarren arteko harremanetan bitarteko elektronikoen erabilera sustatzeko neurriak

17. artikulua.— Sektore publikoaren eta herritarren arteko harremanetan bitarteko elektronikoen erabilera faboratzeko tresnak

Sektore publikoak bitarteko elektronikoen erabilera erraztu behar du herritarrekiko harremanetan, honako tresna hauek erabiliz:

e) Administrazio-prozedurak herritarrek aukeratutako hizkuntzan, gutxienez Kataluniako hizkuntza ofizialetan, izapidetzea erraztuko duten tresna eleaniztunak sortzea.

Bosgarren xedapen gehigarria.— Hizkuntza ofizialen erabilera bitarteko elektronikoetan

1. Sektore publikoa osatzen duten erakundeek herritarren eskura jartzen dituzten aplikazioek bide eman behar dute kontsulta, parte-hartzea eta izapidetzea egiteko interesdunak aukeratutako hizkuntza ofizialean, eta bide eman behar dute edozein unetan hizkuntza-aukera aldatzeko.

2. Sektore publikoa osatzen duten erakundeek beste hizkuntza batzuen erabilera erraztu dezakete, ondorio juridikorik gabe, betiere etorkinen kolektiboen integrazioa errazteko.

8.4.12.73. 33/2010 Legea, urriaren 1ekoa, Gazte-politikei buruzkoa[1277]

1. atala
Gazte-politiken xedea, aplikazio-eremua eta printzipioak

3. artikulua.— Gazte-politiken sustapena

3. Botere publikoek, gazteriaren arloan, honako hauek egin behar dituzte:

k) Hizkuntza eta kultura katalanak gazteen artean defendatzeko eta sustatzeko behar diren neurriak sustatzea, suspertzea eta bermatzea, bai eta Aranen okzitaniera eta okzitaniar kultura gazteen artean sustatzea, suspertzea eta bermatzea.

l) Gazteen kultura-sorkuntza eta -ekoizpena sustatzea, batez ere katalanez eta okzitanieraz, Aranen, eta haien sustapena eta zabalkundea erraztea, bai eta gazteen arte-jarduerarako sorkuntza- eta erakusketa-espazioak sustatzea ere.

m) Hizkuntza eta kultura katalanak eta Aranen okzitaniar hizkuntza eta kultura sustatzea, heldu berri diren gazteak integratzeko tresna gisa.

o) Gazteen mugikortasuna sustatzea, bereziki Europan, Mediterraneo aldetik, katalanez hitz egiten duten lurraldeetan eta Kataluniatik kanpoko erkidego katalanetan zehar.

8.4.12.74. 35/2010 Legea, urriaren 1ekoa, Okzitanierari, Aranen Aranera Denari, buruzkoa[1278]

Kataluniako Generalitateko presidentea

Ager bedi herritar guztientzat Kataluniako Parlamentuak onetsi duela eta nik, Erregearen izenean eta Kataluniako Autonomia Estatutuaren 65. artikuluak ezartzen duenaren arabera, 35/2010 Legea, urriaren 1ekoa, Okzitanierari, Aranen Aranera Denari, buruzkoa aldarrikatzen dudala.

Aranen hizkuntza-identitatea

Okzitaniera, Aranen aranera deitua, Aranen berezko nortasunaren funtsezko osagaia da, arandarrek mendeetan zehar defendatua eta Kataluniako Autonomia Estatutuaren 11. artikuluak aitortua eta babestua.

Historikoki, Aran bere borondatez 1175eko Amparanzako Tratatuaren bidez Kataluniako koroa aragoiarrarekin batu zenetik, Kataluniako Printzerriko instituzio politikoek Aranen nortasun kulturala eta linguistikoa aitortu eta errespetatu dute. Nortasun hori Arango Haraneko erregimen politiko-administratibo berezi baten esparruan garatu ahal izan zen, 1834an ezabatu zen arte, lurralde horretan Espainiako Estatuaren administrazio-araubide orokorra eta gaztelania hizkuntza ofizial bakar gisa ezarrita. 1979an Kataluniaren autogobernua berrezartzeak, erregimen demokratiko baten inguruabarretan, aranera babesteko erregimen bat ezartzea ahalbidetu zuen, Kataluniako hizkuntza-aniztasunaren eta okzitaniar hizkuntzako lurraldeekin duen lotura pribilegiatuaren zati gisa.

Okzitaniako hizkuntzak zenbait aldaera linguistiko ditu bere lurralde osoan zehar, hiru estatutan banatuta. Gaur egun, okzitanierak ez du bere lurralde osorako agintaritza linguistiko bakarra. Aranen araneraren hizkuntza-agintaritza Arandar Ikaskuntzen Institutuak hartzen du bere gain 2008ko apirilaren 29tik, Conselh Generau d’Aranen Osoko Bilkuraren erabakiz.

Lege honekin, Kataluniako Parlamentuak aurrerapauso bat ematen du okzitanieraren aitortzan eta babesean, Arango berezko komunikazio-hizkuntza baita Katalunian. Legegintzako esku-hartze horren zentzua koherentea da Kataluniako hizkuntza-politika inspiratu duten hizkuntza-aniztasunaren defentsarako balio eta helburuekin. Aldi berean, Espainiako eta Europako eremuetan balio eta helburu horiek berak sustatuz, Parlamentuak beste lurralde batzuekin partekatutako okzitaniar hizkuntza-ondarea zaintzen eta zabaltzen lagundu nahi du.

Esparru juridikoa eta lege-bilakaera

Espainiako 1978ko Konstituzioaren esparruan, 1979ko autonomia-estatutuaren 3.4 artikuluak honako hau ezarri zuen: «Aranera irakasgaia izango da, eta errespetu eta babes berezia izango du». Estatutuaren manu horren lege-garapenak aukera eman zuen araneraren estatutu juridiko indartua eratzeko. Hasieran, apirilaren 15eko 7/1983 Legeak, Hizkuntza-normalizazioari buruzkoak, aranera, okzitanieraren aldaera, Aranen berezko hizkuntza zela adierazi zuen, araneraren hizkuntza-eskubide jakin batzuk aldarrikatu zituen eta botere publikoei zuzendu zien haren erabilera eta irakaskuntza bermatzeko agindua. Geroago, Arango Haraneko erregimen bereziari buruzko uztailaren 13ko 16/1990 Legeak araneraren ofizialtasun lurralderatua deklaratu zuen, erabilera- eta irakaskuntza-bermeak hobetu zituen, eta Aranen haren normalizazioa sustatzeko agindu orokorra jaso zuen. Ondoren, Hizkuntza Politikari buruzko urtarrilaren 7ko 1/1998 Legeak legea bera aranerari osagarri gisa aplikatzea erabaki zuen, eta toponimiari, antroponimiari eta komunikabideei buruzko xedapen espezifikoak jaso zituen. Araneraren arauketak beste xedapen sektorial batzuk ere hartzen ditu barne, lege-mailakoak eta legetik beherakoak, araneraren eta katalanaren tratamendua parekatzeko joera izan dutenak.

2006ko autonomia-estatutua onesteak funtsezko aldaketa dakar aurreko egoerarekin alderatuta, 6.5 artikuluak okzitanieraren ofizialtasuna deklaratzen baitu Katalunian, Aranen aranera izenekoa. Hala, horren estatutu juridikoa Konstituzioaren 3.2 artikuluan kokatzen da zuzenean, artikulu horrek zehazten baitu: «Espainiako beste hizkuntzak ere ofizialak izango dira haiei dagozkien autonomia-erkidegoetan, beraietako estatutuekin bat etorriz». Hizkuntza horri ofizialtasun estatusa ematea da Kataluniako herritarren eta bertako instituzioen aitortzaren adierazpenik altuena. Estatutuaren bidez, okzitaniera Estatuko ordenamendu juridikoan integratzen da. Okzitanieraren ofizialtasuna, gainera, Katalunia osora hedatzen da, eta, horrela, hiru hizkuntza ofizial aitortzen dituen estatuaren barruko lurralde bakarra bihurtzen da. Arango berezko hizkuntzaren ofizialtasunaren ondorio juridikoetako batzuk zehazten ditu estatutuak, bereziki herritarren hizkuntza-eskubideei dagokienez. Arango herritarrek aranerarekiko dituzten eskubideak zehazten ditu 36. artikuluak. Estatutuak hizkuntza horri erabilera, hedapena eta ezagutza babesteko eta sustatzeko printzipioak aplikatzea xedatzen du, eta Generalitati eta Conselh Generau d'Arani esleitzen die horiek normalizatzeko eskumena.

Azkenik, okzitanieraren ofizialtasunaren indarreko araubideak ondorio garrantzitsuak ditu Eskualdeetako edo Eremu Urriko Hizkuntzen Europako Gutunaren aplikazioari dagokionez. Espainiako Estatuak 2001. urtean erabili zuen nazioarteko tratatu hori berresteko formula dela eta, zeinak igortzen baitu autonomia-estatutuek ofizialtzat jotzen dituzten hizkuntzetara, Arango berezko okzitanieraren babes-maila nabarmen handitu da 2006ko Estatutuaren ondorioz.

Justifikazioa eta helburuak

Aranen aranera izeneko okzitanieraren esparru juridikoan egindako aldaketen ondorioz, beharrezkoa da lege-arauketa berri bat. Lehenengoz, haren araubide juridikoa estatutu berrira egokitzeko, zeinak hainbat agindu esplizitu formulatzen dizkion legegileari ildo horretan, eta bosgarren xedapen gehigarrian lau urteko epea finkatzen duen Arango erregimen berezia estatutu-arauak ezarritakora egokitzeko. Bigarren, Eskualdeetako edo Eremu Urriko Hizkuntzen Europako Gutunak ezarritako konpromisoak betetzeko. Eta, azkenik, legegintzako esku-hartze horrek aukera eman behar du okzitanieraren araubide juridikoa eguneratzeko eta bateratuagoa eta koherenteagoa egiteko Aranen eta Kataluniako gainerako lekuetan, zeina gaur egun arau sakabanatu eta zatikatuek arautzen baitute, eta horiek nolabaiteko anbiguotasuna proiektatzen baitute hizkuntzaren identitatearen eta haren estatusaren inguruan.

Lege honen helburu orokorrak okzitaniera aitortzea, babestea eta sustatzea dira, haren arandar aldaeran, eremu eta sektore guztietan. Kataluniako hizkuntza-politikaren tradizioari jarraituz, okzitanieraren batasuna babesten laguntzeko borondatea ulertzen du aitortza horrek. Gaur egun, erreferentziazko araudi hedatuena, Generalitatek 1983an onetsitako Normes ortografiques der aranés arauetako irizpide berberei eusten diena, Loís Alibèrtek Gramatica occitanan definitutakoa da, Katalunian 1935ean argitaratua eta Kataluniako Ikaskuntzen Institutuak 2000. urtean berrargitaratua. Okzitanieraz hitz egiten duten beste lurralde batzuekiko harremanak bultzatuz gero, lege honek lagundu dezake okzitanieraren gidalerroak arautu eta ezartzeko ekintzak garatzen. Era berean, Conselh Generau d’Aranek araneraren azterketa sustatzeko eta haren erabilera-eremuak definitzeko aukera izan behar du.

Babes-mailari dagokionez, lege honen irizpide inspiratzailea okzitanieraren (araneraren) araubide juridikora hedatzea da, Arango lurralde osoko berezko hizkuntza den aldetik, eta Kataluniako hizkuntza ofiziala den aldetik, kontzeptu horiek Kataluniako hizkuntza-ordenamenduan duten edukia. Beraz, ikuspegi eskuzabala hartzen da estatutu-manuen garapenean, legegilea gaitzen baitute Arango berezko hizkuntzaren ofizialtasunaren norainokoa, erabilerak eta ondorio juridikoak zehazteko eta hizkuntza-normalizazioaren prozesua kokatzeko. Hala ere, araneraren errealitate sozial eta demografikoak zenbait baldintza ezartzen ditu, eta lege-arauketak modulazio egokien bidez islatzen ditu. Horrela, berezko hizkuntzaren izaerak eta Arango Haranean hitz egiten duten biztanleen kontzentrazioak justifikatzen dute lurralde horretan Kataluniako gainerako lurraldeetan baino babes handiagoa ezartzea. Oro har, lege honek Aranen berezko hizkuntzari aitortzen dizkion duintasunak eta estatusak Europako hizkuntza-aniztasunaren babesaren erreferente izatea eragiten dute, okzitanieraren hizkuntza-arloari dagokionez.

Arango hizkuntza sustatu eta sustatzeko zeregina bultzatzea da lege honen azken eta helburu nagusietako bat. Ildo horretan, lege-estaldura zabala ematen zaie aranera sustatzeko eta hedatzeko neurriei, eremu eta sektore guztietan. Besteak beste, gizarte-fenomeno berrien eragin linguistikoa kudeatzeko beharrezkoak diren bitartekoak ezartzen ditu lege honek, hala nola immigrazioa areagotzea, edo komunikabideetan eta informazioan araneraren presentzia bultzatzea. Hizkuntza erregional eta gutxituen Europako Gutunak ezarritakoaren arabera, lege honek gainerako Okzitaniako gainerakoarekiko lankidetza ere errazten du, eta hori zehaztu daiteke okzitaniera sustatzeko neurriak hartzean.

Edukia eta egitura

Lege honek berezko hizkuntzaren printzipioa garatzen du, Aranen aranera aplikatuta. Printzipio horrek behartzen ditu botere publikoak eta instituzioak hizkuntza hori babestera, oro har erabiltzera eta eremu guztietan erabilera publikoa sustatzera. Hizkuntza ofizialaren kontzeptuak hizkuntza-eskubide orokor batzuk bermatzen ditu Kataluniako administrazio guztien aurrean. Aurreko printzipioak hizkuntzaren batasuna sustatzeko borondatearen baieztapenarekin osatzen dira, gainerako lurraldeekiko eta okzitanieraz diharduten taldeekiko harreman-esparruan. Printzipio horiek kontuan hartuta, lege honek Arango berezko hizkuntzaren erabilera ofiziala arautzen du, eta haren erabilera babesteko eta sustatzeko neurriak ezartzen ditu, haren normalizazioa lortzeko, bai eta haren presentzia eremu guztietan bermatzeko sustapen-neurriak ezarri ere.

Arlo instituzionalean, lege honek dio aranera erabili behar dutela Arango administrazio eta instituzioek, eta Arango Generalitaten mende dauden zerbitzu eta organismoek ere erabili behar dutela normalean beren harreman administratiboetan eta herritarrei informazioa zabaltzean, herritarrek beste hizkuntza ofizial bat aukeratzeko duten eskubideari kalterik egin gabe. Arandik kanpo, herritarrek eskubidea dute okzitaniera, aranera aldaeran, erabiltzeko eta administrazioarekin idatzizko harremanetan hizkuntza horretan arreta jasotzeko, baita hura erabiltzeko eta haren informazio-zerbitzu bateratuan ahozko erantzuna jasotzeko ere. Generalitatek bermatu behar du hori, lege honetan ezarritako moduan dagozkion neurriak hartuz. Era berean, okzitanieraz idatzitako dokumentazio publiko eta pribatu guztiak balio osoa duela aldarrikatzen du, herritarrek gainerako hizkuntza ofizialekiko dituzten eskubideei kalterik egin gabe, eta estatuko organismoekin hitzarmenak sinatzea aurreikusten du, hizkuntzaren erabilera normalizatzeko.

Onomastikari dagokionez, lege honek toponimoen izen tradizional arandarraren esklusibotasuna ezartzen du, bai eta pertsonek euren izen-abizenak okzitaniar grafiaren arabera erregularizatzeko duten eskubidea ere.

Irakaskuntzari dagokionez, lege honek araneraren erabilera arautzen du, Arango irakaskuntza-zentroetan ohikoa den adierazpen eta ikaskuntza tresna gisa. Era berean, okzitanieraren ezagutza eta hizkuntza horren batasuna Katalunia osoan hedatzen ari da, unibertsitateaz kanpoko irakaskuntzako curriculumetan Arango hizkuntza-errealitatearekin eta okzitaniar hizkuntzarekin eta kulturarekin duen loturarekin lotutako edukiak sartuz. Araneraren ezagutza egiaztatzen duten tituluak eta ziurtagiriak ezartzeko, Conselh Generau d’Aranen eskumena zehazten da.

Komunikabideen eremuan, eta Generalitaten eskumenen esparruan, lege honek ikus-entzunezko komunikazioaren eremuan aranera erabiltzeko printzipio gidariak ezartzen ditu, irrati- eta telebista-espazioan norberaren hizkuntzaren presentzia bermatzeko, bai eta idatzizko prentsa eta hizkuntza horretako informazio- eta komunikazio-sare telematikoetan erabiltzea sustatzeko neurriak ere. Hizkuntza erregional eta gutxituen Europako Gutunetik eratorritako konpromisoak ere jasotzen dira, bai eta horiek lortzeko beste ente batzuekin lankidetzan aritzeko beharra ere.

Sustapen- eta babes-neurriei dagokienez, lege honek Generalitateko Gobernuaren eta Conselh Generau d’Aranen erantzukizun partekatuak aitortzen ditu, eta okzitanieraren normalizazioa bultzatzeko agindu orokorra ematen du, Arango berezko aniztasuna kontuan hartuta. Arango kultura-jardueretan eta -ekipamenduetan eta gizarte- eta ekonomia-jardueretan hizkuntzaren erabilera sustatzeko neurri espezifikoak arautzen dira, Hizkuntza erregional eta gutxituen Europako Gutunean ezarritako konpromisoekin bat etorriz. Azkenik, okzitanieraz diharduten beste lurralde batzuekiko lankidetza antolatzean, hizkuntzaren gainerako arloarekiko lotura eta hizkuntzaren kanpo-proiekzioa sustatzeko eta errazteko mekanismo egokiak ezartzen dira.

Lege honek hogeita bost artikulu, zortzi xedapen gehigarri, xedapen indargabetzaile bat eta bi azken xedapen ditu. Artikuluak zazpi kapitulutan banatzen dira: printzipio orokorrak (I. kapitulua), erabilera instituzionala (II. kapitulua), onomastika (III. kapitulua), irakaskuntza (IV. kapitulua), tituluak eta ziurtagiriak (V. kapitulua), irrati- eta telebista-baliabideak (VI. kapitulua) eta hizkuntzaren sustapena eta hedapena (VII. kapitulua). Egitura horrek, funtsean, Kataluniako aurreko hizkuntza-legeek hartutakoari jarraitzen dio, Kataluniako okzitanieraren egoera soziolinguistikoari egokitutako modulazioak alde batera utzi gabe, eta Conselh Generau d’Aranek berezko hizkuntzaren erabilera arautzeko eta sustatzeko duen autonomia-eremua errespetatuz.

1. artikulua.— Xedea eta helburua

1. Lege honen xedea da Katalunian okzitaniera babestea, Aranen aranera izenekoa, lurralde horretako berezko hizkuntza den aldetik, eremu eta sektore guztietan, hizkuntza hori sustatzea, hedatzea eta ezagutzea, eta haren erabilera ofiziala arautzea.

2. Lege honen helburu nagusiak, Arango berezko hizkuntzari buruzkoak, honako hauek dira:

a) Hura aitortzea, babestea eta sustatzea.

b) Haren erabilera ofiziala arautzea, hizkuntza-eskubideak eta -eginbeharrak zehaztea eta gauzatzea, eta erabilera soziala sustatzea, estatutuan eta hizkuntza-politikari buruzko legeetan ezarritakoaren arabera.

c) Administrazioetan, irakaskuntzan, komunikabideetan eta jarduera kultural, sozial eta publikoetan haren erabilera sustatzea eta bermatzea, eta eremu horietan horiek normalizatzea Aranen.

d) Arango herritarren artean haren ezagutza zabaltzen dela ziurtatzea eta Katalunian ezagutza hori sustatzea.

e) Okzitaniako gainerako erkidegoekin eta gainerako lurraldeekin harremanak izaten eta garatzen laguntzea eta sustatzea.

f) Lege honen xede den hizkuntzari dagokionez, hizkuntza-politika finantzatzeko mekanismoak ezartzea.

2. artikulua.— Berezko hizkuntza eta hizkuntza ofizialak

1. Aranera, okzitanierak Aranen jasotzen duen izena, lurralde honetako berezko hizkuntza da.

2. Kataluniako herritarrek eta haien instituzio politikoek Arango herria bereizten duen hizkuntza aitortu, babestu eta errespetatzen dute, eta Aran kultura-, historia-, geografia- eta hizkuntza-nortasuna duen errealitate gisa aitortzen dute.

3.[1279] Aranera, Arango berezko hizkuntza den aldetik, da:

a) Arango instituzio guztiek lehentasunez erabiltzen duten hizkuntza, bereziki Conselh Generau d’Aranek erabiltzen duena, toki-administrazioarena eta haien mende dauden erakundeena, komunikabide publikoena, irakaskuntzarena eta toponimiarena.

b) Kataluniako administrazioek Aranekiko harremanetan erabili ohi duten hizkuntza, lege honetan zehaztutako moduan.

4. Pertsona fisiko edo juridikoek Arango berezko hizkuntza erabil dezakete, Katalunian hizkuntza ofiziala den aldetik, jarduera publiko eta pribatuetan, eta ezin izango dute inolako diskriminaziorik jasan arrazoi horrengatik. Hizkuntza horretan egindako egintza juridikoek balio eta eraginkortasun osoa dute, gainerako hizkuntza ofizialei dagokienez herritarrei aitortzen zaizkien eskubideei kalterik egin gabe.

3. artikulua.— Hizkuntza-eskubideak

1. Autonomia Estatutuaren arabera, honako hauek dira Arango berezko hizkuntzari dagozkion hizkuntza-eskubideak:

a) Hura ezagutzekoa, lege honetan ezarritakoaren arabera.

b) Hizkuntza horretan ahoz eta idatziz jardutekoa harreman eta egintza publiko eta pribatuetan, indarrean dagoen araudiaren arabera.

c) Autonomia Estatutuaren 2.2 artikuluan aipatzen diren Arango instituzio eta administrazio publikoekiko eta Generalitateko instituzioekiko harremanetan erabiltzekoa Kataluniako edozein tokitan, eta hizkuntza horretan artatua izatekoa, lege honetan ezarritakoaren arabera.

d) Hizkuntza-arrazoiengatiko diskriminaziorik ez jasatekoa.

2. Autonomia Estatutuaren 36.3 artikuluaren arabera, Aranen, pertsona guztiek dituzte lege honek aitortutako gainerako eskubideak ere.

4. artikulua.— Okzitanieraren batasuna

1. Botere publikoek, okzitanieraren erabilera sustatzeko eta suspertzeko jarduketetan, kontuan hartu behar dute hizkuntza-batasuna, eta haren berri eman behar dute.

2. Okzitaniera Kataluniak eta, bereziki, Aranek Europako beste lurraldeekin partekatzen duten ondarea da. Generalitatek eta Conselh Generau d’Aranek okzitanieraren batasuna babesten lagundu behar diete okzitanierazko beste lurralde batzuetako organismoei.

3. Arandar Ikaskuntzen Institutuak administrazio publikoetatik independentea izan behar du, dagokion izaera akademikoa lortu behar du eta hizkuntza-agintaritza izan behar du aranera erabiltzeko konbentzionalismoak finkatzeko, okzitanieraren enbor arruntaren hizkuntza-aldaera kontuan hartuta. Era berean, hizkuntzaren arloan eskatzen zaion aholkularitza emateko agintaritza izan behar du.

4. Administrazio publiko guztien eta haien mende dauden erakunde autonomoen, enpresen eta gainerako erakunde eta instituzioen hizkuntza-erabilerek, bai eta irakaskuntza publiko eta pribatuko zentroen eta titulartasun publikoko komunikabideen hizkuntza-erabilerek ere, errespetatu behar dituzte 3. apartatuan aipatzen den instituzioak ezartzen dituen irizpideak. Conselh Generau d’Aranek eta Generalitatek hizkuntza-erabilera horiek bermatzeko beharrezkoak diren lankidetza- eta aholkularitza-sistemak ezarri behar dituzte.

5. artikulua.— Instituzioak eta administrazio publikoak Aranen

1. Arango berezko hizkuntza Conselh Generau d’Aranena da, Generalitatek Arango eremuan duen administrazioa, Arango toki-administrazioena, gainerako korporazio publikoena, haien mende dauden instituzio eta enpresena eta haien zerbitzuen emakidadunena. Conselh Generau d'Arani eta toki-korporazioei dagokie haren erabilera arautzea, bakoitzak dituen eskumenen eremuan.

2. Conselh Generau d’Aranek, Arango toki-administrazioek eta haien mendeko erakunde publikoek izapidetutako administrazio-prozeduretan, aranera erabili behar da normalean, haiek zehaztutako moduan, hargatik eragotzi gabe herritarrek Katalunian ofiziala den beste hizkuntza batean dokumentuak aurkezteko eta jakinarazpenak jasotzeko duten eskubidea. Egoitza Aranen duten pertsona fisiko eta juridikoei zuzendutako komunikazioak eta jakinarazpenak ere araneraz egin behar dira, hargatik eragotzi gabe herritarrek horiek guztiak Kataluniako beste hizkuntza ofizial batean jasotzeko duten eskubidea, hala eskatzen badute.

3. Conselh Generau d’Aranen eta Arango toki-erakundeen xedapenak, ebazpenak eta erabakiak araneraz argitaratu behar dira, gainerako hizkuntza ofizialetan argitaratzeari buruz legerian ezarritakoari kalterik egin gabe.

4.[1280] Generalitatek, Aranen, aranera erabili behar du normalean bere organoek eta enteek herritarrekin dituzten harremanetan. Generalitatek behar diren giza bitartekoak eta bitarteko materialak izan behar ditu pertsonek aranera erabiltzeko eta araneran artatuak izateko duten eskubidea bermatzeko, ahoz eta idatziz. Aranen maiz erabiltzen diren inprimaki, formulario eta testu administratiboetan, Generalitatek, gainerako hizkuntza ofizialei buruz legeriak ezarritakoari kalterik egin gabe, aranera erabili behar du eta lehentasunezko posizioa eman behar dio.

5. Conselh Generau d’Arango, Arango toki-erakundeetako eta horien mendeko organismoetako funtzionarioak eta lan-kontratuko langileak hautatzeko prozesuetan, araneraren ezagutza egiaztatu behar da, kasuan kasuko plazen berezko eginkizunei dagokien mailan, indarrean dagoen araudiaren arabera.

6. Generalitateko Administrazioaren eta Arandik kanpoko toki-erakundeen deialdietan, Aranera bideratutako plazen hornikuntza aurreikusten denean, betekizun gisa jaso behar da araneraz jakitea, 4. apartatuan xedatutakoa betearazteko bidezkoa den kasuetan. Aranera bideratutako gainerako plazak betetzeko orduan, araneraz jakitea merezimendu gisa balioetsi behar da.

7.[1281] Aranen, Estatuko Administrazioak, hark zehaztutako moduan, aranera erabili behar du lehentasunez, lurralde horretako berezko hizkuntza gisa. Estatuko Administrazioko organoek Aranen araneraz egindako ahozko eta idatzizko administrazio-jarduketak baliozkoak dira, hizkuntzari dagozkionez, itzulpenik egin beharrik gabe. Pertsona orok du eskubidea Estatuko Administraziora jotzeko eta arreta araneraz jasotzeko, eta ezin zaie inolako itzulpenik eskatu.

6. artikulua.— Instituzioak eta administrazio publikoak Katalunian, Arandik kanpo

1. Hizkuntzari dagokionez, baliozkoak dira Generalitateko instituzio eta organoek, Kataluniako toki-erakundeek eta Estatuko Administrazioko organo eta enteek okzitanieraz, araneraren aldaeran, Katalunian egindako ahozko eta idatzizko administrazio-jarduketak, gainerako hizkuntza ofizialei dagokienez herritarrei aitortzen zaizkien eskubideei kalterik egin gabe.

2. Pertsona guztiek dute, Generalitateko Administrazioarekin eta Kataluniako edozein tokitan haren mende dauden organismo eta enpresekin idatziz dituzten harremanetan, okzitaniera arandar aldaeran erabiltzeko eskubidea, eta ezin zaie inolako itzulpenik eskatu. Herritarren informazio eta kontsultarako Generalitateko zerbitzu bateratuan ere ahoz erabil dezakete hizkuntza hori.

3. Generalitatek, Conselh Generau d’Aranekin lankidetzan, laguntza teknikoa eta informazioa eskaini behar dizkie Arango berezko hizkuntza beren hizkuntza-politiketan sartu nahi duten udalei.

4. Generalitateko instituzioek eta Aranen eskumenak dituzten toki-erakundeek herritarren eskura jarri behar dituzte maiz erabiltzen dituzten inprimakiak, formularioak eta administrazio-testuak. Instituzio eta ente horiekiko harremanetan, herritarrek idatzizko jakinarazpen eta komunikazioak araneraz jasotzeko eskubidea dute, katalanaren eta gaztelaniaren ofizialtasunari kalterik egin gabe.

5.[1282] Autonomia Estatutuaren 2.2 artikuluan aipatzen diren Generalitateko instituzioek eta eskumenak Aranen dituzten toki-erakundeek Aranen dituzten harreman instituzionaletan aranera erabili behar dute lehentasunez. Gainerako toki-erakundeek ere erabil dezakete, Arango instituzioekiko harremanetan.

6. Generalitateko Administrazioko eta Kataluniako toki-erakundeetako lanpostuak betetzeko hautaketa-prozesuan, lege honetan araututako hizkuntza jakitea merezimendutzat har daiteke, erregelamendu bidez zehaztutako baldintzetan. Arango berezko hizkuntza ahoz eta idatziz jakitea ere baldintza bat izan daiteke Generalitateko Administrazioko lanpostuak Arandik kanpo betetzeko, baldin eta, lanpostuen zerrendaren arabera, hori justifikatzen duten eginkizunak badagozkie, bereziki, herritarrei ahozko edo idatzizko arreta ematearekin, irakaskuntzarekin, harreman instituzionalekin, hizkuntza-aholkularitzarekin edo kanpo-proiekzioarekin eta erabilera sustatzearekin zerikusia dutenak.

7. Generalitatek, funtzionarioak prestatzeko egituraren bidez, Arango berezko hizkuntzaren ikaskuntza sustatu behar du, batez ere jendearen arretarako postuetan dauden pertsonen artean.

7. artikulua.— Argitalpen ofizialak

1. Parlamentuko legeak araneraz ere argitaratu behar dira. Aranerazko bertsioak izaera ofiziala du.

2. Generalitateko eta haren sistema instituzionaleko instituzioen eta enteen xedapenak, ebazpenak eta erabakiak araneraz ere argitaratu behar dira, baldin eta Arani berariaz eragiten badiote.

8. artikulua.— Dokumentu publikoak eta pribatuak

1. Hizkuntzari dagozkionez, baliozkoak dira Aranek bere hizkuntzan emandako dokumentu publikoak.

2. Dokumentu publikoak Aranen beraren hizkuntzan idatzi behar dira, egileak hala eskatzen badu, edo, bat baino gehiago izanez gero, eurek erabakitako hizkuntza ofizialean. Aranen, fede-emaile publikoek dokumentu publikoen kopiak eta lekukotzak eman behar dizkiete hala eskatzen duten interesdunei Arango berezko hizkuntzan idatzita.

3. Arango fede-emaile publikoen bulegoek herritarrak araneraz artatzeko moduan egon behar dute, eta beren lanpostuari dagozkion eginkizunak betetzeko araneraren ezagutza egokia eta nahikoa duten langileak izan behar dituzte. Aranen notariotzak hornitzean, araneraren ezagutza merezimendu gisa balioesten da, legeek ezarritako moduan.

4. Araneraz idatzitako edozein motatako dokumentu pribatuak baliozkoak dira hizkuntzari dagozkionez, eta ez da inolako itzulpenik behar Kataluniako lurralde-eremuan horiek betetzea judizialki edo judizioz kanpo eskatzeko.

9. artikulua.— Justizia Administrazioa

1. Aranen araneraz egindako ahozko eta idatzizko jardun judizialak baliozkoak dira hizkuntzari dagozkionez, itzulpenik egin beharrik gabe.

2. Aranera ezagutzea merezimendu gisa balioesten da, legeek ezartzen duten moduan, Arango Justizia Administrazioko langile judizialen eta zerbitzuko langileen lanpostuak betetzeko.

10. artikulua.— Erregistro publikoak

1. Hizkuntzari dagozkionez, baliozkoak dira okzitanieraz egindako erregistro-idazpenak, hizkuntzaren arandar aldaera kontuan hartuta.

2. Arango erregistro publikoetan, administrazio-izaera bakarrik dutenetan izan ezik, idazpenak araneraz egin behar dira, dokumentua idatzita badago edo adierazpena hizkuntza horretan egiten bada. Dokumentua hizkuntza ofizial batean baino gehiagotan idatzita badago, erregistrora aurkezten duenak adierazitako hizkuntzan egin behar da idazpena.

3. Arango erregistroetako bulegoek araneraz hitz egiten duten pertsonei arreta emateko moduan egon behar dute. Erregistratzaileek araneraz entregatu behar dituzte ziurtagiriak, hori bada eskaeran erabiltzen den hizkuntza. Arango erregistroen bulegoetan, jendearen eskura araneraz jarri behar dira formularioak eta gainerako inprimakiak.

11. artikulua.— Toponimia

1. Arango toponimoek aranera dute forma ofizial bakar.

2. Conselh Generau d’Aran Kataluniako toponimia-arloko organismo eskudunen berezko kidea da.

3. Arango udalerrien izendapenaren zehaztapena toki-araubidearen legeriak eraentzen du, eta horrek aurreikusi behar du Conselh Generau d’Aranek kasuan kasuko prozeduretan parte hartzea.

4. Arango udalei dagokie herri barruko bideen eta era guztietako biztanleguneen izena zehaztea. Conselh Generau d’Aranek parte hartu behar du, aplikatu beharreko araudiaren arabera, Arandik igarotzen diren hiriarteko bideen izenak zehazteko prozeduretan.

5. Arandik igarotzen diren bideak, administrazio titularra edozein dela ere, Conselh Generau d’Aranen arabera seinaleztatu behar dira.

12. artikulua.— Antroponimia

1. Herritarrek eskubidea dute izen eta abizenen aranerazko era arauemaile zuzena erabiltzeko.

2. Interesdunek Erregistro Zibilean jaso dezakete euren izen-abizenen aranerazko era arauemaile zuzenaren egiaztapena interesdunaren adierazpen hutsaren bidez, legeriak ezarritakoaren arabera.

13. artikulua.— Aranera irakaskuntzan

1. Arango berezko hizkuntza den aldetik, aranera da Arango irakaskuntza-zentroetako ohiko irakaskuntza- eta ikaskuntza-hizkuntza, hezkuntzari buruzko araudi orokorrean ezarritakoaren arabera.

2. Arango lehen eta bigarren hezkuntzetan, aranera ohiko komunikazio-hizkuntza eta ikaskuntza-hizkuntza gisa erabili behar da normalean, Generalitaten hezkuntzari buruzko araudi orokorraren arabera.

14. artikulua.— Haur Hezkuntza, Lehen Hezkuntza eta Bigarren Hezkuntza Aranen

1. Hezkuntzaren arloan eskumena duen administrazioak arautu eta antolatu behar du Arango berezko hizkuntzaren erabilera, Arango haur-irakaskuntzaren komunikazio-hizkuntza eta ohiko ikaskuntza-hizkuntza gisa, Generalitaten hezkuntza-araudi orokorraren esparruan.

2. Aranera komunikazio-hizkuntza eta ohiko ikaskuntza-hizkuntza gisa erabili behar da Arango lehen eta bigarren hezkuntzan, Generalitaten hezkuntza-araudi orokorrarekin bat etorriz.

3. Ikasleek, Aranen, derrigorrezko hezkuntza amaitzean, lurralde horretako berezko hizkuntza ahozko eta idatzizko nahikotasunez ezagutzeko eskubidea eta eginbeharra dute, irakaskuntzan sartzean ohiko hizkuntza edozein dela ere. Araneraren irakaskuntzak presentzia egokia izan behar du ikasketa-planetan, katalana eta gaztelania ezagutzeko eskubidearen eta eginbeharraren bermeari kalterik egin gabe.

4. Arango irakaskuntza-zentro publikoetako irakasle-lanpostuak betetzeko, hautagaiek araneraz idatzitako ahozko gaitasuna egiaztatu behar dute, indarrean dagoen araudiak ezarritakoaren arabera. Gobernuak, Conselh Generau d’Aranekin elkarlanean, irakasleen araneraren hasierako eta etengabeko prestakuntza ziurtatu behar du.

5. Derrigorrezko hezkuntzan edo horren zati batean aranera ikastetik salbuetsita egon diren ikasleei edo derrigorrezko irakaskuntza Arandik kanpo egin duten ikasleei ezin zaie eskatu araneraren ezagutza egiaztatzeko, erregelamendu bidez ezarritako inguruabarretan.

6. Arango irakaskuntza-zentroetan berandu sartzen diren ikasleek lurralde horretako berezko hizkuntza irakasteko laguntza berezia eta gehigarria jaso behar dute.

15. artikulua.— Unibertsitateak

1. Gobernuak sustatzeko jarduerak gauzatu behar ditu, okzitanieraren azterketa filologikoak Kataluniako unibertsitateetan eta goi-mailako irakaskuntza-zentroetan sar daitezen.

2. Gobernuak Kataluniako unibertsitateen eta Kataluniatik kanpo dauden eta okzitaniera irakasten duten goi-mailako beste irakaskuntza-zentro batzuen arteko lankidetza sustatu behar du.

16. artikulua.— Helduen hezkuntza iraunkorra eta beste irakaskuntza-modu batzuk

1. Arango helduen hezkuntza iraunkorrean, Conselh Generau d’Aranek, Generalitatekin lankidetzan, ikastaroen eskaintza sustatu behar du eta iritsi berriei aranera ikastea errazteko beharrezko neurriak hartu behar ditu.

2. Generalitatek, Conselh Generau d’Aranekin lankidetzan, okzitaniar hizkuntzaren, historiaren eta kulturaren ezagutza sustatu behar du, Katalunian helduak prestatzeko programen esparruan.

3. Okzitaniera, Aranen aranera izenekoa, Kataluniako hezkuntza-eskaintzan agertu behar da, aplikatu beharreko legeriaren arabera.

17. artikulua.— Prestakuntza eta tituluak

1. Conselh Generau d’Aranek, bere eskumenen eremuan, araneraren prestakuntza ez-arauturako programak, tituluak eta horiek eskuratzeko prozedura ezarri behar ditu.

2. Generalitati dagokio, Conselh Generau d’Aranekin koordinatuta, okzitanieraren edozein aldaera normalizaturen prestakuntza-programak eta titulazioak Arandik kanpo antolatzea.

18. artikulua.— Ziurtagiriak eta baliokidetasunak

1. Conselh Generau d’Arani dagokio antolatzen dituen probetan egiaztatutako araneraren ezagutzak ziurtatzea.

2. Conselh Generau d’Aranek bere ziurtagirien eta araneraren ezagutza egiaztatzen duten titulu eta ziurtagirien arteko baliokidetasunak zehazten ditu. Horretarako, Conselh Generau d’Aranek akordioak eta hitzarmenak sina ditzake okzitanieraren beste lurralde batzuetako erakunde eta organismoek emandako tituluak eta ziurtagiriak aitortzeko.

19. artikulua.— Irrati- eta telebista-hedabideak.

1. Gobernuak, ikus-entzunezko komunikabideen bidez, Aranerako irratsaioak eta telebista-saioak ekoitzi behar ditu araneraz, aplikatu beharreko legeriarekin eta espektro irrati-elektrikoaren indarreko plangintzarekin bat etorriz, eta horien eta Kataluniatik kanpoko okzitanierazko komunikabideen arteko lankidetza sustatu behar du.

2. Arango mugapean lizentzia baten babesean jarduten duten ikus-entzunezko komunikazio-zerbitzuen emaileek araneraren presentzia bermatu behar dute programazioan, aplikatu beharreko legeriaren arabera.

3. Aranen lizentzia-araubidean emititzen edo banatzen duten ikus-entzunezko komunikazio-zerbitzuen emaileek araneraren presentzia bermatu behar dute programazioan, aplikatu beharreko legeriaren arabera.

4. Gobernuak teknikoki posible egin behar du bere ikus-entzunezko komunikabideetan araneraren presentzia Kataluniarako banatutako programazioaren barruan, bitarteko tekniko egokiak erabiliz, eta bitarteko horien erabilera eraginkor egin behar du, bere aurrekontu-aukeren arabera eta programa-kontratuek ezartzen dutenaren arabera.

5. Gobernuak bermatu behar du, ikus-entzunezkoen sektorean, jatorriz okzitanieraz ekoitzitako lanak suspertu, sustatu eta babestuko direla, aranera aldaera kontuan hartuta.

6. Gobernuak, Estatuko Administrazio Orokorraren bidez, beste lurralde batzuetako okzitanierazko irrati- eta telebista-emisioak Katalunian, bereziki Aranen, zuzenean jasotzea errazteko nazioarteko hitzarmenak egitea sustatu behar du. Estatuko Administrazio Orokorraren bidez ere hitzarmenak sina ditzake, ikus-entzunezko komunikazio-zerbitzu publikoen emaileek okzitanieraren lurraldeetan emititu ahal izan dezaten.

7. Generalitatek eta Conselh Generau d’Aranek, teknologia berrien aukerak baliatuz eta okzitanieraren erabilera soziala sustatzeko helburuarekin, ikus-entzunezko eskaintza propioa bermatu behar dute Aranen, Hizkuntza erregional eta gutxituen Europako Gutunaren esparruan.

20. artikulua.— Beste komunikabide batzuk

1. Generalitatek eta Conselh Generau d’Aranek, beren eskumenen eremuan, okzitanieraz idatzitako prentsaren eta aldizkako argitalpenen ekoizpena sustatu behar dute, aranera aldaera kontuan hartuta, hala badagokio, eta Aranen eta Kataluniako gainerako lekuetan zabaltzea.

2. Generalitatek eta Conselh Generau d’Aranek, beren eskumenen eremuan, okzitanierazko produktu eta informazioen presentzia suspertu eta sustatu behar dute, hizkuntza horren aranera aldaera kontuan hartuta, informazio- eta komunikazio-sare telematikoetan.

21. artikulua.— Arango berezko hizkuntza sustatzea

1. Generalitatek eta Conselh Generau d’Aranek, beren eskumenen eremuan, Arango berezko hizkuntza babestu behar dute eremu eta sektore guztietan, eta haren erabilera, hedapena eta ezagutza sustatu behar dituzte.

2. Generalitatek eta Conselh Generau d’Aranek, beren eskumenen eremuan, beharrezkoak diren neurriak hartu behar dituzte Arango berezko hizkuntzaren normalizazioa bultzatzeko. Koordinatzeko mekanismoak ezarri behar dira, eta, hala badagokio, elkarrekin jarduteko mekanismoak, zertarako eta hizkuntza-normalizazioko politikak eraginkorragoak izan daitezen, hirugarren xedapen gehigarrian ezarritakoaren arabera.

22. artikulua.— Kultura-jarduerak eta -ekipamenduak

1. Generalitatek eta Conselh Generau d’Aranek zaindu, sustatu eta zabaldu egin behar dituzte kultura-ikerketako, -ekoizpeneko eta -kontsumoko jarduera guztiak, eta araneraz adierazten diren informazioaren eta komunikazioaren teknologia berriak inplementatu behar dituzte.

2. Generalitatek, Conselh Generau d’Aranek eta Arango toki-erakundeek sustatu behar dute okzitaniera eta okzitaniar kultura kultura-ekipamenduetan egotea, bereziki liburutegietan, bideoteketan, museoetan eta haien mende dauden kultura-zentroetan, Aranen eta Kataluniako gainerako lekuetan. Era berean, Aranen kultura-jarduerak egiteko edo sustatzeko ardura duten erakundeek, neurri egokian, araneraren ezagutza eta praktika sar ditzaten saiatu behar dute.

3. Generalitatek eta Conselh Generau d’Aranek ikerketa terminologikoa sustatu behar dute okzitanieraren aranera aldaeran. Okzitanieraz egindako produktuen ekoizpena eta merkaturatzea ere sustatu behar dute bi instituzioek, hizkuntzaren industriekin zerikusia duten gainerako aldaerak aintzat hartuta.

23. artikulua.— Sustapena arlo sozioekonomikoan

1. Generalitatek, Conselh Generau d’Aranek eta Arango toki-erakundeek, bakoitzak bere eskumenen eremuan, beharrezkoak diren neurriak hartu behar dituzte, eta araneraren erabilera normala bultzatzeko eta bermatzeko bitartekoak jarri Arango gizarte- eta ekonomia-bizitzako sektore eta jarduera guztietan.

2. Generalitatek, Conselh Generau d’Aranek eta Arango toki-erakundeek beharrezkoak diren neurriak hartu behar dituzte pertsonen eskubidea bermatzeko, bereziki kontsumitzaile eta erabiltzaile gisa jarduten dutenean, beren hizkuntza-eremuan egiten diren jarduera ekonomiko eta sozialetan Arango berezko hizkuntza erabiltzeko. Era berean, kontsumitzaile eta erabiltzaileen eskura hizkuntza horretan jarri behar dituzte haien eskubideei buruzko informazioak.

3. Botere publikoek neurri espezifikoak hartu behar dituzte titulartasun pribatuko gizarte-zerbitzuak ematean araneraren erabilera bultzatzeko eta sustatzeko, hala nola Arango ospitaleak, adinekoentzako egoitza-etxeak, aterpetxeak edo kultura- eta aisialdi-zentroak.

4. Botere publikoek araneraren presentzia sustatu behar dute hizkuntza-paisaian, batez ere era guztietako establezimendu eta erakundeen errotulazioan (sozialak, kulturalak, merkataritzakoak edo aisialdikoak) eta Arango bide publikoko publizitatean duen erabileran.

5. Aranen hitzemandako jarduera sozioekonomikoetan Arango berezko hizkuntzaren erabilera sustatzeko neurriek honako hauek barne har ditzakete:

a) Hitzarmenak eta itunak gizarte, kultura edo aisialdiko enpresa eta erakundeekin.

b) Hizkuntza sustatzearekin eta hedatzearekin zerikusia duten ekitaldietarako edo adierazpenetarako dirulaguntzak, laguntzak eta zerga-arintzeak.

c) Hizkuntza-kalitatearen sariak edo beste aintzatespen eta pizgarri batzuk, zerbitzuak ematean Arango berezko hizkuntza erabiltzen duten enpresa, establezimendu edo erakunde pribatuentzat.

d) Arango lurraldean jarduera ekonomiko eta sozialen hizkuntza-normalizazioa sustatzeko materialak landu eta zabaltzea, turismoarekin lotutakoak barne.

e) Aranen finkatutako enpresa edo erakundeentzako dirulaguntzen eta laguntzen deialdietako klausulak, dirulaguntzaren xede den jarduerak edo produktuak hizkuntza-osagairen bat badu.

24. artikulua.— Okzitanieraren beste lurralde batzuekiko lankidetza

1. Generalitatek eta Conselh Generau d’Aranek, ados jarrita, okzitanieraren beste lurralde batzuetako instituzio eta erakundeekiko komunikazioa, kultura-trukea, lankidetza eta koordinazioa sustatu behar dituzte, okzitaniera sustatu, erabili, babestu eta araupetuko dela bermatzeko, neurri egokiak hartuta. Horretarako, Generalitatek eta Conselh Generau d’Aranek, bakoitzari dagokionaren arabera, akordioak, hitzarmenak eta gainerako lankidetza-mekanismoak sina ditzakete okzitanieraren lurraldeetako instituzio eta erakundeekin.

2. Generalitatek eta Conselh Generau d’Aranek, beren eskumenen eremuan, okzitanieraren lurraldeen organismo erkideetan parte har dezakete, modu koordinatuan, okzitaniera aztertzearekin, arautzearekin, haren erabilera sustatzearekin eta okzitanieraren kanpo-hedapenarekin lotutako helburuak lortzeko.

3. Generalitatek Frantziako eta Italiako estatuekin nazioarteko tratatuak sinatzeko eska diezaioke Estatuko Gobernuari, okzitaniar kultura eta hizkuntza sustatzeko eta kanpoan proiektatzeko helburuekin. Generalitati tratatu horiek sinatzeko egintzen berri eman behar zaio, eta, hala badagokio, negoziazio-ordezkaritzetan parte hartu behar du, eta entzun egin behar zaio. Generalitatek horren berri eman behar dio Conselh Generau d’Arani, eta haren parte-hartzea bermatu behar du.

25. artikulua.— Okzitanieraren kanpo-proiekzioa

1. Generalitatek eta Conselh Generau d’Aranek okzitaniar kultura eta hizkuntza zabaldu behar dituzte kanpoko kultura-politikan. Katalunian aranera aitortzeko eta babesteko bultzatzen dituzten ekimenen kanpo-proiekzioa ere bultzatu behar dute, bereziki okzitanieraren lurraldeetan.

2. Generalitatek, Conselh Generau d’Aranekin lankidetzan, okzitaniera Europako hizkuntza-aniztasunaren osagaitzat hartzea sustatu behar du, bai eta eremu horretako Europar Batasunaren ekintza eta programetan duen presentzia ere.

3. Gobernuak, neurri egokiak hartuz, sustatu behar du okzitaniera nazioarteko kultura-organismoetan eta kultura- edo hizkuntza-edukiari buruzko nazioarteko tratatuetan agertzea.

Lehenengo xedapen gehigarria.— Legearen izaera

Lege honek estatutuaren oinarrizko garapenerako legearen izaera du, eta, Arani dagokionez, estatutuaren 11. eta 94. artikuluetan aipatzen den lurralde horretako araubide berezian txertatzen da.

Bigarren xedapen gehigarria.— Hizkuntza-politikaren eta normalizazioaren gaineko eskumena

1. Okzitanieraren, Aranen aranera izenekoaren, hizkuntza-normalizazioari buruzko eskumena Generalitati eta Conselh Generau d’Arani dagokie, estatutuaren 143.2 artikuluaren arabera. Conselh Generau d’Arani dagokio araneraren hizkuntza-normalizazioari buruzko arauak garatzeko eta betearazteko eskumena, Katalunian indarrean dauden arau orokorren esparruan. Generalitatek Arango berezko hizkuntzaren sustapenean parte hartzen du, Conselh Generau d’Aranek koordinatuta. Generalitateko hizkuntza-politikaren arloko organo eskudunari eta Conselh Generau d’Arani dagokie okzitanieraren hizkuntza-politikari buruzko eskumena, Arango lurraldetik kanpo.

2. Administrazio eskudunek Arango lurraldea lehenetsi behar dute lege honen garapenetik eratorritako politikak eta programak garatzeko erreferentzia-eremu gisa.

Hirugarren xedapen gehigarria.— Generalitat-Conselh Generau d'Aran egitura paritarioa sortzea

Generalitaten eta Conselh Generau d’Aranen arteko Intsuldaketarako Batzorde Mistoaren esparruan, lege honetan ezarritakoa aplikatzeko beharrezkoak diren intsuldaketak adosteari kalterik egin gabe, egitura paritario bat sortu behar da Generalitaten eta Conselh Generau d’Aranen artean, araneraren inguruko hizkuntza-politiken finantzaketa egokia eta nahikoa bermatzeko eta bi instituzioen arteko koordinazioa bermatzeko eremu horretan.

Laugarren xedapen gehigarria.— Hitzarmenak eta akordioak Estatuko Administrazioarekin

Generalitatek eta Conselh Generau d’Aranek hitzarmenak eta akordioak sina ditzakete Estatuko Administrazioarekin, Aranen kokatutako zerbitzu estatalek araneraren erabilera berma dezaten, hizkuntza-aukeraren eskubidea eragingarria izan dadin.

Bosgarren xedapen gehigarria.— Hitzarmenak eta akordioak Justizia Administrazioarekin

Generalitatek eta Conselh Generau d’Aranek hitzarmenak eta akordioak sina ditzakete Justizia Administrazioko organismo arduradunekin, Arango berezko hizkuntzaren normalizazioa eremu judizialean sustatzeko.

Seigarren xedapen gehigarria. Intsuldaketak

Lege hau onetsi eta sei hilabeteko epean, hura aplikatzeko behar diren eskumenak Conselh Generau d’Arani intsuldatzea erabaki behar da.

Zazpigarren xedapen gehigarria.— Arandar Ikaskuntzen Institutuari buruzko neurriak

Gobernuak eta Conselh Generau d 'Aranek, lege hau indarrean jarri eta urtebeteko epean, beharrezko neurriak hartu behar dituzte 4.3 artikuluan ezarritakoa betetzeko.

Zortzigarren xedapen gehigarria.— Ikus-entzunezko eskaintzari lotutako neurriak

Gobernuak eta Conselh Generau d’Aranek, lege hau indarrean jarri eta bi urteko epean, beharrezko neurriak hartu behar dituzte 19.7 artikuluan ezarritakoa betetzeko.

Xedapen indargabetzailea

Indarrik gabe geratzen dira Arango Haraneko Araubide Bereziari buruzko uztailaren 13ko 16/1990 Legearen 2. artikulua, Hizkuntza Politikari buruzko urtarrilaren 7ko 1/1998 Legearen 7. artikulua eta lege honetan ezarritakoaren aurkako gainerako xedapenak.

Azken xedapenetako lehenengoa.— Legea garatzeko eta aplikatzeko baimena

Gobernuari eta Conselh Generau d’Arani baimena ematen zaie, bakoitzak bere eskumenen eremuan, lege hau garatzeko eta aplikatzeko behar diren xedapenak emateko. Conselh Generau d’Arani entzun egin behar zaio lege hau garatuko duten Gobernuaren erregelamenduak egiterakoan.

Azken xedapenetako bigarrena.— Araudia berrikustea eta aldatzea

Gobernuak, lege hau indarrean jartzen denetik bi urteko epean, indarrean dagoen araudia berrikusteko eta aldatzeko behar diren neurriak hartu behar ditu, lege honek ezartzen duenaren arabera.

8.4.12.75. 11/2014 Legea, urriaren 10ekoa, lesbianen, gayen, transexualen, bisexualen eta intersexualen eskubideak bermatu, eta homofobia, bifobia eta transfobia errotik kentzeari buruzkoa[1283]

II. KAPITULUA
Esku hartzeko sektoreak

12. artikulua.— Hezkuntza

4. Eskola-, hezkuntza- eta prestakuntza-materialen edukiek, edozein formatutan, eta materialotan erabiltzen den hizkerak kontuan hartu behar dute aniztasuna sexu-orientazioari, genero-identitateari eta genero-adierazpenari dagozkienez, eta arrazoi horrengatiko edozein diskriminazio-mota saihestuko dute.

15. artikulua.— Komunikabideak

Kataluniako Ikus-entzunezkoen Kontseiluak, komunikabideei dagokienez, hauek egin behar ditu:

b) Gomendioak ezartzea homosexualitatearekin, bisexualitatearekin, transidentitatearekin eta intersexualitatearekin lotutako hizkuntza-erabilerei eta irudien tratamenduari eta erabilerari buruz.

8.4.12.76. 13/2014 Legea, urriaren 30ekoa, Irisgarritasunari buruzkoa[1284]

I

[…]

Garrantzitsua da bereziki aipatzea ondasunen eta zerbitzuen komunikazio- eta informazio-eremuetako irisgarritasuna arautu behar dela, Europako Estrategiak zehaztutako zentzuan, zeren aspektu hori ez baitago behar bezala garatuta indarrean dagoen araudian, era berean, bereziki aipatu behar da eragin handia duela zentzumen-desgaitasunak dituzten pertsonen autonomian eta zerbitzu baten gainerako erabiltzaileen baldintza berdinetan parte hartzeko aukeran. Azken urteotan, informazioaren eta komunikazioaren teknologiek halako moldez aurrera egin dute, non eguneroko bizitzako edozein egoeratan presentzia iraunkorra baitute, eta funtsezko elementu bihurtu dira ikusmen- eta entzumen-desgaitasuna duten pertsonei bizitza normalizatua izateko eta harremanak izateko, prestatzeko, lan egiteko eta aisialdiaz eta, bereziki, kulturaz gozatzeko, aspektu guztietan. Horri dagokionez, garrantzitsua da gogoratzea komunikaziorako irisgarritasuna Kataluniako Parlamentuaren 2010eko uztailaren 15eko 749/VIII Ebazpenaren xede izan zela —ebazpen hori ahoz komunikatzen diren gorrei eta gor-itsuei katalanaren ikaskuntza, hezkuntza, irisgarritasuna eta erabilera eta ahozko modalitateko baliabideak bermatzeko neurriei buruzkoa da— bai eta Zeinu-hizkuntza Katalanari buruzko ekainaren 3ko 17/2010 Legearen xede ere.

[…]

3. artikulua.— Definizioak

1. Lege honetan xedatutakoaren ondorioetarako, honako definizio hauek ematen dira:

n) Laguntza-bitartekoak: ingurunearen eta desgaitasuna duten pertsonen arteko bitartekari gisa jarduten duten laguntzak, bizi-kalitatea hobetzeko edo autonomia pertsonala areagotzeko aukera ematen dietenak. Erabilera partikularreko laguntza-bitartekoak beharrezko elementutzat jotzen dira, eta ezin da mugatu horien erabilera, salbu eta segurtasun- edo osasungarritasun-arrazoiengatik edo erregelamendu bidez ezarritako beste arrazoi batzuengatik. Laguntza-bitartekoak honela sailkatzen dira:

2) Laguntza pertsonala: desgaitasuna duten pertsonei produktu eta zerbitzuen erabilera, komunikazioa edo mugikortasuna errazteko edo bermatzeko prestatutako pertsona, hala nola zeinu-hizkuntzaren interpretea, gidari-interpretea edo laguntzaile pertsonala.

V. KAPITULUA
Zerbitzuen irisgarritasuna

26. artikulua.— Erabilera publikoko zerbitzuetarako irisgarritasunaren baldintzak

6. Ikus-entzunezko komunikabideek pixkanaka txertatu behar dituzte zeinu-hizkuntzaren audiodeskripzio-, azpititulazio- eta interpretazio-sistemak, betiere programazioa irisgarria izan dadin.

VI. KAPITULUA
Irisgarritasuna komunikazioan

29. artikulua.— Definizioak

Lege honetan xedatutakoaren ondorioetarako, honako definizio hauek ematen dira:

a) Komunikazioa: igorle baten eta hartzaile baten artean informazioa trukatzeko prozesua. Mezua hautemateko erabiltzen den zentzumenaren arabera, komunikazioa honelakoa izan daiteke:

1) Entzunezkoa: mezua entzumenaren bidez hautematen den komunikazioa.

2) Ukimenezkoa: mezua ukimenaren bidez hautematen den komunikazioa. Barnean hartzen ditu braille irakurketa-idazketa sistema, sinboloak eta grafikoak erliebean, letra larriak esku-ahurrean, ukimenezko alfabeto daktilologikoa edo esku-ahurrekoa eta ukimenezko euskarria darabilen zeinu-hizkuntza.

3) Ikusizkoa: mezua ikusmenaren bidez hautematen den komunikazioa. Barnean hartzen du sistema grafiko alfabetikoa eta sinbolikoa, zeinuen, letren, grafismoen, sinboloen eta antzeko beste adierazpenen bidez irudikatzen dena edozein euskarri material, elektroniko edo telematikotan; argi-seinaleak, hau da, lurraldean, eraikuntzan eta garraioan arrisku- edo larrialdi-abisua ematen duten argi-errotuluak edo argiak, eta zeinu-hizkuntza.

b) Ahozko hizkuntzak: transkripzio idatzia duten ahozko komunikazio-sistemak, pertsona-erkidego bati dagozkionak. Ahoz komunikatzen diren pertsona gorrek edo gor-itsuek erabiltzen dituzten hizkuntzak dira.

c) Zeinu-hizkuntzak: gor zeinugileen keinu- eta ikus-modalitateko hizkuntza-sistemak, zeinak gor-itsuek ere erabiltzen baitituzte beren zentzumen-egoeraren arabera egokituta.

d) Eskuen laguntza duten zeinu-hizkuntzak edo urrutikoak: gor-itsuen hizkuntza-sistemak, zeinetan, gidari-interprete baten edo gor-itsutasuna duen bitartekari baten bidez egiten baita komunikazioa. Sistema daktilologikoa, ukimen-euskarridun zeinu-sistema, ukimena eta bi pertsonen arteko hurbiltasuna erabiltzen dira.

e) Ahozko komunikaziorako laguntza-bitartekoak: entzumena estimulatzeko metodo espezifikoak, eta gorrek edo gor-itsuek erabiltzen dituzten baliabide teknologikoak, zeinek bide ematen baitute ahozko hizkuntzaren entzumena, ulermena eta ahozko eta idatzizko adierazpena iristeko. Bitarteko horien artean daude audifonoak, entzumen-inplanteak, maiztasun modulatuko igorgailuak, begizta edo eraztun magnetikoak, azpitituluak eta ezpain-irakurketa.

f) Ikusizko komunikazioan laguntzeko produktuak: ikusmen-urritasuna duen pertsonari ikusmen-informazioa hautematen eta ulertzen laguntzeko metodo espezifikoak. Honako produktu hauek sartzen dira:

1) Laguntza-produktu optikoak eta elektronikoak: sistema optiko edo elektroniko batean oinarritutako gailuak, zeinek irudiak zabaldu edo hurbiltzen baitituzte eta bide ematen baitute ikusmen urriko pertsonen ikusmen-errendimendua optimizatzea.

2) Ikusizko informazioa soinu-hizkuntza bihurtzen duten laguntza-produktuak: gailuak, ekipoak, tresnak, baliabide teknologikoak, programa informatikoak eta ikusizko informazioa soinu-hizkuntza bihurtzen duen eta ikusmen-desgaitasuna duten pertsonei informazio hori iristeko aukera ematen dien beste edozein laguntza.

3) Ikusizko informazioa ukipen-hizkuntza bihurtzen duten laguntza-produktuak: gailuak, ekipoak, tresnak, baliabide teknologikoak, programa informatikoak eta ikusizko informazioa ukipen-hizkuntza bihurtzen duen eta ikusmen-desgaitasuna duen pertsonari informazio hori iristeko aukera ematen dien beste edozein laguntza.

g) Ahozko hezkuntzaren modalitatea: entzumen-desgaitasuna duten ikasleen ohiko eskolatze-mota, non komunikazio- eta ikaskuntza-hizkuntza soilik ahozko eta idatzizko hizkuntza den.

h) Hezkuntza-modalitate elebiduna: hezkuntza-proiektu bat da, zeinean elkarrekin bizi baitira zeinu-hizkuntza katalana, ikasketa-gai eta komunikazio-hizkuntza gisa eta eskola-curriculumerako irispide gisa, eta ahozko zein idatzizko hizkuntza ofizialak, zeinak ikasketa-gai ere baitira.

i) Material irakurterrazak: Inclusion Europe (adimen-desgaitasuna duten pertsonak ordezkatzeko Europako sarea) eta IFLA (liburutegien elkarteen nazioarteko federazioa) nazioarteko gidalerroetan oinarrituta egindako materialak, testuen sinplifikazioa sustatzen dutenak, betiere material horiek herritar guztientzat irisgarriak izan daitezen; sinplifikazioak, berriz, hizkuntza lau eta zuzenekoa erabiltzea dakar, hartzaileentzat irisgarria den edukia dakar, eta edukia eta formak harmonizatzen dituen diseinua erabiltzea.

30. artikulua.— Ahozko hizkuntzan komunikatzen diren eta entzumen-desgaitasuna duten pertsonen eskubideak

Ahozko hizkuntzaren modalitatea eta ahozko komunikaziorako laguntza-baliabideak onartzen dira gorrek edo gor-itsuek komunikatzeko gehien erabiltzen duten sistema gisa, bai eta pertsona horiek eta haien familiek edo tutoreek ahozko hizkuntzaren ikaskuntza eta erabilera askatasunez erabakitzeko duten eskubidea eta ahozko komunikaziorako laguntza-bitartekoak ere.

31. artikulua.— Zeinu-hizkuntzan komunikatzen diren eta entzumen-desgaitasuna duten pertsonen eskubideak

Zeinu-hizkuntza katalana onartzen da Kataluniako gor edo gor-itsu zeinugileen hizkuntza gisa, betiere zeinu-hizkuntza katalanaren legeriak eta hura osatzen duen irisgarritasun-araudiak ezarritakoarekin bat etorriz.

32. artikulua.— Irisgarritasun-baldintzak hezkuntza-eremuko komunikazioan

2. Desgaitasuna duten ikasleei dagokienez, irakaskuntzaren arloan eskumena duen sailak:

a) Entzumen-desgaitasuna duten haurren familiei edo tutoreei informazioa bermatu behar die eskolatzeko hezkuntza-modalitateei buruz, betiere erabakitzen diren zentroetan ahozko hezkuntzaren modalitatearen edo modalitate elebidunaren artean askatasunez aukeratu ahal izan dezaten, eta hautatutako modalitatearen ikaskuntza eta erabilera bermatu behar ditu.

3. Irakaskuntzaren arloan eskumena duen sailak ahozko hizkuntzan komunikatzen diren gorrekiko edo gor-itsuekiko errespetua zabaldu behar du, baita modalitate hori eta ahozko komunikaziorako laguntza-bitartekoak, linguistikoak eta teknologikoak ezagutarazi eta horiek badirela zabaldu ere, eta prestakuntza-plan espezifikoak ezarri behar ditu, betiere zentzumen-desgaitasuna —entzumen-desgaitasuna, zein ikusmen-desgaitasuna, zein itsu-gorreria— duten ikasleei arreta eman behar dieten irakasleek eta profesionalek prestakuntza egokia dutela bermatzeko.

4. Gobernuak lehentasuna eman behar dio unibertsitateekin eta Ikaskuntza Katalanen Institutuarekin ikerketa-akordioak egiteari, betiere ahoz komunikatzen diren gorrek katalana ikas dezaten; dena den, beste akordio batzuk egin ahal izango ditu eremu horretan ikerketak egiten dituzten beste instituzio edo erakunde batzuekin.

5. Gobernuak bermatu egin behar du Zeinu-hizkuntza Katalanari buruzko ekainaren 3ko 17/2010 Legeak 3. eta 4. apartatuetan gor edo gor-itsu zeinugileentzat xedatzen duena betetzen dela.

6. Administrazio publikoek elkarlanean jardun dezakete unibertsitateekin, irakaskuntzako zentro ez-arautuekin eta elkarteekin, betiere ahozko hizkuntzaren, ahozko komunikaziorako laguntza-bitartekoen eta zeinu-hizkuntza katalanaren erabilera errazteko.

33. artikulua.— Komunikaziorako irisgarritasuna administrazio publikoekiko eta zerbitzu publikoen hornitzaileekiko harremanetan

1. Administrazio publikoek ahozko hizkuntza eta ahozko komunikaziorako laguntza-bitartekoak erabiltzeko eskubidea bermatu behar dute, betiere ahoz komunikatzen diren gorrek berdintasun-baldintzetan iritsi ahal izan ditzaten zerbitzu publikoak, eskubide hori arautzen duen irisgarritasun-araudiarekin bat etorriz.

2. Administrazio publikoek zeinu-hizkuntza katalana erabiltzeko eskubidea bermatu behar dute, eta hizkuntza horretan ikasteko, irakasteko, ikertzeko eta interpretatzeko baldintzak ezarri behar dituzte, Zeinu-hizkuntza Katalanari buruzko ekainaren 3ko 17/2010 Legean ezarritakoaren arabera.

VII. KAPITULUA
Kulturako, kiroleko eta aisiako ekipamenduetarako irisgarritasuna

35. artikulua.— Kulturako, kiroleko eta aisiako jardueretarako irisgarritasun-baldintzak

1. Kultura-, kirol- edo aisialdi-jarduerek eta antzeko ekitaldi publikoek komunikazio-irisgarritasun nahikoa bermatu behar dute, arian-arian, betiere desgaitasun fisikoa, sentsoriala edo intelektuala duten pertsonek haietaz gozatu, ulertu edo horietan parte hartu ahal izan dezaten, eta informazioa hizkuntza ulergarriaren bidez eskaini behar dute, jarduera-motaren arabera erregelamendu bidez ezarritakoaren arabera.

8.4.12.77. 16/2014 Legea, abenduaren 4koa, Kanpo-ekintzari eta Europar Batasunarekiko Harremanei buruzkoa[1285]

3. artikulua.— Kanpo-ekintzaren eta Europar Batasunarekiko harremanen printzipio gidariak

Kataluniaren kanpo-ekintza eta Generalitaten eta Europar Batasunaren arteko harremanak honako printzipio gidari hauen arabera arautuko dira:

e) Pertsonek eta herriek beren kultura, hizkuntza eta identitatea defendatzeko eta sustatzeko duten eskubidea aitortzea, kultura anitzeko elkarbizitza-balioak bultzatzea, herriek erabakitzeko duten eskubidea aitortzea, gizarte-, hezkuntza- eta osasun-eskubideak aitortzea, eta gizarteko sektore ahulenei laguntzea.[1286]

4. artikulua.— Kanpo-ekintzaren eta Europar Batasunarekiko harremanen helburuak

Kataluniaren kanpo-ekintza eta Generalitaten eta Europar Batasunaren arteko harremanak honako helburu hauen arabera arautuko dira:

c) Kataluniako hizkuntza eta kultura nazioartean sustatzea.

II. KAPITULUA
Kanpo-ekintzaren eta Europar Batasunarekiko harremanen eremu sektorialak

12. artikulua.— Jardun-eremuak

3. Gobernuak honako hauek egin behar ditu hizkuntzaren eta kulturaren eremuan:

a) Europar Batasunaren barruan eta handik kanpo Kataluniaren berezko hizkuntza eta kultura sustatu behar ditu, eta herrialdeko kultura- eta hizkuntza-eredua nazioarteko erreferentzia gisa kokatu behar du.

b) Ramon Llull Institutua indartu behar du, katalana eta katalanez adierazitako kultura nazioartean sustatzeko agente gisa, eta Institutuaren ekintzak koordinatu behar ditu Gobernuak kanpoan eta Europar Batasunaren aurrean dituen ordezkaritzekin eta Gobernuak kanpoan dituen bulego sektorialekin.

c) Katalunian hizkuntza ofiziala eta Aranen berezko hizkuntza denez, aranera kanpoan zabaltzeaz arduratu behar du, batez ere mugaz gaindiko auzotasun-eremuetan.

I. KAPITULUA
Harremanak Europar Batasunarekin

24. artikulua.— Katalanak Europar Batasunean duen estatutu juridikoa

Generalitatek beharrezko ekintzak eta neurriak abiarazi behar ditu Europako instituzioetan katalanaren erabilera bermatzeko eta Europar Batasunean katalanaren ofizialtasuna aitor dadin lortzeko.

II. KAPITULUA
Harremanak beste gobernu batzuekin, nazioarteko antolakundeekin eta lurralde-elkarlaneko sareekin

26. artikulua.— Gobernuak beste organo batzuekin dituen harremanak

1. Gobernuak, beste lurralde batzuetako gobernuekin dituen harremanetan, helburu hauek sustatzen ditu:

b) Beste lurralde batzuekiko elkarlan instituzionala eta jardunbide egokien trukea sustatzea, bereziki Kataluniarekin lotura historikoak, politikoak, linguistikoak, kulturalak, ekonomikoak eta sozialak dituzten lurraldeekin.

27. artikulua.— Nazioarteko antolakundeekiko harremana eta lankidetza

4. Generalitatek beharrezko diren ekintzak abiarazi behar ditu, Estatutuak xedatzen duen bezala, katalana nazioarteko antolakundeetan eta kultura- edo hizkuntza-edukia duten nazioarteko tratatuetan agertzeko eta erabiltzeko.

32. artikulua.— Gobernuak kanpoan dituen bulego sektorialak

2. Gobernuak bulego sektorialen sare egoki bat bermatu behar du kanpoan, betiere Kataluniaren interesak sustatzeko, bereziki eremu hauetan: sustapen ekonomikoa; ikerketa eta berrikuntza; inbertsioak erakartzea; turismo-sustapena; kultura-enpresen nazioartekotzea; Kataluniako hizkuntzaren eta kulturaren nazioarteko proiekzioa, eta garapenerako elkarlana eta laguntza.

8.4.12.78. 1/2015 Legea, otsailaren 5ekoa, Arango Araubide Bereziari buruzkoa[1287]

Aranek nortasun propioa eta bereizia du Katalunian, Arango erkidegoak Okzitaniako gainerako herrialdeekin partekatzen dituen hizkuntza eta kultura propioak dituelako, eta, aldi berean, garai bateko autogobernu-tradizioa duelako, arandarrek denboran zehar irmoki defendatua.

Okzitaniera, bere aldaera arandarrean, Arango berezko hizkuntza da, eta arandar identitatea eratzen duten zutabeetako bat eta funtsezko ezaugarrietako bat da, Okzitaniako nazio-egitatean kokatuta. Arandarrek beren hizkuntzarekin duten lotura emozionalari eta, aldi berean, hizkuntza hori erabiltzeko duten adoreari esker, belaunaldiz belaunaldi transmititu dute egundaino, eta aranera Arango kultura-ondarearen elementu preziatuenetako eta apartekoenetako bat bihurtu dute, zeina Kataluniako herriak eta instituzioek ere berezkotzat hartzen eta balioesten duten.

[…]

Justiziak eta Arango aldarrikapenaren egokitasunak Arango eskubide historiko eta linguistikoen lehenengo aitorpena ekarri zuten Kataluniako Parlamentuak 1979an onetsi zuen Kataluniako Autonomia Estatutuan. Horrela, Estatutuaren 3.4. artikuluan hauxe ezarri zen: «Aranera irakatsi egingo da, eta errespetu eta babes berezia izango du». Lehenengo xedapen gehigarriak, berriz, honelaxe xedatu zuen: «Konstituzioaren eta estatutu honen esparruan, Arango haraneko barne-antolaketa administratiboaren berezitasun historikoak aitortu eta eguneratu egingo dira». Estatutu-manu horien geroagoko lege-garapenari esker, pixkanaka indartutako estatutu juridiko bat eratu ahal izan zen Arango berezko hizkuntzarentzat, eta, aldi berean, aukera eman zen Arango autogobernuko instituzio historikoak berreskuratzeko.

Ildo horretatik, apirilaren 18ko 7/1983 Legeak, Kataluniako Hizkuntza Normalizazioari buruzkoak, aranera, zeina baita okzitanieraren aldaera, Arango berezko hizkuntza deklaratu zuen, eta araneraren zenbait hizkuntza-eskubide aldarrikatu zituen, botere publikoei haren erabilera eta irakaskuntza bermatzeko emandako aginduarekin batera. Geroago, uztailaren 13ko 16/1990 Legeak, Arango Haranaren Araubide Bereziari buruzkoak, zehaztu eta aktibatu egin zuen Arango sistema instituzional tradizionala, zeina haragitzen baita Terçons historikoetan eta Haraneko Kontseilu Nagusian, eta haren eskumenen tipologia eta irismena ere definitu zituen. Legeak haraneko berezko hizkuntzaren lurralde-ofizialtasuna ere aitortu zuen, eta haren erabilera- eta irakaskuntza-bermeak hobetu zituen, Aranen normalizazioa bultzatzeko agindu orokorra jasotzeaz gain.

Kataluniako 2006ko Autonomia Estatutua onesteak urrats berri eta erabakigarria ekarri zuen Arango okzitaniar errealitate nazionala erabat onartzeko, eta, aldi berean, funtsezko aldaketa ekarri zuen aurreko egoerarekiko, Arango erkidegoaren berezko hizkuntzaren ofizialtasunari dagokionez. Horrela, Estatutuaren 11. artikuluan hauxe ezarri zen: «Aran nazio-errealitate okzitaniarra da, eta kultura, historia, geografia nahiz hizkuntza aldetik bere identitatea du; arandarrek halaxe defendatu dute mendeetan zehar, eta halaxe aitortzen dute Kataluniako herritarrek eta instituzio politikoek. Estatutu honek berezitasun hori aitortu, babestu eta errespetatu egiten du, eta aitortzen du Kataluniaren barruan Aran lurralde-erakunde berezia dela, eta, hala izanik, babes berezia ere badu, araubide juridiko berezi baten bidez». Gainera, 6.5 artikuluak okzitanieraren ofizialtasuna aitortzen du, aranera esaten zaiona Aranen, Katalunian. Era berean, 94. artikuluak Arango berezko antolaketa instituzionalaren esparru berria eta haren araubide juridikoaren berezitasunak zehazten ditu. Azkenik, bosgarren xedapen gehigarriak Arango araubide berezia berrikusteko egutegia ere ezartzen du, estatutuak berak xedatzen duenera egokitzeko.

Okzitanierari buruzko urriaren 1eko 35/2010 Legea onetsi zenean —izan ere, okzitaniera Aranen aranera da—, Kataluniako Parlamentua Estatutuaren agindua garatzen hasi zen Arani zegokionez, eta okzitaniera hizkuntza ofizial bihurtu zuen Katalunia osoan.

[…]

Gainera, legeak aukera berria izan nahi du, bai eta Aranek Kataluniarekin historikoki izan dituen lotura bizi eta sakonak indartzeko tresna bat ere; lotura horiek hauetan dautza: elkarrekiko errespetuan eta, aldi berean, Kataluniako herriak eta instituzioek beti arandar erkidegoaren berezko hizkuntza eta kulturarekiko eta, hedaduraz, okzitaniar nazioarekiko izan duten aitorpen eta estimazio osoan —izan ere, Aran okzitaniar naziokoa da—.

[…]

1. artikulua.— Aran

Aran errealitate nazional okzitaniarra da, zeinak baitu identitate kultural, historiko, geografiko eta linguistikoa, arandarrek mendeetan zehar defendatua; identitate hori Kataluniako Autonomia Estatutuak lurralde-erakunde berezi gisa aitortzen du, zeina eratzen baitute terçons elkartzeek; nortasun juridiko propioa eta gaitasun eta autonomia osoa ditu, Estatutuan bermatuta, Aranek ordezkatzen duen erkidego politikoaren interes propioak kudeatzeko.

8. artikulua.— Berezko hizkuntza

1. Aranera da lurralde horretako berezko hizkuntza; izen hori ematen zaio okzitanierak Aranen duen aldaera autoktonoari; hori dela eta:

a) Administrazio publikoek Aranen normaltasunez eta lehentasunez erabiltzen duten hizkuntza da.

b) Komunikabide publikoen erabilera arrunteko hizkuntza da, formatu guztietan, batez ere Kataluniako Ikus-entzunezko Hedabideen Korporazioaren, toki-erakundeen eta haien elkarteen mendekoetan, Arango lurraldean.

c) Arango irakaskuntza-zentroetan komunikazio-hizkuntza eta ikaskuntza-hizkuntza gisa erabili ohi den hizkuntza da.

2. Generalitatek, bere hizkuntza-politiken bitartez, eta Arango Kontseilu Nagusiak, bere eskumenen esparruan, hizkuntzaren arloan egiten dituzten jarduketak koordinatu behar dituzte, eta Arango berezko hizkuntzaren erabilera sustatu behar dute normalizazioa bereziki zaila den arloetan, hala nola Justizia Administrazioan.

3. Okzitaniera, zeinari Aranen aranera baiteritzo, ofiziala da Katalunian, eta eremu eta sektore guztietan babestu behar da, aplikatzekoa den araudiaren arabera. Botere publikoek haren erabilera, sustapena, zabalkundea, ezagutza eta erabilera ofiziala sustatu behar dituzte, zeinak Kataluniako Parlamentuaren lege baten bidez arautzen baitira.

9. artikulua.— Hizkuntza-eskubideak

1. Aranen pertsona orok du araneraz jakiteko eta aranera erabiltzeko eskubidea, eta administrazio publikoekin —Hauteskunde Administrazioa barne— eta haien mendeko erakunde publiko nahiz pribatuekin diharduelarik, pertsona orok du eskubidea arreta araneraz jasotzeko, bai ahoz bai idatziz. Araneraz emandako administrazio-egintzek eta xedapen orokorrek, bai eta fede publikoko tresnek ere, erabateko ondorio juridikoak sortzen dituzte.

2. Aranen, pertsona guztiek dute, justiziarekin, notariotzarekin eta erregistro publikoekin dituzten harremanetan, aranera erabiltzeko eta eskubidea dute, honela eskatuz gero, dokumentazioa okzitanieraren aldaera horretan jasotzeko, baina horrek ez die kostu gehigarririk ekarriko pertsona horiei, eta ezin izango dute defentsa-gabeziarik edo bidegabeko atzerapenik jasan erabilitako hizkuntzagatik.

3. Aranen, ondasunak, produktuak eta zerbitzuak erabiltzerakoan eta kontsumitzerakoan, pertsona orok du eskubidea arreta araneraz jasotzeko, bai ahoz bai idatziz, betiere legeek xedatzen dutenaren arabera.

V. KAPITULUA
Ikaskuntza Arandarren Institutua-Okzitanieraren Arandar Akademia

46. artikulua.— Izaera

1. Ikaskuntza Arandarren Institutua-Okzitanieraren Arandar Akademia zuzenbide publikoko korporazioa da, administrazio publikoetatik independentea, akademikoa eta berezko nortasun juridikoa duena.

2. Ikaskuntza Arandarren Institutua-Okzitanieraren Arandar Akademia Kataluniako Akademien Erregistroan dago inskribaturik.

3. Ikaskuntza Arandarren Institutua-Okzitanieraren Arandar Akademia haren estatutuek eta barne-araubideak eta gobernu-araubideak arautzen dute.

II. KAPITULUA
Eskumenak ekintza publikoaren sektoreetan

51. artikulua.— Hizkuntza eta kultura

1. Arango Kontseilu Nagusiak eskumen osoa du okzitanieraren erabilera sustatu, normalizatu eta arautzeari dagokionez —izan ere, okzitanierari Aranen aranera deitzen zaio—, betiere Katalunia osoan hizkuntza-politikaren eta hezkuntzaren arloan indarrean dauden lege orokorren arabera.

8. Arango Kontseilu Nagusiak behar diren ekimenak bultzatu behar ditu gainerako lurralde okzitaniarrekin hizkuntza sustatzeko eta zaintzeko ahaleginak koordinatzeko, kalterik egin gabe Okzitanierari buruzko urriaren 1eko 35/2010 Legearen 24. eta 25. artikuluei eta bigarren xedapen gehigarriari —izan ere, okzitanierari Aranen aranera deitzen zaio—.

55. artikulua.— Irakaskuntza

1. Aran hezkuntza-gune gisa eratzen da, Katalunian hezkuntza arautzen duen legeriak ezarritakoaren arabera.

2. Hizkuntza-espezifikotasuneko arrazoiak direla-eta, hezkuntzaren arloan eskumena duen Generalitateko sailaren berezko zerbitzuek —hezkuntza-zerbitzuak eta helduentzako eskolak Arango lurraldean – Aran dute lurralde-erreferentzia bakarra.

3. Arango Kontseilu Nagusiak zaindu behar du irakaskuntzako zentroetan okzitanieraren arandar aldaeran dauden hizkuntza-curriculumak bat etor daitezen indarrean dagoen legeriarekin eta lege honek zehazten dituen irizpideekin.

4. Arango Kontseilu Nagusiak, irakaskuntzaren arloan eskumena duen sailarekin lankidetzan, hezkuntzarekin zerikusia duten honako zerbitzu hauek eskaintzeko eskumena du: eskola-garraioa, eskola-jantokia, eskolaz kanpoko zerbitzuak, testuliburuak, material didaktikoak eta elkarrizketarako material osagarriak egin eta ekoiztea okzitanieraren arandar aldaeran, eta irakasleak etengabe prestatzea Arango hizkuntzan eta kulturan.

76. artikulua.— Arango toponimia

Arango Kontseilu Nagusiari dagokio Arango toponimoen defentsa juridiko eta prozesalaren gaineko eskumena.

78. artikulua.— Komunikabide sozialak eta ikus-entzunezkoen zerbitzuak

2. Arango Kontseilu Nagusiak gizarte- eta ikus-entzunezko komunikazio-sistema publiko propioa sor dezake Aranentzat, zeinak izan behar baititu bitarteko ekonomiko eta finantzario nahikoak, prentsa idatzi eta irrati eta telebista publikoak mantentzeko, edukiak okzitanieraren arandar aldaeran dituela.

81. artikulua.— Aranen kanpo-proiekzioa

4. Generalitatek okzitaniera proiektatu eta sustatu behar du —izan ere, okzitaniera Aranen aranera da—, nazioarteko aitortza lor dezan.

84. artikulua.— Generalitateko Gobernuaren eta Arango Kontseilu Nagusiaren arteko Aldebiko Batzordea

2. Generalitateko Gobernuaren eta Arango Kontseilu Nagusiaren arteko Aldebiko Batzordeari eginkizun hauek dagozkio:

j) Okzitanieraren hizkuntza-politika eta -normalizazioa koordinatzea —izan ere, okzitaniera Aranen aranera da—.

k) Bermatzea Okzitanierari buruzko urriaren 1eko 35/2010 Legearen arabera —izan ere, okzitanierari Aranen aranera deitzen zaio—, araneraren inguruko hizkuntza-politiken finantzaketa egokia eta nahikoa izango dela eta koordinazioa egongo dela bi instituzioen artean.

Lehenengo xedapen iragankorra.— Aran Kataluniako hauteskunde-legean

1. Kataluniako hauteskunde-legeak kontuan hartu behar du Arango berezitasun historikoa, politikoa, kulturala eta linguistikoa, eta Aranek Parlamentuan ordezkaritza izango duela bermatu behar du.

8.4.12.79. 10/2015 Legea, ekainaren 19koa, Lanbide-heziketa eta -kualifikazioei buruzkoa[1288]

III. KAPITULUA
Lanbide-heziketa

34. artikulua.— Antolamendua

2. Hezkuntza-sistemako lanbide-heziketaren berezko antolamenduaren garapenak honako hauek hartu behar ditu barne:

a) Atzerriko hizkuntzan edo hizkuntzetan hizkuntza-gaitasunak lortzea, erregelamendu bidez zehaztutako moduan.

8.4.12.80. 12/2015 Legea, uztailaren 9koa, Kooperatibei buruzkoa[1289]

[…]

Argi dago sozietate-formula kooperatiboaren erabilera sustatzeko bideetako bat dela arlo horretako hizkera tekniko espezifikoa ezagutza orokorrera hurbiltzea eta haren kontzeptuak sinplifikatzea. Horrela, bada, zuzenbide kooperatiboaren ezagutza eta aplikazioa errazteko helburu horri jarraituz, 1. artikuluak sozietate kooperatiboaren kontzeptua birformulatzen du, eta 2. artikuluak zuzenbide kooperatiboaren berezko beste kontzeptu eta termino batzuk biltzen ditu; horrela, artikulu biok tresna erabilgarri bihurtzen dira kontzeptu eta termino horiek argitzeko eta arlo horretan espezializaturik ez dauden pertsonei hurbiltzeko.

[…]

8.4.12.81. 17/2015 Legea, uztailaren 21ekoa, Emakumeen eta Gizonen Berdintasun Eraginkorrari buruzkoa[1290]

[…]

Emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna modu eraginkorrean ziurtatzeko, sexuaren ziozko diskriminazioaz gain, beste aspektu batzuk ere hartu behar dira kontuan, hala nola diskriminazio anizkoitza, eta honako arrazoi hauek direla-eta sortutako desabantaila-egoera hauek ere hartu behar dira kontuan: etnia, kolore, jatorri etniko eta sozial, ezaugarri genetiko, hizkuntza, erlijio, sinesmen, iritzi politikoak edo bestelakoak, gutxiengo bateko kide izatea, gaitasunak, jaiotza, desgaitasuna, adina, sexu-orientazioa edo maila ekonomikoa.

[…]

I. KAPITULUA
Xedapen orokorrak

3. artikulua.— Botere publikoen jardun-printzipioak

Autonomia Estatutuaren 41. artikuluak aipatzen duen genero-ikuspegiaren printzipioa betez, eta emakumeen eta gizonen arteko berdintasun eraginkorra lortzeko, betiere sexu- edo genero-diskriminaziorik gabe, lege honen xedapenen interpretazioak eta botere publikoen politika eta jarduketa guztiek printzipio hauek bete behar dituzte:

Zortzigarrena.— Hizkuntzaren erabilera ez-sexista eta estereotipatu gabea: 2. artikuluan definitutako botere publikoek ez dute hizkera sexistarik erabili behar, errealitatearen ikusmolde sexisten adierazpena saihestu behar dute, bai eta erabilera androzentrikoak eta genero-estereotipoak ere, eta emakumeekiko, gutxiengoekiko eta, oro har, pertsona guztiekiko errespetuzko hizkera sustatu behar dute arreta pertsonalean eta beren dokumentazio idatzi, grafiko eta ikus-entzunezko guztian. Botere publikoek prestakuntza eman behar diete langileei, hizkuntza errespetuz eta modu inklusiboan erabil dezaten.

III. KAPITULUA
Sektore publikoan emakumeen eta gizonen berdintasun eraginkorrerako eskubidea bermatzeko mekanismoak

15. artikulua.— Sektore publikoko emakumeen eta gizonen berdintasunerako planak

4. Sektore publikoko emakumeen eta gizonen berdintasunerako planek betekizun hauek bete behar dituzte:

b) Kontuan hartzea, besteak beste: emakumeen ordezkaritza; irispidea; hautaketa; lanbide-igoera eta -garapena; lan-baldintzak; bizitza pertsonala, lana eta familia uztartzea; indarkeria matxista; lan-arriskuen prebentzioa genero-ikuspegiarekin; komunikazio inklusiboa, eta hizkera ez-sexista eta ez- androzentrikoa erabiltzea, bai eta organismoaren estrategia eta barne-antolaketa ere.

IV. KAPITULUA
Emakumeen eta gizonen berdintasuna sustatzeko politika publikoak

2. atala
Hezkuntza, kultura eta ezagutza

21. artikulua.— Hezkidetza

3. Hezkuntza Administrazioak, hezkuntza-sistemako genero-berdintasunerako planaren bidez, honako helburu hauek lortzeko jarduketak eta jarduerak egin behar ditu beti:

f) Ikasleak prestatzea hizkuntzaren erabilera ez-sexistan eta ez-androzentrikoan.

23. artikulua.— Jolasak eta jostailuak

Jolas eta jostailuen arloan eskumenak dituzten Kataluniako administrazio publikoek beharrezkoak diren ekintza guztiei ekin behar diete, helburu hauek lortzeko:

b) Jolas eta jostailuak merkaturatzen debekatzea, baldin eta horiek emakumeentzat iraingarriak badira, emakumeen duintasunaren aurka egiten badute, hizkuntzaren erabilera sexista egiten badute edo haurren eta nerabeen artean oldarkortasuna eta indarkeria sustatzen badituzte.

25. artikulua.— Komunikabideak eta informazioaren eta komunikazioaren teknologiak

1. Generalitaten eta Kataluniako toki-erakundeen ikus-entzunezko komunikabideek, Kataluniako Ikus-entzunezkoen Kontseiluak emandako lizentzia baten babesean jarduten dutenek, Kataluniako Ikus-entzunezko Komunikazioari buruzko abenduaren 29ko 22/2005 Legearen 2. artikuluaren aplikazio-eremuan sartzen diren gainerako subjektuek, eta Kataluniako administrazio publikoek kudeatu edo diruz lagundutako idatzizko komunikabideek:

d) Hizkuntzaren erabilera ez-sexista eta ez-androzentrikoa erabili behar dute.

26. artikulua.— Informazioaren eta ezagutzaren gizartea

2. Informazioaren eta komunikazioaren teknologien eremuan, botere publikoek oso-osoan edo zati batean finantzatutako proiektuetan bermatuko da hizkera eta edukia sexistak ez izatea.

28. artikulua.— Unibertsitateak eta ikerketa

1. Kataluniako Unibertsitateei buruzko otsailaren 19ko 1/2003 Legearen 5. artikuluan aipatzen den balioetan oinarritutako hezkuntzak honako hauek bildu behar ditu nahitaez:

e) Hizkuntzaren erabilera ez-sexista eta ez-androzentrikoa komunikazio guztietan.

3. atala
Lana, enplegua eta enpresa

35. artikulua.— Kataluniako enpresa-bikaintasunaren bereizgarria, emakumeen eta gizonen berdintasun eraginkorraren arloan

4. Berdintasunaren arloko enpresa-bikaintasunaren bereizgarria emateko baldintzak arautzeko kontuan hartu beharreko irizpideak, lau urteko iraupena dutenak, honako hauek dira:

g) Hizkuntza inklusibo ez-sexistak, ez-androzentrikoak eta publizitate ez-sexista erabiltzea enpresaren barne-komunikazioan, produktuetan, zerbitzuetan eta marketinean.

Bosgarren xedapen gehigarria.— Instituzio eta organo publikoen izendapenak berrikustea

Lege hau indarrean jarri eta urtebeteko epean, berrikusi eta, hala badagokio, aldatu egin behar dira Kataluniako administrazio publikoen mendeko instituzio eta organoen izendapenak, betiere hizkera ez-sexistaren eta ez-androzentrikoaren printzipioak errespetatzen direla bermatzeko.

Zazpigarren xedapen gehigarria.— Hizkuntza-erabilerak

Gobernuak, Ikaskuntza Katalanen Institutuaren aholkularitzarekin, hala badagokio, behar diren ekintzak abiarazi behar ditu hizkuntza-erabileren aplikazioa aztertzeko, betiere historikoki kontuan hartu ez diren emakumeak ikusarazte aldera.

8.4.12.82. 5/2016 Legea, abenduaren 23koa, Kataluniako 2017-2020 Estatistika Planari buruzkoa eta Kataluniako Estatistikari buruzko 23/1998 Legea aldatzekoa[1291]

a) Estatistika-jardueraren eremuak eta azpieremuak.

4. Lana eta gizartea.

4.5 Hizkuntza.

[…]

4. Lana eta gizartea.

[…]

Hezkuntzaren eta prestakuntzaren, kulturaren eta hizkuntza-errealitatearen oinarrizko ezaugarrietan sakontzea: katalanaren presentzia, Kataluniako gainerako hizkuntza ofizialena eta eremu guztietan erabiltzen diren gainerako hizkuntzena.

8.4.12.83. 8/2017 Legea, ekainaren 15ekoa, Kanpoko Erkidego Katalanari buruzkoa[1292]

I

[…]

Generalitateko Gobernuaren asmoa da jarduketak bultzatzea eta indartzea bide emateko kanpoan dauden katalanek, gaur egungo aukeren arabera, beren jatorrizko herrialdearekin lotura estua izan dezaten, eta, era berean, aukera izan dezaten Kataluniaren bilakaera kolektiboan parte hartzeko eta Kataluniako errealitatea, kultura eta hizkuntza eskuratzeko.

[…]

II

[…]

Hala, xx. mendeko hamarkadetan zehar, kanpoko erkidego katalanak harrera-toki bihurtu ziren, eta funtsezko bihurtu ziren kanpoan kultura eta hizkuntza katalanak mantentzeko. Erakunde horietako kideek jarduera kultural dinamikoa egiten zuten, bai eta jatorrizko lurraldearekiko loturei eusteko ekintza garrantzitsua ere.

[…]

6. artikulua.— Kanpoan bizi diren katalanen espezifikotasuna politika publikoetan integratzea

2. Gobernuak zaintzen du kanpoan dauden katalanek gauza ditzatela indarrean dagoen araudiak kanpoan bizi direnei aitortzen dizkien eskubideak, batez ere eremu politiko, administratibo, zibil, sozial eta linguistikoan, eta behar diren ekintzak sustatzen ditu eskubide horiek egikaritzeko Katalunian bizi diren katalanek dituzten baldintza berberetan, eta genero-berdintasunaren, tratu-berdintasunaren eta diskriminaziorik ezaren printzipioaren arabera.

8. artikulua.— Kanpoan dauden katalanen eskubideak

3. Hizkuntzaren eremuan, kanpoan dauden katalanek, Kataluniako instituzio, antolakunde eta administrazio publikoekin dituzten harremanetan, eurek aukeratzen duten hizkuntza ofiziala erabiltzeko eskubidea dute, Autonomia Estatutuaren I. tituluko 3. kapituluan ezarritakoaren arabera. Gobernuak katalana eta aranera kanpoan irakasten laguntzeko neurriak hartzea sustatzen du, bai aurrez aurre, hori egin daitekeen lekuetan, bai modu birtualean.

4. Hizkuntza- eta kultura-eremuei dagokienez, arreta berezia eskaini behar dio Generalitatek Kataluniak hizkuntza partekatzen duen lurraldeetatik kanpoko katalanek eta erkidego katalanek egiten duten sustapenari.

11. artikulua.— Kataluniarekiko lotura

1. Gobernuak, kanpo-ekintzaren arloan eskumena duen sailaren bitartez, kanpoan dauden katalanekiko harremanak sustatu eta errazten ditu, haien arteko harremanak sustatzen ditu eta haien antolakundeei laguntza ematen die, kanpoan dauden katalanen eta Kataluniaren arteko lotura aktiboari eusteko, betiere beren jatorrizko herrialdeko errealitatean modu antolatuan parte har dezaten, eta kultura eta hizkuntza katalanekin harremanetan egotea ahalbidetzen duten tresnak eskura izan ditzaten.

13. artikulua.— Definizioa

3. Lege honen ondorioetarako, kanpoan bizi diren katalanak izan daitezke erkidego katalanetako kide, 4. artikuluaren arabera. Kataluniatik kanpo bizi diren pertsonak ere kide izan daitezke, baldin eta, katalan izaera politikoa izan gabe, Kataluniari, haren kulturari, hizkuntzari eta nazio gisa duen nortasunari lotuta sentitzen badira.

14. artikulua.— Laguntza

Gobernuak laguntza ematen die kanpoan dauden erkidego katalanei, honako helburu hauek lortzeko:

b) Kanpoan dauden katalanen eta Kataluniaren arteko loturei eustea, hizkuntza, kultura eta errealitate katalanekin harremanetan egon eta horiek urrutitik erabili ahal izateko, eta Kataluniarekin, haren instituzioekin eta kolektibo horri zuzendutako gobernu-ekimenekin informazioa eta harremanak izateko.

15. artikulua.— Kanpoan dauden erkidego katalanak ofizialki aitortzea

2. 1. apartatuan aipatzen den aitorpena lortzeko, beharrezkoa da erkidegoaren eraketa zuzenbidearen arabera egiaztatzea, helburuak lege honi egokitzea, haren egitura eta funtzionamendua demokratikoak eta gardenak izatea, eta Kataluniarekin, Kataluniako herritarrekin, historiarekin, hizkuntzarekin, kulturarekin edo Kataluniako errealitatearen beste edozein aspekturekin duen lotura egiaztatzea.

20. artikulua.— Zerbitzuak eta prestazioak

1. Gobernuak laguntza ematen die kanpoan dauden erkidego katalanei, erkidegoen federazioei eta erregistroan inskribatuta dauden erkidego katalan birtualei, betiere zerbitzu eta prestazio hauek eskainiz:

e) Laguntza teknikoa eta laguntzak ematea hizkuntza eta kultura katalanak ezagutzera eta ikastera bideratutako jarduketak sustatzeko, bereziki erkidego katalaneko kide diren haur eta gazteen artean.

21. artikulua.— Kanpoko Kataluniaren Kontseilua

3. Kanpoko Kataluniaren Kontseiluaren funtzionamendua, antolaketa, osaera eta atxikipena dekretu bidez zehaztu behar dira. Osaerak, edozelan ere, honako hauek bildu behar ditu: kanpo-ekintzaren, migrazioen, kulturaren eta hezkuntzaren arloetan eskumena duten gobernu-organoak; nazioartekotzearen eta kanpo-proiekzioaren eremuetan —bereziki, ekonomiaren, hizkuntzaren eta kulturaren eremuetan— lan egiten duten eta Generalitaten partaidetza duten organismoen, partzuergoen eta instituzioen ordezkaritza, eta Kataluniatik kanpo dauden erkidego katalanen eta aitortuta dauden federazioen ordezkaritza. Kanpoan dauden erkidego katalanak eta federazioak osatzen dituzten Kontseiluko kideak irizpide demokratikoetan oinarrituta izendatu behar dira; izendapen horretan, emakumeen eta gizonen eta eremu geografikoen ordezkaritza orekatua lortzen saiatu behar da.

8.4.12.84. 9/2017 Legea, ekainaren 27koa, Kataluniako Osasun Zerbitzuaren bidez funts publikoen kargura osasun-laguntza unibertsal bihurtzeari buruzkoa[1293]

5. artikulua.— Osasun-laguntza iristeko eskubidearen bermea

2. Osasun-laguntza ematen duten zentro, zerbitzu eta establezimendu publiko eta itunduek argi eta garbi eta modu ulergarrian erakutsi behar dute osasun-arreta iristeko dagoen eskubide unibertsalari buruzko informazioa, onuradun izan daitezkeenen hizkuntza edozein dela ere eta zalantzarik gabe, betiere lege honetan jasotako osasun-prestazioak iristeko eskubideari dagokionez.

8.4.12.85. 18/2017 Legea, abuztuaren 1ekoa, Merkataritza, Zerbitzu eta Azokei buruzkoa[1294]

II

[…]

Legeak elementuak sartzen ditu, zeinek aukera aurreikusten baitute merkataritza-jarduera, zerbitzu-ematea, artisautza eta azoka-jardueren antolaketa profesionalizatzeko eta balioesteko mekanismoak erabiltze aldera. Era berean, xedatzen du ezen jarduera egikaritzeko beharrezkoa dela aplikatu beharreko araudiari buruzko gutxieneko ezagutza batzuk izatea, pertsonak enpresan okupatzen duen lekuaren arabera edo jendaurreko arretan Katalunian hizkuntza ofizialak erabiltzeari dagokionez, eta gutxieneko ezagutza horiek, zeinak ezinbestekoak baitira jarduera behar bezala egikaritzeko, enpresaburuarentzako sustapen-neurrien bidez soilik bultzatuak izan behar dute.

[…]

I. KAPITULUA
Merkataritza-jarduera eta zerbitzuak ematea

8. artikulua.— Merkataritza-jarduera egikaritzea eta zerbitzuak ematea

3. Merkataritza-jarduera eta zerbitzuak ematen dituzten pertsonek, baita soldatako langile gisa dihardutenek ere, jakin behar dute zein diren baldintzak Katalunian merkataritza-jarduera egikaritzeko eta zerbitzuak emateko, eta kontsumitzaileei arreta emateko moduan egon behar dute kontsumitzaileok Kataluniako hizkuntza ofizialetako edozeinetan hitz egiten dutenean.

8.4.12.86. 7/2019 Legea, azaroaren 14koa, Kataluniako Ikus-entzunezkoen Kontseiluaren 2/2000 Legea eta Kataluniako Ikus-entzunezkoen Korporazioaren 11/2007 Legea aldatzekoa[1295]

Kataluniako Ikus-entzunezkoen Korporazioa sortzea mugarri historikoa izan zen autogobernuko instituzioetan, eta bultzada handia eman zitzaion hizkuntza eta kultura katalanaren sustapenari, bai eta ikus-entzunezkoen industriari ere. Kataluniako Ikus-entzunezkoen Kontseilua ere sortu zen, Autonomia Estatutuaren 82. artikuluan ezarritakoaren arabera.

[…]

8.4.12.87. 17/2020 Legea, abenduaren 22koa, Emakumeek Indarkeria Matxista erauzteko duten Eskubideari buruzko 5/2008 Legea aldatzekoa[1296]

25. artikulua.— 5/2008 Legeari artikulu bat gehitzea, 76 ter artikulua

76 ter artikulua gehitzen da, eta horren testua hauxe izango da:

«76 ter artikulua.— Politikan emakumeen aurkako indarkeriatik eratorritako administrazioen eta instituzio politikoen erantzukizuna

1. Administrazio eta instituzio politiko guztiek jokabide-estandar gisa txertatu behar dute edozein indarkeria matxista mota debekatzea, bai eta diskurtso sexistak eta misoginoak, emakumeenganako hizkera iraingarria eta jazarpen psikologiko edo sexuala, sexuan, sexu-orientazioan edo edo genero-identitatean adierazpenean oinarritutakoa ere, eta zehapen egokiak ezarri behar dituzte diziplina-araubidean. Zehapen horiek astunagoak izan behar dute diskriminazio anizkoitzaren kasuan.

[…]

8.4.12.88. 19/2020 Legea, abenduaren 30ekoa, Tratu-berdintasunari eta Diskriminaziorik Ezari buruzkoa[1297]

Tratu-berdintasunari eta Diskriminaziorik Ezari buruzko Legearen helburua honako hau da: tratu-berdintasunerako eta diskriminaziorik ezerako eskubidea, giza duintasunarekiko errespetua eta lege hau aplikatzeko lurralde-eremuan egiten den modu, egintza edo portaeraren aurkako babesa; diskriminazioaren arrazoiak hauek dira: jaiotza edo jaiolekua; jatorria, nazionalitatea edo gutxiengo nazional bateko kide izatea; arraza, larruaren kolorea edo etnia; iritzi politikoa; erlijioa, sinesmenak edo ideologia; hizkuntza; jatorri kultural, nazional, etniko edo soziala; egoera ekonomiko edo administratiboa, gizarte-klasea edo aberastasuna; sexua, sexu-orientazio, -identitatea, generoa edo genero-adierazpena; arbasoak; adina; fenotipoa; etnia-talde bateko izatea; gaixotasuna, egoera serologikoa; desgaitasuna edo dibertsitate funtzionala, edo giza izatearen beste edozein tasun, inguruabar edo adierazpen, dela benetakoa, dela esleitua. […]

[…] Ildo horretan, hurbileneko ingurunean, Europar Batasuneko Oinarrizko Eskubideen Gutunak (20. artikulua) aitortzen du pertsona guztiak berdinak direla legearen aurrean, eta diskriminazio oro debekatzen du (21. artikulua) diskriminazioaren eragilea denean sexua, arraza, kolorea, etnia- edo gizarte-jatorriak, ezaugarri genetikoak, hizkuntza, erlijioa, pentsamoldeak, iritzi politikoak nahiz beste edozein motatako iritziak, gutxiengo nazional bateko izatea, ondarea, jaiotza, desgaitasuna, adina edota sexu-orientazioa.

1 artikulua.— Xedea

3. Lege honen helburua da aitzakiatzat hartzen duen edozein diskriminazio-mota saihestea, arrazoiak honako hauek direlarik:

e) Hizkuntza edo identitate kulturala.

10. artikulua.— Hezkuntza

7. Hezkuntza-eskumenak dituen sailak, hezkidetza-printzipioaren arabera, zaindu behar du hezkuntza-sistema osoan aniztasuna errespetatzen dela, bai zentroetan, bai prestakuntza-erakundeetan, bai helduen hezkuntzan, bai gurasoen prestakuntzan, bai eskolako kirol-jardueretan eta haur eta gazteen aisialdiko jardueretan; aniztasun hori honako hauei dagokie: erlijioari edo sinesmenei, gaitasunari edo desgaitasunari, adinari, arraza- edo etnia-jatorriari, aniztasun sexual eta afektiboari, sexu-orientazioari, genero-identitate edo -adierazpenari, familia-eredu desberdinei edo lege honek aipatzen duen beste edozein tasun sozial edo pertsonali. Ildo horretan, sail horrek:

[…]

b) Zaindu behar du eskola-, hezkuntza- eta prestakuntza-materialen edukiek, edozein formatutan daudela ere, eta horietan erabiltzen den hizkerak aniztasuna hartuko dutela kontuan, eta edozein diskriminazio-mota saihestuko dutela arrazoi horrengatik.

[…]

11. artikulua.— Osasuna

6. Osasun-arloan eskumena duen sailak neurriak bermatu behar ditu gaixotasunagatik ez diskriminatzeko, eta, horretarako, honako hauek egin behar ditu:

c) Komunikabideetan hizkuntza errespetuz eta egoki erabiltzearen garrantziari buruzko kanpainak egitea, betiere gizarteak eta iritzi publikoak gaixotasunen konnotazio negatiboak eta osasun-arrazoiengatiko estigmatizazioa saihesteko.

[…]

16. artikulua.— Komunikabide sozialak eta informazioaren gizartea

2. Administrazio publikoek, beren eskumenen eremuan, komunikabide sozialen eta informazio-teknologien enpresen independentzian eragin gabe, kode deontologikoak eta autorregulazio-akordioak hartzea sustatu behar dute horietan, aurreiritzi diskriminatzailerik eta estereotiporik gabe, honako hauek lortzen laguntzeko:

a) Hizkera errespetuzkoaren erabilera sustatzea, bereziki, hizkera sexista, klasista, arrazista, xenofoboa, LGBTIfobikoa eta, oro har, diskriminatzailea ez dena, zeinak lagunduko baitu hedabideetan gutxiespen-terminologiaren erabilera errotik kentzen, bai eta merkataritza- eta publizitate-mezuetan ere.

[…]

5. Kataluniako Ikus-entzunezkoen Kontseiluak, komunikabideei dagokienez, publikoetan bezala pribatuetan, hauek egin behar ditu:

b) Gomendioak ezartzea hizkuntza-erabilerei buruz eta irudien tratamenduari eta erabilerari buruz, betiere lege honek aipatzen dituen eremuetan.

[…]

6. Komunikabideek, publikoek zein pribatuek, bermatu behar dute desgaitasunaren informazio-estaldura inklusiboa izango dela, hizkuntza behar bezala eta errespetuz erabiliko dela, eta terminologiaren gutxiespen-erabilera saihestuko dela.

[…]

8.4.12.89. 2/2021 Legea, urtarrilaren 27koa, neurri fiskalak, finantzarioak, administratiboak eta sektore publikoko neurriei buruzkoa[1298]

I. TITULUA
Aldaketak tributu propioen eremuan

V. KAPITULUA
Kataluniako Generalitaten Tasa eta Prezio Publikoei buruzko Legea aldatzea

24. atala
Kataluniako Generalitateko Tasa eta Prezio Publikoei buruzko Legearen testu bateginaren XVIII. tituluko I. kapitulua aldatzea

28. artikulua.— Hizkuntza Politikarako Idazkaritzak katalanaren ezagutza-ziurtagiriak lortzeko deitzen dituen probetan izena emateko eskubideengatiko tasa

Aldatu egiten da Tasa eta Prezio Publikoei buruzko Legearen 18.1.3 artikulua, eta honela geratzen da idatzita:

«2. Kuotaren gaineko % 30eko hobaria ezartzen da guraso bakarreko eta kategoria orokorreko familia ugarietako kide diren subjektu pasiboentzat, eta kuotaren gaineko % 50eko hobaria ezartzen da guraso bakarreko eta kategoria bereziko familia ugarietako kide diren subjektu pasiboentzat. Era berean, kuotaren gaineko % 50eko hobaria ezartzen da % 33ko edo gehiagoko desgaitasun egiaztatua duten subjektu pasiboentzat.

VI. KAPITULUA
Kataluniako Kontsumo Agentzia

60. artikulua.— 9/2004 Legea, Kataluniako Kontsumo Agentzia, sortzekoa

1. Aldatu egiten da Kataluniako Kontsumo Agentzia sortzeko abenduaren 24ko 9/2004 Legearen 7. artikulua, zeinak idazkera hau izango baitu:

«7. artikulua. Zuzendaritza-kontseilua.

1. Honako hauek dira zuzendaritza-kontseiluko kide:

a) Kontseiluburua.

b) Kontseiluburuordea.

c) Zuzendaria.

d) Kontseilukideak:

1) Ekonomian, nekazaritzako elikagaien ekoizpenean, osasun publikoan, garraioetan, etxebizitzan, merkataritzan, turismoan, energian, industria-segurtasunean eta hizkuntza-politikan eskumenak dituzten Generalitateko sailetako titularrek arlo horietan zuzendari nagusiaren gutxieneko maila organikoa duen ordezkari bat proposatu ahal izango dute.

88. artikulua.— 22/2010 Legea, Kataluniako Kontsumo Kodeari buruzkoa, aldatzea

4. 22/2010 Legeari artikulu bat gehitzen zaio, 333.-12 garrena, honako testu honekin:

«333.-12 artikulua. Zehapenen ordezko neurriak.

1. Kontsumitzaileen hizkuntza-eskubideen arloko arau-hausteen ondoriozko zehapen-ebazpenek zehapen ekonomikoaren ordezko neurriak aurreikus ditzakete.

2. Ordezko neurriek izan behar dute hizkuntza-eskubideekin lotutako hezkuntza-programak, jarduerak edo zerbitzuak egitea, betiere jardueraren sektorearekin eta arau-haustea egin den inguruabarrekin lotuta.

3. Ordezko neurria arau-haustearen erantzuleak edo erantzuleek eskatu behar dute, betiere zehapen-ebazpena administrazio-bidean irmo bihurtu baino lehen.

4. Ordezko neurria arau-haustea egin duen pertsona fisikoak edo pertsona fisikoek eskatu behar dute, euren borondatez, 334.1 artikuluan ezarritakoaren arabera. Erantzukizuna pertsona juridiko batena bada, haren ordezkaritza egiaztatzen duenak eskatu beharko du, eta pertsona juridiko arduradunarekin lan- edo kontratu-lotura duten pertsonek gauzatu beharko dute.

5. Ordezko neurria eskatzeko prozedura Gobernuaren dekretu bidez arautu behar da. Ordezko neurrien forma, iraupena eta edukia, arau-haustearen inguruabarren arabera arautu behar dira, hizkuntza-politikaren arloan eskumena duen sailaren agindu baten bidez».

8.4.12.90. 8/2022 Legea, ekainaren 9koa, unibertsitateaz kanpoko irakaskuntzan hizkuntza ofizialak erabiltzeari eta ikasteari buruzkoa[1299]

Kataluniako 1979ko Autonomia Estatutuak finkatu zuen Katalunian katalanaren eta gaztelaniaren ofizialtasun-araubidea, eta harrezkero irakaskuntza gizarte-kohesiorako eta hizkuntza-normalizaziorako funtsezko tresnatzat hartu da. Prozesu hori, hasieran, Kataluniako Hizkuntza Normalizazioari buruzko apirilaren 18ko 7/1983 Legeak kokatzen du; lege horrek, hitzaurrean, irakaskuntzaren helburutzat jartzen du bi hizkuntzak jakitea, eta II. tituluan ezartzen du katalana, hizkuntza propio gisa, hezkuntza-maila guztietako irakaskuntzakoa ere badela, eta irakaskuntzaren hizkuntza-araubidearen esparru orokorra finkatzen du. Urtarrilaren 7ko 1/1998 Legeak, Hizkuntza Politikari buruzkoak, aurrekoa lege-esparru gisa ordezten du, eta hitzaurrean honako hau azaltzen du: «Irakaskuntzari dagokionez, lege honek herritar guztiei bermatzen die bi hizkuntzen ezagutza osoa, eta, aldi berean, bermatzen du ikasleak ez direla talde desberdinetan diskriminatuko edo bereiziko hizkuntzagatik, 1983ko Legearen babesean aplikatutako hizkuntza-uztartzearen sistemari eutsiz eta Konstituzio Auzitegiaren jurisprudentziarekin bat etorriz»; era berean, III. kapituluan irakaskuntzaren hizkuntza-araubidea arautzen du.

1998an Hizkuntza Politikari buruzko Legea onetsi zenetik, zenbait aldaketa gertatu dira ingurumari juridikoan, sozialean, hezkuntzakoan eta teknologikoan, eta aldaketa horiek eragina dute irakaskuntzaren eremuko hizkuntzen kudeaketan.

Alde batetik, eta ikuspegi juridikotik, lehenik eta behin 2006ko Autonomia Estatutua onetsi dela adierazi behar da. Estatutu horrek 6.5 artikuluan Katalunian okzitanieraren ofizialtasuna zehazten du —aranés izena du Aranen—, betiere estatutuan bertan eta hizkuntza-normalizaziorako legeetan ezarrita dagoenaren arabera, eta 35. artikuluan irakaskuntzaren eremuko hizkuntza-eskubideak arautzen ditu. Legeria sektorialaren barruan, Hezkuntzari buruzko uztailaren 10eko 12/2009 Legeak, II. tituluan, Kataluniako hezkuntza-sistemaren hizkuntza-araubidea hedatzen du, eta ezartzen du ezen araubide hori zentroen hezkuntza-proiektuan zehaztu behar dela, haien autonomiaren adierazpen goren gisa, eta, zehazkiago, hizkuntza-proiektuan, lehenengoaren zati gisa. Lege horren ondoren, kontuan hartu behar dira oinarrizko legerian abenduaren 29ko 3/2020 Lege Organikoaren bidez sartutako aldaketak (3/2020 Lege Organikoa, abenduaren 29koa, Hezkuntzari buruzko maiatzaren 3ko 2/2006 Lege Organikoa aldatzen duena). Lege organiko horrek hezkuntza-proiektuaren bidez hezkuntza-administrazioen eta zentroen zeregina aipatzen du, irakaskuntzan erabilera bermatzeari eta bi hizkuntza ofizialetan hizkuntza-komunikaziorako konpetentzia lortzeari dagokienez, betiere curriculumaren eskumen-ikuspegi berriaren arabera, eta hezkuntza-sistema kontrolatzeko, ebaluatzeko eta hobetzeko tresnak aplikatzeari dagokionez, bai eta Konstituzio Auzitegiaren jurisprudentzia berrienari dagokionez ere. Azkenik, aipatzekoak dira Hizkuntza Erregional eta Gutxituen Europako Gutunaren esparruan hartutako konpromisoak (2001eko apirilaren 9an berronetsia), eta ordenamendu juridikoaren zati bat, bai 8. artikuluak katalanari eta okzitanierari hezkuntzan ematen dien babesari dagokionez, bai babes hori Estatuko hizkuntza ofizialaren ikaskuntzaren kaltetan ez izateko beharrizanari dagokionez, irakaskuntzan horren erabilera aipatu gabe.

Bestalde, gizarte-, hezkuntza- eta teknologia-aldaketek baldintzatzaile berriak ekarri dituzte, aurre egin beharreko erronkak planteatzen dituztenak. Lehenik eta behin, xxi. mendean izandako migrazio-fluxuek nabarmen aldatu dute irakaskuntzako zentroen osaera. Kataluniako ikasgeletako egungo ikasleek hasierako edo ohiko hizkuntzen aniztasun handia dute, eta horrek errealitate eleaniztun bihurtu ditu ikasgela asko. Bigarrenik, irakaskuntza-metodologia sakon berritu da, bai hizkuntza-irakaskuntzei dagokienez, bai metodo pedagogikoei dagokienez. Ikuspegi garaikideak atzean uzten ari dira irakaskuntza ikasgai estanko eta itxietan antolatutako jarduera gisa hartzen duen ikuskera tradizionala, konpetentzietan askoz gehiago datzan ikuspegi baten alde, zeinean edukiak eta trebetasunak konpetentzien eta zeharkako gaien eta arloen bidez eskuratzen diren. Hori bereziki nabarmena da hizkuntza-ikaskuntzetan, ikasleen ingurumari soziolinguistikoaren mende baitaude, eta zenbakizko parametroetan oinarritutako curriculum-antolakundeak gainditzen baitituzte eta ikuspegi holistikoak eta zeharkakoak eskatzen baitituzte. Azkenik, teknologia berriak hezkuntza-jardueretan ere gero eta gehiago agertzen ari direnez, testuliburuetan soilik oinarritutako irakaskuntzaren ideia zaharkitu egin da. Aldaketa horiek guztiak Kataluniako eskolak errealitate eleaniztun ez ezik heteroglosiko ere bihurtzen ari dira; izan ere, horietan, ikasleek hizkuntza bat baino gehiago erabiltzen dute askotan jarduera bera egiteko, eta, beraz, ezinbestekoa da hurbilketa holistiko bat egitea hizkuntzen tratamendurako, hezkuntza-eremuan gertatzen diren komunikazio- eta ikaskuntza-prozesuen esparruan.

Aurreko elementu juridiko, sozial, pedagogiko eta teknologiko horiek guztiek beharrezko egiten dute zentroen hezkuntza-proiektuaren esparrua osatzen duen unibertsitateaz kanpoko irakaskuntzari buruzko hizkuntza-araubide orokorra puntualki egokitzea, betiere derrigorrezko hezkuntza amaitzean eta unibertsitateaz kanpoko ondorengo ikasketetan ikasleek hizkuntza ofizialak ahoz eta idatziz menderatuko dituztela bermatzeko, Estatutuan eta legez ezarritako helburua denez gero. Egokitzapen horrek kontuan hartzen ditu, era berean, Kataluniako Hezkuntzari buruzko Legeak egindako aldaketak, betiere hezkuntza-sisteman hizkuntza ofizialen bat jakin gabe sartzen diren ikasleei dagokienez.

Kataluniako Generalitati dagokio, Autonomia Estatutuaren 143. artikuluaren arabera, hizkuntza propioaren arloko eskumen esklusiboa, Estatutuaren 131. artikuluak unibertsitate-irakaskuntzaren arloan aitortzen dizkion irakaskuntzari buruzko eskumenez gain, Estatu osoan balioa duen titulu akademiko edo profesional bat lortzera bideratutako unibertsitateaz kanpoko nahitaezko eta derrigorrezkoak ez diren irakaskuntzei dagokienez eta haur-hezkuntzako irakaskuntzei dagokienez.

1 artikulua.— Xedea

Lege honen xedea da unibertsitateaz kanpoko irakaskuntzan hizkuntza ofizialen erabilera eta ikaskuntza arautzea, irizpide pedagogikoen arabera.

2. artikulua.— Hizkuntza ofizialak erabili eta ikastea

1. Katalana, Kataluniako berezko hizkuntza den aldetik, hezkuntza-sistemako irakaskuntza-hizkuntza eta ikaskuntza-hizkuntza gisa erabili ohi den hizkuntza da, eta heldu berri diren ikasleak hartzeko ohikotasunez erabiltzen dena. Gaztelania zentro bakoitzeko hizkuntza-proiektuetan ezarritako moduan erabiltzen da, 2., 3. eta 4. apartatuetan ezarritako irizpideen arabera.

2. Katalanaren eta gaztelaniaren irakaskuntzak eta curriculum- eta hezkuntza-erabilerak bermatuta egon behar dute, eta presentzia egokia izan behar dute curriculumetan eta hezkuntza-proiektuetan, ikasle guztiek lor dezaten bi hizkuntza ofizialak ahoz eta idatziz menderatzea derrigorrezko hezkuntzaren amaieran.

3. Unibertsitateaz kanpoko irakaskuntzan hizkuntza ofizialen presentzia zehazteko, kontuan izan behar dira egoera soziolinguistiko orokorra, zentroena eta haien ingurunearena, hizkuntza-normalizazioaren helburuak eta hizkuntza, ahozkoa eta idatzizkoa ikasteko prozesuaren bilakaera, betiere hizkuntza-gaitasunak kontrolatzeko, ebaluatzeko eta hobetzeko tresnen arabera. Presentzia horren irismena soilik zehaztu behar da irizpide pedagogikoen arabera eta modu bereizian irakaskuntzako zentro bakoitzerako, eta ikuspegi global, integratzaile eta curriculum-zeharkakotik egin behar da, hezkuntza-espazio eta ikaskuntza-baliabide guztiak barne hartuta, baita baliabide digitalak ere.

4. Zentroen hizkuntza-proiektuek bat etorri behar dute lege honetan xedatutakoarekin eta hezkuntza-etapa desberdinetako curriculumaren antolamenduarekin, eta hezkuntzaren arloan eskumena duen sailak ezarritako irizpideen arabera egin behar dira; sail horrek egiaztatuko du irizpide horiek bat datozela indarrean dagoen araudiarekin.

Xedapen gehigarria.— Araneraren erabilera eta ikaskuntza Aranen

[1300]Arango hezkuntza-zentroetan, hizkuntza-proiektuek araneraren ikasketa eta curriculum- eta hezkuntza-erabilera bermatu behar dute, lurralde horretako berezko hizkuntza eta irakaskuntza-hizkuntza baita, aplikatzekoa den araudian ezarritakoaren arabera.

Azken xedapena.— Indarrean jartzea

Lege hau Kataluniako Generalitaten Aldizkari Ofizialean argitaratzen den egun berean jarriko da indarrean.

8.4.12.91. 9/2022 Legea, abenduaren 21ekoa, Zientziari buruzkoa[1301]

[…]

Zientzialariek eta teknikariek eraikuntza nazionalean eta Kataluniaren historian izan duten zeregina ez da hutsala izan. xvii. mendearen erdialdetik, aditu katalanek parte hartzen dute Europako adituen arteko komunikazio-sareetan, garai hartan letren errepublika esaten zitzaionaren inguruan. xviii. mendearen amaieran, Merkataritza Batzarrak hainbat eskola tekniko sortu zituen (nautika, merkataritza, ekonomia, politika, kimika, fisika, makineria, matematika, botanika eta nekazaritza, marrazketa eta hizkuntzak). Eskola horiek xix. mendearen erdialdera arte egon ziren martxan, 1851n inauguratutako Industria Eskola berriaren oinarri izan zirenean. […]

[…]

2. artikulua.— Helburu orokorrak

4. Kataluniako ondare zientifiko, kultural eta linguistikoa eta haren kanpo-proiekzioa areagotzea eta zabaltzea interes estrategikoko nazioarteko eremuetan.

5. artikulua.— Ikerketa-, garapen- eta berrikuntza-sistemako eragileak

1. Honako hauek dira ikerketa-, garapen- eta berrikuntza-sistemako eragileak, sor daitezkeenak alde batera utzi gabe:

o) Ikaskuntza Katalanen Institutua eta haren sozietate filialak, eta Kataluniako akademia zientifikoak, haiek garrantzitsuak baitira zientzia eta pentsamendu kritikoa sustatzeko eta hedatzeko. Institutuak goi-mailako ikerketa ere garatzen du giza zientziei aplikatutako metodologia historikoan, katalanaren azterketan, kodetzean eta garapenean, zientzia hizkuntza horretan lantzean eta Kataluniako kulturaren beste eremu batzuetan.

8.4.12.92. 3/2023 Legea, martxoaren 16koa, 2023rako neurri fiskalak, finantzarioak, administratiboak eta sektore publikoko neurriei buruzkoa[1302]

I. Neurri fiskalak

[…]

I. kapituluan, eta pertsona fisikoen errentaren gaineko zergari dagokionez, aldaketa teknikoak egin dira katalana eta okzitaniera sustatzen eta ikerketa sustatzen diharduten erakunde jakin batzuen alde egindako emariengatiko kenkarietan; [...]

II. TITULUA
Lagatako tributuak

I. KAPITULUA
Pertsona fisikoen errentaren gaineko zerga

19. artikulua.— Neurri Finantzarioei buruzko 21/2005 Legea aldatzea, pertsona fisikoen errentaren gaineko zergaren kuota autonomiko osoari dagokionez.

1. Aldaketa hauek izango ditu Neurri Finantzarioei buruzko abenduaren 29ko 21/2005 Legearen 14. artikuluaren 1. apartatuak; aldaketok 2023ko urtarrilaren 1etik aurrera izango dituzte ondorioak:

«1. Pertsona fisikoen errentaren gaineko zergaren kuota autonomiko osoan, zerga arautzen duen Estatuko legeak ezarritako kuota-kenkarien zenbateko osoaren gainean dagokion portzentaje-murrizketarekin batera, honako erakunde hauen alde egindako emariengatiko kenkari bat aplikatu ahal izango da: Ikaskuntza Katalanen Institutua, Ikaskuntza Arandarren Institutua-Okzitanieraren Arandar Akademia, irabazi-asmorik gabeko erakunde pribatuak, sindikatu- eta enpresa-antolakundeak edo katalana edo okzitaniera sustatzen duten lanbide-elkargoak edo zuzenbide publikoko beste korporazio batzuk. Egoera hori egiaztatuta geratzen da hizkuntza-politikaren arloan eskumena duen sailak egiten duen erakunde horien zentsuan sartzen dituenean halako erakundeak. Kenkariaren zenbatekoa emandako kopuruen % 15ekoa izango da, kuota oso autonomikoaren % 10eko gehieneko mugarekin».

XI. TITULUA
Hezkuntza-arloko administrazio-neurriak

48. artikulua.— Hezkuntzari buruzko 12/2009 Lege Orokorra aldatzea

Xedapen gehigarri bat, hogeita hamahirugarrena, eransten zaio Hezkuntzari buruzko uztailaren 10eko 12/2009 Legeari, testu honekin:

«Hogeita hamahirugarren xedapen gehigarria. Sailburu titularra gaitzea curriculum jakin batzuk ezartzeko.

Indarrean dagoen araudia eta 53.1 artikuluaren arabera curriculuma zehazteko Gobernuari dagozkion eskumenak alde batera utzi gabe, sailburu titularra gaitu egiten da, agindu baten bidez, honako curriculum hauek ezar ditzan:

b) Hizkuntza-eskola ofizialetako irakaskuntzen curriculuma».

8.4.12.93. 5/2023 Legea, apirilaren 5ekoa, Eskautismoa onartzeari buruzkoa[1303]

I

[…]

Ildo horretan, WOSMk gazteria- eta asoziazionismo-gaietan eskumenak dituzten administrazio demokratikoak bultzatzen ditu haiek egokitzat jotzen dituzten ekintzei ekiteko, betiere, beren ordenamendu juridikoen arabera, WOSMren nazioarteko onarpena duten lurralde-eremuko erakundeak antolakunde horren ikurrak eta terminologia erabiltzeko legitimatu bakarrak direla aitortzeko. Mundu osoko berrogeita hamar herrialdek baino gehiagok, hala nola Alemaniak, Belgikak, Danimarkak, Finlandiak, Frantziak, Irlandak, Portugalek eta Erresuma Batuak, dagoeneko antolatu dute onarpen-motaren bat beren administrazioen bitartez.

Lurralde bakoitzean lortutako onarpen-mota desberdina da bakoitzaren arauen arabera. Adibidez, Australian, eskauten elkarteak 1924ko lege bat du, 2016an eguneratua, zeinak babesten baititu elkartearen berezko terminologia eta uniformea; estatu federatuen mailan, onarpen-legeak daude Hegoaldeko Gales Berrian, 1928, Victorian, 1932, eta Queenslanden, 1975.

[…]

IV

Legeak bederatzi artikulu ditu, lau kapitulutan egituratuta. Lehenengoa xedapen orokorrei buruzkoa da, eta legearen xedea eta helburuak eta definizioak jasotzen ditu; bigarrenak, Kataluniako eskaut-mugimendua osatzen duten antolakundeen helburuak eta arau-esparrua; hirugarrenak, Generalitateko sistema instituzionalak eskaut-mugimenduari dagokionez izan behar duen jarduna; eta laugarrenak, mugimendu hori definitzen duten terminologia eta ikurren erabilera babesteko neurriak.

[…]

1. artikulua.— Xedea eta helburuak

1. Lege honen xedea hauxe da: eskaut-mugimenduaren arau-esparrua zehaztea, betiere Kataluniako Eskauten eta Neska Gidarien Federazioa onartuz eta mugimendu horren ezaugarri diren terminologia eta ikurrak erabiltzea babestuko duten mekanismoak ezarriz.

8. artikulua.— Terminologia

Kataluniako Eskauten eta Neska Gidarien Federazioa eta haren kide diren eskauten elkarte eta taldeak dira beren izenean eskaut, neska gidari, eskaut mutil, eskaut neska, gidari, neska gidari, eskaut, boy scout, eskaut-talde, eskaut eta gidarien talde, Kataluniako eskautak eta horien antzeko terminoak erabiltzeko onartutako erakunde bakarrak, hargatik eragotzi gabe Generalitateko elkarteen erregistroan inskribatuta dauden erakundeek eskuratutako eskubideak.

8.4.12.94. 6/2023 Legea, maiatzaren 3koa, zeinaren bidez aldatzen baita 8/2022 Legea, ekainaren 9koa, unibertsitateaz kanpoko irakaskuntzan hizkuntza ofizialak erabiltzeari eta ikasteari buruzkoa[1304]

Aran errealitate okzitaniarra da, nortasun propioa eta zenbait adierazmodu dituena, besteak beste, hizkuntza-identitatea, zeren Kataluniako Autonomia Estatutuak aranera jotzen baitu haren lurraldeko hizkuntza gisa. Berezitasun hori bereziki babesten da estatutuaren 11.2, 36.3 eta 94.1 artikuluetan ezarritako araubide juridiko bereziaren bidez. Estatutu-mandatu hori bete zen Okzitanierari, Aranen Aranera Denari, buruzko urriaren 1eko 35/2010 Legea eta Arango Araubide Bereziari buruzko otsailaren 5eko 1/2015 Legea onetsita.

35/2010 Legeak, lehenengo xedapen gehigarrian, ezartzen du ezen legeak estatutuaren oinarrizko garapenerako legearen izaera duela, eta, Arani dagokionez, estatutuaren 11. eta 94. artikuluetan aipatzen den lurralde horretako araubide berezian txertatzen dela. Era berean, aranerari dagokionez, 1.1 artikuluak zehazten du ezen lege horren xedea hauxe dela: Katalunian okzitaniera babestea, Aranen aranera izenekoa, lurralde horretako berezko hizkuntza den aldetik, eremu eta sektore guztietan, hizkuntza hori sustatzea, hedatzea eta ezagutzea, eta haren erabilera ofiziala arautzea. 13.1 artikuluak dioenez, Arango berezko hizkuntza den aldetik, aranera da Arango irakaskuntza-zentroetako ohiko irakaskuntza- eta ikaskuntza-hizkuntza, hezkuntzari buruzko araudi orokorrean ezarritakoaren arabera. 14.1 artikuluak xedatzen duenez, hezkuntzaren arloan eskumena duen administrazioak arautu eta antolatu behar du Arango berezko hizkuntzaren erabilera, Arango haur-irakaskuntzaren komunikazio-hizkuntza eta ohiko ikaskuntza-hizkuntza gisa, Generalitaten hezkuntza-araudi orokorraren esparruan. 14.2 artikuluak baiesten du ezen aranera komunikazio-hizkuntza eta ohiko ikaskuntza-hizkuntza gisa erabili behar dela Arango lehen eta bigarren hezkuntzan, Generalitaten hezkuntza-araudi orokorrarekin bat etorriz.

1/2015 Legeak hitzaurrean ezartzen du ezen okzitaniera, bere aldaera arandarrean, Arango berezko hizkuntza dela, eta arandar identitatea eratzen duten zutabeetako bat eta funtsezko ezaugarrietako bat dela, Okzitaniako nazio-egitatean kokatuta. Aranerak komunikazio-hizkuntza gisa duen ezaugarri bereizgarria, 35/2010 Legean deskribatua, 1/2015 Legean ere agertzen da. Zehazki, 8.1.c) artikuluak ezartzen du ezen Arango irakaskuntza-zentroetan komunikazio-hizkuntza eta ikaskuntza-hizkuntza gisa erabili ohi den hizkuntza dela.

Kataluniako hezkuntza-araudi orokorrak ere aitortzen du aranera dela komunikazio-hizkuntza eta ikaskuntza-hizkuntza. Zehazki, Hezkuntzari buruzko irailaren 10eko 12/2009 Legeak 11.1 artikuluan ezartzen du, arau orokor gisa, katalana, Kataluniako berezko hizkuntza den aldetik, hezkuntza-sistemako irakaskuntza-hizkuntza eta ikaskuntza-hizkuntza gisa erabili ohi den hizkuntza dela; gainera, aranera ere beren-beregi arautzen du. 17.1 artikuluak ezartzen du ezen okzitaniera, Aranen aranera deiturikoa, lurralde horretako berezko hizkuntza dela, estatutuaren 6.5 artikuluaren arabera, eta, beraz, Arango irakaskuntza-zentroetan erabili ohi den irakaskuntza- eta ikaskuntza-hizkuntza dela. Horrez gain, 17.2 artikuluak gehitzen du ezen 12/2009 Legearen II. tituluan Kataluniako irakaskuntzaren berezko hizkuntza gisa katalana aipatzen den guztietan, okzitanierara zabaltzen dela Arango hezkuntza-zentroetarako.

Duela gutxi onetsitako Kataluniako araudiak ere eragina du hizkuntzen erabileran unibertsitateaz kanpoko irakaskuntzan. Maiatzaren 30eko 6/2022 Lege-dekretuak, zioen azalpenean, hezkuntza-zentroetako hizkuntza-proiektuaren garrantzia nabarmentzen du, eskolako hizkuntza-ereduaren elementu nagusitzat hartzeraino, eta, gainera, 12/2009 Legearen 14. artikuluan ezarritakoa jasotzen du; izan ere, artikulu horren arabera, zentro publikoek eta funts publikoen sostengua duten zentro pribatuek, hezkuntza-proiektuaren barruan, hizkuntza-proiektu bat egin behar dute, zentroan hizkuntzak zelan landu behar diren zehazteko. Hori guztia kontuan hartuta, lege-dekretu horren helburua hauxe da: hezkuntza-zentro publikoetako eta funts publikoen sostengua duten zentro pribatuetako hizkuntza-proiektuak egin, onetsi, baliozkotu eta berrikusteko irizpideak finkatzea, betiere zentro bakoitzeko irakaskuntzaren antolaketari eta hizkuntza ofizialen erabilerari buruzko gaiak ezartzeko. Irizpide horiek arautzean, Aranen berezitasuna hartzen da kontuan hizkuntzaren ikuspegitik, eta berezitasun hori 3.3 artikuluan eta hirugarren xedapen gehigarrian aipatzen da; izan ere, xedapen horrek ezartzen du ezen Arango lurraldean hizkuntza-proiektuek kontuan hartu behar dutela aranera, Arango berezko komunikazio-hizkuntza gisa eta hango hezkuntza-zentroetan komunikazio-hizkuntza eta ohiko ikaskuntza-hizkuntza gisa, betiere araudi erregulatzailearen arabera. Araneraren tratamendua, beraz, guztiz bat dator Aranen, okzitanieraren eta hezkuntzaren araubide bereziko legeekin: aranera Arango lurraldean berezko hizkuntza gisa hartzen da, eta, atxikimenduz, komunikazio-hizkuntza eta ohiko ikaskuntza-hizkuntza gisa hango hezkuntza-zentroetan.

Kataluniako Parlamentuak 8/2022 Legea, ekainaren 9koa, unibertsitateaz kanpoko irakaskuntzan hizkuntza ofizialak erabiltzeari eta ikasteari buruzkoa onetsi zuen. Lege beraren 2.1 artikuluak xedatzen du ezen katalana, Kataluniako berezko hizkuntza den aldetik, hezkuntza-sistemako irakaskuntza-hizkuntza eta ikaskuntza-hizkuntza gisa erabili ohi den hizkuntza dela, eta heldu berri diren ikasleak hartzeko ohikotasunez erabiltzen dena dela. 8/2022 Legeak ere Arango hizkuntza-berezitasuna hartzen du kontuan, eta, beraz, xedapen gehigarri bakarrean zehazten du ezen Arango hezkuntza-zentroetan, hizkuntza-proiektuek araneraren ikasketa eta curriculum- eta hezkuntza-erabilera bermatu behar dutela, lurralde horretako berezko hizkuntza baita, aplikatzekoa den araudian ezarritakoaren arabera. Hala ere, 8/2022 Legetik ondorioztatzen diren araneraren ezaugarri bereizgarriak ez datoz bat, zati batean, aurreko paragrafoetan aipatutako araudiarekin, ez eta 6/2022 Lege-dekretuarekin ere. Lege horrek ez du espresuki aitortzen aranera komunikazio-hizkuntza eta Arango hezkuntza-zentroetako irakaskuntzan ohiko ikaskuntza denik, lege horrek ez baitu esplizituki adierazten aztertu den Kataluniako legeriak araneraren berezko hizkuntzaren izaeraren eta irakaskuntza-eremuan duen komunikazio-hizkuntzaren eta ohiko ikaskuntzaren artean ezartzen duen lotura tradizionala.

Hori dela eta, segurtasun juridikoa bermatzeko eta aranerak Arango hezkuntza-zentroetan komunikazio-hizkuntza eta ohiko ikaskuntza-hizkuntza gisa irauteari buruzko interpretazio okerrak saihesteko, beharrezkotzat jotzen da 8/2022 Legea aldatzea, araneraren erabilera eta ikaskuntza berariaz aipatuz unibertsitateaz kanpoko irakaskuntzan.

Artikulu bakarra.— 8/2022 Legearen xedapen gehigarria aldatzea

Aldatu egiten da ekainaren 9ko 8/2022 Legearen xedapen gehigarria; izan ere, lege horren bidez, unibertsitateaz kanpoko irakaskuntzan hizkuntza ofizialak erabiltzeari eta ikasteari buruzkoa onetsi zen; honelaxe geratzen da idatzita:

«Arango hezkuntza-zentroetan, hizkuntza-proiektuek araneraren ikasketa eta curriculum- eta hezkuntza-erabilera bermatu behar dute, lurralde horretako berezko hizkuntza eta irakaskuntza-hizkuntza baita, aplikatzekoa den araudian ezarritakoaren arabera».

Azken xedapenetako lehenengoa.— Ekonomia- eta aurrekontu-ondorioak

Generalitaten aurrekontuen kontura gastuak egitea edo diru-sarrerak gutxitzea dakarten manuek ondorioak izango dituzte lege hau indarrean jarri eta hurrengo aurrekontu-ekitaldiari dagokion aurrekontu-legea indarrean jartzen denetik aurrera.

8.4.12.95. 11/2023 Legea, abenduaren 27koa, Asoziazionismoa sustatzekoa[1305]

3. artikulua.— Definizioak

Lege honetan xedatutakoaren ondorioetarako, honako definizio hauek ematen dira:

a) Asoziazionismoa: fenomeno sozial bat da, zeinaren bidez pertsonek beren borondatez erabakitzen duten elkartzea helburu erkide batzuk lortzeko, irabazi-asmorik gabekoak eta erkidegoaren indartzean eta giza eskubideen errespetuan oinarrituak, betiere parte-hartze demokratikoaren eta konpromisoaren bidez.

b) Asoziazionismoa sustatzea: alde batetik, administrazio publikoek elkarteen, federazioen eta konfederazioen —eta, lege honek zehazten dituen kasuetan, herritarren plataformen, gizarte-taldeen, fundazioen eta irabazi-asmorik gabeko gainerako erakundeen— jarduera babestu eta sustatzea, betiere, babes eta sustapen horiek erkidegoa indartzean eta giza eskubideak errespetatzean oinarritzen dira, erakunde haien guztien kideen parte-hartzearen eta konpromisoaren bitartez; beste alde batetik, administrazio publikoek elkarteak sor ditzaten sustatzea, betiere erkidegoa indartzeko konpromisoa hartu duten herritarren nahiak bideratzeko; eta, azkenik, elkarteen printzipio eta balio berberak partekatzen dituzten herritarren plataformei eta gizarte-taldeei laguntza ematea, eta erakunde horiek aitortzea ere.

c) Erkidegoa indartzea: onura kolektiboa, zeina lortzen baita elkarteen —eta lege honek zehazten dituen kasuetan, fundazioen, herritarren plataformen eta gizarte-taldeen— ekintza, programa eta proiektuen bitartez; ekintza, programa eta proiektuok onura kolektiboa jadetsi behar dute eta behar den modukoak izan behar dute sinergiak sortzeko, eta erabilgarriak eta baliotsuak izan behar dute transformazioak lortzeko gizartearentzat arlo hauetan: gizarte-arloan; osasunean; familientzako laguntzan; hezkuntza-asoziazionismoan; aisialdian; kulturan; kirolean; justizia orokorrean; giza eskubideen sustapenean, eta bakearen eta lankidetzaren sustapenean; nazioarteko boluntariotzan; ingurumenaren defentsan; genero-berdintasunean, eta identitatearen eta sexu-orientazioaren errespetuan; gazterian; adinekoengan; baldintza sozioekonomikoen eta gizarte-kohesioaren hobekuntzan; erkidego- eta auzo-dimentsioetan; ateneo-mugimenduetan; animalien babesean edo beste edozein eremutan, betiere lege honen helburuak bermatu eta lortzeko.

d) Herritarren plataformak: pertsonen elkartzeak, zeinek ez baitute nortasun juridikorik, eta ez baitaude Generalitateko ezein erregistro ofizialetan inskribatuta, asoziazionismoaren balioak eta printzipioak partekatzen dituztelarik.

e) Gizarte-taldeak: toki-eremuko pertsonen elkartzeak, zeinak sustraituta baitaude Kataluniako lurraldean, nortasun juridikorik ez dutelarik, Generalitateko ezein erregistro ofizialetan inskribatuta ez baitaude, eta, hurbiltasunetik, toki-mailan aldaketak eragin nahi baitituzte.

5. artikulua.— Erakunde hartzaileen betekizun orokorrak

1. 2.2 artikuluan aipatzen diren erakundeek, lege honetan ezarritako sustapen-neurrien hartzaile izateko, honako betekizun orokor hauek bete behar dituzte, eta haien erantzukizunaren mendean adierazi behar dute betekizunok betetzen dituztela, hargatik eragotzi gabe sustapen-neurri jakin batzuk iristeko edo neurriok baliatzeko ezartzen diren betekizun espezifikoak betetzeko betebeharra:

b) Asoziazionismoaren printzipio eta balio hauen arabera jokatzea:

8) Komunikazio inklusiboa, betiere hizkuntzaren erabilera ez-sexista eta ez-LGBTI-fobikoa eginez, eta diskriminatzaileak edo estereotipatuak ez diren irudiak eta mezuak erabiliz.

10) Katalanaren hizkuntza-normalizazioa sustatzea.

3. atala
Parte-hartzea sustatzeko neurriak

11. artikulua.— Printzipio orokorrak

1. Administrazio publikoek erkidegoa indartzeko helburua duten elkarteen parte-hartzea bultzatzeko aplikatu behar dituzten neurriek printzipio hauek izan behar dituzte oinarri:

g) Hizkuntza-aniztasuna babestu beharreko aberastasun unibertsal gisa defendatzea, betiere katalana harrerarako eta gizarte-kohesiorako tresna gisa hartuta, eta hizkuntza propioa gutxitua dagoen testuinguru eleaniztun batean.

4. atala
Laguntza-neurriak

14. artikulua.— Laguntza-neurrien printzipio orokorrak eta tipologia

2. Administrazio publikoek laguntza-neurri hauek aplika diezazkiekete erkidegoa indartzeko helburua duten elkarteei:

f) Elkarteekin lotutako pertsonentzako prestakuntza-ekintzak eta pertsonoi prestakuntzan laguntzak emateko ekintzak; elkarte-oinarriko prestakuntza lehenestea; asoziazionismoaren balioetan prestatzea, eta gizarte-kohesioari lotutako hizkuntza-kontzientzian prestatzea.

17. artikulua.— Laguntza ekonomikoa eta finantzaketa publikoa

6. Administrazio publikoek elkarteei zuzendutako dirulaguntzak norgehiagoka-araubidean emateko prozedurek betekizun hauek bete behar dituzte:

b) Prozeduretarako irispidea erraztuko duen hizkera hurbila eta ulergarria erabiltzea.

20. artikulua.— Prestakuntza-ekintzak eta prestakuntzari laguntzeko ekintzak

6. Administrazio publikoek irizpide hauen arabera antolatu behar dituzte prestakuntza-ekintzak:

j) Hizkuntza-kontzientzia.