Hizkuntza-zuzenbidea. Testu-bilduma euskaraz

Andres Urrutia
Santiago Larrazabal
Gotzon Lobera

Hizkuntza-zuzenbidea. Testu-bilduma euskaraz (2. argitaraldi berrikusi eta emendatua) lanak berrikuntza garrantzitsuak ekarri zituen Euskaltzaindiak 2007an argitaratutako Hizkuntza-zuzenbidearekin alderatuz gero. Aldaketa nagusiak testuen kopuruari eta argitalpenaren beraren formatuari zegozkion.

Euskaltzaindiak 2019an Baluarten egindako aurkezpenean hitza eman zuen argitalpen hura aldian-aldian berrituko zuela. Horrela, 3. argitalpen berrikusi eta emendatu honen bitartez jarraipena eman nahi izan zaio 2007an hasitako bideari.

Argitalpen honen bereizgarri nagusiak hedadura geografikoari, edukiari, denbora-eremuari, antolaketari eta testuen kopuruari dagozkie.

1. Hedadura geografikoa

Arlo honetako berrikuntzarik garrantzitsuena Espainiako Erresumaren atalari dagokio. Izan ere, 2019ko 1. edizio digitalean Espainiako Erresumako Gorteek, Eusko Legebiltzarrak eta Nafarroako Parlamentuak hizkuntza-zuzenbidearen inguruan onetsitako testuak argitaratu ziren. Oraingo 2. argitaraldi elektroniko honetan, berriz, Espainiako Erresumako gainerako autonomia-erkidegoetako parlamentuen legeak ere sartu dira, legeok hizkuntza-eskubideak aldez edo moldez ukitzen dituztenean.

2. Edukia

Alde batetik, hizkuntza-eskubideen alderdi pertsonala arautzen duten legeak sartu dira, hizkuntza-eskubide kolektiboak arautzen dituztenez gainera. Ildo horretan, esan beharra dago hizkuntza-eskubideak pertsonaren beraren eskubide gisa arautzen direla herrialde, autonomia-erkidego eta erregio elebakarretan ere.

Beste alde batetik, hizkuntza-eskubideak xede-eskubide dira batzuetan, baina tresna-eskubide ere badira besteetan; horrela, hizkuntza-eskubideak beste eskubide batzuk babesteko lanabes dira (giza duintasuna, kontsumitzaile-izaera…).

Hirugarrenik, estatuaren, autonomia-erkidegoen eta erregioen testu instituzionalak ekarri dira argitalpen honetara, testu horien araudiak hizkuntza-eskubideak ukitzen dituztenean (HABEren legea, esaterako).

Laugarrenik, hizkuntza-zuzenbideaz ateko lege-testuak eta nazioarteko hitzarmenak sartu dira aldez edo moldez gizabanakoen hizkuntza-eskubideak ukitzen dituztenean.

Azkenik, gaztelaniazko eta frantsesezko testu elebakarrak euskaratu egin dira.

3. Denbora-eremua

Argitalpen elektroniko honen beste ezaugarri bat denboraren eremuari dagokio. Izan ere, ez dira 2019tik aurrerako testu berriak bakarrik sartu, ezpada lehenagoko testuak ere sartu dira, hizkuntza-eskubideek, haien zuzeneko gai izan ez arren, testu horien eremu subjektiboko pertsonak ukitzen dituztenean. Horrela, berbarako, Frantziako Errepublikako 1924ko lege bi ekarri dira, Lehen Mundu Gerra amaitu ostean Frantziak hartutako lurralde batzuetan legeria zibil frantsesa eta merkataritza-arloko lege frantsesak indarrean jarri zituztenak.

4. Antolaketa

Modu desberdinean antolatu dira Espainiako Erresumako testuak eta Frantziako Errepublikakoak. Lehenengoaren kasuan, hurrenkera kronologiko hutsa erabili da; bigarrenarenean, ostera, alde batetik kodeak antolatu dira epigrafe baten barruan hurrenkera alfabetikoari jarraituz (Kodeak), eta legeek, beste epigrafe batera bilduek, hurrenkera kronologikoari jarraitzen diote (Gainerako lege-testuak).

5. Testuen kopurua

Berau da 2019ko argitaralditik honako aldaketarik ikusgarriena. Irakurlea aldaketa honen izariaz kontura dadin, jarraian emango ditugu zenbakiak, argitaraldi biak elkarrekin erkatuz:

Lehenengoz, Europar Batasunaren atalean testu bi gehiago sartu dira, eta 14 testutik 16ra igaro da. Testu biok Europako Kontseiluko Batzar Parlamentarioari dagozkio.

Bigarren, Espainiako Erresumako Gorteei dagokienez, berriz, testu batetik 84 testura pasatu gara.

Hirugarren, Euskal Autonomia Erkidegoaren testuak 26tik 69ra igaro dira, 43 testu gehituz.

Laugarren, Nafarroako Foru Komunitatean testuak 3tik 35era pasatu dira, 32 testu erantsiz.

Bosgarren, Espainiako Erresumako gainerako autonomia-erkidegoak dira, zalantza barik, aipagarrienak. Egin-eginean ere, 2019ko argitaraldian ez zen eremu horretako testurik sartu, eta oraingoan, berriz, 470 lege-testu sartu dira.

Azkenik, Frantziako Errepublikaren lege-testuak 8tik 99ra igaro dira; testu horietatik, berriz, 37 kodeak dira, eta beste 62ak legeak.

Laburbilduz, 2019ko argitaraldian 94 testu jasotzen ziren bitartean, argitaldari elektroniko honetan 786 testu jaso dira. Hau da, 692 testu berri erantsi dira argitalpen honetan.

Irakurlea errazago kontura dadin aldaketa honekin, beste datu hauek emango ditugu paperezko edizioa egin balitz bezala. Horretarako, ondoko lauki hau erantsiko dugu:

Itema (2021-09-30)	HZ2 (2019)	HZ3 (2021)
Orrialdeak	199	1.714
Hitzak	40.488	310.484
Karaktereak tarte barik	316.786	2.483.082
Karaktereak tarteekin	355.136	2.775.337
Lerroaldeak	2.239	19.274
Lerroak	5.954	50.332
Oin-oharrak	109	935

***

Euskararen estandarizazio eta batasunaren ikuspegitik, 2019ko argitaraldirako erabilitako irizpide eta oinarri berberak ezarri dira oraingo argitaraldi elektroniko honetan ere, ordutik hona hartutako erabakien ondoriozko aldaketak sartuz.

Gauza bera esan daiteke terminologiari dagokionez. Izan ere, ahalegina egin dugu bertsio guztietan terminologia bera erabiltzeko. Areago, 1980ko hamarkadako testuak eguneratu egin dira morfologiaren, joskeraren eta terminologiaren ikuspegitik.

Aurreko argitaraldietan (2007koan eta 2019koan) egin zen moduan, oraingo argitalpenean ere Itzultzaile Zerbitzu Ofizialak Administrazio Publikoko langileentzat emandako irizpideak hartu dira kontuan.

Argitaraldi honek hiru formatu ditu: argitalpen digitala, ePub formatua eta PDF formatua (azken formatu biotan argitalpen osoa eskura daiteke).

2019ko edizioan egin zen bezala, bilaketa zabalak egin daitezke bigarren argitaraldi digital honetan, bai eta bilaketa murriztuak ere, eta, gainera, bilaketen emaitzak batera agerrarazi. Eginkizun hori erraztu eta zehatzago egin ahal izateko, 35.702 bilatzaile gordin landu dira.

Argitalpen hau, zuzenbidearen edukiari dagokionez, 2021eko irailaren 30ean itxi da.