113 emaitza goi bilaketarentzat - [1 - 100] bistaratzen.

goi
1 iz. Edozein gauzaren barrenean, lurretik urrutien dagoen aldea. Ik. gain1 1. Anton. behe. Berea da zerua, lurra ere berea, berarena guztia, goia eta behea. Eskailera bat, oina lurrean eta goia zeruan zituena.
2 iz. (Leku atzizkiekin, singularrean). Ik. gora. Goian zegoen, bere gelan. Goitik datorrena. Goitiko mintzo bat. Etxearen goiko leihoan (Ik. goiko). || Lehen goi samar ginenak azkar goaz behera. || Goi-goitik jausirik. Goi-goian dago. Goi-goiko mailan.
3 iz. Gailurra. Alpeetako goi hozkirrietara.
4 iz. Zerua. (Singularrean nahiz pluralean). Zenbat izar eder goi zabaletan! Goi urdinari so. Lurreko abere eta goietako hegaztiak. Aintza Jainkoari goietan. Han goian ikusi arte. Goian bego.
5 iz. (Hitz elkarketaren lehen osagai bezala, hainbatetan, 'jainkozko, naturaz gaindiko' esanahiaz). Goi bizitza. Kristautasunaren muina goi maitasuna da. Goi ondasunak.
6 adj. Garaia. Ik. goien. Zeru goia. Izadia eta giza bizitza izaki goi batengandik zintzilik bezala daudela. Gauza goiago eta miragarriagoetarako eginak gara. Zeru goietan.

Aztergaia: goi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1992-08-27 Lantaldeak besterik gabe onartua
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:01

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS: goi(-)maila, goi(-)nafarrera

Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: goi(-)agerpen, goia jo, goian behean , goi(-)arnasa , goi(-)haga , goi(-)hats , goiko alde , Goiko Jaun , goikoz behera , goi(-)mailako , goi-min , goitik behera .

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E409]: AS gisa gehituz: goiak hartu.

 - [E210]: Azpisarrerak (berriak): goia hartu (dio, ‘menderatu, kontrolatu’), goiak eta beheak jo (‘sutan jarri, haserre hitz egin’, esaterako: ‘hor dator hori goiak eta beheak jotzen, zarata baten’).

 - Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): Forma berririk ez da orain erantsiko (lantaldeak proposatuak, berriz, jaso egingo dira, abisu-oharra soilduz; gainera, beste bi azpisarrera erantsiko dira: goi-lautada eta goi-ordoki).

goi agerkunde, goi-agerkunde
iz. Errebelazioa.
goi agerpen, goi-agerpen
iz. Errebelazioa, agerpena.
goi arnasa, goi-arnasa
iz. Inspirazioa. Ik. goiargi. Minervaren kuttunek berezko duten goi arnasa.
goi bilera, goi-bilera
iz. Munduko agintari nagusien bilera, garrantzi handiko gaiak eztabaidatzeko egiten dena. Ik. gailur 4. Adierazpen horiek Moskun egiten ari diren Klima Aldaketari Buruzko Goi Bileran egin dituzte. Madril aukeratu zuten nazioarteko goi bilera egiteko, 1991ko urrian.
goi denboraldi, goi-denboraldi
iz. Turismo-jarduera altueneko garaia. Eguneko forfaitak 28 euro balio du goi-denboraldian eta 19,5 euro behe-denboraldian. Kanpin horiek goi denboraldian dituzten tarifak ere aztertu dituzte.

Aztergaia: goi-denboraldi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: EHL 2022-06-07 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

behe(-)denboraldi aztertzean proposatua.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa goi eta denboraldi sarreretan.

goi eta behe
1 adb. Goitik behera, alde guztietatik. Irauli nuen etxe guztia, goi eta behe. Italia goi eta behe ezagutzeko.
2 adb. Euriaz eta kidekoez mintzatuz, gogotik. Bota zuen euria goi eta behe.

Aztergaia: goi eta behe

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH:AS 2018-05-15 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GOI ETA BEHE Con insistencia, con fuerza. Cf. Lar SAgust 14: Zu [izan] nere goi eta be, zu nere eskui ta ezker. Oneek zituban esaten, / goi ta be erabilten. Mg PAb 99. Izadiaren indarrak mukuru zirauen, goi ta bee. Erkiag Arran 96. Por todos los lados; de arriba abajo, completamente. Artu [imajiña], ta egon zan goi ta be begira. VMg 32. Goi eta be eraso zion. Arr May 187. Irauli neban [etxe] guztia goi ta be. Or Tormes 75. v. tbn. Enb 168. Italia goi ta be ezagutzeko. Etxde JJ 239. Ortarakoxeko emakume baita goi ta be. Ib. 137. Bildur-ikara batek astindu zion gorputza goi ta be. Ib. 157

adib: atze1 1 iz. Edozein gauzatan, aurreko alderdiaren edo alde nagusiaren kontrako aldea. Armairuaren atze, gain, azpi eta barrenak aztertu nituen. Gauzak aurretik eta atzetik begiratu behar dira; atzeak ere baditu zer ikusiak. Aurreak erakusten du atzea nola dantzatu. Zu zara nire aurre eta atze, nire goi eta behe.

goi eta behe 18: Deia (“Duchampek hasitako iraultza eta pop arteak erabat zabaldu zuen goi eta behe kulturaren muga lausoetan mugituz”), Berria 11 (“Denda osoa, goi eta behe, liburuz gainezka zegoen, liburu-metak bazter guztietan”), EiTB (“Bebek gorputza dantzatu behar du, goi eta behe”), Jakin (“Picassoren koadroan hirukia baldin bada konposizioaren ardatza, Zumetarenean zerumuga irregular bat da koadroa bitan zatitzen duena, goi eta behe”), Argia 2 (“Eguzkiak eta haizeek erretzeko arriskuari aurre egiteko hostoak, goi eta behe, iletsuak dira, bilo mehezko ilaun trinko batek estaltzen ditu”), Erlea 2 (“Denda osoa, goi eta behe, liburuz gainezka zegoen, liburu-metak bazter guztietan”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

goi eta behe 10: Berria 3 (“Ezker eskuin, goi eta behe bete zuen publikoak atzokoan Kursaala”), Anjel Lertxundi 3 (“Euria goi eta behe, baina euri asko egin arren, zerutik ez da euria baizen erortzen”), Xabier Amuriza (“Begira, azkenik, goi eta behe besarkaturik, lur osoa hartzen duen zeru horri: dena bere baitatik ugaltzen eta desegindakoan berrizhartzen badu, batzuek diotenez, bera ere gorputz jaiokor eta hilkorrez eginda dago dena”), Aitor Arana (“Orain bai nengoela ongi hartuta: goi eta behe!”), Juan Garzia (“Izan ere, zoritxarreko herria dun hau; goi eta behe zoritxarra dariona”), Pello Zabala (“Goi eta behe, bi erpinak bateratuz, irailak berekiko gorde duen hotz-beroen batez bestekoa atsegina da, mahuka hutsean lasai ibiltzeko modukoa, nahiz eta goizetik jertsetxo bat edo jaka xare bat ondo datorkeen”).

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da goi sarreran.

goi haga, goi-haga
iz. Teilatuaren zurajean, gapirioak gainean botatzeko jartzen diren hagetako bakoitza. Ik. petral2 1.
goi hats, goi-hats
iz. Goi arnasa, inspirazioa.
goi hodei, goi-hodei
iz. pl. meteorol. 7.000 metrotik 13.000 metrorako garaieran eratzen diren hodeiak. Zerua ez da erabat oskarbi egongo, baina goi-hodeiak baino ez direnez izango, giroa argia eta eguzkitsua izango da.
goi kargu, goi-kargu
iz. Gobernuan, erakundeetan eta enpresa handietan, erantzukizun eta aginte handiko kargua. Biok izan ditugu, gainera, goi karguak unibertsitateko administrazioan.

Aztergaia: goi-kargu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z7:HBL 2014-09-09 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak

LBeh (2014-04-03): goi-kargu 68: Elhuyar (adib.: “Bestalde, askotan NASAko goi-karguak eta astronautak bidaltzen zituzten fabrika bisitatzera”), Berria 12 (adib.: “Baina baita Eusko Jaurlaritzako giltzarri diren alorretan euskararekiko inolako sentiberatasunik ez duten goi-kargu politikoak izendatzea ere”), EiTB 40 (adib.: “Gaur auziaren ikerketaren buruak bere txostena berretsi egin du eta Victor Garcia Hidalgo Poliziaren zuzendari ohia eta poliziaren bi goi-kargu deklaratzera deitu ditu, abisua ematea leporatuta”), Jakin 3 (adib.: “Administrazio guztietako lan-atal guztiek egon beharko dute planen eraginpean, eta arduradun politikoak eta goi-karguak izango dira lehen mailako erantzuleak”), Argia 11 (adib.: “Ez da erraza izango goi-kargu horietan ibiltzea, baina geroz eta konbentzituago nago ardura horiek pertsona usteldu egiten dutela”), DiarioVasco (“Suriorekin batera, ETBko bi goi-kargu jardun ziren”); goi kargu 194: Deia, Berria 136, EiTB 32, Argia 21, DiarioVasco 4.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: goi(-)kargu 83: Berria 70 (adib.: “Armadako goi karguak errudun, zeharka bada ere”"), Herria 2 (adib.: “Nafar gobernuko agintarietaz gain, Aita Sainduaren ordezkari eta elizaren goi karguak bilduak zituenak...”), Asisko Frantzizko 2 (adib.: “ez diet utziko beste goi-kargurik lortzen”), Iñaki Mendiguren (“Gobernuko goi-karguak Ingalaterratik izendatuta betetzen ziren”), Edorta Jimenez (“Fededun bilakatu da Alderdi Komunistako goi-kargu baten semea den hau”), Xabier Olarra (“Eliza kristauko goi karguen egoitzari jauregi esaten zaio”), Joan Mari Irigoien (“goi-kargu militarrek“), Juan Cruz Igerabide (“Eusko Jaurlaritzako goi-kargua”), Pello Salaburu (“Biok izan ditugu, gainera, goi karguak unibertsitateko administrazioan, batek errektore bezala, eta errektoreorde gisa besteak”), Alberto Ladron Arana (“SSak nazi alderdiko goi karguak zaintzeko sortu ziren, 25ean”), Joxemari Iturralde (“Telefónica konpainian izango zuen goi kargu berriaren profila zehazten zuten”), Iñaki Heras (“hainbat goi-kargu ezagunek inolako lotsarik gabe erakutsi duten legez”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: kupula 2* e. goi kargudunak // exekutibo 1. Enpresa bateko goi karguduna.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es alto cargo [puesto] / fr haut (responsable, fonctionnaire...): Elhuyar: goi-kargu [puesto]; goi-kargudun [persona] / Nolaerran: - / Zehazki: goi-kargudun [persona] / Labayru: - / Adorez5000: goi kargudun, goi kargu [persona].

Bestelakoak
Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

Lantaldeak proposatua du (2013-10-08) goi-kargudun kargudun sarrerako azpisarrera gisa.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta erabilia.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa onartzekoa goi sarreran.

goi kargudun, goi-kargudun
iz. Goi kargu bat duen pertsona. Gobernuko hainbat goi kargudun finantza arloan jardundakoak dira.

Aztergaia: goi-kargudun

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z6:LBeh 2013-10-08 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak

LBeh (2013-06-10): goi-kargudun 101: Deia (“administrazio eta haren baitako enpresetan goi-kargudunen kopurua murriztu du”), Berria (“Baina AHTan inbertsio nagusiak makineria, obren segurtasuna eta goi-kargudunen soldatak ordaintzera bideratzen dira”), EiTB 97 (adib.: “Espainiako eta Frantziako gobernuetako goi-kargudunen telefonoak”), Argia 2 (adib.: “Udaletan, aldundietan, gobernuetan, unibertsitateetan, sindikatuetan eta enpresetan patriarkatua kudeatuko duten goi-kargudun emakumeak behar ditu”); goi kargudun 115: Berria 82 (adib.: “Badirudi, ordea, armadako goi kargudun guztiak ez daudela Paochindak agindutakoarekin ados”), EiTB 32 (adib.: “Cubillas Hugo Chavezen goi kargudun izan den emakume venezuelar batekin ezkondu zen eta Venezuelako hiritartasuna du”), Argia (adib.: “Salcines Nekazaritza Ministerioko goi karguduna zen 1997an”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: goi(-)kargudun 17: Berria 13 (adib.: “Al Kaedako zenbait goi kargudunek Afganistanen operazioak prestatzen, agintzen eta zuzentzen dituzte”), Urtzi Urrutikoetxea 2 (adib.: “zaintza-taldeko makiladun goi-kargudunei lanari ekiteko dei egiten die”), Itxaro Borda (“Goi kargudunen ordenak, zehatzak eta berehalakoak izan arren, komisarioari iruditzen zitzaion frankotan ez zela herensuge horren menderatzera helduko”), Matias Mugica (“Zilar koloreko ile mototsak, masailbizar zuri artoski orraztuek, errespetua sortzen zuten eta ebanozko makila meheak, zeinaren zilarrezko eskutokiak ile-bizarretako gai beraz egina zirudien, Tsarraren jauregiko goi kargudun aurpegi-ilun baten itxura ematen zion”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: exekutibo 1. Enpresa bateko goi karguduna; kupula 2* e. goi kargudunak.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu egokia da, beste gabe onartzekoa

Eratorri-konposatu egokia da, beste gabe onartzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azpisarrera gisa sartzekoa kargudun sarreran.

goi maila, goi-maila
iz. Goiko maila. Goi mailan ageri da Xenpelar bertsolarien artean.

Aztergaia: goi maila

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [K201]: "Bai, eta zergatik goi-mailako nahitaez?" (2006-04-11)

goi mailako, goi-mailako
adj. Goi mailako andrea. Goi mailako antzerkia. Haren ama ere goi mailako kirolaria izan zen.
goi mendi, goi-mendi
iz. Garaiera handiko mendia. Gaztea izanagatik, goi mendian zaildutako mendizalea zen. Goi mendian trebatzeko ikastaroa. Goi mendietan neguan ohikoak izaten dira elurteak.

Aztergaia: goi-mendi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4B:EEBS:014 2003-04-08 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z7:HBL 2014-09-09 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

goi-mendi 1, Iratz ("Orduan biak sutan goi-mendi huntarik Denen pizterat gare orroaz jautsiko").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

goi(-)mendi (eta goimendi) 14: Elhuyar 2 ("Gure mendiek behar adinako altituderik ez dutelako, goimenditako espezie gehienak ez ditugu hemen", "goimenditara igo ziren"), I. Aizpuru ("gure herrian erdialdeko eta goi-mendiko espezie bezala portatzen da"), Lantziri ("Beste oroitarriak, goimendiko ibar bateko larreetan lerrokaturik daude"), DNoticias 1995 5 (adib.: "Zigor Arteagak goi mendiko ekosistemaz hitzegin zuen NUPen [...] Goi mendiko giro honetan gauza bitxiak aurki daitezke"), S. Ott 3 ("Biharamunean goimendietarako bidean behera etortzen ziren", "Garo-sail eta landatutako zuhaitzen ondoan borda ezarri du belardietan eta goimendiko basoen ondoan ola. Ekosistemak dituen lau "alderdietan" ibarra eta goimendiko larreak dira erabat etxekotutakoak"), Peillen ("Orain, bereiziki menditar laboraria, subentzioz bizi da. Goi-mendietako laguntzak urtero 20.000-40.000 libera hartuz etxaldeka"), Aretxagazeta 1996 ("Benasquen, Goi mendiko eskolan kurtso intentsibo bat egin genuen lehenengo udan").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

goi-mendi : AB38 3 (hauetan goi-mendiko loradi, goi-mendiko tundra), Euskalterm 1 (alta montaña); goimendi : DFrec 1 // Ez dugu aurkitu ap. AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

goi-mendi : ElhHizt (AS, Kir. alta montaña) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

LBeh (2014-04-03): goi-mendi 92: Elhuyar 8 (adib.: “Goi-mendietako ikurra da, ez zaio alferrik deitzen elur-lorea”), Consumer 4 (adib.: “Transhumantziari esker, uztailetik azarora arte goi-mendiko larreak baliagarri daude eta abendutik ekainera bitartean, berriz, behealdekoak”), Berria 42 (adib.: “Alpeetako goi mendiko zeharkaldia irabaziko du BERRIAko Bidaia eta Mendi Kroniken Lehiaketako garaileak”), EiTB 28 (adib.: “Goi mendiko 7 etapa”), Argia 2 (adib.: “Geurean gero eta urriagoa, goi mendietako magal hotzenetan topa daiteke oraindik sailen bat”), DiarioVasco 8 (adib.: “Goi-mendietako kontuokin aztoratuta dabil jendea”); goi mendi 4: Berria 3 (adib.: “Haietako batzuk ez ziren goi mendira itzuli”), EiTB (“Horietan beraien goi mendietako ezagutza bultzatzea”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: goi(-)mendi 8: Herria 3 (adib.: “Ximiko bat bihotzean ukanen dute haatik, duela bi urteko lasterkaldiaren irabazlea, Sumba Sherpa nepaldarra, berrikitan zendua baita goi mendi horietan”), Berria 2 (adib.: “Goi mendietako umezaroa”), Xabier Amuriza (“Errealitateak berak eta esperientziak erakusten baitigute goialdeak zer haizetsuak diren, goi mendietara igoten garenean”), Pello Lizarralde (“Goi mendietatik heldu den haizea entzutean berantetsi du Abelek”), Joan Mari Irigoien (“goi-mendietako ur gardenei beha”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es alta montaña / fr haute montagne: Elhuyar: goi-mendi / Nolaerran: - / Zehazki: goi mendi / Labayru: - / Adorez5000: -.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: adib. gisa / EskolaHE: -

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

cf HBLk esana (2003-04-08): “elkarketa librea”.

Lantaldearen irizpideak
Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta erabilia.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa onartzekoa goi sarreran.

goi min, goi-min
iz. Altitude handietako oxigeno faltak eraginiko ondoeza. Ez al duzu goi minik sumatu mendi horietan? Goi minak harturik zeuden.
goi nafarrera, goi-nafarrera
iz. Euskal dialektoa, Nafarroako ipar-mendebalean eta erdialdean, eta Gipuzkoako ipar-ekialdean mintzatzen dena. Goi-nafarreraz ematen zituen berriak.

Aztergaia: goi nafarrera

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

goi ordoki, goi-ordoki
iz. Altitude handian dagoen ordoki zabala. Hego Amerikako goi ordokietan.
Goi Paleolito
iz. hist. Paleolitoa banatzen den hiru zati nagusietako azkena, duela 40-30 mila urte ingurutik duela 12-10 mila urte inguru arteko garaia hartzen duena. Lascauxko margoak Goi Paleolitokoak dira. 1975etik aurrera egindako indusketek informazio ugari eman digute Goi Paleolitotik Neolitorako igarotzeaz.
goi presio, goi-presio
iz. meteorol. Atmosferan, ingurunearekin alderatuz, presio atmosferiko altua duen eremua. Ik. antizikloi. Toki epeletan etengabeko borroka izaten da goi-presioen eta behe-presioen artean.
goi tentsio, goi-tentsio
iz. elektr. Aurrez ezarritako muga batetik gorako (korronte alternoan, gehienetan, 1.000 voltetik gorako) tentsio elektrikoa, batez ere argindarra urrutira garraiatzeko erabiltzen dena. Helikoptero batek larrialdiko lurreratzea egin zuen atzo Bilboko Zorrotzaurre auzoan, goi tentsioko kable bat jo eta gero.

Aztergaia: goi-tentsio

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z10: LBeh72 2020-09-29 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak

adib: linea 2 iz. Energia elektrikoa edo seinale elektrikoa garraiatzen duen kable sistema. Goi tentsioko lineak. Telefono lineatik.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu goi(-)tentsio formarik.

goi(-)tentsio 343: Argia 4, Berria 191, DiarioVasco 52, EiTB 10, Elhuyar 3, Elkar 3, Consumer 5, Espainiako Gobernua, Goiena 13, Laneki 61.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

goi(-)tentsio 14, Berria.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: goi-tentsio (TN, alta tensión).

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Honekin batera jasotzekoa da behe(-)tentsio forma.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa tentsio sarreran.

goi-behe
1 iz. Garaiera. Luzean hamabost kana, zabalean sei eta goi-behean bost zituen.
2 iz. pl. Goiak eta beheak. Kritikariak hartu dizkio poemari goi-beheak eta luze-laburrak. Etxearen goi-beheak.

Aztergaia: goi-behe

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-10-27 Lantaldeak erabaki gabe utzia

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

a) izenak 15 dira: goibe 9: B 2 (Echta Jos, Enb); G 7 (Lard, Munita, Zait Plat, Vill Elorri); itsasgoibe G 1 (Munita); goibera G 5 (Alz Ram, And AUzta, Ugalde Iltz, Vill Elorri); b) aditzak 7: goibetu B-G 2 (Mg PAb; Izt C); goiberatu B 5 (Añ); c) adlag. goibe EB 1 (MEIG).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a) izenak 13 dira: goi behe B 1 (Azkue); goibehe B 1 (B. de Arrizabalaga); EB 1 (M.K. Garmendia); goi-be G 1 (J.M Bergara); goibe G 6 (Vill, Zait, J.J. Bergaretxe, J. Garmendia Larrañaga); goi-bera B 1 (B. Larrakoetxea); goibera G 1 (M. Ugalde); goiberatze G 1 (P.B. Biguria Ozta); b) ad. goiberatu G 2 (P.B. Biguria Ozta, E. Urroz Erro).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

goi-behe : AB38 1, HiztEn; goibehe : AB38 4, HiztEn-LurE; goibehera : AB38 2, HiztEn-LurE; goibeheratu : HiztEn-LurE; goibeheratze : HiztEn-LurE.

Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

iz.: kritikariak hartu dizkio poemari goi-beheak eta luze-laburrak.

Lantaldearen irizpideak
Gaur erabiltzen den ikusiko da aurrenik

iz.-erabilera argirik ez balu, zerrendatik baztertzekoa litzateke

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E124]: "goibehe: nik ez nuke baztertuko. "Guztiok izaten ditugu geure goibeheak" modukoetan ondo erabil daiteke" (1995-06-16)

goi-erliebe
iz. Hondo lauarekiko asko nabarmentzen den eskultura-lana.

Aztergaia: goi-erliebe

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: EArau 2005-01-28
Hiztegi Batuko Lantaldea: EOh

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E116]: "nik oraingoz ez nuke sartuko (baxuerliebe). Ez dakit ordezkorik aurkitzeko gai izango garen, baina 'altuerliebe' ere ez genuen onartu (orduan 'goi-erliebe' aipatu zen eztabaidan). Orduko erabakiaren koherenteena da ez sartzea. Gero dator, gainera, 'behe-erliebe' ere".

 - Erabakia: Erabakia (2005-01-28): 'behe-erliebe eta goi-erliebe sartu (eta sartu gainera erliebe-ren AS gisa).

 - Bidalketa: ik. oh. s.u. baxuerliebe

goi-indize
iz. Ikur baten goialdean idazten den zenbaki edo letra. Halaber idazten dira letra arruntez azpi-indizeetan, goi-indizeetan eta esponenteetan ageri diren zenbakiak.
goia jo
ad.-lok. Heg. Puntu edo mailarik gorena iritsi. Ik. gailurra jo 2; goiena jo. Biztanleen hazkundeak goia jo zuen hirurogeiko hamarkadan.
Loturak

Aztergaia: goia jo

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4B:EEBS:007 2003-04-08 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

goia jo 1, NEtx Nola ("Eguna aukera zak ba, ta aurrez bi letra jartzen badizkidak, goia jotzerañoko bazkari ta txolartea egingo diagu alkarrekin").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

goia jo 7: NEtx Nola (OEHko testuinguru bera), LanIntel ("Gehiena saiatuta ere, irits daiteke une bat ikasleak goia jo duena"), UnescoAlb 1992 ("Hazkundea azkarragotu egin da mende honetan eta hirurogeigarren hamarkadan jo zuen goia urtean % 2,1ekin, gero berriro % 1,7ra jaitsi zelarik"), J. Artaraz 4 ("bere ahalmenaren goia jotzear egoan", "biztanlegoaren hazkuntza goia jotzear egoala [...] Floridablancaren 1787ko Zentsuak, Larrabetzuko biztanlegoak "goia" jo ebala erakutsi euskun", "baserriak goia jo ostean, beherantzako bideari heldu eutsonaren seinale").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

goia jo : AB38 1 ('tocar techo') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

goia jo : EuskHizt (adib. gisa, s.u. buruzagi: "hizkuntza landu guztietan badira obra buruzagi batzuk, hizkuntza horietan goia jo dutenak"), ElhHizt (adib. gisa: "goia jo du": se ha dado con el techo, ha tocado techo) // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: adib. gisa / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

jo: -a.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

goi sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Heg.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

biztanleen hazkundeak goia jo zuen hirurogeigarren urteetan.

goiaingeru
iz. Aingeruen gainetik dagoen izakia. Ik. arkanjelu. Gabriel goiaingerua.

Aztergaia: goiaingeru

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-10-27 Lantaldeak besterik gabe onartua
goialde
iz. Goiko aldea. Ik. behealde. Goialdean doa izenburu dotorea. Goialdeko herri txiki sakabanatuetan. Ibarraren goialdean. Ibaiaren behealdeko urak joan ziren beren bidean, eta goialdekoak gelditu ziren mendi baten eran. Goialdera begira.

Aztergaia: goialde

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:08 1994-10-27 Lantaldeak besterik gabe onartua
goian bego
Hil den norbaiten arimaren alde erregutzeko edo hil den norbait aipatu ondoren erabiltzen den esapidea. Gazterik egin zituen lur honetako aldiak; goian bego! Guadalupeko ibilaldia Joxe Albisua (goian bego) Oiartzungo bikarioa zela, 1987. urtean, hark Ama Birjinaren omenez martxan jarri zuen ibilaldia da.

Aztergaia: goian bego

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH:AS 2018-05-15 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GOIAN BEGO Que en gloria esté, que en paz descanse. Goian Bego Aita Antonio Goyena langille aundia. Alzola Atalak 106. Gazterik egin zituen lur huntako aldiak. Goian bego! Xa Odol 51. 1952an il zan, Garagarrillaren 27an. Goian bego gizarajoa! JAzpiroz 39. Sacha Guitry zena ere, goian bego, saiatu da aldiz-aldiz ikuslearen zama arintzen. MEIG I 178. v. tbn. Enb 53. JAIraz Bizia 93. Mde Pr 167. Akes Ipiñ 17s. Basarri 87. BAyerbe 100. Gerrika 181. Beltran jaunak, goian bego bere anima, mundu ontan okerrik izan bazun. Etxde AlosT 44

adib: goi 4 iz. (Singularrean nahiz pluralean). Zerua. Zenbat izar eder goi zabaletan! Goi urdinari so. Lurreko abere eta goietako hegaztiak. Aintza Jainkoari goietan. Han goian ikusi arte. Goian bego.

goian bego 61: ElCorreo, Deia 5, Berria 15, EiTB 6, Jakin 2, Karmel, Argia 3, Erlea, DiarioVasco 27.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

goian bego 31: Herria 8, Berria 3, Koro Navarro 2, Ander Irizar, Agustin Otsoa, Iban Zaldua, Joan Mari Irigoien, Itxaro Borda, Sonia Gonzalez, Harkaitz Cano, Jasone Osoro, Jon Alonso…

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapidea da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da goi sarreran.

goian behean
adb. Gogotik, indarrez. Euria goian behean ari zuen. Elurra goian behean ari du. Meza-ezkila goian behean joka hasi zen.

Aztergaia: goian behean

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

goi sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

euria goian behean ari zuen.

goian zerua eta behean lurra
adb. Ezer gabe, ondasunik gabe geratu denaren egoera adierazteko erabiltzen den esapidea. Goian zerua eta behean lurra bizi ginen. Etxea hondakin-multzo bihurtu dietelako eta, ezer gabe, goian zerua eta behean lurra, geratu direlako. Amak berehala aldatu zuen tailerreko arduraduna, baina, konturatzerako, janda zegoen ondasun gehiena, eta handik lasterrera goian zerua eta behean lurra gelditu ginen. || Geratu zen gizagaixoa goian zerua eta behean lurra baino beste barik. Goian zerua eta behean lurra zutela atera behar izan zuten etxetik.

Aztergaia: goian zerua eta behean lurra

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH:AS 2018-06-12 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GOIAN ZERUA ETA BEHEAN LURRA (V, G-azp). Ref.: A EY III 177, 324. "Auxe da lorra!: goian zerua ta beian lurra [...] (quiere decir que nada tiene propio) (V-ger-ple, G-azp)" A EY III 177. Monja pobre bat da Teresa [...]. Goijan zeruba ta beian luurra baino besterik ez dauka. fB Ic II 291. Geratu zan gizajoa goian zerua ta beian lurra baño beste barik. Echta Jos 37. Ez dirurik, ez zeri eldurik, goian zerua ta beian lurra. Ag G 278. Goian zerua ta bean lurra / beste ondasun gaberik. Ayesta 27. v. tbn. A BeinB 68. Erkiag BatB 114.

goian zerua eta behean lurra 5: Berria (“Nire ama alargun geratu zen 1940an, zortzi seme-alabarekin. Goian zerua eta behean lurra”), Karmel (“Zenbat emakume gaixo ikusten diren beren umetxoekin nora ezean, non sartu ez dakitela, etxea hondakin-multzo bihurtu dietelako eta ezer gabe goian zerua eta behean lurra geratu direlako!”), Argia 3 (“Euri gogorra izango da, bortitza, goian zerua eta behean lurra gelditzeko mehatxupean bizi beharra duen familiarena, bai”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

goian zerua eta behean lurra 3: Xabier Etxabe (“Goian zerua eta behean lurra”), Karlos Zabala (“Estepa gorrian beste edozein gizaki izoztuko zen gauez goian zerua eta behean lurra; hark, ordea, aterbea egin eta hantxe egiten zuen lo”), Anton Garikano (“Alde batera utziz umeen esajeratzeko ohitura, beragandik hartua, eta beste zehar-esan hura, alegia berak jende gehiegi gonbidatzen zuela (egia zen), eta batzuri ostatua herrian bilatu behar izaten ziela, hala ere ez zuen onartzen itsusikeriak egitea bisitariei, bereziki gizon gazteei, goian zerua eta behean lurra zutenei, "ikusgarri iaioak" senarrak zioenez, honen miresle handiak, oporretan etorriak”).

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide erabilia da eta jasotzekoa azpisarrera gisa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Definizioa hobetu; ‘baliabiderik gabe’ edo halakoren bat gehitu. Kendu oharra eta gehitu adibide gehiago (oharreko gelditu falta da).

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa zeru eta lur sarreretan.

goianengo
iz. bizk. Ganbara. Beterik zituen sabaia eta goianengoa.

Aztergaia: goianengo

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

ganbara.

goianengotik eginda egon
ad.-lok. Erotua egon. Goianengotik eginda zegoen aldarte oneko gizon barregarriren bat bezala zeukaten Sokrates.

Aztergaia: goianengotik eginda egon

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11:EHL 2021-05-17 Adibide gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GOIANENGOTIK EGINDA EGON. Estar loco. "Goianengotik egin, volverse loco [...] (V-ger)" Otx Voc. * Ala goianengotik egindda zagoz gixon bakotxak zazpi andra artu dagixala agindduteko? Otx 25. Goianengotik eginda zegoen aldarte oneko gizon parregarriren bat bezala zeukaten Sokrate. Zait Plat 99.

LB: 0 / EPG: 0 / ETC: 0

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Adorez: 0; Labayru: goianengotik egin 1 ad. lok., ad. dau volverse loco, estar mal de la azotea, estar mal de la cabeza

Bestelakoak

goianengo iz. Bizk. Ganbara. || Goianengotik eginda zegoen: erotua zegoen.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide soil gisa utzi azpiadierakoa, azalpena kenduta, eta gehitu OEHko adibidea adiera nagusian: Beterik eukezan sabaia eta goianengoa.

goiargi
iz. Inspirazioa. Besteak baino goiargiz jantziago.

Aztergaia: goiargi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: Ik. goi-argi / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: AS

Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-argi.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

inspirazioa.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E301]: [nire ustez sartu beharrekoa da] (1995-04-18)

 - [K201]: "esanahia azaldu. Inspiración, inspirar eta inspirado-ren ondoan, Iluminación, iluminar eta iluminado" (2006-04-11)

goiargitu, goiargi/goiargitu, goiargitzen
du ad. Inspiratu. Egin dituzte Liburu Santuak Jainkoaren argi eta laguntza bereziekin, berek deusik asmatu gabe, goiargituak.

Aztergaia: goiargitu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

goiargi(tu), goiargitzen.

Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena

du ad.

goiaztar
1 adj. Goiazkoa, Goiatzi dagokiona.
2 iz. Goiazko herritarra.
goibehera
1 iz. Batez ere pl. Gorabehera. Bizitzako goibeherak.
2 iz. Beheranzko aldapa.

Aztergaia: goibehera

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

1 gorabehera. 2 beheranzko aldapa.

goibeheratu, goibehera/goibeheratu, goibeheratzen
du ad. Beheratu, apaldu; zapaldu. Munduan azken direnak zuk zeruan igotzen dituzu, eta harro direnak, beren handinahia beheratuaz, goibeheratzen dituzu.

Aztergaia: goibeheratu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

goibehera(tu), goibeheratzen.

Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena

du ad.

Forma baten adiera(k)

beheratu, apaldu; zapaldu.

goibel
1 iz. Iluntasuna; ilunpea. Goibel beltzez estali zen zerua. Eliza katolikoaz kanpo, oro goibel eta nahasdura da. Ez da zeruan goibelik.
2 adj. Eguraldiaz, zeruaz edo kidekoez mintzatuz, iluna, lainotsua. Zeru goibela. Eguraldi goibela eta euritsua. Euskal poesiaren zeru goibelean. Zerua goibel dago. Zerua goibel, hodeiak geldi, txoriak isil. Udazkeneko arratsalde goibel batez. Libiako lurralde goibel bat.
3 adj. Poztasun edo alaitasunik gabea, tristea. Ik. itun2. Gogoeta goibelak. Irribarre goibela. Musika goibel bat entzun nahi zuen. Zergatik hago goibel?, galdegiten nion neure buruari.

Aztergaia: goibel

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1992-03-24 Lantaldeak besterik gabe onartua
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:06
goibelaldi
iz. Zerbait edo norbait goibel dagoen aldia. Oskarbi denean edo goibelaldietan. Argialdiaren ondoren goibelaldia sortzen den bezalaxe. Gizonak maiz izan ohi ditu zenbait ezaldi, goibelaldi, muzinaldi, nahigabe.

Aztergaia: goibelaldi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-10-27 Lantaldeak besterik gabe onartua
goibelarazi, goibelaraz, goibelarazten
du ad. Tristarazi. Berriek erregea goibelarazi zuten.

Aztergaia: goibelarazi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

goibelarazi, goibelaraz, goibelarazten. du ad.

goibeldu, goibel/goibeldu, goibeltzen
da/du ad. Goibel jarri, goibel bihurtu. Ik. ilundu; tristatu; itundu2. Arratsalderako goibeldu zen zerua. Zerua gehienbat goibeldua zegoen. Arratsaldeko hiruretan eguzkia goibeldu zen bat-batean eta ilunpeak hedatu ziren lur guztiaren gainean. Adimena goibeltzea, iluntzea eta itsutzea. Baina halere haren arima ez zen goibeldu. Barnea goibeltzeko atsegin bizia. Zerk goibeltzen zaitu? Min horrek bihotza goibeldu zidan. Alaitasuna goibeltzen. Goibeldu dira armak, non dute dirdira?

Aztergaia: goibeldu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-10-27 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

goibeldu, goibel(du), goibeltzen. da/du ad.

Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

goibeldu, goibel(du), goibeltzen

goibeldura
iz. Ilunpea; iluntasuna. Goibeldura eta tristezia. Estudioak bakarrik kentzen ditu ezjakintasunaren goibeldurak.

Aztergaia: goibeldura

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-10-27 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Informazio osagarria
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-l(du)+d-

goibelki
adj. Goibeltasunez.

Aztergaia: goibelki

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak

-ki.

goibelkor
adj. Goibeltzeko joera duena, erraz goibeltzen dena.

Aztergaia: goibelkor

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-10-27 Lantaldeak besterik gabe onartua
goibeltasun
1 iz. Tristura. Bihotzeko goibeltasuna. Nahigabeak zure arima goibeltasunez bete zuen.
2 iz. Iluntasuna. Zeruaren goibeltasuna.

Aztergaia: goibeltasun

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-10-27 Lantaldeak besterik gabe onartua
goiburu
1 iz. Eredutzat edo helburutzat hartzen den jokabidea laburbiltzen duen esaldia. Ik. lelo1 3; lema2 2. "Jaungoikoa eta Lege Zaharra" goiburu dugula. Harako "liberté, egalité, fraternité" goiburua. "Moldatzen ikasi beharra dago gauzak ikusi gabe" eman zuen abisua Heisenberg zientzialariak aspaldi; itsuen elkarte bateko goiburua dirudi. || "Berriro gerta ez dadin" goiburupean, milaka eta milaka pertsona bildu ziren atzo arratsaldean.
2 iz. Idazpurua.
3 iz. Izenburua.

Aztergaia: goiburu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:21 1999-09-14 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

goiburu ['lema'] EB 1: MEIG IX ("Esaera hau, bere lantegiko horman idatzia ikusten dugu. Ertilariak, bere goiburu bezela du"); Ik. OEH argitaratuan gainera AG: "Areitz-ganian dogu / gurutza / deuna, / beti geure / goi-buru"; Lab Y 1933: "Isidor deunaren itz auek goiburutzat artu ditut: 'ad veritatis imaginem fictae'"; BEnb NereA: "Kurutza deuna goiburu dala"; eta 'teilatua' adierakoa: A Y 1934 ("Urietatik ate, leku zabaletan, goiburutzat zerua zeukenetan").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

goiburu (eta goi buru, goipuru bana) 11: a) 'ikurra' adierako 8: G 3 (El Día 1932 2, adib.: "Abertzaleak ez gatoz jauntxokerian ikastera; gatoz Jaungoikoa ta Lege Zarra goiburu ditugula"; J. Arrue: "Aurrera!, sartu gudaldian, / fedez indarturik gerala, / biotzez zerura begira, / gurutza goiburu degula"); IE 1 (Iratz: "goiburuaren araberako liburuak ager-arazten badituzte, zer eskual-gogoaren zabaltzea!"); EB 4 (L. Baraiazarra: "Bakardadearen isiltasun eta otoitza izan daiteke haren goiburua"; J. Apalategi: "Gogora dezagun, Sabinoren goiburu politikoa den 'Jainkoa eta Lagizarra'"; Euskadi Obrera 1977: "zatitzen gaituena alde batera behar dugula utzi, bateratzen gaituena elkarren goiburu bihurtuz"; Lasa Denboraldi: "Ez dut bere goiburua ezagutzen"); b) 'buruzagia' adierako G 1: Elizdo EEs 1911 ("larunbat batzarretan nere ordezko izan zaitean batzarle guztien goipuru"); c) 'lema' adierako 2: GH 1954 ("Aurkeztu diran olerkari guzietatik agerian goiburuok zituten olerkariak aukeratu ditugu: len-saria 'Itsas'ri ta 'Mendiak edurrez, begiak negarrez'i"); VozEusk 1984 ("Lanak estalki itxi batean bialdu behar dira, bertan sei ale edo kopia doazela, (...) azalean goiburua azaltzen dela"); goiburuko EB 1: UZEI InformatikaHizt ("header: goiburuko"); goiburutu EB 1: G. Aulestia ("title v.t.: idazpurutu, goiburutu").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

goiburu : DFrec 1, AB38 6 (3 'extremo superior', 2 'encabezamiento', 1 'emblema'), HiztEn (1 helburua; 2 ganbara, goianengoa; 3 goialdea), LurE (helburua), Euskalterm 2; goiburuko : HiztEn, Euskalterm 8 (hauetan eskutitzetarako g., goiburuko erregistro) // Ez dugu aurkitu ap. AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

goiburu : EuskHizt (1902; 1 helburua; 2 armari batean-eta ezartzen den esakunea), HiruMila (1 desván, camarote; 2 lema; 3 techo; 4 cielo, firmamento), ElhHizt (1 meta, objetivo; 2 desván, buhardilla; 3 parte superior, techo, cielo), EskolaHE (helburua), Lur EG/CE (lema) eta EF/FE (devise), Casve EF (1 combles, mansarde; 2 devise), DRA (1 lema; 2 desván, camarote; 3 techo; 4 cielo, firmamento), PMuj DVC (goi-buru: 1 desván, camarote, trastero; 2 techo, techado, techumbre; 3 firmamento, cielo; 4 septentrión, polo norte, polo ártico; 5 lema, emblema, divisa con inscripción; 6 nubarrón, nube grande; 7 rótulo, título; 8 encabezamiento, encabezado, epígrafe: goi-burua ezarri = encabezar); goiburudun : PMuj DVC (emblemático); goiburuko : ElhHizt (encabezamiento, parte superior (de las cartas...)), PMuj DVC (goi-buruko: polar, del polo norte); goiburutu : PMuj DVC (B embovedar, abovedar, cubrir con bóveda) // Ez dugu aurkitu ap. HaizeG BF, Lh DBF.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal encabezamiento / entête formen ordainak: HiruMila: 1 empadronamiento: erroldaketa; 2 comienzo: hasiera, hastapen; 3 introducción: hitzaurre, aitzinsolas; 4 epígrafe: idazpuru, atalburu, goiburuko // ElhHizt: goiburuko, idazpuru // Casve FE: hasbürü, idazbürü // HaizeG FB: haste, idaz-buru; idazki-buru // PMuj DCV: 1 empadronamiento = izen-artze, izen-amate, lerrokatze, lerroratze; 2 registro de tributación = zerga-errolda; 3 comienzo, preámbulo = asiera, aste, astapen, -aurre; 4 epígrafe, encabezado = buru, idazpuru, goiburu, irakur-buru // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, T-L LBF, Azkue Aurkibidea.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

ikurra, lema.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E301]: [nire ustez sartu beharrekoa da] (1995-04-18)

Euskaltzainen oharrak

 - [E115]: 'goiburu: abertzale himno batek ospe eman ezpalio ere "lema" adierazteko, bigarren esangura du "boveda", nahiz zeruarena, nahiz eraikuntza batena (O.E.H.)'.

 - [E208]: Bizkaiko herri batzuetan, Nabarnizen adibidez, ‘ganbera, goiko trastelekua’ esateko erabiltzen da.

 - [E123]: 11 liburu eta 15 artikulutan jaso du Ereduzko prosa gaur corpusak. Ez dakit g.er. dagokion.

 - Erabakia: BAgiria (1997-06-27): 'bigarren pasaldirako utzi [da]'.

 - Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): Lantaldeak proposatu duena onartu da.

goiburuko
iz. Eskutitzetan eta kidekoetan, bidaltzailearen eta jasotzailearen datuak, mezuaren gaia eta bestelako argibideak biltzen diren hasierako atala. Ik. idazpuru 2. Goiburuko guztietan agertuko dira From eta To izeneko lerroak.

Aztergaia: goiburuko

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: EArau 2009-12-28
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Lantaldeak erabaki gabe utzia

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

berria da, baina aski hedatua (ordenagailuetan, adib.), eta onarpen eske proposatua, lantaldearen ustez egokia baita.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E123]: “Bat nator lantaldearekin”.

 - Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): Onartu egin da forma, eta "iz." kategoria-markarekin aipatuko da.

goien
1 adj. Garaiena. Gogora ekar ahal daitekeen gauzarik goien eta miragarriena. Bertuterik goiena. Maila goienean. || (Dagokion izenaren ezkerrean). Ik. goren. Goien gradura. Goien mailan.
2 iz. Zerbaiten goiko aldea edo ertza, zerbaiten alde edo gune garaiena. Anton. barren 5. Urtearen goienetik barrenera. Han duk gure fede santuaren goiena. Zeruaren goienera. Apaiz birekin egin genuen topo hortxe, soro goienean.
3 iz. Esne gaina. Ik. gain2.

Esaera zaharrak

Urtearen goienean, jopua jabearen aldean.

Aztergaia: goien

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:Hletra 1992-06-25 Lantaldeak besterik gabe onartua
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:07

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

izond. eta iz.

Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra

adibide gisa eskainiz goieneko eratorria.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E115]: "ez ote da Goihen? Goian besterik delako" (1993-02)

 - [K201]: "eta goren: bada alderik? Hautalanerakoan biak datoz...?" (1993-02)

goiena jo
ad.-lok. Goia jo. Ik. gailurra jo 2. Ez ote du joko laster goiena gure hizkuntzak?
goienean
adb. bizk. Azkenean. Goienean, amorru bizian bihurtu zen etxera.
Loturak

Aztergaia: goienean

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH:AS 2018-05-15 Adibide gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GOIENEAN (guenean Mg PAbVoc 229, Añ, H). Al final. "(Al) postre" Añ. Guenian ernegaurik, erabagi eban burubari bakia emotia Judasek legez bera urkatuta. Mg CO 190. Gozo eta bigun iragoko da zure estarritik, baña guenian sugiak legez jango deutsu zeure barruba. Astar II 130. Garaiti Ave Maria bi eta guenean Aita Santuaren izenean Aita gurea ta Ave Maria. Añ EL2 228s. Guenian gaste batek aitatu eban arratsalde artan Arribildik ez urrin egin biar zan erromerija. Kk Ab I 34. Eta guenian, amurru bizittan bigurtu zan etxera. Otx 167. Guenean [...], bere lagunak uzteko unea eldu yaka. Erkiag BatB 197

adib: jopu 1 iz. Morroia, zerbitzaria, bereziki gizarte feudalaren antolaketan. Urtearen goienean, jopua jabearen aldean (esr. zah.).

Ez dugu aurkitu adiera horretako goienean formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu adiera horretako goienean formarik.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Zaharkitua eta adibidea aski izan liteke. Komeni da goien sarreran ere gehitzea.

Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa goien sarreran.

goieneko
adj. Goiena. Printzesa goieneko horiek. Bertute guztiak eduki zituen goieneko mailan.
Loturak

Aztergaia: goieneko

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z5:EEBS:37 1999-09-14 Adibide gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: adib.

Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

adibide gisa eskaintzekoa goien sarreran.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

printzesa goieneko horiek.

goiera
iz. Garaiera.

Aztergaia: goiera

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt 1994-10-27 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Bigarren mailan onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

behin jaso da 'altuera' adieran (Kk Ab II).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

12 aldiz azaldu da (G: 3; EB: 9).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: 1; AB38: 9; AB50: 4.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "goiera = altura".

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu baztertzekoa da, lehiakide hedatuagoa duenez

zabalera bezalakoen analogiaz sortua dateke; baina erabiliak, eta hobestekoak, altu(e)ra eta goratasun dira, eta goiera baztertzekoa

Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-era

Euskaltzaindiak lehen pasaldian erabakia da hobestekoa

Ik. garaiera.

Atzizkien araberako erabakiak

-era.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [K201]: "garaiera bultzatuko nuke nik" (1995-03-27)

goierritar
1 adj. Goierrikoa, Goierriri dagokiona.
2 iz. Goierriko herritarra. Partidaren bigarren zatian hobeto jokatu zuten goierritarrek.

Aztergaia: goierritar

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Lantaldeak besterik gabe onartua
Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2007-12-11 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: Ag Kr (“goierritarra bazara”), Inza Azalp (“Goierrian jaioari Goierritarra deitzen zaio”), Or Eus (“goierritarra, buru-zuria”), Lab EEguna (“Ni ere Goierritarra nazu bada”), Izt C (“sagardo anitz orain egiten dituztenak idurikatzen asi dirala Goierritarrak”), Sor Bar (“andre Goierritarrak”), EusJok (“Goierritarrak”).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Argia 1923 (“Goyarriar bat”), KultUrtekaria (“jaiotzaz Goiherriarra naiz”), MAtx (“Altzo-Txiki eta Begiristain goiherriarrek”), BerTxapel (“goierritarren talde txikiak”), Goierritarra (“hiru goierritar hil ziren”), L. Oñederra (“Begi berdeak zituen goierritar hari”).

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Proposatua du lantaldeak bigarren itzulikoen artean.

Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

goikalde
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, goikalde-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. goialde; goiko alde].

Aztergaia: goikalde

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: Ik. goialde / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "† goikalde e. goialde".

Informazio osagarria
Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. goialde edo goiko alde.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E124]: Toponimian, herriren baten esaten bada ere, Mallabian, adibidez, ez dute horrela ofizialdu. Kendu eta goialde eta goiko alde erabili.

 - Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): Bere horretan onartu da lantaldeak proposatua.

goiko
1 adj. Goian dagoena. Goiko gela. Goiko hitz horietan. Nahiz goikoak, nahiz behekoak, aberatsak nahiz pobreak. Goiko eta beheko bizilagunak.
2 iz. Jainkoa.

Esaera zaharrak

Behekoak goikoa ezkon leidi eta txikiak handia bentzu leidi asmoz eta jakitez.

Aztergaia: goiko

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:10 1994-10-27 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak

-ko

goiko alde
iz. Goian dagoen aldea. Ik. goialde. Zubiaren goiko aldetik. Goiko aldeko saila.

Aztergaia: goiko alde

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 2004-11-09 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Euskaltzaindiaren Arauak

ik. EArau 3: "Erabil daitezela [...] goiko alde [...] edota [...] goialde".

Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-alde (azpisarrera gisa eman ditu arauak, bigarren itzulian, atzeko alde eta aurreko alde).

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

goi sarrerari dagokion azpisarrera.

goikoz behera
adb. Azpikoz gora, hankaz gora. Mahaiak goikoz behera bota zituen. Herriko gauza guztiak goikoz behera eta azpikoz gora erabili zituzten.

Aztergaia: goikoz behera

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS: goiko(a)z behera

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Lantaldearen irizpideak
Forma erregularra edo paradigmaren araberakoa da hobestekoa

-koaz formakoa erabilixeagoa izan arren, -koz formakoa hobetsi da, erregularrena hau baita (cf. atzekoz aurrera, azpikoz gora).

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

goi sarrerari dagokion azpisarrera.

goilare
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, goilare-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. koilara].

Aztergaia: goilare

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1994-11-10 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

g-z hasitako bakarra agertu da ( golhare : Ip Dial); beste 117ak k-z hasiak dira: ko(i)llara 11 aldiz (B: Astar, Mg PAb, Ag AL, Ag Kr, Erkiag Arran; G: Mg CC, Apaol, Zab Gabon, Ag G; EB: Osk Kurl); kollarakada 5 aldiz (Mg CC, Kk Ab II); kollare 4 aldiz (Ur Dial, Kk Ab II, SM Zirik; Ag G); cf. halab. biotz-koilare (Azc PB); Gkoak dira kutxara behin jasoa (Ag G), kutxare 11 aldiz jasoa (It Dial, Arr GB, Or Eus, Iraola, Alz Ram, Salav, MEIG) eta kutxarekada (MEIG); IEko formak dira: kuilida (Hb Esk), ku(i)ller (ECocin, JE Ber, JEtchep), ku(i)llera (Etch, ECocin), kullertaraka (ECocin), kullira (Barb Sup)

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

g-z hasiak dira EBko testuetan erabilienak (18 ager.): goilara (1), goilarakada (1), goilaratxo (2); goilare (11), goilarekada (1), goilaretxo (2); koil(l)ara/kollara 6 aldiz jaso dira (B 2, G 3, EB 1); koilare(txo) 3 aldiz (EB); kutxara(txo) 4 aldiz (G 3; EB 1); kutxare 2 aldiz (G-EgAs); IEko formak dira: kollera (1), kullera (1), kullida (5: testu berekoak), kullirka (1)

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: goilarakada (4), goilare (3), kutxara (3); AB38: goilara(kada) (8); goilare (13), goilarekada (3), goilaretxo (2), goilarexka (1), koilara (1), koilare (1), kutxare (1); AB50: goilarakada (1), goilare (3), koilare (1), kutxara (1), kutxare (1); Euskalterm: goilare, goilarekada, goilaretxo; HiztEn: goilarakada, goilare, goilaretxo; LurE: koilara, koilarakada

Bestelakoak
Jatorrizko forma

goilare, koilare

Jatorrizko forma

goilare, zalixka

Euskaltzaindiaren Arauak

goilare* e. koilara.

Lantaldearen irizpideak
Anbiguitatea saihesteko bidea eskaintzen du

-a amaituak erabili(xe)agoak dira; eta, nahiz eta ikuspegi filologikotik dialektozkoa den maiz -a hori (hots: lora egiten dutenena), koilara -a-duna hobetsiko luke batzordeak, a) 'lepoko' adierakotik bereizteko egokiagoa delako, eta b) Ipar. kullera ere -a-duna denez, onargarriagoa izango delakoan.

Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina

Ik. koilara

Lexemen erregulartasuna

g-/k-, -a/-e

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E124]: "ongi bideraturik genuen batasuna, Mitxelenaren irizpideekin bat. Zergatik orain hautsi? Hau Penelope-lan absurdua da. Hitz horren kontra inork ezer ez zuenean, Euskaltzaidiak berak bere gomendioa jan behar al du? Hau ez da serioa. Bestalde, koilara forma hobestean, bizkaitarroi ez zaigu mesede handirik egiten, guk -e bukaeraduna mesedegarriagoa baitugu, artikuluarekin beti koilarea esaten dugulako. Hortaz, "hor duzu koilara" edo "hartu koilara" erabat artifizial geldituko lirateke, "hor duzu goilarea" eta "hartu goilarea" belarrirako mila bider hobeak izanik" (1995-06-16)

 - [E302]: "goilare-ren alde azken saioa egiteko asmoa agertu da gure artean, baina ohituraz horrela idazten dugula beste arrazoirik ez dugu aurkitu" (1995-07-10)

 - [E301]: goilare [da nire ustez hobesteko grafia] (1995-04-18)

 - [I102]: "zalantzarik gabe, ostera ere, argudio fonologikoei emanen nieke nagusitasuna eta forma hau hobetsi. Euskal lexikoan, munduko hizkuntza guztietakoetan bezala, gutienezko erregela batzuk ere egoten dira, eta zorokeria hutsa da nire aburuz, batzordeak proposatzen duen bezala, arrazoi kuantitatiboak direla bide, hainbeste eta hainbeste forma irregular ontzat jotzea. Behin eta berriro garuna amaigabea ez dela ahanzten dugu, eta gramatika sistema konputazional hutsa" (1995-06-29)

 - [E302]: "goilare / koilare / koilara / goilara / kutxare / kutxara: eguneroko lanean sortu (...) zenbait zalantza" (1994-07-22)

goitar
adj. Goikoa, goiari dagokiona. Arrano goitarren habia. Arima goitarrak. Poesia goitarra. Gogoa asetzen duen indar goitarra. Gairik goitarrena. Egintza goitarrak.

Aztergaia: goitar

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-10 Lantaldeak besterik gabe onartua
Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2007-12-11

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

goiar izond. 1, Enb (“Amerikar bat, jakintsu goiar”); ik. goitiar.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

goitar izond. 2, Vill Eliza ("argi goitar"); Azurm Gizab ("kultura goitar").

Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

goitasun
iz. Garaia denaren nolakotasuna. Goitasunik gabeko arrazoibideak.

Aztergaia: goitasun

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-10 Lantaldeak besterik gabe onartua
goiti
1 adb. Ipar. eta naf. Gora, gorantz. Anton. beheiti. Beheiti goazela, ez goiti. So egizu goiti. Goiti doan kea bezala. Burua goiti altxatzen dute. Goiti bihotzak! Goitiago haikatzen direnak.
2 postpos. Ipar. eta naf. -n gora. (Dagokion izen sintagmak -i, -n edo -tik atzizkia edo artikulua hartzen duela). Iduri zait oraino ere ikusten dudala, hantxe, gazteluko karrikari goiti joaki. Urratsa labur, patarra goiti. Mareak itsasoko urak Bidasoan goiti badaramatzalarik. Bide zaharretik goiti zetorren.
3 postpos. Ipar. eta naf. -tik gora. (-z edo -tik atzizkiaren eskuinean). Ehunez goiti. Mila liberaz goiti balio du. Neurriz goiti. Hegatzen da hodeiez goiti, zeruraino. Gure etxolatik goiti baziren zortzi bordalde.
4 postpos. Ipar. eta naf. -tik aurrera. (-tik atzizkiaren eskuinean). Nik ez dezadan hemendik goiti goserik jasan. Zer behar zuen egin handik goiti. Egun hartarik goiti ez zuen jaten astean behin baizik.
5 Ipar. eta naf. (Leku atzizkiekin, singularrean). Han goititik. Goazen goitira.
6 adj. Ipar. eta naf. Gora, garaia. Edo infernua edo paradisu goitia.

Aztergaia: goiti

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:06 1994-11-10 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS: goitiko.

Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: - tik goiti, goiti egin .

Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

goitiko

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E409]: AS gisa gehituz: -az goiti (gerriaz goiti, gerriaz beheiti), -an goiti (mendian goiti joan dira). Adibidez argitu.

 - Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): Forma berririk ez da orain erantsiko (lantaldeak proposatuak, berriz, jaso egingo dira).

goiti egin
1 ad.-lok. Ipar. eta naf. Gora egin, goititu. Euskal probintzietan sozialistek goiti egin dute, eskuindarrek beheiti.
2 ad.-lok. Ipar. eta naf. Oka egin, goitika egin.

Aztergaia: goiti egin

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

goiti egin IE 3: Dv Lab ("Ez bada belhar hainitz biltzen etxe batean, lurrek bortxaz beheiti eginen dute; hainitz bada, goiti"), Arb Igand ("Bihotzak goiti egiten derauko"), Larz Iru ("Goiti egin nahia emaiten daitak gizon horren ikusteak berak"); Ik. OEH argitaratuan, gainera: Dv (2 P 2,22: "Zakhurra bere goiti-eginera itzuli da") eta goiti-egingailu Prop 1909 ("Hararazi nioen goiti-egingailu gothor bat").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

goiti egin eta goiti egite IE 3, denak ap. Haurren arthatzeaz: "amaren besoetarat nahitua da eta azken aphairua goiti egiten du", "ur beroa emaiten badakozue, goiti eginen du berriz", "Ez uste izan goiti egite hori barne betheduraz dathorla".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

goiti egin : HiztEn (AS: 1 gainez egin; 2 oka egin), LurE (1 gainez egin; 2 oka egin) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

goiti egin : EuskHizt (1858; Ipar; 1 igo; 2 gainez egin; 3 oka egin), HiruMila (ik. goitikatu), ElhHizt (AS: desbordar, rebosar, rebasar), EskolaHE (AS: 1 gainez egin; 2 oka egin), HaizeG BF (vomir), Lh DBF (AS: 1 vomir; 2 avoir tendance, mouvement vers le haut), DRA (1 desbordar; 2 vomitar; 3 tender o moverse hacia la altura), PMuj DVC (goitik egin 'vomitar'); goiti-egile : PMuj DVC (vomitador, gormador); goiti-egingailu : DRA (vomitivo) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

egin.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

goiti sarrerari dagokion azpisarrera.

goiti eta beheiti
adb. Ipar. eta naf. Gora eta behera, hara eta hona. Ontzia bazebilen goiti eta beheiti, jo harat, jo honat. Ongi begira dezagun goiti eta beheiti, bazter batera eta bertzera.

Aztergaia: goiti eta beheiti

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH:AS 2018-05-15 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GOITI ETA BEHEITI a) Arriba y abajo, para arriba y para abajo; para un lado y para otro. "Kale luzeetan goiti ta beiti ibilli giñen (AN-gip, B)" Gte Erd 190. Itxasoa samurturik goiti eta beheiti. E 61. Ongi begira dezagun goiti eta beheiti, bazter batera eta bertzera. Dv LEd 168s. Goiti eta beheiti eta bazterretarat zabalduz doala. HU Aurp 198. Hats-hantuarekin sahetsa goiti eta beheiti zerabilala. JE Bur 62. Ikusten du merkatu eguneko yendeketa, goiti eta behiti, aro haundian. Zub 105. Untzia bazabilan goitita beheiti, jo harat jo hunat. Ardoy SFran 245. b) Por todas partes. Aberatsa izan banintz, Don Tio Paco: ta pobrea naizelako, herrero: ta herrero goiti ta beiti (AN-gip). Inza NaEsZarr 855

adib: beheiti 1 adb. Ipar. eta Naf. Behera, beherantz. Ik. beheitiko. Itsasoa samurturik goiti eta beheiti.

goiti eta beheiti 6: Berria 3 (“Animatuenak lagunen bizkarrera goititu dira, apar harroa olatuetara bezala, handik pabiloi osoa dute begi-bistan, milaka buru musikaren erritmora goiti eta beheiti mugitzen, milaka aho, baina garrasi bakarra”), Argia 3 (“Emakumeak antzinako denboraz geroztik iturrira doaz urketara egunero, mendi patarretan goiti eta beheiti, eguzki bero astunaren pean”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

goiti eta beheiti 38: Herria 3 (“Batto bada itzulikaria, mendi harritsu bat erakusten duena, dena harpe eta dena zoko, zernahi jende ibilki bidez-bide mendian goiti eta beheiti...”), Joan Mari Irigoien (“Ez nuen ulertzen zergatik zozo batek egin nahi zituen sei habia, eta ez nuen ulertzen nola egin zituen habia haiek, osaba eskaileran goiti eta beheiti zebilela”), Xabier Montoia 4 (“Jauzika zoazte, eta hainbertze goiti eta beheiti mindurik dituzue ipur-mazelak”), Pello Salaburu 7 (“Egia esaten badut, ez dut ulertzen nola den posible gaur egun, euskararekin goiti eta beheiti urteak eta urteak daramazkigula”), Aingeru Epaltza 5 (“Aterabide bakarra aziendak bezala larreratzea zen - noranahi joanda ere aldapa baizik ez -, herri inguruan goiti eta beheiti”), Itxaro Borda (“Errain-ukaldika goiti eta beheiti mugitzen hasi zen”), Michel Oronoz (“Bere esku zaintsuetaz zerbait egin beharrez Ermita berriz xutitzen da eta lanparen mitxa goiti eta beheiti erabiltzen du argiaren hobetzeko”)…

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da goiti sarreran.

goiti-beheiti
1 adb. Gora eta behera. Ezker-eskuin, goiti-beheiti zebilen.
2 adb. Gora edo behera. Ehun libera ditut zor, zerbait goiti-beheiti.
3 iz. Batez ere pl. Gorabehera. Itsasoaren goiti-beheitiak. Bidaiako goiti-beheitiak kontatu. Bizitza espiritualaren goiti-beheitiak.

Aztergaia: goiti-beheiti

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-10 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E409]: Adibideaz argitu: Hori goiti-beheiti, guk aurrera…

 - Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): H1.1 lantaldeak eskainiko ditu azalpen egokiak.

goitiago
adb. Ipar. eta naf. Gorago. Bere burua bertzeak baino goitiago ikusi nahi izatea. Ziminoa goitiago eta uzkia ageriago.
Loturak

Aztergaia: goitiago

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH:AS 2018-05-15 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GOITIAGO "(Más) arriba" Lar y Añ. Meatze au baino gitxi bat goitiago. Izt C 73. Bere burua bertzeak baño goitiago ikusi nai izatetik (Zugarramurdi, 1875). ETZ 301. Badoa bethi [...] goitiago lasterrago. Ox 20. Ziminoa goitiago eta uzkia ageriago. Zub 67. Bethi goitiago geramatzate beribilek. JE Ber 13

adib: goiti 1 adb. Gora, gorantz. Anton. beheiti. Beheiti goazela, ez goiti. So egizu goiti. Goiti doan kea bezala. Burua goiti altxatzen dute. Goiti bihotzak! Goitiago haikatzen direnak. Karrikari goiti: kalean gora

goitiago 4: Berria 3 (“Anitz jaisten bazara, presioarengatik, gas gehiago irensten duzu, eta goitiago joanda gutxiago”), Euskaltzaindia (“Kopuru hori ELGAko herrialdeen batez bestekoaren parean da ia-ia (ELGAk 493 puntu), baina Espainiako batez bestekotik franko goitiago da, estatu espainiarrean puntuazioa 481ekoa izan baitzen”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

goitiago 28: Berria (“Edonola ere, Silveira puntu bat goitiago ikusten dut”), Joan Mari Irigoien 7 (“Eta, hartaraz gero, haste gaitz eta neke baten ondoren, goiti egitea erdietsi zian, gero eta goitiago...”), Xabier Montoia 6 (“Nor ni baino goitiago, erran nezakeen orduan”), Pello Lizarralde 4 (“Burua altxatzera ausartu denean Abelek Joxeren figura begiztatu du, berrogeita hamarren bat metro goitiago, haritzak bukatu eta pentzeak hasten diren tokian”), Aingeru Epaltza 3, Jean Baptiste Etxarren 2, Elizen arteko Biblia, Ibon Uribarri, Patziku Perurena 2, Anjel Lertxundi.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa gorago bezala.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da goiti sarreran.

goitiar
adj. [Oharra: Euskaltzaindiak, goitiar-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. goitar].

Aztergaia: goitiar

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:21 1999-09-14 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z10: LBeh12 2020-04-21 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan Alt LB: "Udalaitzen, aitz aundi ta goitiar aren puntaren-puntan".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

goitiar EB 6: G. Nazabal: "deus ez handioso eta goitiarragorik"; X. Gereño 3: "Gai goitiarrak erabili nahi nituzke", "Idealista izan nahi nuke, garbiagoa, goitiarragoa, bikainagoa", "Berak baietz erantzun zion (...) Frantzia-k horien antzeko gidari bat behar zuela, gaztediari bereziki ilusio goitiar bat emateko abertzaletasun erradikalaren bidetik"; A. Valdes 2: "Etxauntza misteriotsuan barrena ausartu nintzen, entzundako istorio goitiarraren korapiloaren begira, hiru pertsona akatu zituen trajeria", "ixiltasun goitiarra zen ausnartzen".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

goitiar : DFrec 1; ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

goitiar : Lur EG/CE (excelso), PMuj DVC (1 castellano, natural de Castilla; 2 celestial, celeste, sobrenatural); goitiartasun : PMuj DVC (alteza, excelencia, elevación, sublimidad) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

goitiar adj. [Oharra: Euskaltzaindiak, goitiar-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. goitar].

goitiar 12; goitar 17.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

goitiar 11; goitar 38.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Lantaldearen irizpideak

Debekua bere horretan uztea proposatu da. Datuak ikusita, badirudi goitar forma nagusitzen ari dela.

Informazio osagarria
Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. goitar.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tar/-tiar.

goitiarazi, goitiaraz, goitiarazten
du ad. Goititzera behartu. Ik. altxarazi.

Aztergaia: goitiarazi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

goitiarazi, goitiaraz, goitiarazten. du ad. 'altxarazi'.

Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

goitiarazi, goitiaraz, goitiarazten

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-i(tu)+a-

goitibehera
1 iz. Batez ere pl. Gorabehera.
2 iz. Etxean egindako orgatxo modukoa, maldan behera ibiltzeko jostagarri gisa erabiltzen dena. Oholezko kutxa handi bati lau gurpil ipini; hauxe da goitibeherarik ederrena.

Aztergaia: goitibehera

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z5:EEBS:37 1999-09-14 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

goitibera Osk Kurl 5, adib.: "Oholezko kutxa handi bati lau gurpil ipiñi, ta hauxe da goitiberarik ederrena".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

goitibera 3: IkastolaGazt 1978: "Nik etxean topaten dot naiko gai goitiberak, gurditxoak eta abar egiteko"; A. Arejita: "Batzuetan tresnagintza hau zailagoa zen, eta nagusien laguntza behar zen horretarako: goitiberak, kometak, ballestak, kolunpioak... egiteko"; Egin 1992: "goitibera lasterketa bat izango da"; eta goitibehera 1, Egin 1977: "goitibehera txapelketa izan zen arratsaldean".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

goitibera : AB38 1; goitibehera : HiztEn // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

goitibehera : HiruMila (goiti-behera: goitibera, carrito deslizador usado por los niños), ElhHizt (patín, carrito deslizador con el que juegan los niños), Casve EF (luge), PMuj DVC (goitibera: patín; goiti-bera ibili: jugar a deslizarse plano inclinado) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

Prestas: goiti-behera: 15 lek. (B 14 / G 1).

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

goitigale
iz. g. er. Goragalea. Ik. botagura; botalarri.

Aztergaia: goitigale

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gale.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

goragalea.

goitik behera
1 adb. Goiko aldetik beheko aldera. Goitik behera zintzilik. Elizako oihala goitik behera urratu da. Herri xume jatorrari goitik behera begiratzen dioten horietakoak. Bere buruari gehiegi zeritzon eta goitik behera begiratzen zion lehengusuari.
2 adb. Alde guztietatik, osorik; burutik burura, hasieratik bukaeraraino. Garbitzen da etxea goitik behera. Goitik behera arrapaladan ikertu ostean.
3 adb. Euriaz eta kidekoez mintzatuz, gogotik. Euria goitik behera ari du.

Aztergaia: goitik behera

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

goi sarrerari dagokion azpisarrera.

goitik beheraino
1 adb. Goiko aldetik beheko alderaino. Ik. goitik behera. Eskailera burutik amildu eta goitik beheraino, zuzen.
2 adb. Burutik burura, hasieratik bukaeraraino; osorik, guztiz. Goitik beheraino miatu zidaten etxea. Goitik beheraino zuriz jantziak. Erdaraz ari ziren ikastetxe guztietan, baina jendea euskalduna zen, goitik beheraino.

Aztergaia: goitik beheraino

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4B:EEBS:023 2003-04-08 Lantaldeak erabaki gabe utzia
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH:AS 2018-05-15 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GOITIK BEHERAINO De arriba abajo; (fig.) completamente. Eskall-burutik amildu eta / goitikan beraño zuzen. Xe 269. Goitik beeraño dana eundua. Ir YKBiz 502. Gizarte-auzia goitik-beraino erabat aldatu ta itxulastu. Zait Plat 6 (v. tbn. 41). Goitik beeraño zuriz jantziak. Anab Aprika 16. Gorputza dauka goitik beraiño / oso egoki egiña. BEnb NereA 221. v. tbn. Berron Kijote 174. Irakaskuntzan, erabat harturik goitik beheraino, istilu larriak ikusi beharrean gara. MEIG IX 24

adib: behera 1 adb. Leku apalago batera. Behera jaitsi. Arinak gora eta pisuak behera joaten dira. Gora eta behera ibili. Beherako bidea. Beherago, hiru neska zoragarri. Kilometro bat beherago. Gero eta beherago. Ni bezalako behe baino beheragoko gorbatadunek. Beheraxeago jaitsi zen. Filosofiaren gailur agorrak pixka batez utziko bagenitu, beheraxeagoko lurrak zertxobait lantzeko. Goitik beheraino.

goitik beheraino 17: Deia, Elkar, Consumer, HABE 2, Berria 4, EiTB 3, Jakin 3, Argia, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

goitik beheraino 81: Berria, Jose Morales 7, Joxemari Iturralde 5, Elizen arteko Biblia 4, Iñaki Mendiguren 4, Andoni Egaña 4, Pako Aristi…

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Lantaldearen irizpideak
Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

eraikuntza librea (edo mugakoa) dela uste du lantaldeak, eta aski dela goitik behera jasotzea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da goi sarreran.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E123]: “Bat nator lantaldearekin”.

 - [E409]: Eraikuntza librea da hau, eta beste gehiago. Baina goitik adizlagunaz lokuzioak badira: goitik jo, e.a.

 - Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): Kendu lerroa.

goitika
1 adb. Ipar. eta naf. Oka eginez. Ik. botaka 2. Nola egon goitika hasi gabe?
2 iz. Ipar. eta naf. Oka egitea; oka egiten den gauza. Goitika izugarri batzuez barnez hustuz zihoan. Ora itzultzen den bezala bere goitikara. Goitika bota.
Azpisarrerak

Aztergaia: goitika

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. adlag. eta iz. / AS: goitika egin.

Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

goitika egin

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E126]: Baztan ez dakit HB-n Iparraldekotzat hartzen duzuenetz, baina hor ere ibiltzen da (BH, BM).

 - Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): Bere horretan utziko da oraingoz lehen itzulian erabakia.

goitika egin
ad.-lok. Oka egin. Ik. botaka egin.

Aztergaia: goitika egin

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

goitiko
1 iz. Goragalea; oka egiten den gauza. Ik. gorako. Bainugelako zorua goitikoaz zipriztindurik utzi zuen.
2 adj. Goikoa. Goitikoak izutu ziren.
3 adj. Gorantz doana. Goizetan ematen dute arbolek eta belar guztiek goitiko indar hori.
4 adj. -tik gorakoa; -z gainerakoa. (-z atzizkiaren eskuinean). Hirurogei urtez goitiko bi gizon. Hauezaz goitikoa.

Aztergaia: goitiko

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-10 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak

-ko

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E126]:  goitiko `oka egina'. Nafarroan ibiltzen da, Goizueta aldean.

 - Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28) Forma berririk ez da orain erantsiko.

goititu, goiti/goititu, goititzen
1 da/du ad. Ipar. eta naf. Altxatu, goratu. Uraren gainetik goititzen zen eta heltzen zeruraino. Burua arrunt goitituz. Prezioa goititu. || (Partizipio burutua izenondo gisa). Mendi txit goitituak. Handikeria goitituz eta harrotasunez betea.
2 du ad. Ipar. eta naf. Bildu, jaso.
3 da ad. Ipar. eta naf. Gelditu, soberatu.

Aztergaia: goititu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

goititu, goiti(tu), goititzen. Ipar. eta Naf. da/du ad.

Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

goititu, goiti(tu), goititzen

goititze
iz. Ipar. Altxatzea, goratzea. Petrolioa beti goiti doala, eta oraino goititze bizkorrago bat izaten ahal duela heldu den udazkenean.

Aztergaia: goititze

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z5:EEBS:37 1999-09-14 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan goitidura Arbill III 31,2: "Baldin gizona spirituko goitidura huntan ezpada"; goitimendu SP POB: "Izan zarela graziazko dohainen eta gure naturalezaren loriarako goitimenduaren hasburua eta zimendua"; goititasun SP POB: "Iainko baten semeari dagokan loriako handitasun eta goititasun hartara": goititzale Zub: "Sei egoitzetakoak geienak goititzale edo ascensor horiekin".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

goitiera EB 1: Txill ("Erdipurdikoen nagusikuntza eta goitiera"); goititze (eta prezio g.) IE 4: Herr 1969 eta 1987 (adib.: "diruaren goititze", "zergen goititzea", "bildoltxaren prezio goititzea").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

goitiera : AB38 3 ('elevación, altura'); goititasun : HiztEn, LurE; goititze : AB38 4 ('subida'), LurE // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

goititasun : ElhHizt (Ipar. altura; excelencia), EskolaHE, DRA (sublimidad); goititze : EuskHizt, HiruMila, PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

goitizen
iz. Izengoitia. Ik. ezizen; gaitzizen. "Bakotxa" zuen goitizena.

Aztergaia: goitizen

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-10 Lantaldeak besterik gabe onartua
goitsu
adj. g. er. Garaia.

Aztergaia: goitsu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

goitu, goi/goitu, goitzen
1 du ad. Garaitu, gainditu. Etsaiak aise goitzen zaitu. Harrotasuna goitzeko eta eskuratzeko ahalegin guztiak egin behar ditu.
2 da/du ad. Goititu.

Aztergaia: goitu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-10 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

goitu, goi(tu), goitzen. du ad.

Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

goitu, goi(tu), goitzen

goitzaile
iz. g. er. Garailea.

Aztergaia: goitzaile

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

goitzarren
iz. zub. Laidoa.

Aztergaia: goitzarren

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Zub.

Forma baten adiera(k)

laidoa.

goitze
iz. g. er. Garaipena.

Aztergaia: goitze

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

goiz
1 iz. Gauerditik eguerdia arteko denbora-bitartea, bereziki egunsentitik eguerdia artekoa. Goiza etorri zenean. Goiz, eguerdi eta arrats, beti porrusalda. Goiz guztiek dute beren arratsaldea. Goiz hartako egitekoak. Udaberriko goiz bat. Igande goiz zoragarri batean. Goiz guztia lanean igaro. Goiz osoa eman du etxean. Goizetik arratsera, dantzan eta kantari. Bihar goizean. Hurrengo goizetan. Goizean bost eta erdietan jaikita. Goizeko ordu bietan. Goizeko hamarretan. Goizeko ihintza. || Goiz-goizean ekin zioten ibilaldiari.
2 adb. Egunaren lehen orduetan. Nora zoaz horren goiz? Biharamunean goiz, ikasleei deitu zien. Eguzkia gero eta goizago agertzen zen. || Oso goiz da.
3 adb. Ordu edo garai ohikoa edo seinalatua baino lehen. Ik. goizik. Anton. berandu1. Ordubete goizago jaikiz. Goiz etxeratzea. Goiz afaldu genuen. Goiz ala berant noiz joko nauen herioak, hori nik ezin jakin. Goiz hasi zen bizibide eroso baten bila. Goiz ontzen diren pikuak. Goizago ohera zaitez. Goizegi da zertan geldituko garen jakiteko. Neska-mutilen goizegiko harremanak.

Esaera zaharrak

Goiz gorri, arrats euri. Goiz gorri, euri daidi; arrats gorri eguraldi. Goiz jaikia, goiz gose; belu jaikia, loz ase. Goiz jaikitzea baliatuko ez zaik, zoriona ondotik ez badarraik. Itsasturiaren emaztea, goizean senardun, arratsean alargun. Marinel-emaztea, goizean senardun, arratsean alargun. San Jurgi, artoa ereiteko goizegi; San Marko, artoak ereinda balegoz.

Aztergaia: goiz

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1992-07-23 Lantaldeak besterik gabe onartua
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:01

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: goiz-alba, goizeko izar , goizetik gauera .

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [I108]: "iz. / izond." (1993-02)

Euskaltzainen oharrak

 - [E409]:  goizeko Sartu.

 - [E210]: Azpisarrerak (berriak): goiz beranduan (‘eguerdi-partean’), goiz-partea.

 - [E126]:  goiz-ezkila ikus AL (ezkille).

 - Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): Forma berririk ez da orain erantsiko; lantaldeak proposatuak, berriz, jaso egingo dira; gainera, beste azpisarrera bat jasoko da: goizetik: zergatik jaiki zara hain goizetik? eta pare bat adibide: goiz-arratsetako freskura; goiz edo berandu, altxatuko du burua.

goiz argi, goiz-argi
iz. Egunsentia. Biharamunean, goiz-argiarekin, astoak hartuta bidean jarri ziren gizonak. Hurbil da nire garaipena, badator nire salbamena, goiz-argia bezala.

Aztergaia: goiz-argi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:27 1999-09-14 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH:AS 2018-06-12 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GOIZ-ARGI (Foix ap. Lh), GOIZTARGI. Aurora. Cf. goizargitu. Itxaso apalak irri dagi / goiztargi sotillaren antzera. Elizdo EEs 1928, 79. Hara: heldu zare / goiz-argien pare. Iratz 191. Argi gozo dario [kantari], goiz-argi, Asisko bertako egun-sentiak bezela. Lek SClar 121. Gau ixil paketsua, / goiz-argitik urbilla. Or in Gazt MusIx 199 (Gazt ib. 187 goizalde, Onaind ib. 206 argi-nabar). Mendi axala goiz argiz zillar / egun atari denean. NEtx LBB 338. v. tbn. Zait Sof 164. SMitx Aranz 18 20.26: goiz(-)argi 1: DiarioVasco (“Portua, etxea. Marinelak atera dira ontzigaineko goiz argitara eta, ai ene bada: den-denek aho-bueltan zer?, eta orban gorri zikin itsusia!”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

goiz(-)argi : Herria (“Nork daki zer gertatuko den? Lurrikara izigarria egin du larunbat goiz argi hastean Asia hegoan, India, Pakistan eta Afganistan herriak elgar jotzera dauden gunean Kaxemiran, Xina– Tibeta ere urrun ez dagoen aldean, bi kontinentek (India eta Eurasia) elgarri so egiten duten aldean”), Elizen arteko Biblia 5 (“egunsentiko argia bezalakoa da, goiz-alba garbian jaikitzen den eguzkia, lur bustian ernetako belarrari dizdiz eragiten dion goiz-argia”), Urtzi Urrutikoetxea 1 (“Ikusi ditut: bi, hain zuzen ere, goiz-argian, gure norabidean aurrez aurre zegoen eraikinaren zati estuan, hormaren goiko aldean”), Piarres Aintziart 2 (“Goiz-argian erreka baten bazterra segitzen nuela, uraren jario mutua ene urrats isilekin jarraikiz, ikusi dut zurzuria ari laino eztiaren artilea sistatzen”), Asisko Frantzizko 2 (“Eta beste hau ere bai: Gose denari zeure ogitik ematen badiozu, orduan, goiz-argiak bezala egingo duzu distira, eta justizia izango duzu aurretik gidari”), Xabier Montoia (“Lotan egonen dira, harik eta goiz-argiak, insomnioak jotako edonoren gelako lanpararena baino argiagoa den horrek kantari iratzarri arte.”), Imanol Zurutuza (“Bidean barrena zihoazela, udaberriko goiz-argian, orein bat ikusi zuen urrutiko galsoro bat zeharkatzen, eta anaiari seinalatu zion, hatzaz”)…

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS: goiz argi / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS: goiz argi

Lantaldearen irizpideak
Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabili da eta jasotzekoa da azpisarrera gisa.

Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-argi.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa goiz sarreran.

goiz beranduan
adb. Eguerdi inguruan, goizeko lehen orduez gerozko garaian. Atzo, goiz beranduan. Goizerdian nahiz goiz beranduan.

Aztergaia: goiz beranduan

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EOh
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11:EHL 2021-05-17 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

GOIZ BERANDU (V, G, AN ap. A), GOIZ BERANT. (BN, S ap. A; Foix ap. Lh). a) (En casos locales de declinación). Cerca del mediodía. * Atzo goiz beranduban. Echag 48. Atzo eguarte azkenean edo goizberanduan. A Ezale 1899, 10a. Goiz erdian naiz goiz beranduan. Erkiag BatB 25.

LB: “Goiz beranduan: eguerdi inguruan. Goiz gorri, arrats euri” (Karmel) / EPG: 2 “Goiz beranduan esnatu zen biharamunean.” (Jose Morales) / ETC: 0.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Adorez: goiz-beranduan etorri da: ha venido hacia el mediodía.; Labayru: 0;

Bestelakoak

goiz 1 iz. Gauerditik eguerdia arteko denbora-bitartea, bereziki egunsentitik eguerdia artekoa. Goiza etorri zenean. Goiz, eguerdi eta arrats, beti porrusalda. Goiz guztiek dute beren arratsaldea. Goiz hartako egitekoak. Udaberriko goiz bat. Igande goiz zoragarri batean. Goiz guztia lanean igaro. Goiz osoa eman du etxean. Goizetik arratsera, dantzan eta kantari. Bihar goizean. Hurrengo goizetan. Goizean bost eta erdietan jaikita. Goizeko ordu bietan. Goizeko hamarretan. Goizeko ihintza. Goiz beranduan: eguerdi inguruan. Goiz gorri, arrats euri (esr. zah.). || Goiz-goizean ekin zioten ibilaldiari.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da, baina komeni da definizioa gehiago zehaztea.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa goiz eta berandu sarreretan.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: Azpisarrerak (berriak) goiz beranduan (`eguerdi-partean'), goiz-partea.

 - Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28) Forma berririk ez da orain erantsiko.

goiz edo berandu
adb. Lehenago edo geroago. Goiz edo berandu, altxatuko du burua. Goiz edo berandu, saiatu beharko zuen.

Aztergaia: goiz edo berandu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: EArau 2009-12-28
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Lantaldeak erabaki gabe utzia

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: adib. / EskolaHE: -

Lantaldearen irizpideak
Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

eraikuntza librea (edo adibide gisa jasotzekoa, osagaien segida horretan finkatua denez).

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

edo.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E123]: “Bat nator lantaldearekin”.

 - [E210]: Hiztegiak ekarri beharrekoa, adierazgarria baita.

 - Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): Adibide batean jasoko da, goiz sarreran: goiz edo berandu, altxatuko du burua.

goiz eta arratsalde
adb. Goizez eta arratsaldez, egun guztia, etengabe. Ik. gau eta egun. Goiz eta arratsalde, ez didate bakerik eman. Bazebilen gau eta egun, goiz eta arratsalde.

Aztergaia: goiz eta arratsalde

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH:AS 2018-05-15 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GOIZ ETA ARRATSALDE a) (Con sufs.). Mañana y tarde. v. GOIZ-ARRATSALDE. Laudatua zaradela goiz eta arratsaldean. EZ Man I 13. Eta hala eramatzik goiz eta arratsaldeak. EZ Man II 160. v. tbn. Azc PB 174. b) (Uso adv.). Por la mañana y por la tarde, durante todo el día. Egunaz eta gabaz, / goiz ta arratsalde. Echag 87. Bazebillen gau ta egun, goiz ta arratsalde. Ag G 125. Bigarrena [eguna] Loiolako, goiz eta arratsalde. JE Ber 97. Berez zortzi egun, goiz ta atsalde, biok bakarrik. Or QA 53. Goiz eta arratsalde, ez didate pakerik eman. NEtx LBB 116. Zenbat sasi artetan / lanean debalde, / atsedenikan gabe / goiz ta arratsalde. Insausti 340. v. tbn. Azc PB 46. A BeinB 68. A Ardi 6. ArgiDL 128. TAg Uzt 314. (Una vez) por la mañana y (otra) por la tarde. Goiz da arratsalde joaten zan elizara. Echta Jos 285

adib: bakea eman Bakean utzi. (Batez ere ezezko eta aginterazko esaldietan erabiltzen da). Piarresek ez dio bakerik ematen, non zer gaitz duen aitorrarazi artio. Bere kontzientziak bakerik ematen ez zion. Goiz eta arratsalde ez didate bakerik eman. Zoazte hemendik!, emazue bakea!

goiz eta arratsalde 300: Aizu 2, Deia 8, Elhuyar, Consumer 9, Berria 87, EiTB 14, Jakin, Argia 5, DiarioVasco 173

Beste (edozein) iturritako erabilerak

goiz eta arratsalde 48: Herria 5, Berria 16, Elizen arteko Biblia 6, Gotzon Garate 3, Felipe Juaristi 2, Txillardegi 2, Xabier Mendgiuren Elizegi, Jose Antonio Mujika, Juan Garzia, Pello Zabala, Joxerra Garzia…

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da goiz sarreran.

goiz parte, goiz-parte
iz. Goiza, goizari dagokion egunaren zatia. Bertsotarako txarra baita goiz-partea. Goiz parteko zurrutak.

Aztergaia: goiz-parte

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EOh
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z6:LBeh 2011-05-10 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH:AS 2018-05-15 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GOIZ-PARTE (V-arr-gip, G-goi-azp). Ref.: Elexp Berg; Gte Erd 251. Mañana (parte del día). "Goiz partean etorri zen (V-arr, G-goi-azp), goiz partetik etorri zan (V-gip, G-azp)" Gte Erd 251. Gox parteti etxe biarrak gaztiak egitia. fB Olg 56s. Goiz parteko zurrutak. Basarri 147. Bertsotarako txarra / baida goiz-partia. Uzt Noiz 119. Egun orretan trumo-euri ikaragarria egin eban goix partetik. Gerrika 291

adib: parte 3 iz. Alderdia, aldea. Euskal Herriko parte honetan. Aita San Martin jaio zenean Beasaingo partean. Goiz parteko zurrutak. || Medikuak egiten duen guztia estimatzen da, eta parte onera hartzen da.

goiz parte (gehienak goiz partean dira) 131: Aizu (“Goiz partean, ohi denez, hiriko kaleak izango dira bertsoaren plaza nagusi”), ElCorreo 2 (“Goiz partean neurean guztiz zentratuta egon nintzen eta besteen lanei ez nien gehiegi erreparatu”), Deia 4 (“Oihana hi-tza ere entzun zen goiz partean, liburu eta disko artean galtzeko oihan ikusgarria baita urteroko hi-tzordua”), Consumer 10 (“Nahiz eta, lanarengatik, ahalegin fisiko bizia egin beharrik ez duten, laneko ordutegiak hala agindurik, goiz partean janari bat hartu behar izaten duten pertsonek zerbait arinago hartu ahal dezakete, hala nola esnekiren bat eta sasoiko fruta”), Berria 24 (“Goiz parteak baditu gauza politak baina niri gehiago gustatzen zait arratsalde-iluntze partea, ordu garai hori”), EiTB 29 (“Goiz partean zeru urdina nagusituko da eta haizea noraezean ibiliko da”), Erlea (“Denak batera kabitzen ez eta mutilek izaten genuen maisuarekin eskola goiz partetik, eta arratsaldez, maistrarekin, neskek”), DiarioVasco 60 (“Goiz partetik eta egun osoan zehar, animazio handia eta herriko kale eta plazak jendez gainezka”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

goiz parte (gehienak goiz partean dira) 40: Berria 9 (“goiz partean zerbait bateratua egitea”), Herria 6 (“Baiona Santespietako posta bulegoa hetsirik egon da goiz partean grebarengatik”), Anjel Lertxundi 5 (“Goiz partean, ariketa fisikoak egiten ari ginela, Robert Walser jarri zait ondoan”), Xabier Mendiguren Elizegi (“Egunez egun gehiago etortzen ziren goiz parte horretan, eta egunero jarri behar izaten nien bideo berria”), Aingeru Epaltza (“Goiz partetik, Foru Poliziak eta Polizia Nazionalak hasitako orrazketak azken frankotiratzaileekin akabatzea lortu duela esan du Gobernuko bozeramaileak”), Itxaro Borda (“goiz parteko orduetan Propreté de Paris apaindura berdeen menean, kaleak garbitzen ari ziren behialako tiratzaile senegaldar eta maliar seme-alaben langileen erditik”), Joxemari Urteaga (“Goiz partean ahaztuxea eduki bazuen ere, triangeluari zirrizturen bat bilatu nahi izan zion arratsalde hartan”), Pedro Alberdi (“Gaur, goiz partean, kantaldia izan omen duk Martuteneko kartzela barruan”), Patxi Zubizarreta (“Goiz partean, kalezuloa itzalpean egoten da, hotzak eta hezetasunak hartua”), Edorta Agirre (“goizeko kopak eta goiz parteko gosariak atera ondoren”)…

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke parte formaren adiera hori nabarmentzeko.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

Jasoa dago jada Euskaltzaindiaren Hiztegian adibide gisa parte sarreran

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da goiz sarreran.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: Azpisarrerak (berriak) goiz beranduan (`eguerdi-partean'), goiz-partea.

 - Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28) Forma berririk ez da orain erantsiko.

goiz-arrats
1 adb. Goiz eta arrats; egun guztia. Umeei ematen zaie goiz-arrats, ura arto irin lipar batez zuriturik. Goiz-arrats ez zen isiltzen.
2 iz. pl. Goiza eta arratsa. Goiz-arratsetako freskura. Goiz-arratsetako otoitzak.

Aztergaia: goiz-arrats

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: EArau 2009-12-28
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Lantaldeak erabaki gabe utzia

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Lantaldearen irizpideak
Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

elkarketa librea dela uste du lantaldeak, nahiz finkatua izan ohi den, eta ez librea, dvandva hauetako izenen segida: goiz-arrats(etan) erabiltzen da, adib., baina ez arrats-goiz(etan).

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E115]: 'Goizarrats: egun osoaren adierazteko B.G. L. bN, gN, Z. maiz erabiltzen da'.

 - [E123]: “Egia da elkarketa librea dela, edo, behintzat, ez dela ihartua; baina uste dut ez duela kalterik egiten jasotzeak, adibideren bat ere emanaz, argi gera dadin pluralean erabili behar dela. Egunetik egunera maizago entzun eta irakurtzen dugu seme-alaba bat, zure seme-alaba… singularrean erabilia”

 - [E210]: Hiztegiak ekarri beharrekoa, adierazgarria baita.

 - Erabakia: EArau (1997-06-27): 'bigarren pasaldirako utzi [da]'.

 - Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): Adibide batean jasoko da, goiz sarreran: goiz-arratsetako freskura.

goizabar
iz. Egunsentia. Goizabarreko eguzki argitan.

Aztergaia: goizabar

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

goizabar (eta goxabar) B 2 (Mg PAb: "Goisabar, edo egun usaiñagaz batera; ta belu neritxon beste egunetakuen aldian"; A BeinB: "eguna argitu iakenean, bat batera ta goizabar baga argitu zan orduan"); eta OEH argitaratuan, gainera: Ol 1 Sam 30,17 eta goiztabar : Ur Os 11,1; goiz-abar 1 (Anab Aprika: "Goiz-abarra asi, baño tankera berean segi"); goiznabar G 6 (EA OlBe 2: "Goiznabarrean era xamurrez otoi eztitsu garbia egin ondoren idikitzen det bordagaraiko esia", "Lo gozatsua egin ondoren jeiki naiz goiznabarrean ego-aldetik enadatxo bi etorri zaizkidanean"; Zait Sof: "Goiznabarra da"; Etxde JJ 3: "ta Garazitik goiznabarrarekin aterata eguerdirako Etxahuniara eldu ziran", "gauerdi edo goiznabarra baiño len", "goiza urratzearekin atera oi zen etxetik (...) goiznabarrarekin etxeratzeko"; Ibiñ Virgil: "goiznabarrak, gu uzten gaituenean, ara omen daroa eguna"); IE 1 (Mde Pr: "goiznabarrean suizkilotua"); goiznabar-zale G 1 (Zait Sof: "txori goiznabar-zalien txorrotxiotxi zoliok").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

goizabar (eta goxabar) 4: B 2 (J. Kerexeta: "Gau illuna azkenetan, / Eta ixarrak diz ta diz / Agurka goxabarran", "italiak bakarrik / Goxabar oztiñian"); EB 2 (L. Baraiazarra: "goizabarreko kanpaiak jo behar izaten zituzten"; P. Aristi: "Gero geografi ariketa bat goizabarrean"); goiznabar 4: G 1 (A Ortzuri: "Zirzil galduak ibilli oi ditun goiznabarrean mutillen atzetik"); IE 2 (L. Etxezaharreta: "Egunak luzeak ziren goiznabarretik goiznabarreraino").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

goizabar : HiztEn, LurE; goiznabar : AB38 1, HiztEn ("ik. goizabar") // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

goizabar : DRA, PMuj DVC, ElhHizt, HiruMila; goiznabar : Lh DBF, DRA, HiruMila, PMuj DVC (goiz-nabar); goiztabar : Lh DBF // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, EskolaHE, Casve EF, HaizeG BF.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

goizalde
iz. Egunsenti inguruko orduak; gauerditik egunsentia arteko orduak. Goizalde lainotsu batean. Goizaldean argitzen duen izarra. Goizaldera ohartu ziren argi bat bazela. Goizaldeko loa.
[Oharra: Euskaltzaindiak, goizalde-k euskara idatzian izan duen adiera kontuan harturik, goizaldea lanean eman dute eta kidekoak ez erabiltzea gomendatzen du, goiza/goiz-partea lanean eman dute adierazi nahi denean].

Aztergaia: goizalde

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:07 1994-11-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

'egunsentia' (*goizaldea lanean eman dute e. goiza, goiz-partea...)

Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

goizaldera etorri da (baina ez *"goizaldea lanean eman dute", baizik goiza, goiz-partea...)

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E109]: 'Erants: "Ekialde". "Zoaz goizalde, edo Orienteco bazterretara". Agirre Ast., III, 190'.

 - Erabakia: EArau (1997-06-27): ez da onartu.

goizdanik
adb. Goiz, goizik. Bildotsak ez dira ernarazi behar bi urte beteak izan arte, bestela, goizdanik ahultzen dira. Urrun etzatera zihoan odoletan eguzkia, goizdanik baitzen jaikia.
Loturak

Aztergaia: goizdanik

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-10 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tik/-danik

goizean goiz
adb. Goizeko lehen orduan, goizean oso goiz. Goizean goiz atera ziren.
Loturak

Aztergaia: goizean goiz

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: adib. / EskolaHE: -

Lantaldearen irizpideak
Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza librea.

goizean goizetik
adb. Goizean goiz; goizean goiz hasita. Jaiki goizean goizetik, usteltzen ohean egon gabe. Txistulariek goizean goizetik iragarri zuten Bermeon egun berezia dela. Goizean goizetik mozkortuta dabilenaren antzera mugituz.
Loturak

Aztergaia: goizean goizetik

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH:AS 2018-06-12 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GOIZEAN GOIZETIK (A DBols), GOXEAN GOXETIK (Añ). A la mañana temprano, desde por la mañana temprano. "(Muy de) mañana" Añ. Tr. Loramendi (87) y B. Enbeita (NereA 36) usan g. goiztik. Jagi goxean goxetik, usteletan oean etzan baga. Añ EL1 79. Zer egiten dezute goizian goizetik? Sor Bar 102. Goizian goizetik, eguna zabaldu baño lenago. Kk Ab II 122. Goizean goizetik asi-ta euri faltarik eztaukagu egun guztian. Alzola Atalak 83. Goizen goizetik aizea gendun / azkeneko ostoen kontra. Insausti 277. v. tbn. Zav Fav RIEV 1909, 34. AB AmaE 386. Canala Jesucristo 32 (ap. DRA). Azc PB 118. A BGuzur 141. Echta Jos 38. Ag G 227. Etxde JJ 194. Akes Ipiñ 20. Erkiag BatB 187. FEtxeb 127. Aizarnarako bidea artu zun urrengo goizean-goizetik. TAg Uzt 212.

goizean goizetik 277: Deia 3, Consumer, Berria 152, EiTB 74, Jakin 2, Argia 8, Erlea 2, DiarioVasco 35.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

goizean goizetik 46: Berria 27, Patxi Zubizarreta 4, Josu Zabaleta 2, Hasier Etxeberria 2, Oskar Arana, Edorta Jimenez, Mirentxu Larrañaga, Bego Montorio, Koldo Biguri, Eneko Bidegain, Elizen arteko Biblia, Xabier Mendiguren Elizegi, Harkaitz Cano, Pello Zabala.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabili da eta jasotzekoa da azpisarrera gisa

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa goiz sarreran.

goizean goizik
adb. Goizean goiz.
Loturak

Aztergaia: goizean goizik

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Lantaldearen irizpideak
Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

eraikuntza librea.

goizeko izar
iz. Artizarra. || Mutil horrekin ezkondu; horixe nire goizeko izarra.

Aztergaia: goizeko izar

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-09-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

goiz sarrerari dagokion azpisarrera.

goizerdi
iz. Goizaren erdia. Goizerdian nahiz goiz beranduan.

Aztergaia: goizerdi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-10 Lantaldeak besterik gabe onartua
Orrialde guztiak:
 

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper