Atzizkien araberako erabakiak

-ero

OEHko datuak [laburduren azalpena]

goizerri 6: Ir YKBiz 2: "Goizerri-aldean etxeak oso apalak izaten dira", "Goizerri aldean, etxetan izaten dira eskuz erabiltzen diran eiera txikiak"; O Pr: "Goizerria denean gorriago ezenez hori, eure euritakoa eztemala nehori"; UNLilia: "Hor dütü goizerritarik / erregiak dohañekin"; Mde 2: "Goizerriko mistikoek", "Goizerritiko Jaungoikoaren / herri hautetsi maitea", eta OEH argitaratuan, gainera: Mde Egan 1960: "Goizerritik argia".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

goizerri behin, Zait: "Eskualde gorri ta soillaren erditik irtenda, paradisua bezin begi-betegarri azaltzen zan goizerriko izararria".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

goizerri : HiztEn, LurE // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

goizerri : EuskHizt, HiruMila (oriente), ElhHizt (oriente, este), EskolaHE, Casve EF (orient), Lh DBF (orient), DRA (oriente), PMuj DVC (goiz-erri: 1 sembrado de fruto temprano; 2 pueblo oriental; 3 oriente, levante, este) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Mailak

Liter.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

sortaldea.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-tik.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GOIZETIK ARRATS (H). a) De la mañana a la noche, todo el día. Gozetik arrats aspertzen ez da / jan eranean jendea. Echag 220. Erleak goizetik arrets lanean hari dira. Dv Dial 26 (It e Ip goizetik arratsera, Ur goxetik gaberaño). Goizetik arrats hariz. Dv Act 28, 23 (Lç goizetik arratserano). Goizetik arrats lanean hariz. Elzb PAd 16. Goizetik arrats, gauaz ez egunaz etzen ateratzen jendea. HU Zez 59. Goizetik arrats berdin ari zen beti kanta eta kanta. Xa Odol 143. v. tbn. Hb Egia 142. Sor Bar 54. JE Bur 164. Barb Sup 25. b) "Du matin au soir, promptement, en peu de temps" H

adib: arrats iz. Iluntzea; ilunabarra eta gaueko lehen orduak. Arratseko otoitza. Goizetik arratsa etorri artean. Arratseko hamarretan. Bart arratsean. // erresiñol iz. Urretxindorra. Nire alaba Mariak erresiñolak bezala xaramelatzen du goizetik arrats.

goizetik arrats 19: Consumer (“Zuhaitzaren oinean, jendea dabil, eskailera lagun dutela edo batere gabe, eta ontzi batera edo zumitzezko saski batera biltzen dituzte, goizetik arrats, banan-banan”), Berria 10 (“Eguzkia lagun edo euripean, goizetik arrats han harrapa daitezke Christiane Giraud Uztaritzekoa, Jean Escaffre Senperekoa, Jean-Jacques Abdallah Pirinio Garaietatik etorria eta Yann Liebard bretoindarra”), Argia 7 (“Musikari frustratua naizela uste dut, beti musika entzuten dut goizetik arrats, eta beti nabil musika berezi bila, eta berdin entzuten dut klasikoa edo Madona, edo musika tribalak edo...”), Erlea (“goizetik arrats kabalak arta eta alorrak landu“).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

goizetik arrats 31: Herria 6, Berria 8, Daniel Landart, Elizen arteko Biblia, Itxaro Borda, Oskar Arana, Jose Morales…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ez da esapide erregularra eta azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da goiz sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: adib. / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

goiz sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GOIZETIK GOIZERA. a) "Cada mañana (AN-5vill)" A Apend. "Goizetik goizera lan izaten dute (AN-5vill)" Gte Erd 85. Goizetik-goizera lana / arratsaldean jainko beltzakin josta. Lasa Poem 79. b) De mañana a mañana. Ekia geldi egonik, goizetik goizera obo osoan deman aiña aldi iragan baledi. Or Aitork 328. Goizetik goizera alkarren berri jakiten joan ziran gazte biak. NEtx LBB 42

goizetik goizera 1, Berria (“Goizetik goizera izaten da festa, eta interes turistikoko eguntzat aitortuta dute hainbat erakundek”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

goizetik goizera 5: Patxi Zubizarreta 3 (“Goizetik goizera, azala indartsuago ikusiko duzu: bizi baino biziagoa, sendoagoa, tonifikatuagoa”), Josu Zabaleta (“Tamalez, ordea, egunak aurrera zihoazen eta antz etsigarria zuten batak bestearena; bulegariak erantzun bera ematen zion goizero doktoreari, eta goizetik goizera tristeago eta adore gabeago itzultzen zen hura etxera”), Felipe Juaristi (“Bordeleko agintariek egun oso batez hirian gelditzeko baimena eman zieten itsasontzikoei, hogeita lau orduko epea, goizetik goizera, arazoak konpondu bitartean”)

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabili da eta jasotzekoa da azpisarrera gisa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa goiz sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

adlag.

Atzizkien araberako erabakiak

-ik (hau ez da automatikoa: cf. *berandurik)

Beste (edozein) iturritako erabilerak

goiztiar 79, ZTC.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

goiztiar formak 6 ager. ditu, guztiak IE-ZuAm (EZ, Ax, Arch, Gy, HU); goiztar (eta go(i)xtar) 58 aldiz agertu da: B 19 (Añ, fB, AB, Azc, A BeinB, Ag Kr, Gand, Erkiag), G 38 (Mb, Lar, Sor, EA, Ldi, Or, Ag G, Mok, TAg, Ill, Lab, Zait, Anab, Berron, Etxde), IE 1 (Mdg)

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

goiztiar(tasun) 22 aldiz jaso da: B1, G 1, EB 18, EgAs 2; goiztar 20 aldiz: B 3, G 8, EB 9

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: goiztiar 1, goiztar 1; AB38: goiztiar 3, goiztar 2; AB50: goiztar 3; Euskalterm: goiztiar 31, goiztar 1; HiztEn: goiztiar(tasun); LurE: goiztiar, goiztar

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tar/-tiar atzikien banaketa izond./iz. kategorien araberakoa da Ipar. (Heg., berriz, denak -tar dira); hau izond. bakarrik denez, -tiar dagokio. EBan aski indartua dateke, gainera; baina ez bide da indar bera ageri bikote guztietan: cf. ezkert(i)ar, eskuind(i)ar.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Zerrenda osagarriak

NekHizt: goiztiartasun (es precocidad).

Adierazle egokia da, eta horren premia dago

ia erabili gabea da, baina egokia.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

goiztiar(tu), goiztiartzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Maiztasuna

g.er.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

goazen lotara, bihar goiztiartu behar baitugu.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. 'egunsentia'.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

egunsentia

Atzizkien araberako erabakiak

-txo

Adiera mugatzeko zailtasunak

'goiz xamar' adierazten du; markatua da, hala ere