Txostenaren laburpena

ik. informazioa s.u. lojamendu (aurreko pasaldian).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

aloi, aloitzen.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

1 da/du ad. 'ostatu eman (edo hartu)'. 2 du ad. 'alokatu'.

Zerrenda osagarriak

IparKazet (Justizia): bail: alokairu, aferma; bail commercial: merkatari alokairu.

Adiera mugatzeko zailtasunak

ik. oharra, s.u. akura

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-ko izengilea.

Forma baten adiera(k)

soldatapekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

aloka, alokatzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Forma baten adiera(k)

errentan hartu edo eman.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

alokatzaile "Alquilador, alkilatzallea, alogeratzallea, alokatzallea" Lar.

LB 47 (Argia 5, Berria 19, EiTB 3, Elkar 3, Consumer 11, BBK Fundazioa, UEU 5); ETC 150

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: alokatzaile iz./izond. alquilador, -a, arrendador, -a / Adorez: alokatzaile iz. alquilador/ra, arrendador/ra / Labayru: alokatzaile 1 iz. alquilador -a. Ez gara ondo konpontzen alokatzailearekin: No nos llevamos bien con la alquiladora / NolaErran: de local arrandan emaile (BL) – alokatzaile – errentan emaile.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alokatze 2: J. Gorozika (“Hilero ordaintzen dau gelaren alokatzea eta besterik ez jako inporta tipo gizenari”), X. Gereño (“Zirudienez, alokatze hura zerbait berri izan behar zuen”).

alokatze 8: Consumer 8 (adib.: “Kontratuak alokatze aldia amaitu ondoren, ibilgailua erosteko aukera ematen du, beti ere errentan hartzen duenak alokatutako ondasun horrekin lotutako enpresa jarduera bat gauzatzeko erabiliko duela frogatzen badu”, alokatze mailegua”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

alokatze 2: Herria (“Urdingaray andereak galdeginik lur baten alokatzea, hautetsiak ados dira eta esku emana zako auzapezari alokatze hori prestatzeko”), Koldo Izagirre (“Leku alokatze honek bozkariotan sartu gintuen”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-tze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Lç.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Diakronia

Zah.

Maiztasuna

g.er.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Izenondo erreferentzialak

-ibo izond. erref.

Jakite-arloak

Tekn. (Gram.)

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Mb 4, Urruz 2.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

burusoiltasun iz. Burusoila denaren nolakotasuna edo egoera. Burusoiltasunak eta tripa handiak irudi bitxia ematen zioten.

alopezia 56: EiTB 1, Elkar 1, Consumer 39, Laneki15; burusoiltasun 71: Argia 5, Berria 5, Elhuyar 1, Elkar 1, Consumer 14, Laneki 45. [Lanekiko erabilerak Ilearen analisia liburukoak dira, 2015ekoa, eta burusoiltasun zein alopezia darabiltza].

Beste (edozein) iturritako erabilerak

alopezia 1 (Karlos Linazasoro).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: alopezia (TN), burusoiltasun.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Nazioarteko forma da, eta jasotzekoa.

Jakite-arloak

Med.

Forma-adieren gurutzamenduak

arlo-rekiko erlazioa argitzea komeni da, bakoitzaren balioak zehaztuz

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

fruitua.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ibiñ 2, Zait 1.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

kirtena, ezjakina.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

izurra, tolesa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

aloz(tu), alozten.

Aditz-erregimena

du ad.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

zimurtu, izurtu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu alpaka formarik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alpaka forma 4 aldiz jaso da, B-EB: a) 'Lama pacos' adierakoa 2 aldiz (J.A. Agirre: "Alpaka ikus Ganbelu; Peru"; E. Vascas-eko taldea: "indioek nekazalgoa pratikatzen dute bereziki (...) eta ganadutza, abelgorria bereziki, alpaka tipikoa ahaztu gabe"); b) 'animaliaren ileaz egindako ehuna' adierakoa behin (M. Recondo: "guzia artzen det nik (...) lana, algodoi ta alpaka"); c) 'metal zuria' adierakoa beste behin (J.A. Goiria: "Metal au edozelakoa izan daiteke: urrea, zidarra, alpaka ta abar").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alpaka 'Lama pacos': AB38 1, HiztEn-LurE, Euskalterm 1; 'ehuna': HiztEn; 'metala': HiztEn-LurE, Euskalterm 1.

Sektore jakin bateko informazioa

Izendegiaren hustuketako lekukotasunak: alpaka 'Lama pacos': Zendoia-Sakana. Animali mundua; EgutAr; LMuj DGT; PMuj DCV.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Hiztegietan: alpaka 'Lama pacos' + 'ehuna' + 'metala': HiruMila, ElhHizt, EskolaHE; 'Lama pacos': PMuj, Casve EF; alpak-ile : PMuj; alpak-oial : PMuj; ez da ageri hiztegiotan: EuskHizt, Lur EG/CE, Lur EF/FE, HaizeG, Lh DBF, DRA.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal 'alpaca, alpaga'ren ordainak: HiruMila: 1. (Zool.) alpaka, 2. (metal, paño) alpaka. // ElhHizt: alpaca: 1. (Zool.) alpaka, 2. (metal) alpaca. // PMuj: alpaca: (Zool.) alpaka; pelo de alpaca: alpak-ille. // Ez da ageri hiztegiotan: Lur EG/CE, Lur EF/FE, Casve FE, HaizeG, L-T LFB, Azkue Aurkibidea.

Erdaretako formak

fr (DLLF): alpaga (animal y tejido), maillechort (metal blanco); it (L. Ambruzzi): alpaca (rumiante americano), lana e tessuto di alpaca, alpaca (lega di rame, zinco e nichelio); en (Collins): alpaca; de (Slaby-Grossman): (Zool.) Alpaka, Kamelziege (lama pacos), Alpakawolle, Alpakahaare, Alpakagewebe, Mohär (Stoff); Alpaka-, Neusilber.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Forma baten adiera(k)

1 Lama pacos. 2 (ehuna). 3 (metala).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu alpaka formarik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alpaka forma 4 aldiz jaso da, B-EB: a) 'Lama pacos' adierakoa 2 aldiz (J.A. Agirre: "Alpaka ikus Ganbelu; Peru"; E. Vascas-eko taldea: "indioek nekazalgoa pratikatzen dute bereziki (...) eta ganadutza, abelgorria bereziki, alpaka tipikoa ahaztu gabe"); b) 'animaliaren ileaz egindako ehuna' adierakoa behin (M. Recondo: "guzia artzen det nik (...) lana, algodoi ta alpaka"); c) 'metal zuria' adierakoa beste behin (J.A. Goiria: "Metal au edozelakoa izan daiteke: urrea, zidarra, alpaka ta abar").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alpaka 'Lama pacos': AB38 1, HiztEn-LurE, Euskalterm 1; 'ehuna': HiztEn; 'metala': HiztEn-LurE, Euskalterm 1.

Sektore jakin bateko informazioa

Izendegiaren hustuketako lekukotasunak: alpaka 'Lama pacos': Zendoia-Sakana. Animali mundua; EgutAr; LMuj DGT; PMuj DCV.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Hiztegietan: alpaka 'Lama pacos' + 'ehuna' + 'metala': HiruMila, ElhHizt, EskolaHE; 'Lama pacos': PMuj, Casve EF; alpak-ile : PMuj; alpak-oial : PMuj; ez da ageri hiztegiotan: EuskHizt, Lur EG/CE, Lur EF/FE, HaizeG, Lh DBF, DRA.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal 'alpaca, alpaga'ren ordainak: HiruMila: 1. (Zool.) alpaka, 2. (metal, paño) alpaka. // ElhHizt: alpaca: 1. (Zool.) alpaka, 2. (metal) alpaca. // PMuj: alpaca: (Zool.) alpaka; pelo de alpaca: alpak-ille. // Ez da ageri hiztegiotan: Lur EG/CE, Lur EF/FE, Casve FE, HaizeG, L-T LFB, Azkue Aurkibidea.

Erdaretako formak

fr (DLLF): alpaga (animal y tejido), maillechort (metal blanco); it (L. Ambruzzi): alpaca (rumiante americano), lana e tessuto di alpaca, alpaca (lega di rame, zinco e nichelio); en (Collins): alpaca; de (Slaby-Grossman): (Zool.) Alpaka, Kamelziege (lama pacos), Alpakawolle, Alpakahaare, Alpakagewebe, Mohär (Stoff); Alpaka-, Neusilber.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Forma baten adiera(k)

1 Lama pacos. 2 (ehuna). 3 (metala).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

alpapa forma 2 aldiz ageri da corpusean (Salav), eta beste 3 aldiz OEH argitaratuan (GipNek 1904 2, EgutAr 1956); alpalpa behin (Muj NekIr).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alfalfa behin jaso da, EB (K. Igea); alpalpa 16 aldiz: B 2 (S.T. Rekalde eta "alpalpa solo"), G 14 (I. Gallastegi 6 eta "alpalpa-toki" 2, M. Oñatibia 3, R. Zapirain 3); alpapa bitan (Lurgintza; El Día 1933: "alpapa soro"); apalpa behin (J. Zubia: "apalpa lasto").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alfalfa : AB38 6 (eta alfalfa-soro 1); alpa(l)pa : LurE; alpalpa : HiztEn ("ik. alpapa"); alpapa : DFrec 5, HiztEn, Euskalterm 5.

Sektore jakin bateko informazioa

Izendegiaren hustuketako lekukotasunak: alfafa : Gordailu IkastHiztegia, Estatistika. Nekazaritza, M. Aizpurua; alfalfa : X. Kintana Hizt80; alpapa : NekIr, Carreras y Gandi GGPVN, Zabalegi BasAzterketa; ankabakar : Iz ArOñ; argi belar : Gordailu IkastHiztegia, Polunin Flores de Europa, Lcq, Guía PlantMed, Carreras y Gandi GGPVN, G. Larrañaga LandareJak; argi belhar : Zerb Landare; argi-belar : Polunin Flores de Europa, NekIr, Font Quer PlantMed, Azkue DVEF, Bouda-Baum, PMuj DCV; argibelar : Irigaray Landareak; basa-mineta : PMUj DCV; betaraki : Font Quer PlantMed, Guinea Vizcaya; betaroki : Lcq, PMuj DCV; enbeleka : X. Irigarai; frantsesbelar : LMuj DGT; idarbeltz : Font Quer PlantMed; luzerna : Gatxitegi Laborantza, Lcq, Carreras y Gandi GGPVN, X. Kintana Hizt80, Caton Santaren Mapa de vegetación de Alava, Dv Lab; parantze-belar : Font Quer PlantMed, Guía PlantMed; parrastu : Font Quer PlantMed; porrastu : Font Quer PlantMed, PMuj DCV; praintxi belar : Bähr Plantas; praintxi berde : Bähr Plantas; prantzes belarra : G. Larrañaga LandareJak, Font Quer PlantMed, Azkue DVEF, Bouda-Baum; prantzes-bedar : PMuj DCV; prantzes-belar : Caton Santaren, Mapa de vegetación de Alava; PMuj DCV; prantzi-belar : X. Irigarai; sekula-bedar : PMuj DCV; uribelar : PMuj DCV.

Hiztegietako informazioa

Hiztegietako formak: alfafa : PMuj; alpalpa : ElhHizt ("ik. alpapa"); alpa(l)pa : EskolaHE; alpapa : EuskHizt; HiruMila; ElhHizt; Lur EG/CE eta EF/FE; DRA. Ez dugu aurkitu hiztegiotan: Casve EF, HaizeG, Lh LBF.

Euskaltzaindiaren Arauak

alpapa Medicago sativa Sin. luzerna

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Erabileremu dialektala

Heg.

Mailak

Beh.

Forma baten adiera(k)

abarketa, espartina.

Euskaltzaindiaren Arauak

alper iz. 'nekazaritzako tresna'

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

nekazaritzako tresna

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ALPER-HARRI (alperrarri V, G-to ap. A). Rodillo para deshacer terrones o para aplanar la tierra. Alper-arriak oinazpian geldiro zanpatu izan bai'litu bezelaxe, lotu dira garisoroak eta artasoroak! TAg Uzt 132. Berak asmatutako zurezko uso egalaria. Alper-arri baten ertzean zurezko usoa orekan ezarri, maratilari eragin, ta odi batek zekarren aize zanpatuaren eragitez egan asten zan zurezko usoa. Zait Plat 15. An omen zegoan bide ondoan alper-arri bat, soroan zokorra puskatzen ibillita. BasoM 44. Holgazán. v. alfer. Zenbat mozkor, zatar, alper-arri eta sakel-baedun ete da mundu zabalean, iñoiz itsasorik amesetan ere ikusi ez dabenak? Erkiag Arran 115. (La idea popular es que, por el origen, alper = alfer)

alper harri 1, Laneki (“Dosia, alper harrien biraketa abiadura aldatuz kontrolatzen da”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

alper-harri 2: Koldo Biguri (“Orain ez dago "bideko"rik, gasoilez dabiltzan traktoreek ordezkatu dituztelako; zoragarriak ziren, ordea, lurrunez funtzionatzen zuten zapalgailuak bezalaxe eginak, baina aurreko alper-harria gabe”), Joxe Austin Arrieta (“Harrigarria bai, harlandutzar haiek haraino garraiatu izana, gurpila ezagutu gabe, eta beraz, ezta alper-harria ere, noski”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azpisarrera gisa jasotzekoa alper sarreran.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

alpetar arre arraza: Itzulpen teknikoak ("Nazabalek lehenengo bi sariak irabazi zituen alpetar arre arrazako atalean"); alpino: J. Azurmendi (“Arraza «alpinoa», esklabo perfektua”); 3000 Hiztegia (behi alpino / suitzar arrea: vaca parda alpina); nabar alpino: aiarakoudala.com ("nabar alpinoa") // pardo alpina: Amurrio - Araudia ("Erakusketan hurrengo behi azienda arrazako ganaduak parte hartu ahal izango du: Frisoia, Pardo Alpina, Pirenaika, Limousina, Txarolesa, Terreña, eta beste batzuk").

Euskaltzaindiaren Arauak

alpino ere arautua da («alpino izond. 'alpetarra'»).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alpetar: a) Etxde (“Alpetar gizona”); J. Gaztañaga (“Galdakao’ko Ganguren Alpe’tar Taldearena da”, “Laudio’ko Goikogañe Alpe’tar Taldearena da”), I. Ruiz (“alpear elurrak"); b) A. Aldezabal (“Orogenia alpetarrean zehar”), DNoticias (“Pirinioetako goi mendiko ekosistema-estaia subalpetarra eta estaia alpetarrari dagokie”), NaturZ/DBH ("glaziar alpetar bat”); cf. subalpetar.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

alpetar: ZTC 12 (UEU: “estaia alpetarra”, “larre alpetarra”, “marmota alpetar”; Elhuyar: “orogenia alpetarra”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika Batzordeak erabakitzekoa.

Beste sarrera batean argitzekoa

suitzar arre eta behi suitzar hedatuak hobetsi ditu lantaldeak.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

kategoriak aipatzea komeni da, lantaldearen ustez: «izond. edo izlag.» (2007-07-04).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Arrazak eta -tar osaerakoak

Erdaretako formak

OfQuLF: ascension en montagne || Alpes || grand massif montagneux d'Europe.

Nazioarteko forma da, euskal baliokidearekin batera onartzekoa

Sinonimoa(k)

mendizaletasun

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak.

Adiera(k) edo arlo semantikoa

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu alpino, alpetar formarik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alpetar forma 3 aldiz ageri da, G-EB (J. Gaztañaga 2: "Galdakao'ko Ganguren Alpe'tar Taldea"; "Laudio'ko Goikogañe Alpe'tar Taldea"; J. Etxaide: "Zure aitona, suizarra alegia, dolikozefalu horail zen nonbait, Germaniatar garbia, keltarren eta Alpetar gizonaren nahasterik gabea"); alpino 6 aldiz, IE-EB 3 (D. Soubelet 3: "bere soldadoak, Alpinak deitzen diren soldadoak"; "beren zerbitzua, alpinetan egina dutenak"; B. Otaegi 2: "Euskal arraza, mediterraneo eta alpino arrazen tarteko arraza bat zala aitortzera iritxi zan", J.A. Fernandez: "Alpino orogeniari dagokionez...").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alpetar : AB38 4, HiztEn, Euskalterm 9 (satitsu alpetar, marmota alpetar, basahuntz alpetar; estaia alpetar, elementu boreo-alpetar; orogenia alpetar; eski alpetar, alpetarrerako tresnak); alpino : AB38 2, HiztEn, Euskalterm 4 (arktiko-alpino, argitasun alpino; eta alpinismo, alpinista, alpinizatu, alpinizazio); alpina : AB50; ez ditugu aurkitu ap. DFrec, LurE.

Hiztegietako informazioa

Hiztegietako formak: alpetar eta alpino : HiruMila; ElhHizt; alpestar : PMuj. Ez ditugu aurkitu besteotan: EskolaHE, EuskHizt, Lur EG/CE, Lur EF/FE, Casve EF, HaizeG, Lh DBF, DRA.

Erdaretako formak

Erdaretako formak: fr (DLLF): alpin; raza alpina: race alpine; it (L. Ambruzzi): alpino: alpino, alpestre, montañes; gli Alpini: los alpinos, especialización de la infantería italiana adiestrada para la guerra en alta montaña; en (Collins): alpino: alpine; alpestre: alpine, mountainous, rough, wild; de (Slaby-Grossmann): club alpino: Alpenverein; raza alpina: ostische ad alpine Rasse; alpino: Gebirgsjäger; alpestre: alpenartig, bergig.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Izenondo erreferentzialak

-ino izond. erref.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: alpiste: Phalaris canariensis.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Landare eta animalien taxonomi izena

Phalaris canariensis.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: alpor; azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Ahozko erabilerak

ahozkoan, gaur, -ore (ez -or) egiten dela uste du P. Xarritonek.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

lurrina.

Txostenaren laburpena

'zaku bikoitza' adierakoak jaso dira.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

alfotxa IE 9 (Barb Sup: -ph- 4); alforja B-G 3 (Mg CO; Cb Just, Izt C); alporja G 2 (Bv AsL); alportx(a) 12: G 1 (It Fab), IE 11 (Lf Murtuts); alportxadun IE 1 (Lf Murtuts); alpotxa IE 2 (HU); alproja 1 (AB).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alfotxa IE 3 (Eskualduna 1905); eta OEHko testuinguru beretako (Lf Murtuts) alportxa 6 eta alportxadun 1.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alportxa : HiztEn; alproja : HiztEn-LurE.

Hiztegietako informazioa

Hiztegietakoak: HiruMila: alportxa; ElhHizt: alportxa, alproja; EuskHizt: alportxa, alproja; Lur EF/FE: alportxa; Casve FE: alforja; HaizeG: alportxak; Lh DBF: alfora, alphortxa, alforja; PMuj: alportxa 'charca, balsa, alberca, depósito de agua'; DRA: alforxatra, alphortxa, alphotxa, alportx, alproja, alputx. Ez dugu aurkitu besteotan: EskolaHE, Lur EG/CE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

zaku bikoitza.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Erabileremu dialektala

Heg.

Kategoria

izond.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Erabileremu dialektala

Heg.

Txostenaren laburpena

Ik. informazioa s.u. ozengailu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

corpuseko bakarra altaboz da, 2 aldiz jasoa (Uzt: "Getariako jendea gogor asi zaigu itzegiten, bestela ezin ezer egin da altabozez otsegiten"; "Gu bertsolari giñan garaian etzegon altabozikan"); ez dugu bozgora(ga)ilu, ozengailu, hotsindarle formarik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

altaboz 9 aldiz jaso da: B-G 2 (El Día 1934: "Irun Irratetxeak (Radio Irunek) sekulako otsindarlea (altaboza) jarriko omen du gaurko irratsaio au entzuteko"; S. Onaindia); EB 7 (Txill, J.A. Arrieta 3, B. Atxaga, Barkaiztegiko Taldea, DV Zabalik); besteak dira: bozgoragailu EB 1 (A. Gutierrez); bozgorailu EB 3 (P. Esnal, J. Apalategi, Z-140 ordenadore pertsonalaren eskuliburua); otsindarle 1 (El Día 1934); ozen-gaillu B 1 (T. Elorrieta); ozengailu EB 1 (I. Tapia).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

altaboz : DFrec 1; AB50 2; bozgoragailu : AB50 1; bozgorailu : DFrec 4, AB38 13, AB50 6; HiztEn-LurE; Euskalterm 1; ozengailu : DFrec 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Beste hiztegietan: bozgorailu : EskolaHE, EuskHizt; Casve EF (-ü); PMuj DVC. Ez dugu aurkitu besteotan: HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdarazko altavoz/haut-parleur formen hiztegietako ordainak: ElhHizt: bozgorailu; HiruMila: bozgorailu; Lur EG/CE: bozgorailu, ozengailu; Lur EF/FE: bozgorailu; Casve FE: bozgorailü, ots hedagailü, otsedailü; PMuj DCV: ozengailu. Ez dugu aurkitu ap. HaizeG FB, T-L LFB, Azkue Aurkibidea.

Erdaretako formak

es altavoz formaren ordainak beste erdaretan: fr (DLLF): haut-parleur; it (L. Ambruzzi): "altoparlante; -elíptico altoparlante ellittico"; ca (DCC): ez dugu aurkitu; en (Collins): "(Rad) loudspeaker; (Elec) amplifier"; de (Slaby-Grossmann): "(Radio) Lautsprecher; -de bocina Trichterlautsprecher; -de caja Gehäuselautsprecher; -de disco, -plano (Groß) Flächenlautsprecher".

altaboz iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, altaboz-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. bozgorailu].

altaboz 36: Argia 3, Berria 6, DiarioVasco 10, EiTB 6, Elkar 2, Erlea 3, Goiena, Jakin 5; bozgorailu 879.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

altaboz 11: Berria, Pako Aristi 6, Pablo Sastre 2, Pello Salaburu, Harkaitz Cano; bozgorailu 263.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Debekua bere horretan uztea proposatu da. bozgorailu finkatua dagoela dirudi, baina badaezpada gomendioa mantentzea proposatu da. Gaineraz, altaboz formak ez du gutxieneko baldintza betetzen.

Mailegu baztertuaren euskal ordaina

Ik. bozgorailu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: SP 2, Urt, Ch 3, He 2, Dv.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Erabileremu dialektala

Ipar.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

nahasmendua.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

altara, altaratzen.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Aditz-erregimena

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

nahasi.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

aldara-, altara- formakoak IE dira; altera- formako gehienak Zu (+ E eta EusJok). Ik. OEH argitaratuko datuak (corpusekoak gehitu dira): a) 'turbar(se), alterar(se)' adierako altaratu : EZ (+3 corpusean), Gç, Ch 3 (+23 corpusean), He, Monho 2, Dh, Jaur; ezin altaratuzko 'imperturbable': Ch 2 eta He; desalteratu 'tranquilizarse': Tt; aldaratu : SP 4; alteratü : Tt 2 (corpusean), Mst, Xarlem; b) 'cambiar, alterar' adierako alteratu (E) eta altaratu (Gç); c) 'turbación, desasosiego' adierako aldaramendu : SP 2: "Behar ez legezko amoriotik eta beldurtasun alferrik heldu da bihotzaren aldaramendu eta sensuen barraiamendu guzia "inquietudo cordis"; "aldaramendura eta desordenura", Dv: "Aldaramendu handiak egin dire Frantzian"; altaramendu : Urt: "Eta bihotza higitu zitzaien, eta sesituak izatu ziren altaramenduz", Ch 3 (+ 4 corpusean): "Gertatzen bazaizu zerbait ondiko edo altaramendu"; He 2: "altaramendu eta desordena"; alterarzün : Mst ("debadio eta alterarzün banuak"); eta corpusean: alteramentü (CatS), alterazio (EusJok) eta alterazione (Tt).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira alteratu 4 (K. Bizkarra: "Hestea narritatu egiten da eta alteraturiko aldea konpontzeko atseden handiagoa behar du"; G. Nazabal: "Argiak alteratutako asfaltoa ez da disolbatzen"; UZEI: "Arrazoi nagusiak ondorengoak dira: karenako lesioak, bere oxigenazio-funtzioak alteratzen direnean"; A. Egaña: "Aje mina lehenengo, beazuna ere alteratu egiten bait du hainbeste injustizi begibistan ikusteak") eta alterazio 7 (I. Antiguedad: "materialeen alterazioz sortuak"; Elhuyar: "ikusitako alterazioen sortzaile izan daitekeen germena"; L. Fernandez: "Erdi bat gehiagozko alterazioa (sexquialtera) eta "sexquinta" izenekoa deskribatzen ditu"; K. Altonaga: "Koazerbatuek jasaten dituzten alterazioak"; E.J. 3 ager.: "Alterazio kimikoa").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

altaratu : HiztEn-LurE; alteratu : AB38 ; HiztEn; Euskalterm 2; alteragarri : Euskalterm 1; alteratzaile : Euskalterm 1; alterazio : HiztEn; Euskalterm 17 (eta es alteración-en beste itzulpenak Euskalterm-en: aldaketa, aldakuntza, aldatze, aldakari, asaldu, desarau, desarauketa, eraldaketa, itxuraldaketa, nahasmendu, nahaspila).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

altaratu / alteratu beste hiztegietan: altaratu : EuskHizt, Lh DBF, DRA; altaramendu : EuskHizt, Lh DBF, DRA; alteratu : HiruMila ("ikus asaldatu"), ElhHizt, Lh DBF; alterazio : HiruMila; ElhHizt; alterarzün : Lh DBF. Ez ditugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FB; Casve FE, HaizeG, PMuj.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

erdarazko alterar, altérer / alteración, altération formen ordainak hiztegietan (lau adiera dira nagusiak: 'aldatu', 'asaldatu', 'hondatu' eta Mus. 'aldakaritu'): HiruMila: 1. cambiar, modificar alda(tu). 2. perturbar, inquietar asalda(tu), aztora(tu). 3. conmocionar kanti(tu), hunki(tu); 4. estropear, dañar andea(tu), honda(tu), alferrik gal(du). 5. enturbiar uher(tu), arre(tu), nahas(i), zikin(du), lohi(tu). / 1. cambio, modificación aldaketa, aldatze, alterazio. 2. sobresalto aztorapen, asaldura. 3. disputa, altercado matraka, liskar, zezio, kalapita. // ElhHizt: 1. Aldatu. 2. Haserretu, asaldatu, aztoratu, urduritu, artegatu, one(ta)tik/senetik atera/irten. 3. Hondatu, alferrik galdu. 4. (Mús) Aldakaritu. / 1. Aldaketa, aldakuntza. 2. Haserre, asaldatze, asaldura, aztoramen, urduritasun, artegatasun, nahaste, nahasmendu. 3. (Med) Asaldura. 4. (Mús) Aldakari. // Lur EG/CE: aldatu, bestelakotu. // Lur EF/FB: 1. aldatu, bestelakotu; 2. andeatu, funditu. // Casve FE: aldatü, andeatü, kanbiatü, okertü; (soif) egarritü, ütsaltü. // HaizeG: changer aldatu, bertzetu, bertzelakatu. troubler l'eau uhertu. endommager andeatu, funditu. avoir soif egarritu. / changement aldaketa. // PMuj: 1. cambiar aldatu, bestelakotu, bestetu, irauli. 2. perturbar, inquietar asaldatu, kezk-arazi, artegatu, kexarazi. / 1. cambio aldaketa, aldakuntza, gorabera. 2. sobresalto izu-ikara, asaldu, larrialdi. 3. altercado eztabaida, zezio, matraka, zirri-borro, mokokaldi.

Erdaretako formak

es alterar / alteración formen ordainak beste erdaretan: fr (DLLF): 1. altérer, changer. 2. s'altérer.3. s'emouvoir, se troubler. 3. s'énerver, s'agiter. 3. être altéré, avoir soif / 1. altéracion. 2. émeute, tumulte. 3. dispute, querelle. 4. dérèglement. 5. désordre, trouble; it (L. Ambruzzi): 1. alterare. 2. scompigliare, perturbare, turbare. 3. inquietare, eccitare / 1. alterazione, turbamento, commozione. 2. sussulto. 3. eccitazione. 4. disputa, alterco; ca (DCF/FC): alterar, assedegar / alteració; en (Collins): 1. (a) cambiar to alter, to change, to distort. (b) perturbar to upset, disturb. (c) agitar to stir up, excite, agitate. 2. (a) alterarse comida to go bad, go off; (b) alterarse la voz to falter. (c) alterarse la persona, agitarse to get upset, become agitated, become disturbed; enfadarse to get angry. ofenderse to be put out; de (Slaby-Grossmann): verändern, entstellen; (ab-, um) ändern; wechseln; verwandeln; verderben / Änderung, Störung; Wechsel; Entstellung, Verfälschung.

alteratu ad. [Oharra: Euskaltzaindiak, alteratu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. asaldatu].

alteratu 24: Argia (“Pertsona batzuek eguzki izpien aurrean sentiberago bihurtzen dituen gene alteratua dutela ikusi dute adituek, baina minbizi mota horren eragilea eguzkia gehiegi eta babes egokirik gabe hartzea da”), Berria 7 (“Nola bestela, inoiz zalantzan jarritako Michel de Montaigne garaikideak berak ere De la Présomption saiakeran «bere frantses hizkuntza alteratua zela, bai ahoskeran bai bestela ere» aitortzen bazuen?”), EiTB 5 (“Hi oso alteratuta hago”), Elkar 2 (“Ohiko kimioterapia eta radioterapia, gaitzaren fase honetan, zigor gehigarri bat izango lirateke zure gorputzarentzat, eta ez genuke lortuko zelula alteratuen garapena geldiarazterik”), Consumer 5 (“Blindaje magnetikoa izan behar du, bozgorailuaren imanak ez dezan irudia alteratu, batez ere hodi bidezko telebista bada”), Espainiako Gobernua 2 (“Izan ere, ur horiek pH an aldaketak eragiten dituzte edo ioi metalikoak edo ez-metalikoak askatzen dituzte, eta horrek natura ingurunea alteratzea dakar”), Jakin 3 (“Zientzia eta gizartearen arteko harremanak aldatzen ari dira. Alde batetik, zientzia sistemek ezagutzaren gizarterako trantsizioari ekin diote: berrikuntzak produktibitatean duen rola da ipar berria, globalizazioaren neurrira zientziaren izaera aldatu eta teknologien berritze intentsitatea alteratu dira, eta onartu da prozesu horretan alderdi sozial ugarik garrantzia dutela”), UEU (“Beste alde batetik, Magrebeko gizonek emakumeekin alderatuta eta Latinoamerikako populazioarekin alteratuta oztopo gehien duen azpitaldea da”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu alteratu formarik.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Baztertutako forma onartzea proposatu da. Izan ere, araututako musikako alterazio formaren bidetik onartzekoa da, eta medikuntza arloan ere nahitaezkoa dirudi. Jasotzekoak dira, beraz, alteratu ad. Med. eta alteratu adj. Mus. akorde alteratuak bezalako adibideren batekin.

Mailegu baztertuaren euskal ordaina

Ik. asaldatu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

aldara-, altara- formakoak IE dira; altera- formako gehienak Zu (+ E eta EusJok). Ik. OEH argitaratuko datuak (corpusekoak gehitu dira): a) 'turbar(se), alterar(se)' adierako altaratu : EZ (+3 corpusean), Gç, Ch 3 (+23 corpusean), He, Monho 2, Dh, Jaur; ezin altaratuzko 'imperturbable': Ch 2 eta He; desalteratu 'tranquilizarse': Tt; aldaratu : SP 4; alteratü : Tt 2 (corpusean), Mst, Xarlem; b) 'cambiar, alterar' adierako alteratu (E) eta altaratu (Gç); c) 'turbación, desasosiego' adierako aldaramendu : SP 2: "Behar ez legezko amoriotik eta beldurtasun alferrik heldu da bihotzaren aldaramendu eta sensuen barraiamendu guzia "inquietudo cordis"; "aldaramendura eta desordenura", Dv: "Aldaramendu handiak egin dire Frantzian"; altaramendu : Urt: "Eta bihotza higitu zitzaien, eta sesituak izatu ziren altaramenduz", Ch 3 (+ 4 corpusean): "Gertatzen bazaizu zerbait ondiko edo altaramendu"; He 2: "altaramendu eta desordena"; alterarzün : Mst ("debadio eta alterarzün banuak"); eta corpusean: alteramentü (CatS), alterazio (EusJok) eta alterazione (Tt).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira alteratu 4 (K. Bizkarra: "Hestea narritatu egiten da eta alteraturiko aldea konpontzeko atseden handiagoa behar du"; G. Nazabal: "Argiak alteratutako asfaltoa ez da disolbatzen"; UZEI: "Arrazoi nagusiak ondorengoak dira: karenako lesioak, bere oxigenazio-funtzioak alteratzen direnean"; A. Egaña: "Aje mina lehenengo, beazuna ere alteratu egiten bait du hainbeste injustizi begibistan ikusteak") eta alterazio 7 (I. Antiguedad: "materialeen alterazioz sortuak"; Elhuyar: "ikusitako alterazioen sortzaile izan daitekeen germena"; L. Fernandez: "Erdi bat gehiagozko alterazioa (sexquialtera) eta "sexquinta" izenekoa deskribatzen ditu"; K. Altonaga: "Koazerbatuek jasaten dituzten alterazioak"; E.J. 3 ager.: "Alterazio kimikoa").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

altaratu : HiztEn-LurE; alteratu : AB38 ; HiztEn; Euskalterm 2; alteragarri : Euskalterm 1; alteratzaile : Euskalterm 1; alterazio : HiztEn; Euskalterm 17 (eta es alteración-en beste itzulpenak Euskalterm-en: aldaketa, aldakuntza, aldatze, aldakari, asaldu, desarau, desarauketa, eraldaketa, itxuraldaketa, nahasmendu, nahaspila).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

altaratu / alteratu beste hiztegietan: altaratu : EuskHizt, Lh DBF, DRA; altaramendu : EuskHizt, Lh DBF, DRA; alteratu : HiruMila ("ikus asaldatu"), ElhHizt, Lh DBF; alterazio : HiruMila; ElhHizt; alterarzün : Lh DBF. Ez ditugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FB; Casve FE, HaizeG, PMuj.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

erdarazko alterar, altérer / alteración, altération formen ordainak hiztegietan (lau adiera dira nagusiak: 'aldatu', 'asaldatu', 'hondatu' eta Mus. 'aldakaritu'): HiruMila: 1. cambiar, modificar alda(tu). 2. perturbar, inquietar asalda(tu), aztora(tu). 3. conmocionar kanti(tu), hunki(tu); 4. estropear, dañar andea(tu), honda(tu), alferrik gal(du). 5. enturbiar uher(tu), arre(tu), nahas(i), zikin(du), lohi(tu). / 1. cambio, modificación aldaketa, aldatze, alterazio. 2. sobresalto aztorapen, asaldura. 3. disputa, altercado matraka, liskar, zezio, kalapita. // ElhHizt: 1. Aldatu. 2. Haserretu, asaldatu, aztoratu, urduritu, artegatu, one(ta)tik/senetik atera/irten. 3. Hondatu, alferrik galdu. 4. (Mús) Aldakaritu. / 1. Aldaketa, aldakuntza. 2. Haserre, asaldatze, asaldura, aztoramen, urduritasun, artegatasun, nahaste, nahasmendu. 3. (Med) Asaldura. 4. (Mús) Aldakari. // Lur EG/CE: aldatu, bestelakotu. // Lur EF/FB: 1. aldatu, bestelakotu; 2. andeatu, funditu. // Casve FE: aldatü, andeatü, kanbiatü, okertü; (soif) egarritü, ütsaltü. // HaizeG: changer aldatu, bertzetu, bertzelakatu. troubler l'eau uhertu. endommager andeatu, funditu. avoir soif egarritu. / changement aldaketa. // PMuj: 1. cambiar aldatu, bestelakotu, bestetu, irauli. 2. perturbar, inquietar asaldatu, kezk-arazi, artegatu, kexarazi. / 1. cambio aldaketa, aldakuntza, gorabera. 2. sobresalto izu-ikara, asaldu, larrialdi. 3. altercado eztabaida, zezio, matraka, zirri-borro, mokokaldi.

Erdaretako formak

es alterar / alteración formen ordainak beste erdaretan: fr (DLLF): 1. altérer, changer. 2. s'altérer.3. s'emouvoir, se troubler. 3. s'énerver, s'agiter. 3. être altéré, avoir soif / 1. altéracion. 2. émeute, tumulte. 3. dispute, querelle. 4. dérèglement. 5. désordre, trouble; it (L. Ambruzzi): 1. alterare. 2. scompigliare, perturbare, turbare. 3. inquietare, eccitare / 1. alterazione, turbamento, commozione. 2. sussulto. 3. eccitazione. 4. disputa, alterco; ca (DCF/FC): alterar, assedegar / alteració; en (Collins): 1. (a) cambiar to alter, to change, to distort. (b) perturbar to upset, disturb. (c) agitar to stir up, excite, agitate. 2. (a) alterarse comida to go bad, go off; (b) alterarse la voz to falter. (c) alterarse la persona, agitarse to get upset, become agitated, become disturbed; enfadarse to get angry. ofenderse to be put out; de (Slaby-Grossmann): verändern, entstellen; (ab-, um) ändern; wechseln; verwandeln; verderben / Änderung, Störung; Wechsel; Entstellung, Verfälschung.

alteratu ad. [Oharra: Euskaltzaindiak, alteratu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. asaldatu].

alteratu 24: Argia (“Pertsona batzuek eguzki izpien aurrean sentiberago bihurtzen dituen gene alteratua dutela ikusi dute adituek, baina minbizi mota horren eragilea eguzkia gehiegi eta babes egokirik gabe hartzea da”), Berria 7 (“Nola bestela, inoiz zalantzan jarritako Michel de Montaigne garaikideak berak ere De la Présomption saiakeran «bere frantses hizkuntza alteratua zela, bai ahoskeran bai bestela ere» aitortzen bazuen?”), EiTB 5 (“Hi oso alteratuta hago”), Elkar 2 (“Ohiko kimioterapia eta radioterapia, gaitzaren fase honetan, zigor gehigarri bat izango lirateke zure gorputzarentzat, eta ez genuke lortuko zelula alteratuen garapena geldiarazterik”), Consumer 5 (“Blindaje magnetikoa izan behar du, bozgorailuaren imanak ez dezan irudia alteratu, batez ere hodi bidezko telebista bada”), Espainiako Gobernua 2 (“Izan ere, ur horiek pH an aldaketak eragiten dituzte edo ioi metalikoak edo ez-metalikoak askatzen dituzte, eta horrek natura ingurunea alteratzea dakar”), Jakin 3 (“Zientzia eta gizartearen arteko harremanak aldatzen ari dira. Alde batetik, zientzia sistemek ezagutzaren gizarterako trantsizioari ekin diote: berrikuntzak produktibitatean duen rola da ipar berria, globalizazioaren neurrira zientziaren izaera aldatu eta teknologien berritze intentsitatea alteratu dira, eta onartu da prozesu horretan alderdi sozial ugarik garrantzia dutela”), UEU (“Beste alde batetik, Magrebeko gizonek emakumeekin alderatuta eta Latinoamerikako populazioarekin alteratuta oztopo gehien duen azpitaldea da”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu alteratu formarik.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Baztertutako forma onartzea proposatu da. Izan ere, araututako musikako alterazio formaren bidetik onartzekoa da, eta medikuntza arloan ere nahitaezkoa dirudi. Jasotzekoak dira, beraz, alteratu ad. Med. eta alteratu adj. Mus. akorde alteratuak bezalako adibideren batekin.

Mailegu baztertuaren euskal ordaina

Ik. asaldatu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Jakite-arloak

Tekn. Mus.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

bestetasun aztertzean proposatua, hau ere dagozkion markekin jasotzeko.

Jakite-arloak

Fil., Antrop.

LBeh (2016-10-26): altermundialista 60: Aizu (“Bizi!-ren ekintza-eremu nagusia Ipar Euskal Herrian badago ere, nazioarteko mugimendu altermundialistan kokatzen du bere burua”), Berria 21 (adib.: “Posible da bestelako mundu bat», aldarrikatzen dute altermundialistek”), Jakin 5 (adib.: “Manuel Castellsek nabarmendu ditu (2003:183) mugimendu altermundialistaren baitan ageri diren korronte desberdinak”), Argia 33 (adib.: “Altermundialistak gaztetxo harrapatu ditu krisiak. Lehen mespretxatu zituztenek orain erantzun finduak eskatuko baitizkiete”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: altermundialista 13: Berria 9 (adib.: “Erresuma Batuan aurreneko aldiz elkarrekin bildu dira sindikatuetako eta mugimendu altermundialistako ordezkariak eta hori berria da hemen”), Herria 3 (adib.: “Indiaren kasua Ez dute ustegabetarik hautatu "altermundialista" horiek Indiako Bombay hiria beren kongresuarentzat”), Iñigo Aranbarri (“Ez gaude Genoan, boliviarra da, ez altermundialista, ez kooperantea Afganistanen (telebistan, Clementina Cantoni Ciampinoko aireportu militarrera iristen ageri da)”); altermondialista 4, Berria (adib.: “Iparrak immigrazioarekin joko bikoitza egitea salatu dute altermondialistek”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: altermundialismo, altermundialista (altermondialismo*, altermondialista*). Globalizazioaren aurkako mugimendua; mugimenduko kidea.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es altermundialista / fr altermondialiste: Elhuyar: - / NolaErran: altermundialista – bestelako mundu baten aldeko / Zehazki: - / Labayru: - / Adorez5000: -.

Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa

Nazioarteko forma da eta beste gabe onartzekoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

alternadore Teknol.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Jakite-arloak

Tekn. (Biol., Hizkl.)

Mailegu isiltzekoa edo gaitzestekoa da, ordain egokia duenez

ez dago maileguaren premiarik.

Forma saihestekoa

Saih. Ik. aukera , aldizkatze , etab.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Forma saihestekoa

Saih. Ik. aldizkako, ordezko, txandakako , etab.

Izenondo erreferentzialak

-ibo izond. erref.

Erabiltzekotan, forma horretan erabiltzekoa da

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Forma baztertua

Bazt. Ik. perla.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Nazioarteko forma da, arloa mugatuz onartzekoa

nazioartekoa da, eta onartzekoa, eremua mugatuz.

Maileguaren adiera-erabileremuak, eta ordainak

Geogr. Beste erabileremuetan, h. garaiera, goratasun .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

alto 4: Iraola 3 ("Alto! Zer daramazu or?", "alto, alto!"), Ugalde Iltz ("Alto!"); halto 1, Elzb Po ("Halto, adixkidea! ez duzu aditzen? / Pasaportarik gabe ez da hemen sartzen!"); alto egin 2: Urruz Zer ("Alako batian alto egiñ giñon kabuari"), Goñi ("nola asko baitziran, etziran xaldarmak alto egitera atrebitu, sartu zen jendea iturrian; errezatu zuten; edan zuten iturriko uretik, eta etzien iñork ezer ere esan"); alto(a) bota 1, Bv AsL ("Bordako atarira eldu bezain laster, bota zien lapurrak alto ikaragarri bat"); altoka 1, Balad ("Akzinoa eginda / urten naben etxetik / justizia altoka / banuen atzetik").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alto 5: T. Garbizu ("lapur batek, bidera irtenda, esan zion: Alto! Poltsa, ta bestela bizitza..."), Hizkuntza/OHO ("Beste batean goardia zibil bikote batek Lazkao-Txikiri: #mdash#Alto!"), Etxde ("Alto, mutiko! Geldi hortxe! Bestela hi ere tiroz joko haut"), LMuj 2 ("Alto, alto! Ez mugitu! Armatuak gaude!"); alto egin 2: Basarri ("Nezaken pixka asmo onez eta borondatez egiten dedana, baña tellaturaño igotzeko almenik ez, eta lenengo edo bigarren bizitzan alto egiten dedana"), Zelina ("Etxerantzako bidean Liedenan bakarrik egin genuen alto, hankak luzatu eta eztarriak bustitzeko"); alto eman 3: ESB Programa ("Araba eta Nafarroako erdialdeen desertupenari alto eman, industria arin eta kutsadura gabeak eraikiz"), Ataño MLanak ("Eta nor dan ezagutu gabe sutu dizkiozute orrenbeste tiro? #mdash#Alto eman diogu, ta ez da geratu"), L. Baraiazarra ("Hara iritsi zaneko, faxistek alto eman eta zeraman guztia kendu zioten"); altoa eman 1, X. Mendiguren E. ("Hala eta guztiz, geroxeago polizia batek urrundik ikusi eta bikote xelebre haren piura susmagarriak kezkaturik altoa eman zien").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alto eman : AB50 1 (dar el alto), Euskalterm 1 (altoa eman: dar el alto); alto jo : AB50 1 (dar el alto); alto : Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, HiztEn, LurE.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Cf. alto : SemafG; halte : Larz VII 142 (""Halte!" oihua entzun-eta, ihesi joan omen zen nere anaia eta hortakotz tirokatua izan zen, holetan"); alto bota : Arragoa; alto eman : SemafG 3.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

alto eman.

Kategoria

interj.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

eman.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alto sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

altruista 6: P. Iztueta ("sentimentu altruista eta sozialak garatzeko tresna"), N. Mujika 2 ("Baina filmean Schindler ez da heroi altruista gisa agertzen, bere izakera maltzurra, oportunista, emakumezalea ere ageri da", "Schindler, altruista ala oportunista izan zen"), Tutankamon-en hilobia ("Gwendolen Highcleren ehortzi zuenean, maitasun altruista hark utzitako oroitzapenak eta ikasbideak eskerronez ekarri zituen gogora"), Denok senide ("Konparatutako hemeretzi erakunde altruistak lan humanitario eta solidaritatezkoetan ari diren GKEen kopuru eta desberdintasunaren ezaugarri bat besterik ez dira"), Ospitale Psikiatrikoa ("Mennik bere burua eskaini zion Espainiara joateko, elkarte altruistako partaidetzat, gerran zauritutakoak sendatzeko asmoz"); altruismo 2, erdarazkoak diruditen beste altruismo batzuen ondoan, R. Garate ("J. L. Arangurengandik jasotako erantzunaz Savater bera harrituta "atónito" gelditu zenean [...] "Altruismo" eta "egoísmo" kontrajartzen ditu, eta "egoísmo" "altruismoa" baino gorago, "altruismo" baino hobetzat jartzen du. Ez, baina "egoismoa" eta "altruismoa" trukatuz, baizik "altruismo cristianoide" eta "egoísmo bien entendido" kontrajarriz").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

altruismo : HiztEn, LurE, Euskalterm 2 (hauetan ego-altruismo); altruista : HiztEn, Euskalterm 5 (hauetan ego-altruista, joera altruista, organizazio altruista, odol-emate altruista) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

altruismo : ElhHizt, EskolaHE; altruista : ElhHizt, HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

a) Erdal altruismo / altruisme formen ordaina: altruismo : HiruMila, ElhHizt // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve FE, HaizeG FB, T-L LBF, PMuj DCV; b) eta erdal altruista / altruiste formena: altruista : HiruMila, ElhHizt // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve FE, HaizeG FB, T-L LBF, PMuj DCV.

Erdaretako formak

fr (DLLF): altruisme / altruiste; it (S. Carbonell): altruismo / altruista; en (Collins): altruism, unselfishness / 1 adj altruistic, unselfish; 2 nmf altruist, unselfish person; de (Langenscheidts): Altruismus, Selbstlosigkeit / altruistisch, selbstlos, Altruist.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Diakronia

Zah.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

litsa.