Euskaltzaindiaren Arauak

ongitu, ongi(tu), ongitzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

ongitu, ongi(tu), ongitzen.

Atzizkien araberako erabakiak

-txo.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. eta Naf.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-xko.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Adierazle egokia da, eta horren premia dago

berria da, premia bati erantzuten diona (es bienestar adierazteko erabilia, adib.)

LB: 635; ETC: 1431

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ElhHizt: ongizate-estatu estado de bienestar; Adorez: 0; Labayru: 0; NolaErran: l'État-providence ongizate estatua. Euskalterm: ongizate-estatu (Gizarte-ongizatea, Soziologia, Politika, 4).

ekitate iz. Zuz. Justizia naturalaren nozioa, nori berea eman behar zaiola dioena; justizia naturala, lege positiboari kontrajarria. Ekitatea lege naturalerako itzulera da, lege positiboen isilune, kontraesan edo gorabeheretan. Legerik ez bada, ohitura edo ekitatea dira kontsultatu beharrekoak. Ongizate estatuaren auzia, ekitatearen eta efizientziaren arteko gatazka bezala azaldu nahi izan da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ongizate eta estatu sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ongunde 9: Harb ("zuk zeure Aita eternalarekin ongundeak egin derazkutzu"), Ax 2 ("ongunderik eta abenikoarik egin nahi baduzu", "enplegatzen baitira bitartekoak eta arartekoak ongunden egiteko"), Ir YKBiz 6 ("bein egindako ongundeaz oroitzeko", "Auxe da nere odola, ongunde berriaren odol, zuengatik ta guziengatik pekatuen barkapenerako isuriko dana", "Yainkoak egin zuen Israeldarrekin ongunde, elkartasun edo adiskidetasuna, Moise bitarteko zala, eta ongunde ura sendortzeko Moisek zekor bat Yainkoari opaldu [zion]"). Ik. ap. DRA ongune (SPren hiztegikoa, eta 'bondad' adierakoa, Or Kol 3,12: "Jantzi zaitezte biotz-errukiz, ongunez, umiltasunez, neurribidez eta egonarriz").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ongunde (eta gizarte-o.) 2: BalioUrritu 1984 ("eusko gizarte ongunderako kontseilua" — izenburu gisa; "Gizarte-Ongunderako Lurralde-Kontseiluen eginbeharren aholkumendu eta koordinaketa").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ongunde : AB50 18, HiztEn // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ongonde : Lh DBF (réconciliation, rétablissement de bons rapports, de bonne amitié), PMuj DVC (reconciliación); ongondetu : Lh DBF (1 réconcilier; 2 se réconcilier), PMuj DVC (reconciliar, volver a unirse); ongondetzaile : Lh DBF (réconciliateur), PMuj DVC (reconciliador); ongunde : EuskHizt, HiruMila (1 alianza, convenio; 2 comodidad de la vida), DRA (1 alianza, contrato, convenio; 2 comodidad de la vida), PMuj DVC (1 alianza, contrato, convenio...; 2 transacción, acomodo...; 3 comodidad de la vida, bienestar...; 4 feria, mercado); ongundeak egin : PMuj DVC (hacer las paces); ongundez : PMuj DVC (de común acuerdo, unánimemente, de consumo); ongune : DRA (1 acuerdo, arreglo; 2 bondad), PMuj DVC (1 ik. ongunde; 2 acuerdo, unión, amistad) // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.g.er.

Forma baten adiera(k)

hitzarmena, abenikoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

onibar ">EZ Man I 2 ("Ordean Iongoikoa da on ibarren burua Eta izanen da hartzaz bethiere ondua", "etzaitela unha eskatzen naizenez hartarakotz on ibarren isurtzera emana"); Zait Sof 2 ("Ez nazazute egotzi lurralde ontatik omen gabe, nere onibarren yabe ta nere etxe-eraikille baizik", "Aigist'ak etxeko aitaren onibarrak irion ditula") // ap. DRA, gainera: Ol Has 34,10 ("Lurra aukeran duzute, bertan bizi, sal-erosketan ibilli ta onibarrak izateko"), eta onibardun : Etxde Itxas ("Onibardun baten alaba").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

onibar 11: Ospitalez 1987 2 (adib.: "Inbertsio-gastua, Onibarrak, Ekipo-erosketa"); BAO 1995 10 (adib.: "baimenaren baldintzen artean, kokatzen deneko onibarra, egiteko eraikinari lotuta eta, hirigintzaren ikuspegitik, Lurraren Legeko Testu Bateratuaren 258 artikuluan aurrikusten diren ondorioetarako zatiezina izaera izango du"); onibar-ondasun 1: ZerbGidaliburua 1989 ("Onibar-ondasunen alogera, herri-zerbitzurako atxikitzea eta atxikitzetik kentzea").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

onibar : AB38 1 (onibar-ondasun), HiztEn, LurE (Zuz.), Euskalterm 5 (onibar-gastu 2, onibar-instalazio 1) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.

Sektore jakin bateko informazioa

onibar : EurItun, LurraldeAntol // Ez dugu aurkitu ap. AdmHizt, AdmProz, HezAdmin, LHH, TokiJaur.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

onibar : ElhHizt (Zuz.), HiruMila, EskolaHE (Zuz.), Casve EF, Lh DBF, DRA (on-ibar), PMuj DVC; onibardun : DRA, PMuj DVC; onibar jabetasun idazgua : PMuj DVC; onibar-jabetu : PMuj DVC; onibarketa : PMuj DVC; onibar-lerro : PMuj DVC; onibarrezko : PMuj DVC; onibar-ondasunak : PMuj DVC; onibar-sari : PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

E210: "Bizkaiko Foru zuzenbidean, familiaren barnean geratu behar diren ondasun jakin batzuei onibar deitzen zaie eta komenigarri izan daiteke hori zerrendan sartzea". // BAgiria (1998-12-18): bigarren itzulirako.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Zuz.

Forma baten adiera(k)

(ondasun higiezina) — A. Urrutiak zehatz dezake hobeto adiera hori.

Euskaltzaindiaren Arauak

adlag.: onik atera zen.

Atzizkien araberako erabakiak

-ik.

Kategoria

adlag.

Erabilera-oharrak

batez ere atera, irten eta egon aditzekin erabiltzen da.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

onik ez izan gisa lematizatuak: L.M. Arrizabalaga ("—Xabier etzazutela erregien jauregira eraman. —Zer da, ba? Ik ez al unan onik izan bertan?"), A. Albisu ("Gartzi-Ximeno'k ez du onik izango, bere aginpide au Teodosio'ren eskuetan uzten ez duan artean"), Agustindarren liturgia ("gure biotzak ez duela onik izango, Zuregan atseden artzen ez duen arte").

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

on sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

gure bihotzak ez du onik izango, Zuregan atseden hartzen ez duen arte.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

BAgiria (1998-12-18): "gehitzea ontzat eman da [...] onik onenean 'momenturik onenean'".

Forma arautuaren azalpenaz oharra

Batzar-agiriko adiera jasoz: 'unerik onenean'.

Euskaltzaindiaren Arauak

Sin. inbutu.

Zerrendako mailegu onartuaren pareko beste mailegua

inbutu (honen forma ez genuen erabaki: ik. gero bildutako informazioa).

LBeh (2011-03-03): oniriko 42: Deia 4 (adib.: “mundu onirikoetan murgildu da”), Berria 24 (adib.: “Musika onirikoa eta geldoa da”), EiTB 7 (adib.: “Britainiarraren neurrira egindako mundu onirikoa irudikatuko du agertokiak, kolore anitzez, puzgarriz eta puxikaz betetakoa”), Argia 6 (adib.: “narrazioa errealitate kamuts horretatik zerbait goratzen edo aldentzen den kasuetan maizago izaten dira zurrunbilo onirikoak hegaldi lirikoak baino”), DiarioVasco (“Geroz eta estilo onirikoago batean misterioz betetako atmosfera batean sartzen du Buzzatik irakurlea”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: oniriko 27: Berria 14, Herria 2, Joseba Sarrionandia 2, Joan Mari Irigoien, Joseba Urteaga, Xabier Mendiguren Elizegi, Mikel Hernandez Abaitua, Anjel Lertxundi 2, Juan Garzia, Karlos Linazasoro, Aritz Gorrrotxategi.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es onírico / fr onirique: Elhuyar: oniriko / Nolaerran: ametsetako, oniriko / Zehazki: oniriko, amets-, ametsetako / Labayru: oniriko / Adorez5000: ametsezko, amets-, ametsen, oniriko.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

ametsetako araua da, azpisarrera: “ametsetako izlag. 'amestua, amets egina': ametsetako lukainka”.

Nazioarteko forma da

Nazioarteko forma da, onartzekoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

1 iz. 'maitasuna'. 2 iz. 'ontzat ematea, onestea'. 3 izond. 'maitatua': euskal dantza oniritziak. 4 izond. 'onetsia'.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

E210: "Hitz hori aditz moduan onartuta dago, baina ez dago zehaztua zein den aditz hori erabiltzeko modua (oniritzi, onirizten dio ad.)". // BAgiria (1998-12-18): "aditz gisa sartzea ez da onartu".

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan s.u. onize: oniza: Ur Ir 28,20 ("Laugarrenean, krisolitoa, oniza eta beriloa" — Ol onike, Ker, BiblE onize, Bibl oniza); oniz harri: Dv ibid. ("Laugarrenean, krifolita, oniz harria eta beriloa"); onix: JE Ber ("Pareta guziak estaliak ditu onix deitzen duten marbreaz").

Beste (edozein) iturritako erabilerak

onize 11 ap. EPG (BiblE) // Ez dugu aurkitu ap. ZTC; ik. Geologia HE paperezkoan: onize / en onyx / es ónice / fr onyx. // BiblE: onize 7 (Ir 25,7; 28,20; 39,13; Ez 28,13; Jb 28,16; 1 Kro 29,2; Si 24,15); onize harri 4 (Ir 28,9; 35,9.27; 39,6).

Atzera egiterik ez dago

forma hau nagusitu zaie tradizioko aldaerei.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Mineralak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

Kategoria

izond.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

EH2016: “onkologia iz. Med. Medikuntzaren adarra, tumoreak, bereziki minbizidunak, aztertzen dituena. Ospitaleko onkologia saila.”.

LBeh (2016-10-26): onkologo 39: Elhuyar 4, Consumer 3, Berria 10, EiTB 13, Jakin, Argia 7, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: onkologo 7: Berria 2, Oskar Arana 2, Imanol Zurutuza 2, Juan Garzia.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: onkologo (Osasun-administrazioa).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es oncólogo / fr oncologue: Elhuyar: onkologo (Med.) / NolaErran: - / Zehazki: onkologo / Labayru: onkologo (Med.) / Adorez5000: onkologo (Med.).

Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa

Nazioarteko forma da eta sartzekoa.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Med.

online 371: Deia (“Zaleek txapelketa online jarraitzeko aukera zabala izango dute”), Elhuyar (“Baina aplikazioek datu eguneratuak online kontsultatu beharra dutenean...”), Consumer 58 (adib.: “Online hiztegiak”), Berria 27, EiTB 223 (adib.: “70 gonbidapenen zozketa notario baten aurrean egingo dute eta online eskainiko dute Aldundiaren webguneko Bizkaimedia atarian”), Jakin 27 (adib.: “Interesatzen zaion liburu bat aurkitzen duenean online erosten du”), Argia 27 (adib.: “arri zure negozioa online urtean x euroren truke”), DiarioVasco 7; on line 189: Deia 2 (adib: “estreinaldiak areto komertzialetan, on line zinema banatzeko plataforma berriak”), Elhuyar 35 (adib.: “on line salmenta”), Consumer 8 (adib.: sarean edo on line aritzen diren bankuak”), Berria 38 (adib.: “aurkezpenak on line ikusteko edo kudeatzeko”), EiTB 85 (adib.: “on line bankuen pasa-hitzak Interneten lortzen zituzten”), Jakin 13, Argia 3, DiarioVasco 5. // online 670: Aizu 25 (“Zehazki, 548 jarri dituzte online irakurtzeko moduan”), Argia 36, Berria 45 (“Zorionez, gaur, baliabide seguruagoak ditu Internetek; online plataformak gordailu onak dira, eta artxiboak ez dira hain erraz desagertzen saretik... Ziur?”), Deia 9 (“Zaleek txapelketa online jarraitzeko aukera zabala izango dute, www.bizkaikotxapelketea.biz webgunean”), DiarioVasco 22 (“Google Docs erabil dezakezu, gainera, gainerakoen datuak biltzeko onlineko formularioa sortzeko”), Euskal Herriko Agintaritza, EiTB 247 (“Fronte bat goizean helduko da, eta prezipitazio arinen bat izan genezake, baina arratsaldean giroa lasaiago egongo da. Unean uneko eguraldia ikusteko, gure online kamerak dituzu”), Elhuyar 24, Elkar 3 (“Abesteari utzi nionean, banuen unibertsitate karrera bat erdi amaituta. Errioxako unibertsitatearen musikologia lizentziatura online bat baino ez zen, ordura arte garrantzi gutxi izan zuena nire bizitzan”), Erlea (“Iaz Elaph online aldizkariak arabiar munduko urteko intelektual izendatu zuen”), Consumer 95 (“Software 602-ren 602PC Suite izenekoa, adibidez, %90 merkeagoa da eta bere testu prozesadorea eta bere kalkulu orria (biak ere, Word eta Excel ekin elkargarri) eskaintzen ditu; horrez gainera, dokumentuak PDF ra esportatzen ditu, irudak antolatu eta editatzen ditu eta online dokumentuak partekatzen ditu“), Goiena 13 (“Eros ezazu online dendan,”), HABE 5 (“'Online ikastaroak sortzeko tresna da Questi-online'”), Jakin 35 (“Horrez gain, webgune bat -demagun, online denda bat- bisitatu eta produktu bat ikusi ondoren, iragarki hori beste webguneetan ere erakusteko gaitasuna dauka, behin eta berriz iragarkia erakutsita erosteko aukera gehiago baitaude”), Laneki 56 (“Online sistemaren bidez”), UEU 51 (“Kontsumitzaileen begiek, offline, gondola baten aurrean, edota online ere, irudi baten aurrean, duten ibilbidea azter daiteke”), Uztarria 2 (“Gainera, bertaratzen den jendearen artean sariak zozketatuko dira, besteak beste, Hemenbuy! online plataformak jarritako otarre bikaina, erdi kaleko erakusleiho batean ikusgarri dagoena”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: online 4: Berria (“Online sistema honi esker partekatzea lortzen diren bidaia gehienak noizbehinkakoak izaten dira”), Filosofiako gida 3 (adib.: “Online bilaketa”); on-line 26: Berria 23, Irene Aldasoro 2, Iñaki Heras; on line 7: Berria 3, Herria 1, Txema Ramirez de la Piscina, Markos Zapiain, Filosofiako gida.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: “on line (online*). h. sarean. Liburua on line jarri dute*[e.] Liburua sarean jarri dute“.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es on line / fr en ligne: Elhuyar: on line; linean / Nolaerran: linean, on line / Zehazki: - / Labayru: - / Adorez5000: -.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu online formarik.

Mailegu isiltzekoa edo gaitzestekoa da, ordain egokia duenez

oraingoz ez da mailegua jasoko (nahiz hori ere erabiltzen den), bai baitugu euskal ordain egokia (sarean) eta hori bultzatu nahi da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

linean, sarean ordain egokiak dira, baina ez dute online ordezkatu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu

LB: 69; ETC: 93.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: onomastiko izond. (Hizkl.) onomástico, -a; Adorez: onomastiko: adj. onomástico/ca; Labayru: onomastiko 1 adj. Hizkl. onomástico -ca; NolaErran: 0. / Euskalterm: 0.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

ontogenetiko forma aztertzean sartzeko proposatua.

Jakite-arloak

Biol.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 50 (UEU); ETC: 72.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: ontogenetiko izond. (Biol.) ontogenético, -a; Adorez: 0; Labayru: ontogenetiko 1 adj. Biol. ontogenético -ca. Garapen ontogenetikoa: Desarrollo ontogenético; NolaErran: 0. / Euskalterm: garapen ontogenetiko (Psikol. desarrollo ontogenético).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia. Hiztegi arruntetan ere jasoa dago. Forma horrekin batera ontogenesi ere jasotzea komeni da.

Jakite-arloak

Biol.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: ontología.

Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

Jatorrizko forma

ontsa "ongi".

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. 'ongi, ondo'.

Euskalki-banaketa desberdineko forma parekoa

ongi, ondo.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ONTSA DA. Está bien; bien, vale, de acuerdo. Ontsa da, ihardesten dio Naierako dukiak. Laph 7. Ontsa da. Zuk nahi bezala eginen dugu. Barb Sup VIII. --Errozü goraintzi nik etxi. --Untsa düzu, bena zü nur zira? Const 32. Pusa zak bertze alderditik [...]. Aski, aski, untsa duk. Zub 74. Ontsa da! Bihar arratsean, zure orde, ni egonen naiz. Barb Leg 23. --Dena ez bada, parte on bat bederen emanen deat. --Ontsa da! Larz Iru 100. Bon, bon, ontsa duk... Goazen beraz bakotxa guretik. Larz Senper 32 (Sin el vb.). Ontsa, dio otsoak tristerik, ezta orai hemen barberik. Arch Fab 169. Erlisionearen erakusten ibil dadiela eskoletxeetan, ontsa. JE Bur 55. --Denak uzten ditutzu? --Bai jauna, salbu zonbait sos perreka. --Ontsa. JEtchep 102. Ontsa, ontsa... Domaia da ez baititut 30 urthe gutiago! Larz Iru 24.

adib.: ontsa 1 adb. Ipar. Ongi, ondo. Ontsa da. Ontsa bizi izan baziren, ontsa hil ziren. Ontsa ezagutu dutenek. Lur arrotzean ere berdin ontsa emanen du. Arras ontsa jakin. Net ontsa. // mezu(a) egin Ipar. Mezua helarazi. Ik. mezutu. Mutilak bere mezua egin duenean, Aita Inaziok erraten dio: "Ontsa da, bazoazke".

ontsa da 14: Argia (“Formula asasinoa badute holakoek afitxa baten aitzinean gertatzen direlarik: Ontsa da hori maite duenarentzat”), Elkar (“Ontsa da. Segi aitzina, otoi –bukatu zuen solasa Gilenek, ate nagusia erakutsiz”), Berria 11 (“«Zergatik ez, ez? Ontsa da kurios izatea, ala?», umorea ez du eskas Marie-Agnèsek”), Erlea (“Etxera igortzen zituzten gutunetan ez zezaketen euskaraerabil, baina helbidean «Gasna igorri etxea» jartzean edolerroen artetik «Anbrosio ontsa da» idaztean, ulertaraztenzuten goseak bizi zirela”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ontsa da 15: Herria 6 (“Ontsa da indar berezi baten egitea zerbait handi eta ikusgarri gertatzen delarik bainan ez litake ahantzi behar egun guzietako egoera gogorra”), Eneko Bidegain 4 (“Zaindariak, administrazioko idazkari batek bezain mokorrean eta laster lasterra ihardetsi zien, "ontsa da, ontsa da bizkor baten bitartez bi presoak despedituz”), Itxaro Borda 2 (“Ontsa da, erranen diogu.”), Marzel Etxehandi (“Ontsa da, zure ospitale egunak eta pausukoak kontrolatuak izan dira bulegoetan”), Janbattitt Dirassar (“Ontsa da, hemen berean beraz, arratsaldeko seietan”), Elena Touyarou (“Ontsa da, ontsa; leher egina baina ontsa.”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Lokuzioa da, eta egokia izan liteke azpisarrera gisa jasotzea ondo da esapidearekin egin den bezala, baina Ipar. markarekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ontsa sarreran.

Erabileremu dialektala

Ipar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ONTSA EGIN. Obrar bien, hacer el bien. Unsa pensa badezazu, gaizki arrobatu nuzu, / zor handian zaude eta, othoi, unsa egidazu. E 185s. Egüerdi ondoan enzün bezperak nork bere parropian, alkharri onsa egiten erakasteko. Bp I 92. Behar dela onsa egiñ, ebitatu bekhatu mortalak. Tt Onsa 74. Behar da lehen komunionia eginik izan eta zühürtarzünezko, prüdenziazko eta onsa egiteko pratikak jarraikirik, markak emanik. Mercy 25. Dügün arren ontsa egin, / iurus girateke agin, / bestela galdü girate, / salbatzen ezpagirade. UskLiB 220. Jaunaren poderia / galdu nahi dute, / orai goza ditela / huntsa egin badute. Bordel 140. Nahi dizügü ontsa egin eta nahi gütüzü gaizkitik begiratü. Ip Hil 54. Ontsa egin othe dut hain ilhun egoitea? JEtchep 65. Onsa nahi eta egin güzier, baita gure etsaier. Bp I 95. (Dv, que cita a Bp). (Con determinantes). Saristatü edo gaztigatü izateko mündü hontan hareki egin dütükian onsa edo gaizkiez. Bp I 36. Jainkoarekin ontsa bat egiten baduzu [...], errexki jasanen duzu bertzeen azpiko egoitea. Leon Imit III 44, 1. Untsaren egiteko gogua eta indarra emaiten dian grazia. CatS 64

ontsa egin 5: Argia 2 (“Urte frankotan gauza anitz eta ontsa egin dira, eta hala behar da segitu”), Berria 3 (“Zapata arrunt hori arras ontsa egiten zuten”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ontsa egin 17: Herria 8 (“Gainealakoa berek ontsa eginen düela fida gira, aipageiak ere hortarat ekarririk, "Etxahun Iruri" delarik”), Berria (“Ez nezake erran bisitari kopurua urtez urte emendatzen denik, baina hitzordua usaietan errotu da, eta Iparraldeko moldean ospatzen dugu, gozoan mintzatzeko denbora hartuz eta bisita ontsa egiteko baliatuz”), Jon Muñoz 3 (“Menturaz nehor ez da nehoiz, neska hori arte, inozentziari hain atxikia egon, inozentzia galtzeko behar zen guztia biziki ontsa eginez!”), Janbattitt Dirassar 2 (“Ustez ontsa egiten zuen, amak emana dio ene Pariseko helbidea!”), Aurelia Arkotxa 2 (“Zor handian zaude eta, otoi, ontsa egidazu”), Marzel Etxehandi (“Guk pentsatzen genuen biziki ontsa eginen genuela hori etxean”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Hedatua, eta ondo egin bezala adibide gisa jaso liteke.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

Adibide gisa jasotzekoa ontsa sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ONTSA HARTU (untsa h. BN-arb ap. Gte Erd 142). Aprobar, recibir bien, admitir. "Ez zuen ongi artu (AN-5vill, B), ez du untsa hartu (BN-arb)" Gte Erd 142. Laster kofesatü behar lüke, korpitz saintiaren onsa hartzeko. Bp I 109. Kristiek orano erran behar dütieia othoitz bereberak, ordenü saintiak onsa har ditian? Bp II 130. Gihaur baithan untsa hartzia ez girela ezdeüs eta bekatü bezik. CatLan 113. Jeneralak ez zituen haren erran guziak ontsa hartu. Laph 84. Parisen ez dutela / Hori ontsa artu. Bordel in LuzKant 43. Gaizen untsa hartzera, jakitatiak eztü baliorik, gizunari emaiten tian abantaillen arauera baizik. CatS III. Jaun erretorak ontsa hartü zian Harrixabaletako nausi-etxekanderen xedia. Const 15. Aitzindariek etzütien ontsa hartzen Dominikaren txasko eta ützüliak oro. Ib. 18. Ez dakit amak ontsa hartzen zauzkitanez solas harrosko horiek oihanean. JE Ber 36. Apezak [...] ala herriak ontsa hartzen zutela, eta hazten ere misionesta. Larre ArtzainE 264.

adib.: dena den lok. Nolanahi ere. Ik. dena dela. Ez dakit amak ontsa hartzen zizkidanetz solas harroxko horiek; dena den, irriño batekin entzun ninduen bururaino. Jon ongi prestaturik dago lanerako; dena den, guztia beharko du lanpostu egokia aurkitzeko.

ontsa hartu 3: Argia 2 (“Bistan da, ontsa hartzea eta gure alde bozkatzea bi gauza desberdinak dira”), Berria (“Erakutsi eta gero, jende guztiek ontsa hartzen dute”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ontsa hartu 6: Herria 4 (“Bixtan dena tokiko jendeak ez zuen ontsa hartzen Moroen meneko izaitea eta, noiztenka, baziren guduak.”), Marzel Etxehandi (“Xankrixtanoak ontsa hartu gintuen”), Janbattitt Dirassar (“Loretxu, hitzeman nizun ene ixtorioa idatziz kondatuko nizula, baina bihotzeko gauzak paperak ez ditu ontsa hartzen ahal, gauden beraz buruz buru eta denak erranen dizkizut”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da, eta egokia izan liteke azpisarrera gisa jasotzea, baina Ipar. markarekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ontsa sarreran.

Erabileremu dialektala

Ipar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ONTSA IZAN. a) (Aux. intrans. bipersonal). Parecer bien. Zaren segur, zuri ontsa etzaizkitzun gauzetan ere, hark badituela arrazoin handiak eta osoki zuzenak. Dh 234. Ximinoari net ontsa zitzaioen / Erregek egin bengantza. Gy 176. Ene gutizia da gehiagoren eta gehiagoren pairatzea, hala ontsa bazaio ene nausi soberanoari. Laph 97. Erlisionea, jakitatea, osasunari doazkon laguntzak han bilduak izan ditezen ontsa zauku. JE Bur 211. Eginen diagu gauza bat, ontsa balin bazautzuete. Barb Leg 143 b) (Con sociativo). Estar a bien. Utsa bazira Jinkoareki. Ip Imit III 44, 1 (Mst untsa Jinkuareki bazaude). Semea arras ontsa bada kolonelarekin, lieutenanta hartaz jelos da. In Etchebarne 11.

adib. osagarri 1 iz. Ipar. Osasuna. Luzaz egon zen erietxean; orain ez du osagarri handirik. Osagarria badugu. Osagarri hoberenean bizi da. Ontsa zela osagarriz. Orain osagarria galdua dut. Jainkoak luzaz eman diezazula indar eta osagarri.

ontsa izan 29: Aizu (“Beren maitasuna paper gainean jarri nahi badute, ontsa litzateke lege hori laster bozkatua izan dadin”), Berria 18 (“Urepelen bertso saio bat egitea izugarri ontsa da”), Karmel (“Entzün nizün gazte denboran / dei bat zela sinetsirik / geroztikan ebili nüzü / izar eder horren ondotik // Jauna goizik deitzen nüzü / banizün eta egiteko / bena nahi dükezüna zük / ontsa dükezü enetako”), Argia 6 (“Hark ontsa zela erranik, nik, ene buruari: Ez dük hori ontsa!,”), Elkar (“Ontsa da”), EiTB (“Ontsa zen. Gauza horiek ez dituzüe utzi behar”), Erlea (“Etxera igortzen zituzten gutunetan ez zezaketen euskaraerabil, baina helbidean «Gasna igorri etxea» jartzean edolerroen artetik «Anbrosio ontsa da» idaztean, ulertaraztenzuten goseak bizi zirela”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ontsa izan : Herria (“Izan ontsa eta ez adiorik”), Jon Muñoz (“Halere, ontsa ez den zerbait egitera banoake, ausaz Danceny jaunak berak ez luke jadanik uste onik nitaz!”), Marzel Etxehandi (“Hark errepostu baietz, ontsa zela”), Eneko Bidegain (“Anbroxio ontsa dun, Kattalin”), Janbattitt Dirassar (“Baietz, ontsa zela, ihardetsi zidan pollikiño, zurubi motz batzuetarik hupatzean enearen gainean zuen etzan-lekurat”), Itxaro Borda (“Ontsa da, utz nazazu gizon, ez zaitut ikusi, behaztopatu naiz, barkatu, ez zaitut nahitara bulkatu...”), Jean Baptiste Etxarren (“Nik behar nikek besteak baino ainitzez ere itsusiago jarri zerbait gisaz! " Orduan besteak arrapostu: "Ez haizala kexa! Ez duk egia bezalakorik: hola hola biziki ontsa hiz!"), Menane Oxandabaratz (“Edo direnekin, ontsa girela?”), Elena Touyarou (“Ontsa da, ontsa; leher egina baina ontsa”), Daniel Landart (“Abel, eskolan, ontsa ari zen”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide formulaikoa da, eta egokia izan liteke azpisarrera gisa jasotzea, baina Ipar. markarekin. Ohikoagoa den izan ontsa esapidea jaso liteke adibide gisa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ontsa sarreran.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. 'onenean ere'.

Euskaltzaindiaren Arauak

ontsatu, ontsa / ontsatu, ontsatzen. Ipar. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

ontsatu, ontsa(tu), ontsatzen.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. 'ondotxo, ongixko'.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-xko.

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

Atzizkien araberako erabakiak

-txo.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: ontza urre.

Sektore jakin bateko informazioa

oz (ounce): Harluxet.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

pisuko ontza: LurE (s.u. neurri); ontza: HiztEn.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: ontza-erdi .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

ontzako urre, ontza urre/ontzurre.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Zientzia-unitateak, eta Txanpon zaharrak.

Forma-adieren gurutzamenduak

cf. hontza.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ontz urre G 1 (Sor Bar); ontz-urre G 2 (It Fab, Moc Damu); ontza urre G 2 (Sor Bar, Muj PAm); ontzaurre B 1 (AB AmaE); onza urre G 6 (Izt C); untzurre IE 1 (JE Bur); ontzako urre G 8 (Apaol, EusJok, Or Eus, Ldi IL, NEtx LBB, Anab AUzta); ontzako-urre G 1 (Txi B I); ontzeko urre G 1 (Ugalde Iltz).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ontz-urre G 3 (J. Iturria); ontza urre B 1 (A. Zubikarai); ontzurre G 2 (Ag G, Itunbe); untz'urre IE 1 (JE Bur); ontzako urre 4: G 1 (NEtx in Euzko Gogoa 1951); ontzakurre G 1 (Jaukol Ipuiak).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ontza urre : AB38 1; HiztEn-LurE (s.u. ontza); ontzako urre : HiztEn-LurE (s.u. ontza); urre ontza : DFrec 3; urreontza : AB38 1.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ontza sarrerari dagokion azpisarrera.

Jatorrizko forma

larru ontzaile.

Jatorrizko forma

larruontzaile, larrusaltzaile.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz. 'ontzako urrea'.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH, azpisarrera s.u. ontzako.

Eratorri-konposatu baztertzekoa da, lehiakide hedatuagoa duenez

aski da ontza urre arautua.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Txanpon zaharrak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ontza sarrerari dagokion adibidea.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu begiratu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ontzat eduki 5 (B 4, EB 1): Jesusen ("Gure Eleiza Amak ontzat daukan liburu baten irakurten dogu Mesias etorri etezan ala etzanekoa izan zala lege-maisuen eztabaida au"); E. Gorostiaga ("Algorta'ko ikastetxean bere bizikerea guztiak ontzat eukien"); J.A. Goiria ("Lenengo eliz-idazleak be ontzat dauke Pedroren burutza"); Onaind ("onek ontzat daukana ba'leiteke besteak ez eukitea"); Zabal 1976 ("Leninek ontzat eta aprobetxagarritzat zedukan langileek lantegietan ikasitako diziplina").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ontzat eduki : EuskHizt (on sarrerako adibideetan), PMuj DVC (ontzat euki) // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

eduki: -tzat.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

on sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Esapideei dagokien sistematika

eman: -tzat.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

on sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Esapideei dagokien sistematika

hartu: -tzat.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

on sarrerari dagokion azpisarrera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Kategoria

iz.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

ontze horrek nolakoa izan behar du?

Txostenaren laburpena

Ikus ondoan forma-adieren banaketa zehatzagoa. Adiera nagusi biei dagokienez, OEHko datuetan, ontzi HM da, 1.886 ager. ditu hor (IEkoak 45 dira): 'gauzaki barneduna' adierako 544 eta 'itsasoko ibilgailua' adierako 1.342; untzi IE da, 639 ager. ditu hor (HMkoak 80 dira): 'gauzaki barneduna' adierako 190 eta 'itsasoko ibilgailua' adierako 449; EEBSko EBko testuetan 'gauzaki barneduna' adierakoak 265 dira: 259 ontzi formakoak eta 6 untzi formakoak; 'itsasoko ibilgailua' adierakoak 509 dira: 413 untzi formakoak eta 96 ontzi formakoak. a) 'gauzaki barneduna' adierakoak dira: OEHan on(t)zi formako 592 (B 146, G 398, IE 12, Zu 12, EB 24) eta un(t)zi formako 197 (B 3, G 4, IE 169, Zu 21); eta EEBSn on(t)zi formako 457 (B 53, G 129, IE 6, EB 259, EgAs 10) eta un(t)zi formako 31 (B 2, IE 23, EB 6); b) atzizki gisakoak dira: OEHan -on(t)zi formako 39 eta -un(t)zi formako 21; eta EEBSn -ontzi 24 (B 3, G 8, EB 11, EgAs 2), -untzi 2 (IE); c) 'itsasoan ibiltzen den zernahi ibilgailu' adierakoak dira: OEHan on(t)zi formako 1.407 (B 498, G 844, IE 5, Zu 16, EB 44) eta un(t)zi formako 558 (B 67, G 6, IE 442, Zu 7, EB 36); eta EEBSn on(t)zi formako 323 (B 64, G 143, IE 2, EB 96, EgAs 18) eta un(t)zi formako 466 (B 4, G 2, IE 47, EB 413); d) 'hegazkin' adierakoak OEHan 26 dira, ontzi formakoak eta G; eta EEBSn ontzi 5 (B 4, EB 1) eta untzi 9 (EB); e) 'arka' adierakoak dira: OEHan on(t)zi formako 11 (B 3, G 8) eta un(t)zi formako 10 (IE); eta EEBSn untzi 2 (IE). Kopuruz adierazgarriak diren konposatu batzuk: 'itsasoko ibilgailua' adierakoetan, OEH: ontziburu, ontzigizon, egalontzi, egaontzi, itsasontzi, lurrinontzi, ontzidi, ontziratu eta hauen aldaerak; eta EEBS: arrantzuntzi, baleuntzi, itsasontzi, lurrinontzi, petroliontzi, untzigintza eta hauen aldaerak; 'gauzaki barneduna' adierakoetan, OEH: argiontzi, edalontzi, edontzi, hautsontzi, kafeontzi, lore-ontzi, lurrontzi, urontzi eta hauen aldaerak; eta EEBS: argiontzi, ed(al)ontzi, hautsontzi, lorontzi eta hauen aldaerak. Ik. halaber -ontzi atzizki gisakoa dutenak (cf. hitzontzi).

Jatorrizko forma

ontzi; untzi, ontzi.

Jatorrizko forma

aireontzi; argiontzi, kriseilu, lanpa; edalontzi, baso; inarrontzi; lanpa, argiontzi; loreontzi; tintontzi; ureztontzi // arrainontzi; bidai-ontzi, bidai-untzi; yate, laket ontzi, laket untzi; zama-untzi, zama-ontzi; zubi (ontzi baten).

Jatorrizko forma

euritakontzi; postontzi.

Euskaltzaindiaren Arauak

1 (sukaldekoa). 2 (ur gainekoa).

Botoen berri emango da adostasunik gabeko erabakietan

azken aldiotan egin izan den bereizketa (tradizioko oinarririk gabea dela jakin arren) mantentzearen aldeko dira lau batzordekide, eta bereizketarik ez egitearen aldeko bat; baina:

Quorum hobea izatean erabakitzeko utzia

quorum hobea behar da erabaki ahal izateko (Ibon, Miren, Piarres eta Txomin falta dira).

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa jasoz: ontzi-aldaketa .

Forma baten adiera(k)

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ontzi(-)garbigailu formarik.

ontzi(-)garbigailu 122: Argia 2, Berria 11, DiarioVasco 2, EiTB 8, Elhuyar 3, Elkar 3, Consumer 39, Goiena 2, Laneki 51, Uztarria.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ontzi-garbigailu 3: Berria, Josetxo Azkona, Jon Muñoz

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da, eta beharrezkoa. Azpisarrera gisa jaso liteke.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ontzi sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ONTZI-JABE (BeraLzM; untzi- L, BN, S ap. Lh). Armador, naviero. "(Hb), armateur" Lh. Amerikatara ostera bat egiñarte, eukan ontzi-jaubeagandik, etxean egoteko baimena. Echta Jos 211. Ontzi-jabeak etziote uzten nolanai langille eskurakoiari. TAg Uzt 46 (214 ontzijaube). Errekiña eskatzeko baimendun diran berebil edo ontzi jabeei. EAEg 3-3-1937, 1196. Etxeberrik [...] nori berea ematen dio burjesari (ontzi-jabeari), buruzagiari (patroiari) eta pilotuari, elizaren ontziaz ari dela. MEIG III 57. Untzi-jaubekideak Egiluz gizon pozkarria ta Koiskorreneko gizon gaztea. Erkiag Arran 167

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

untzijabe (eta untzi-jabe) 2: EUSTAT ("Untzien eta untzijabeen gidazerrenda"), K. Biguri ("Bazen garaia —atera zuen untzi-jabeak").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ontzi-jabe : LurE (ontzi jabe, adibide gisa), Euskalterm 1 (armadore sinonimoarekin); untzi-jabe : AB38 1; untzijabe : AB50 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, HiztEn.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ontzi jabe : EuskHizt (adibide gisa), PMuj DVC (ontzi-jabe) // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, Lh DBF, DRA.

adib.: ontzi 4 iz. Ur gainean higitzen den zernahi ibilgailu, bereziki txikia ez dena. Ik. belaontzi; gerraontzi; itsasontzi. Gure ontziak bi masta zituen. Ontziaren haize oihalak. Ontziaren gaina edo gainaldea. Ontziaren zola edo hondoa. Egotz ezazue sarea ontziaren eskuinaldean. Ontziko aparailua egotzi. Ameriketatik datozen ontzietan. Uholdean hondatuak izan baitziren Noeren ontzian ez ziren guztiak. Ontzira sartu zenean (Ik. ontziratu). Hamabost tonako ontzi batean. Ontziz ibili. Ontzi txiki arin batean. Nola doakigun hondora, ura hartuz, ontzia. Eta harkaitz bat jota, ontzia galdu zen. Ontziko sukaldaria. Ontzi jabea

ontzi(-)jabe 26: Argia 4 (“Greziako ontzi-jabeen patronalak ez du ematen ezta bazkideen kopurua ere”), Elkar (“Ez beldurrik izan bere kapitainaren eta bere ontzi-jabearen esanetara ari zela hil duten gizon batengatik”), DiarioVasco (“Getariako eta Orioko ontzi jabeen artean”), Berria 4 (“Bien bitartean, baliteke gaur goizean Alakrana berriz itsasoratzea, ontzi jabeak esan duenez”), EiTB 8 (“Ontzi-jabeek isolatutako gelen alde egin dute, piratei aurre egiteko”), Jakin 2 (“restige -kBahametako bandera erabiltzen zuen; konpainiaren jabea ofizialki Liberian egoitza zuen Mare Shipping zen; ontzi-jabearen ordezkaria Grezian egoitza zuen Universe Maritime enpresa zen”), UEU (“Itsasoan nabigatzeko argi hori San Pedroko Kofradiak zuen jarria, 1491n sortua berau eta maisuen zein ontzi-jabeen zerbitzuan zegoena”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ontzi(-)jabe 12, Berria (“Rodriguezek zehaztu zuen nazioarteko merkatua «gorantz» doala: «Industria plana guztion artean adostu eta ontzi jabeak erakartzeko baliabideak findu behar ditugu”).

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

ik. euskaltzainen oharrak s.u. armadore: PS: "Esanahia beste modu honetara jarriko nuke: `itsasontziaren jabea, ontzi jabea' eta onartu". // AE: "Ez nago seguru beharrezkoa denik, baina onartzekotan definizioan honela emanen nuke: isatsontzi(-)jabe. Ontzi(-)jabe, ostera, ez nuke jarriko, ontzi-jabe guztiek ez dutelako zertan itsasontzi-jabeak izan behar". // PS: ""Ontzi jabe" proposatzen da lan taldeak hala eskaturik. Horretarako txosten berezia prestatu zuen eta han ikusten da aski ongi dokumentatua dela, lekukotasun askorekin. Horregatik uste dut egokiena dela dagoen moduan uztea, hori da nire proposamena". // BO: "Ez dut uste armadore hitza `itsasontziaren jabea' esanez definitzen ahal dela. Lehenik, segurtatu behar litzateke euskaraz armadore izateko ontziaren jabe nahitaez izan behar dela egiazki (erran nahi dut juridikoki). Hala balitz ere, ez zait iduritzen bi kontzeptuak parekide diren, itsas ontzien jabeak normalean ez baitira armadore. Onartuko al genuke erretore eta kapitain `apaiza' eta `soldadoa' definizoen bidez argitzea? Proposamena: armadore hitza sartzen da, beste ezer gabe (edo its(aso) edo horrelako zerbait gaineratuz, nahai bada)". // AE: "Nik neure proposamenduari eusten zioat, Pello, zehatzak izatea ez delako desegokia. Bidenabar, nik dauzkadan berba-txostenetan ez duk ezer agertzen armadore hitzari buruz". // BAgiria (2003-07, 2003-09, 2003-10): "Erabakia: armadore".

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea (eta bego armadore arautua bere soilean).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da, eta egokia izan liteke azpisarrera gisa jasotzea, armadore arautuarekin lotura eginez.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-jabe.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ontzi sarreran.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

Txostenaren laburpena

ik. informazioa s.u. untzi-buru.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-buru.

Kategoria

iz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ontzidi 22 aldiz ageri da: B 10 (Astar II 3: -nz-; AB AmaE 4; Ur MarIl 3), G 12 (Izt C 11; Zab Gabon); 2 ontzi-aldra bitan (Gazt MusIx); eta ager. banarekin untzi oste (Ox), ontzi-pilla (Anab Poli) eta ontzisamalda (Aran SIgn); Ikus flota OEH argitaratuan (5 lekukotasun: XVI. mendekoa; ConTAV; Volt; Izt Po; Azc PB).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ontzidi B-G 6 (C. Echegaray; Ibiñ Virgil; B. Larrakoetxea 2; F. Portu; S. Aranbarri: "guda-ontzidi"); untzi aldra 1 (Munduan zehar: Bidaiak eta esploraketak); ontzi-sail 2 (M. Ariztia; P. Larzabal: "itxas-ontzi-sail"); untzitalde 3 (Oihenart Taldea; X. Saizar: "guda untzitalde"; Eustat); ontzitalde 2 (UZEI; Txill: "ontzi-talde"); untziteria 6 (J.A. Agirre; X. Saizar 5: "itsas untziteria"; "bakailuntziteria" 3); flota 13, EB-EgAs (A. Sarriegi: "arrantza-flota"; Mugil eta Sarda taldea 2: "erret flota" 1; M. Aizpurua 4; X. Saizar; K. Igea 2: "untzi-hozkailu flota" 1; M. Aldasoro; Hemen, 1987; P. Urkizu: "itsasontzi flota").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ontzidi : DFrec 1 (eta "ontzidiburu" 1); AB38 1; HiztEn-LurE; untzi aldra : DFrec 1; untzi multzo : AB38 1; ontzi-sail : DFrec 1, untzi-sail: AB38 1 ("merkatal untzi-sail"); untzitalde : Euskalterm 2 (eta "arrantzako untzitalde", "arrastera-untzitalde", "bakailao-untzi talde" bana); untziteria : DFrec 2; AB38 1; HiztEn; Euskalterm 3 (eta "itsas untziteria", "itsasuntziteria"); flota : DFrec 13; AB38 3 (eta "gerra-flota"); AB50 7 (eta "arrantz flota", "itsas flota", "merkatal flota"); Euskalterm ("arrantza-flota", "bou-flota", "flota izoztaile", "legatzuntzi-flota").

Quorum hobea izatean erabakitzeko utzia

quorum hobearekin erabakitzekoa; horren ordez flota proposatu da.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-di.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ontzi gain (eta ontzi-gain 6, ontzi-gan 1, onzi gañ 1, huntzigain 1, huntzi-gain 1) 18: a) Anab Poli ("Olatuek erruki gabe astintzen zuten ontzi-gaña"); b) o. gainean 6: Jaukol Biozk 2 ("Ontzi-mutillak beltzez jantzita / bere aurrean: / zapi aundi bat beltz-beltza, berriz, / ontzi-gañean", "Negarrez kai-aldera / zuzendurik begiak / ontzi gañean"), JAIraz Bizia ("Bixenta bakarrik beñere ez bezela, ontzi gañean, olatukin bustitzen eta otzarekin dardar"), Anab Poli 2 ("Ori zan Poliren gizona, itsasertzeko argi biziak gabean diz-diz egiten zuten bitartean ontzi-gañean ara-onera ibiltzen zan gizona", "Bai, alako lanak errezegiak dira itsasontzietan eta denbora gutxiko guztiak ontzi-gañean zeuden buru-utsik gorputza aldean"), Osk Kurl ("Huntzi-gainan, pilotuaren agindupean, lurrin-makinattoaz ziarduen itsas-langileek, huntzia beste toki batera astiro astiro eramaten"); o. gaineko 5: Mb IArg 4 ("Napolesko galer batean egin zuten urte batez onzi gañeko toki onean Jesusen Belengo jait-itxolaren gisako itxol bat eta itxolan lastozko etzintegia", "aizerik ez dabillen aldian, ontzi-lema galtzen den aldian, ontzi gañeko zurak aizeak autsi ta eramaten dituen aldian", "etziten zen ontzi gañeko ol gogorrean", "gogoan ar-erazten ziela ontzi gañekoak eta ontzi erdikoak bezain animadunak"), Echta Jos ("olatuak garbittu ta eroan ebezan ontzi-ganeko gauza guztiak"); o. gainera 5: Mb IArg 2 ("Ustuak zeuden guziak eta laster aski atera zituzten ontzi gañera, ta Ona, Aita, esan zioten, ur ontzi guziak", "Atera zuten, bada, Santu beraren gorderik zekarten besoa ta otoitz humill bero bat egin ta Jesusen Konpañiko an zetorren aita batek ontzi gañera igan ta bere bi eskuetan goititu zuen"), Anab Poli 2 ("Akulamendi gaxoak aurrez-aurre arrapatzen zituan olatu aundiak. Artzen zituan erditik eta bi puska eginda, etxea baño aundiago, rraast! ontzi-gañera urerz baztar guztiak betetzen", "Geiago eziñaren amorruz, ontzi-lagunak doi-doi biurtu zirala, olatu aundi batek jotzen du ontzia ta gorputza berriz ontzi-gañera kaja lertuaz olatuak botata"), NEtx LBB ("Gabaz egingo zuten bidea ta apal-ondoan ontzi gaiñera irten eta izarretara begiak, egon ixillean urtu zuten gabaren lenengo zatia"); o. gainetik 1, Osk Kurl ("Jo txilibitua aitak, eta argi bat hasi zan huntzigainetik zurubiruntz") // Ik. OEH argitaratuan, untzipe : Prop 1900 ("Pulunpari batek orduan untzipe guziak ikhuskatu zituen").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ontzi gain (eta ontzigain 1, untzi gain 8, untzigain 2) 13: a) K. Alkorta ("Erratza hartu eta untzigaina garbitzea ere ez da halako ñarrokeria: lotsarazten duen zerbait", G. Ausletia (hiztegiko definizioan, "deck: n ontzigain"); b) o. gainean 7: K. Alkorta ("Agindu diezaiokezu tripulazioari untzi gainean biltzeko"), M. Landa ("Odol ustutako gorputzak untzigainean, itsasuntzia suntsiturik..."), D. Urbistondo ("Glenarvan beti bere katalaiuekin untzi gainean hezurretaraino bustirik"), J.M. Sarasola 2 ("Bizarrurdin torturatu zuenetik hona burutzen zuen balentriarik ankerrena zen; eta dakigun bezala, zeinen harroputzak diren gizonak jakinik, zergatik harritu orain, arrakastaren haizeak puztuta untzi gainean ikusten dugunean?", "Sarritan gertatzen zitzaion hau bera, gauaren isiltasunpean untzi gainean gogoetak egiten zituenean"), I. Oñatibia 2 ("Egun batean, ontziak egoaldera jo zuenean, ontzi gaiñean agertu zan kapitana", "Balearen burua moztu eta zintzilik jarri zuten ontzi gaiñean, metro batzuk gora"); o. gaineko 1, J. Lizarralde ("Beheko goardiak eta untzi gainekoak elkarrekin hizketan ari ziren"); o. gainera 3: K. Alkorta ("Ia zertan laguntzea nahi duen galdetzera nihoakio. Eta untzi gainera bideratu zen"), D. Urbistondo 2 ("Mangles eta Mac Nabbs-ek iraun zuten denboralditxo batez Paganel-en bakar hizketa entzuten, baina buka ezineko historia hartaz asperturik, untzi gainera aldegin zuten", "Emakumeak, noizbehinka, untzi gainera igotzen ziren; gizonek berriz, alde batetik bestera pasatzen zuten denbora, lurra noiz azalduko itsasora begira"); untzipe 1, Arrantzaria ("Hemen, untzi baten urgain aldea untzipea bezain bustia dago"); untzipeko 2: Garraioa 2 ("SONAR ekipoak frekuentzia altuko soinu uhinak bidaltzen ditu eta itzulitako oihartzunen bitartez untzipeko uraren sakonera edo urpekuntzi baten abiadura, norabidea eta distantzia erabaki dezake", "Entzumenezko sonda batetan, untzipeko uraren sakontasuna azaltzen da grafikoan").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ontzigain : AB38 1 (ontzi-gain), Euskalterm 2 (1 ontzigaineko marinel; 1 ontzigaineko ofizial); untzi gain : DFrec 1 (K. Alkorta: "behin baino gehiagotan irten zen gau hartan untzi gainera zer gertatzen zen edo begiratzera"), eta untzigain : DFrec 1 (K. Alkorta: "untzigaina garbitzen ari zen") // Ez dugu aurkitu ap. AB50, HiztEn, LurE.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ontzigain : Batxi (98: "Lehenengo makinistari esan eiozu eragin daiola pixka bat ur-ateratzaileari garbitzen hasi gaitezan ontzigaina").

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ontzigain : Lur EG/CE (cubierta de barco) eta EF/FE (pont: itsasontzi batena), PMuj DVC (ontzi-gain: 1 cubierta, puente de barco; 2 bordaje); untzigain : HiruMila (cubierta de una embarcación); ontzipe : Lur EF/FE (quille) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gain.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

kuberta.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gile.

Forma baten adiera(k)