Harremana

    OEH - Bilaketa

    4776 emaitza t bilaketarentzat

    Sarrera buruan (64)


    Sarrera osoan (485)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    aipatu.
    tradizioa
    Tr. En la tradición septentrional es de uso general desde Dechepare; en la alto-navarra lo emplean Mendiburu, Lizarraga de Elcano y, ya en el s. XX, Inza (Azalp 6), F. Irigaray (193), Iraizoz, Izeta y A. Irigaray (in Izeta DirG 12; tbn. en Orixe). Tbn. se encuentra en el roncalés Mendigacha. En la literatura guipuzcoana el primer testimonio es del s. XIX, aunque entonces sólo se documenta en Iztueta, Arrue, Arana (SIgn 202), Urruzuno (Urz 26) y en EE (1882a, 130), y ya en el s. XX alcanza una mayor difusión en las dos primeras acepciones. Entre los vizcaínos sólo hay testimonios del s. XX: Kirikiño (un único ej. Ab I 110), Erkiaga y Alzola (Atalak 125). Para el part. de futuro, además del más gral. aipatuko, se documenta aipaturen en Leiçarraga (3 Io 10), Etcheberri de Ziburu e Hiribarren (Esk 37). En DFrec hay 699 ejs. de aipatu.
    etimologikoa
    Etim. Por disimilación, de aitatu (cf. sepa, a partir de setati, etc. de rom. se(c)ta ), formado sobre aita (cf. ingl. to father on, upon 'achacar, imputar, atribuir'). v. infra aita izan.
    sense-1
    1. (G, AN, L, BN, S; Ht VocGr 410, Lar, Añ (AN), Izt 79v, H; -ph- SP, Urt, VocBN , Gèze, Dv, H); aifatu (B; VocB ) Ref.: A (aipatu, aifatu); Lrq (aipha); Gte Erd 205, 297.
     Mencionar, mentar. "Norbaiten aiphatzea, parler de quelqu'un" SP. "Aiphatzen zaitu, il parle de vous. Aiphatzen zara, on parle de vous" Ib. "Proposer" Ht VocGr 410. "Mentar" Lar. "Chistar", "mencionar" Lar, Añ. "Nombrar, hacer mención" Añ. "Mentionner" VocBN . "Annoncer, mentionner" Gèze. "Mentionner, souvent employé avec le sens de parler de. Ez aipha othoi, ne m'en parlez pas, je vous prie [...]. Erran behar dut, aiphatu gabe aintzinean egin ditutzun gaizkiak, oraiko hau ezin-barkhatuzkoa dela, je dois dire, sans parler des méchancetés que vous avez commises, [...]. Aiphaturikako, qui a été mentionné, dont il a été question. Aiphaturikako eliza (Jubilau 1826, 12)" Dv. "Aiphatzeko, qui est à mentionner. Ez da hori aiphatzeko, cela ne doit pas être mentionné" Ib. "Mentar" VocB . "Usu aipatzen dute berri ori (BN-arb), egunetik egunera zabaltzen ai dira (AN-gip)" Gte Erd 205. "Nun aipa, ala gerta (BN-arb)" Ib. 220. v. aitatu.
    Digne ezpaniz aipatzera zure izen sainduia. E 73. Eta ezta deus aipha gaixtoéz, zeren hek Iaunaren Resumán ikhustekorik ezpaitute. Lç Ins C, 8v. Iainko bat baizen ez izan eta, zergatik hirur aiphatzen dituk, Aita, Semea eta Spiritu Saindua? Ib. C, 1r. Zure berthute handiak, Andreá, eta prinzipalki nik orain aiphatu ditudanak. Lç Dedic * 6r. Bi lurpeko lezez gare hunenberzez mintzatu / Arrazoñ da berze biez dugun zerbait aiphatu. EZ Man I 126. Eztezakela haragi ian aiphatu mugetan / Ez hain guti Orzirale eta Larunbatetan. Ib. 32. Zure Karitateari diot ihardetsiren / Eta izatu dohaiñak sekulan aiphaturen. Ib. 40. Miñik ezta aiphaturen, gose ez egarririk, [...] Ezen sendo izanen da hara doan presuna. Ib. 134. Zure karitateari diot ihardetsiren / eta izatu dohaiñak sekulan aiphaturen. Ib. 40 (Harriet traduce "célébrer"). Zer baitaduka gogoan, hura aipha nahi du iendartean. Ax 396 (V 258). Handik harat, lehen on eta gozo zeizkitzun atseginak [...], etzinituzke ikhusi ere nahi, eta ez aiphatu. Ib. 508 (V 327). Zeren hik hil banuken, / Aipatu duken / Hir' izen', izen gaixtotan. 'Tu nombre será pronunciado'. O Po 25. Otsoa non aipa, han gerta. O Pr 385 (Saug 55 aipha). Nik ere sekula sekularoraino aiphatuko dut zure miserikordia. "J'annoncerai". SP Phil 507 (He 514 nik ere sekulorenean aiphatuko dut hori eta atherako zure miserikordien laudoriotan). Batziek bekhan eta herabereki Katexima erakasten diela, eta bestek eztiela hura behinere aipatzen. Bp I 19. Huts uste gabeian egin dütian hanitz; zoin hontarzünez aipatü gabe üzten baitütügü. Ib. 21. Nahi nuke konsidera zenezan orai aiphatzera nohan exenplua. ES 102. Utzi tut hainitz gauza aiphatu gabe. Ib. 189. Bizitze izpirituala ez datzala aiphatu ditugun gauza horietan guzietan. He Gudu 36. [Jesusek apostolei] beren gain artu bear zuten egitekoa aipatu zien batez adirazi zien [...]. Mb IArg I 348. Aski da aipha dezazun hitz bakhar bat, ordu beretik sendaturen da nere sehia. Lg II 151. Biblia ezta mintzo emazten adinaz [...]; Eva-renaz hitzik eztü aipatzen. Egiat 189. Iduri du berze alde, ezin elkarren artean minza gaitezkela lagunaren baiak aiphatu gabe. Mih 65.
    ( s. XIX) Jesus, Maria, Josep, / Beti behar tugu / Beneratu Kristauek / Eta maiz aipatu. Monho 90. Aipátzeas ere, oroitzeas ere konsolatzen dú arima. LE Ong 130v. Ahoak ez dezake aipha zure izena bihotz guzia sutan senditu gabe. MarIl 104. Geroztik ere itzpide au aipatua izan zan berriro [...] Pronbinzia guztiarekiko Batzarrean. Izt C 118. Aipatu ditudan sei ibai andiaz landara ere badira Gipuzkoan erreka txiki banaka batzuk. Ib. 204. Ez aipha ezkontzea niri; / Nahi duena ezkon bedi. Gy 203. Anaiak girade ezari soldado / Arreben estatia, aldis tristiago / Haren aipatzia zait, haien partes laido. Etch 446. Zer zinuen suieta / Ene aipatzeko, [...] Paregabia zira / murmuratzeko. Bordel 74. Bere arimaren salbamenduaz ez dio hitzik aiphatu. Laph 208. Eta nola ez aipha, aita-amek debalde utzi haur ttipiak? Prop 1880b, 190 (Dv traduce "comment ne pas parler des petits [...]"). Aipatuko det emen san Pedro Damianok kontatzen duen gertakaria. Arr May 189. Aiphatu darozkiat yadanik zenbait hitz nere haurtasunaz. Elzb PAd 21. Beraz aipha dezagun Maria nor den. [...] Golkoz aberats eta lerden gerria, / erne begia. Elzb Po 190. Bethiereko ifernua! [...] Aiphatzen entzutea bera, garratz eta gogor zaiote. Lap 409 (V 186). Behar derauzut bada gerthakari eder bat aiphatu. Arb Igand 104. Nolaz daitezke bada Jainkorik ez dela aiphatzerat ere atrebitzen direnak? Ib. 150. Behin baino gehiagotan aipatu izan dugu, zoin hertsi eta neke bilakatzen ari den gutartean bizitzea. HU Zez 64. Ikaragarri da aipatzea bera. Ib. 107. Ez nauke hemen aipatu gabe gure adixkide handienetarik bat. HU Aurp 207. Debruak hartzen du holakorik aipatzen diotenean. Ib. 81.
    ( s. XX) Othoi, ez niri aipha haurrik! JE Bur 98. Zenbat aldiz ez dira ithurri bidean aiphatu ezkontzazko lehen solasak! Ib. 37. Larrañen ümen zian Haritchabaletek kantatü hainbestetan aipatürik izan den prefaziua. Const 24. Elizarik, ez udaletxerik [...], ez aipatzeko gai litaken jauregirik ez dugu ikusten. JE Ber 45. Ote: iztxo au amar aldiz aipatu eztuen bereterrik ezta izan egun Leaburun. A Ardi 50. Eskual Herria, Eskualdunak hainitz aiphatuak dira aspaldi huntan; soberaxko behar bada, edo bederen, guk nahi ez bezala. Barb Sup V. Ez batak eta ez bestek ezpaitzun aipatu ere ango berririk. Or SCruz 128. Nahiz ez nizan pertsularia, / nahi nikezi mintzatu, / pertsularien egun ederra / neure maneran aipatu. Etcham 239. Dana dan bezelaxe / nai nikek aipatu. "Quisiera relatar su hazaña tal como ella es". Or Eus 34. Yesusek orantza [...] aipatzean, Apostoluak oartzen dira eztutela ogirik ekarri. Ir YKBiz 235. Lenagoko gizonak idazten ez zekiten, eta ezin beren gertakari eta bizikerak, orain bezela, idaztietan aipatu. JMB ELG 13. Luze, arras luze liteke hemen aipatzea, lau hitzez ere. Zub 34. Baina debruaren aipatzeak berak erakartzen omen du debrukeria zerbait. Lf Murtuts 17. Bela-Beltzek bere ez-izena bertsotan aipatzen entzun zunean. Etxde AlosT 98. Aipatu barri dugun jai bezperako illunabarrean. Erkiag Arran 31. Ez eni, berritz harat joaiterik aipha! Larz Iru 148. Ez aipha nehori hemen erran ditutzunak. Horiek guretzat atxik ditzagun. Larz Senper 84. Nola utziko ditut bada hango lagunak aipatu gabe? Xa Odol 53. Horra goraxago aipatu pertsuak: [...]. Ib. 28. Errana naute gizon gazte hoi / bertsuetan aipatzeko. Mattin 114. Zonbait izen famatu ez baditut aipatu, orroit eskasez tut utzi, ahantzi. Ib. 60. Ez daut aipatu ere harriaren pagatzerik! Etchebarne 104. Nere aitaren arreba, len aipatu dedana, genduan etxekoandre. JAzpiroz 48. Liburu honen akatsak aipatu beharrik ez dago: hain daude axalean. MIH 359. Gorago aipatu dudanez [...]. MEIG VII 66. Iztuetaren pasarte ezagun eta maiz aipatua hona ere aldatzea egoki iruditzen zaidana. MEIG VI 71.
    v. tbn. Tt Onsa 76. Gç 26 (-ph-). Brtc 10 (-ph-). Prot 66. Dh 274 (-ph-). JesBih 471 (-ph-). Jaur 389 (-ph-). Bordel 109. Hb Egia 23 (-ph-). Laph 188 (-ph-). Jnn SBi 58. Elsb Fram 98 (-ph-). Ip Hil 119 (-ph-). StPierre 15. Lh Yol 17. Zerb Ipuinak 156 (-ph-). Ox 175 (-ph-). Jaukol Biozk XIV. Ldi IL 49. Ol Rom 1, 8. EA OlBe 8. Iratz 124. SMitx Aranz 143. Munita 30. Lek SClar 138. Mde Po 74 (-ph-). Txill Let 74. NEtx Antz 21. Zait Plat 23. Arti Tobera 271. Anab Poli 137. JEtchep 86. Gazt MusIx 162. MAtx Gazt 12. Osk Kurl 151. Vill Jaink 17. Ardoy SFran 15. Ibiñ Virgil 73. Berron Kijote 20. Ataño TxanKan 275.
    azpiadiera-1.1
    (Con dat.).
    Ene othoitzetan egun oroz aiphatuko zaitut Jainkoari. JE Bur 133.
    azpiadiera-1.2
    (Urt II 181).
    (Acompañado de adv. de modo o expr. adverbial modal). "Honorificentissime aliquem appellare, ohore haundirekiñ nihor aiphatzea" Urt II 181. Cf. ON AIPATU, ONEZ AIPATU, ONGI AIPATU, GAIZKI AIPATU, GORA AIPATU.
    Anhitz gizon ari bada andrez gaizki erraiten / Arhizki eta desoneski baitituzte aipatzen. E 115. Errespetuz aipha bedi lurrean zure izena. EZ Man I 36 (v. tbn. en Hm 49 errezpetuz aipa bedi). Hain garratzki aiphatuak hitz egille iakiñak, / Burleriak dire bada, eta ez solas ziñak. Ib. 52. Errege eta prinzen / artean halaberki, / ene ahoak hura du / aiphaturen ausartki. EZ Eliç 220. Iainkoa, Birjina eta sainduak arneguz edo niholazko hitz gaixtoz aiphatzea da mortal. Harb 169. Kantaz noa erratera / Iauna hill tzen habea [...] O Jesus, bidegabeki / iuduek hartan emana: / egidazu haren ungi / aiphatzeko dohaiña. EZ Noel 102 (cf. ONGI AIPATU). Hura laudatzen eta ohorezki aiphatzen dute. SP Imit II 11, 1 (Ch laudatzen dute eta benedikatzen). Laudoriozki aipha bedi zure obra. SP Imit III 40, 5. Gaizkirik ez erraiteagatik, bizioa laudatzen baitute eta ederki aiphatzen. SP Phil 357 (He 360 laudorioak eman). Aipha zazu bihotzez, Jesusen izena. Lg II 111. Bekatu borratuek / Zor dituzten penak [...] Jesus, Maria, Josep / Aipatuz debotki / Ixtant berean dire / borratzen osoki. Monho 90. Yuieak izan behar ezin yuiatua; / Hartakotz guzietan, zuzen aiphatua. Hb Esk 191. Eta Moises handizki aiphatua zen hekien ahotan. Hb Egia 5. Eta amorioz aipatzen zuten bere izena Bizkaiako iskin guzietan. Otag EE 1882c, 449. Jesüsen izen saintia ahoz edo berere bihotzez aiphatzen delarik. Ip Hil 265. Primadera hoin ederki aiphatzen duenak, bertzerik ere aipha dezake. Arb Igand 55 (ref. a un poeta). Ezin gehiago kartsuki, sarkorki aipatu, osoki gor eta gogor ez direnek aditzeko heinean. HU Aurp 134. Xoriburu guziez aise haiz jostatu [...] Bainan Eskualdun ona zinez duk aipatu, / Hire laguntzat hura bethi duk hautatu. Ox 154. Izenez Argeitar zeritzan Oreste lekaioka aipaturik. ' Fue celebrado como argivo y como Orestes'. Zait Sof 29. Ikus euskal-anima / lenik emen; gero / aren aunditasuna / aipa baietz bero. SMitx Aranz 152. Atseginekin aipatzen zuen hogoi-ta hamar urtetan, haren gibeletik ibilia zen neska gazte baten ixtorioa. JEtchep 51. Zitalki aipatzen bait-zituan Grisostomok bere [...] susmo txarrak. ' Se quejaba [...] de'. Berron Kijote 158.
    azpiadiera-1.3
    Ensalzar. v. goraipatu, goiaipatu.
    Urrun aiphatzen dute athorra xuria / seinalatzen duena Eskaldun garbia. Hb Esk 188. Zer dire bada gizonek aiphatzen dituzten edertasun eta gozoak, baldin lurrari eman behar badiot nere gorphutza jatera? Dv LEd 158. Xoriak zuen oianetan / lauda ezazue Jauna; / aipha haren ontasuna / inguru guzietan. (In SMitx) Aranz 198. Abo batez aipatzen eta aupatzen dute: langillea zala; [...]. Or SCruz 21. Bere gizaldiko gizonik aundienak aipatua: Aita Santu, Erri-agintari, ta ainbeste ta ainbeste gizonek, yubileura bezala etxera zetozkiola. Or Mi V. Aipatu zuten odeiak gora / amandrearen izena. "Ensalzaron sobre las nubes el nombre de esta abuela". Or Eus 414. Zeruek Jainkoaren ospea aipatzen dute. Vill Jaink 41. Aipa zazue jende guziek Jainko Jauna. (Ps 116, 1) "Laudate Dominum". Ardoy SFran 347.
    sense-2
    2. (G, AN, L, BN, S ap. A ; Lar; -ph- Dv).
    (Uso adj.). Afamado, célebre, mentado. "Propuesto, aipatua" Lar. "Aiphatua, fameux, réputé" Dv. "Aiphatua, mentionné. Jerson aiphatua (Gy Visites 176), le fameux Gerson" Ib. "(El) célebre, famoso" A. "Aiphati [sic], famoso, célebre (BN, Darric)" DRA (sin duda deducción errónea a partir del det. aiphatia).
    Hauk dirade arimaren fabore handienak, / Hautxek berriz gorputzaren zazpi aiphatuenak: [...]. EZ Man I 15. Gizon aipatuak, / handi ohoratuak. Monho 140. Zuhur famatua, / Jakintsun aipatua. Ib. 140. San Esteben [...], hain aiphatua Birjina Sainduaren alderat zuen debozioneaz. MarIl 106. Albarez eta Alba, bi duke aiphatu, / Fernandoren ordenaz Iruñean sarthu. Hb Esk 71. Otxoak bazituen bi seme aiphatu: Santxo eta Adalrik. Ib. 62. Egun batez, d'Alembert eta Condorcet, bi sinhestegabe aiphatuek, zioten Voltairen etxean, etzela Yainkorik. Hb Egia 27. Aldiz, orduan burdinetan zadukan gaixtagin bat aiphatua, Barrabas deitzen zena. Dv Mt 27, 16 (Ir YKBiz 489 aipatu; Lç notable, TB, Echn famatu, HeH hainitz ezagutu, Ur ospetsu, Ol ots aundiko). Zier beraz mintzo niz, Español haiphatiak, zoinek amiratu baituzie arima eder haren kuraia. Atheka 179. Mundurat agertu diren gizonik aiphatuenak, aberatsenak. Laph 129. Erromako familia aberats eta aiphatuenen artean. Jnn SBi 103. Aita Grazien, karmesetako buruzagi hainitz aiphatu batek. Arb Igand 97. Huna zer dioen teologo aiphatu batek. Ib. 124. Brancks izena zuen gizon bat zen hainitz aiphatua, lurraren asko bazterretan ibili zituen urratsez. Lap 61 (V 31). Erroma! o Erroma! Hiri aiphatua! / (Lehen oro harena omen zen mundua). Zby RIEV 1908, 603.
    ( s. XX) Azken hirur urthetako gerthakaririk aiphatuenak. CatJauf 59. Elissanboure Sarakoa persulari aiphatuak. Barb Sup 106. Nork ez du ezagutu Oxalde zena? Baxenabartar koblari aiphatua, [...]. Ox 201. Urrunago, Luzaideko elektrik eihera aipatua. JE Ber 13. Nun othe da, gainean jartzen zitzaizkon emaztekiak amageitzen zituen harri aipatua? Ib. 15. An zegoan Urdapilleta aipatua. Or SCruz 43. Emen duzu euskeraz gizon aipatu onen "Mirei" poema nagusia. Or Mi VI. Diputado izana, buru-batzarrekoa ta... idazle aipatua zeran aldetik. Lab EEguna 116. Cambó eta ango beste zenbait abertzale aipatu adiskide baititu. Ldi IL 170. Izkuntza aundiek, izkuntza landuek, izkuntza aipatuek. Ib. 138. Marañon, mediku aipatua. Zub 34. Iruñe alderat, hemengo besta aipatuen ikusterat. Ib. 109. Bazuan orduan gaizkille aipatu, Barabba zeritzan bat. Ir YKBiz 489. Ara emen Getari aipatua. TAg Uzt 42. Ots! Atenai, iri oro baño ospetsuago aizen Pala andiaren iri aipatu ori! Zait Sof 108. Idazleetarik aipatuena, Aita Peadar [...] da noski. Mde Pr 244. Bildu ziran uriko gizonik aipatuenak. NEtx LBB 166. Bere lanik aipatuena: [...]. Alzola Atalak 96. Arako erromantze ezagun ura, gure Espaiñian aiñ aipatua. Berron Kijote 142. Denbora hetan etziren gero josteta ari Espainiako "inkestari" sobera aipatuak. "Les trops célèbres inquisiteurs". Ardoy SFran 100. Eleizako puntziorik aipatuenak. Ostolaiz 101.
    v. tbn. Elsb Fram 80 (-ph-). StPierre 38. Lh Yol 10. Etcham 79. Zerb Azk 22 (-ph-). Mde Pr 235. Etxde JJ 84. Erkiag Arran 101. Etcheb GH 1959, 313 (-ph-). JEtchep 107 (-ph-). Gazt MusIx 171. Casve SGrazi 74 (-ph-).
    azpiadiera-2.1
    Ibarburu Arraioko jaun apez biribil eta maitagarria, berrogoita zenbeit urtetan oraino Euskal-Herriko pilotari aipatuenetan aipatuenetarik bat. Zerb Azk 83.
    azpiadiera-2.2
    (Acompañado de adv.). "Gizon orotan aiphatua, homme renommé en tout lieu" H.
    Ekharri ditu gizon urrun aiphatuak, / Segidan dituztenak ume hautatuak. Hb Esk 111. Lurralde ontako andiki beti aipatuok! Zait Sof 92. Irugarrengoan, Illobi santua: / albo-aldaretan geiena aipatua. / Emen noiznai dezu jende damutua, / gorputz illari so, belaunikatua. SMitx Aranz 143.
    azpiadiera-2.3
    (Uso predicativo).
    Egitez horla, zinhetsu, / Eder bezain onbidetsu / Izanez aipatua / Zirat' ororen ahoetan, / Et' amorosen gogoetan / Zerurano altxatua. O Po 41s. Azkain dela famatua, / Xinaraino aipatua? Monho 52. Izan ditezen goratuak ala beheratuak [...] munduan aiphatuak ala ahantziak, ohoratuak ala laidoztatuak. Dh 192. Ansa du hiri horrek arrainez bethea, / Aiphatua da hango angula maitea. Hb Esk 83. Aza ilharrak dire Saran aiphatuak; / Hetaz dire egiten gorphutz hanpatuak. Ib. 119. Salbatoreko beilak aiphatuak dire, / Laudagarri litezke garbiak balire. Ib. 145. Ongi bat egiten bazuen ere, hura zen aiphatua izateagatik. Dv LEd 196. Ez darotazut oraino erran deusere, oroz gainetik aiphatua den onkhailu batez. Dv Lab 181. Ekhialdean barna, Frantsesen izena, / Bethi da gehienik aiphatua dena: / Basa jendetaraino, guziz urrunena, / Frantsesa da Fedea hedatzen duena. Zby RIEV 1908, 607. Hoinkari eta jauztekari bezala aiphatua zen Franzizko Parise guzian. Laph 164. Beren eskuara ederraren gatik guziz aipatuak diren liburu batzu. Jnn SBi V. Simeon mundu guzian aipatua eta ezagutua zena. Ib. 89. Bere Seme dibinoa popüliez laidatürik, goretsirik den denboran, gorderik egoiten da; [...] Ordian itzalian dago [Ama Birjina]; ezta aiphatürik, ezta ezagütürik . Ip Hil 163. Ikhusi behar da: urgulutsu izan denetz, bere burua estimatuz bertzeak baino gehiago; aiphatua eta altxatua izan nahiz. CatJauf 17. Orduko, Yesus oso ezaguna ta aipatua zan bazterretan. Ir YKBiz 193n. Nik etzindudan ezagutzen; bañan dudik gabe zure izena aipatua da ego aldean. Izeta DirG 77. Pontuko kastor-olioa, aipatua zen emakumien apainketarako. Ibiñ Virgil 80.
    v. tbn. Zub 89. Or Mi 113.
    azpiadiera-2.3.1
    (Acompañado de adv.).
    Mahomet aiphatua da mendetan. Izan ditu dizipulak, bainan [...]. Hb Egia 78. Gudu batean bihotz guziak beretu zituen, agertuz bera hirrisku guzien erdian. Geroztik aiphatua zen urrun. Ib. 32. Ondo hartako aberezain bat, Genon otsez, aiphatua da egungo egunean Frantzia guzian. Dv Lab 243s. Mintzatzaile eder bezala Italia guzian aiphatuak. Laph 175. Haren aitaren izena urrunean ere aipatua zen; halakoak zirelakotz haren kuraia eta jakitatea gerlan haritzeko. Jnn SBi 51s. Be-Nafarroan, bereziki Garazin, biziki aipatuak dire ene herrikoak, Luzaidekoak, ederrenetarik baitira. Zub 115. Anhitz aiphatuia da aurthen Zaragoza, / guziak minzo dira herri haren kontra. Balad 224.
    sense-3
    3. +aifatu (B ap. A ).
    (Aux. trans. y complemento instr.). Hablar de. "Eguerdian zutaz aifatu dugu, hemos hablado de V. al mediodía" A.
    Aita maitea, aipha diezadazu idiaz. Dv Lab 233. Aiphatu duzu igeltsuaz behin baino gehiagotan. Ib. 193.zerb Gaur aiphatuko darotzut laborantza erabiltzeko moldeaz. Ib. 13. Egun azienda maithagarri batez aiphatuko dugu, erran nahi dut ardiaz. Ib. 267. Behiez aiphatzean. Ib. 238. Orduan kofesorrak manatzen dio ez dezan gehiago aipha bekhatu iraganez. Laph 44. Aiphatu ere zion behin baino gehiagotan Lur Sainduaz, Lur Saindurat juaiteko eta paganoen argitzeko zuen gutiziaz. Ib. 135. Gauza beraz geroxago aiphatzen diote Aita Sainduari eta Kardinaler. Ib. 246. Zutaz aipatzia guti aski dut, / Bihotza zeraut nigarrez urtzen. Bordel 64.
    azpiadiera-3.1
    Preguntar por, interesarse por.
    Izan bedi onki eta emon bezkabei ene goraintziak nitaz aipatan dabein guziuer. Mdg 126.
    azpiadiera-3.2
    (Aux. intrans.). Referirse.
    Zure iduriala, nortaz niz minzatzen, / arrathoin bekaiztiaz baniz aiphatzen? / Aphezaz? / ez, bena bai kapuxiaz; / sinhetsi nahi dut aphezak / emaile direla guziak. Arch Fab 213.
    azpisarrera-1
    AIPA ETA MAIPA.
    Mencionando sin cesar.
    Iduri zaite, De Gaulle jenerala pastikatua zela, gauza berak erran eta merran, mintzaldi bera aipa eta maipa. SoEg Herr 17-11-1960 (ap. DRA ).
    azpisarrera-2
    AIPATU ETA AIPATU.
    No parar de mencionar.
    I ere ederrak ikusia aiz, gizagaizo ori. --Ez aipatzea obe, neska, edo aipatu ta aipatu. Or QA 101.
    azpisarrera-3
    AIPATUXEAGOKO.
    Algo más célebre, más conocido.
    Eta egunean eguneko saindua aiphatuxagokoa edo ezagutuxagokoa balinbada [...], diren guziak [...] ikhusiko dire mahain saindurat hurbiltzen. Prop 1909, 155.
    azpisarrera-4
    AIPATZEKE.
    Sin mencionar.
    Ixildu zen laugarrenaren izena aipatzeke. Etxde JJ 198. Ta, auzi ontan ere ezin egon gindezke Greziako lurralde autatua eta bere filosofuak aipatzeke. Vill Jaink 40. Eta beste zenbait ixilikako gauzatxo, aipatzeke ixilik utziko ditudanak. Berron Kijote 184.
    v. tbn. NEtx Antz 27.
    azpisarrera-5
    AIPATZEKO.
    Digno de ser mencionado. v. aipagarri.
    Banago "euskaldun fededun" delako hori aipatzeko, aipatzekoa bait litzateke garai honetan. MEIG VIII 53.
    azpisarrera-6
    EZIN AIPATU.
    Indecible. v. EZIN AIPATUZKO.
    Jinko Aitaren alhaba da [...]; eta badütü gaintika kalitate ezin aiphatü hoiek galthatzen dütien dohainak. Ip Hil 213.
    azpisarrera-7
    EZIN AIPATUZKO.
    "Ezin-aiphatuzko, qu'on ne saurai mentionner par convenance" Dv.
    O Jesüs, ezinago maithagarri zirena zure ezin aiphatüzko berthütez. Ip Hil 267.
    azpisarrera-8
    GAIZKI AIPATU (Dv, H).
    Criticar, censurar. "Badakit gaizki aiphatua naizela munduan, je sais qu'on parle mal de moi dans le monde" Dv. "Blâmer, critiquer, censurer (avec adjonction de gaitzez, gaizki)" H.
    Gaizki aiphatzen baitzuten skriba Fariseoek, erraiten zutela: Hic peccatores recipit et manducat cum illis . Ax 548 (V 352). Zerbaitetan ofensatu, tristetu, gaizki aiphatu, dainatu eta bidegabeztatu nautenak gatik. SP Imit IV 9, 6. Etzara sainduago laudatua izana gatik, ez eta gaixtoago gaizki aiphatua izana gatik. SP Imit II 6, 3 (Ch etzaituzte gaiztoagotzen iendeek zutaz erraten dituzten gaizkiek). Guziez dire mesprezatuak, gaizki aiphatuak, karrikako basa bezala behatuak. Dh 196. Gerthatzen zaikunean bertzez gaizki aiphatuak eta mesprezatuak izatea. Ib. 68. Gaizki aiphatzen gaituzten phondu hartan hobenik ezpadugu ere. Ib. 68.
    azpisarrera-9
    GORA AIPATU.
    v. goraipatu. .
    azpisarrera-10
    ON AIPATU.
    Alabar.
    Oi danez, jana on aipatu du / ikazkin Erramun Marik. "Ha alabado la comida". Or Eus 84.
    azpisarrera-11
    ONEZ AIPATU.
    "Louer, faire l'éloge (avec additon de onez, ongi). Onez aiphaturen zaitut iende artean (Ax)" H.
    azpisarrera-12
    ONGI AIPATU (ph- H).
    Alabar. "Louer, faire l'éloge (avec l'addition de onez, ongi)" H.
    Iende prestuen eta deboten artean ongi aiphatua izanen zara, heken alderakotzat ohore izanen duzu. Ax 295 (V 196). Batzutan gertatzen da norbait ezagutua eztenean ongi aiphatzen dela bere omen ona gatik. SP Imit I 8, 2 (Ch prezatzen da). Guziez nahi dire izan ongi aiphatuak eta ongi ekharriak. Dh 66.

    aipatu

    aipatu
    << aipagarri 0 / 0 1 aire >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper