albai(t)-.
albei(t)- .
(Prefijo vbal.). Gram. Derivado sin duda de ahal (v. Lfn Syst I 491ss.), expresa prescripción, y va unido siempre a formas verbales hipotéticas o irreales).Los ejs. documentados no muestran una orden que deba cumplirse inmediatamente, sino que ésta aparece, o bien subordinada a una condición previa, o bien expresando una prescripción permanente.
Con todo, en varios de estos ejs. se observa cómo un mismo autor emplea tbn. formas de imperativo habituales (cf. infra E 17 y EZ Eliç 107), en los mismos contextos en los que se vale de formas con albait- / albeit-. Etcheberri de Sara, en su estudio sobre la conjugación verbal (231, 281, 286...), incluye ejs. de albait- en algunos de los apartados del modo imperativo, sin indicar un carácter o uso especial: "Aizen hi, es, vel esto tu; biz, edo den hura (Izan bedi hura), esto ille; (plur.) zareten zuek, estote vos; diren hek, sunto illi. Albaitinz, albaitinde edo albaitinde izan, esto", "Entzun zak, audi vel audito; entzun beza hark, audito; entzun albaileza, audito ille", "Aizen hi entzuna (edo albaitzin entzuna), audire vel auditor tu".
Cf. albait; alba-. Tr. Documentado exclusivamente en la tradición septentrional: Dechepare, Leiçarraga, Etcheberri de Ziburu, Axular, Oihenart (un sólo ej.) y, ya en el s. XX, en Mirande. Albait- (albai- en el ej. de Oihenart) es la forma más gral. Hay albei(t)- en Leiçarraga (junto a algún ej. de albait-) y en un ej. de Mirande.
Elizara izanian so egik bateiarrira / Pensa ezak han duiala rezebitu fedia, / Ieinkoaren grazia eta salbatzeko bidia / Hari egin albaiteza lehen ezagutzia. E 17. Bertan gero so albaitegi non den gorputz sainduia. / Pensa ezak hura dela hire salbazalia. / Adorezak debozionez eta galde grazia / Azken finian eman diazan rezebitze dignia. Ib. 17. Honekila albaiteza bethiere konbersa / Gaixtoeki ezin aite gaizki bezi probetxa. Ib. 47. Horrelako hitz gaixtorik niri eztarradala / Berzer erran albaititza, enuk uste duiana. Ib. 171. Andria, minza albaitzinde berze aldian emiago. Ib. 174. Eta ikhus dezazuenean Ierusaleme jendarmeriaz inguratua, orduan albeitzinekite ezen hurbil datela haren destrukzionea. Orduan Iudean diradenék ihes albeilegite mendietarát eta haren artekoan retira albeilitez eta kanpoetan diradenak ezalbeilitez hartan sar. Lc 21, 20 (He jakin zazue... ihes egin bezate... biohaz urrun... ez daitezela han sar). Halaber zuek ere ikhusiren dukezuenean gauza hauk egiten diradela, ezagut albeitzinezate ezen hurbil dela Iainkoaren resumá. Ib. 21,31 (He jakizue). Eta erran ziezón Iesusi: Orhoit albeitendi nizaz, Iauna, ethor adinean eure resumara. Ib. 23,42 (He orhoit zaite nitaz). Eta gauza hauk egiten has ditezenean, xuxent albeitzinteizte, eta goiti albeitzinzate zuen buruak, ezen hurbiltzen da zuen redenpzionea. Ib. 21,28 (He idek zatzitzue begiak eta altxa buruak). Eta zein-ere etxetan sarthuren baitzarete, han zaudete, eta handik ilkhi albaitzindezte. "Vous en allez de là" . Ib. 9,4 (He ez zaiteztela ilkhi handik). Eta nork ere nahi ukhanen baihau bortxatu lekoa baten egitera, albeitindoa harekin biga. Mt 5, 41 (He zohazko). Eta baldin haiei bahatzen ezpazaie, errók Elizari: eta baldin Elizari behatzen ezpazaió, albeiheduka pagano eta publikano bezala. Ib. 18,17 (He beha diozozu pagano bati eta publikano bati bezala). Othoitzerik eginen duzuenean albeitzinarrate hunela: [...]. Ins E 4r (cf. Lç Lc 11, 2 Othoitz egiten duzuenean erran ezazue: [...] ). Hel zakizkit neure heriotzeko orenean. Orduan enplega ezazu zeure indar guztia eta etsai guztietarik defendaturik eraman albaitnenzazu zeure konpañian zeruko loriara. Mat 298. Fiñean nahi ez baduk gauza gorez dudatu / Aphezaren predikuak albaitetza aditu. EZ Man I 33. Suiekt errendatzekotzat haragi gudutsua, / Abstinenzia begira albaiteza saindua. / Hartarakotz barurezak Garizuma guztia, / Halaber lau denborekin, / sainduen bijilia. EZ Man II 202. Obra hauk harritzen die / etsaia gehienik, / hautan beraz albaitadi / hi treba maizkienik. EZ Eliç 102. Atariko probeari emok heure ogitik, / eta meza saindua entzun iaiki eta ohetik. / Prediku sainduak entzun albaitetza erneki. Ib. 107. Meza entzun albaiteza / Igande sainduetan, [...] / Barur etzak bijilia / Garta eta garizuma. Ib. 104. Miserikordiazko zazpi obra espiritualak. / Irakats albaitiozo / Ezjakin sinpleari, / Eta konseillu on eman / premia duenari. Ib. 44. Hauk duk Iesus Kristo iaunak / Irakatsi othoitza [...] Bethiere hau ahoan / Albaituke maizenik / ezen eztuk othoitzetan / huni hersten zaionik. Ib. 109. Errege delarik nihor / ezta humillagorik, [...]. / Zeren humilki heldu den / ezazula mespreza, / baña aitzitik gehiago / albaitezazu preza. EZ Noel 77. Ez albaitzeneza deus egin ez erran [...] A.B.C. eta hei darraizten bertze letrak erran arteiño. Ax 298 (V 199). Gauza baten egitera zohazinean eta zeure adiskideak eztagizula erraiten deratzunean, ez al baitzenegi, gibela albaitzindezi. Zeren komunzki orduan hobeki dakusa zure adiskide hark, zuk baiño. Ib. 318 (V 211). Otsoa lagun duanean, albaihu hora saihetsean. "Aie le chien à ton côté" . O Pr 384. Irakurleak horrela ez baderitza, edo linguistika izendun sirena alfer, hutsalaren lillurek ez badute zorabiatzen, albeilietzat barka ene bazter-solas horiek. Mde Pr 206.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper