Etim. No parece fácil explicar adur como derivado de adu 'hado'.
1.
(
G-azp-goi-to)
Ref.:
A; JMB MitV 29; Garate Cont RIEV 1934; ZestErret
.
Suerte, fortuna, hado. "Suerte" A. "El mundo de los magos, como el de cualquiera, son las cosas y sus representaciones. Pero según aquéllos, unas y otras están ligadas entre sí por una fuerza mágica llamada adur, de tal suerte que cuanto hagamos en las segundas, ateniéndonos a ciertas condiciones, debe suceder fatalmente en las primeras" JMB MitV 29. "Adurra, influencia (G-azp)" Garate Cont RIEV 1934, 56. "Según Darricarrère Dic, adur gaixtuok jua, en G significa 'estado de un niño cubierto de baba o de una planta marchita por las miasmas de un viento deletéreo'" DRA. v. adu.
Tr. Documentado en autores guipuzcoanos del s. XX. En
DFrec hay dos ejs.
Adur gaiztoa orpoz orpo dabilkizulako.
Ayerb EEs
1912, 153.
Zuaitz bakarra ta alaba bakarra, izan oi dute adur kaldarra.
EgutTo 26-7-1918 (ap. DRA
).
Errugetasunak eta onaen adurrak [...].
"La inocencia y la fortuna de los buenos"
.
Zink Crit 58.
Euskera gauza zaarren adur gaiztoak daramala uste.
Ldi IL 86.
Lan oiek eiztariai laguntza eta adur ona lortzeko kutun batzuek baño ez emen ziran.
JMB ELG 49.
Adur samiña! Nere biotz au ain gogor josirik / Gaxo dago-ta... ene zorigaitz, bizi naiz oraindik!
EA OlBe 68.
Zorioneko ago beaz alde guztietatik? Batzuek adur aundia dezue mundu onetan.
NEtx Nola 20.
Ona emen, [...] bere bizitza nozitzea besterik izan etzan gizonaren adur gaiztoa (fatalidad)!
Etxde AlosT 90.
Adurrak (la fatalidad) eztit nik bear gizonik opa izan ezkontzeko garaian.
Etxde JJ 141.
Piarresek bere adur gaiztoa (fatalidad), bere zorigaitza, ardotan ito bearra zeukan.
Ib. 32s.
Munduak bere morroiari opatu zion adur negargarria.
Ib. 269.
Adurrak alkartu zitun bi izaki zorikabe aiei.
Ib. 246.
Etzan artan gelditu beren adur ona. [...] Rosa ta Pakori utzi zizkien irabazi aundiko paper eta azio mordoa.
NEtx LBB 70.
Alda eziña degun adur txarra / errialde ta bizitzak xehatzen dituana. / Gizonen Lurra kixkaldu / ta aizea indartzen / Adur txarra da!
Lab SuEm 166.
Hori ez nekien! --Gizonaren adurra, andre, c'est la vie, prantzesak esan oi duten bezela.
Ib. 208.
Makilla orrek ba ementzoon adur ikusgarri'at (G-goi).
"Ese palo poseía una propiedad maravillosa."
JMB Mund III 11.
2.
(G-azp
).
Habilidad, facilidad.
"
Orrek badu gitarra jotzeko adurra (G-azp), lan egiteko adurra (G-azp)"
Gte Erd 2 (junto a dohain handia, oso tajutsua da, esku onekoa da, etc., de otras zonas).
"
Orrek badu aurrak engañatzeko adurra (G-azp)"
Ib. 39.
"
Bazun nunbait bokaziyuak billatzeko eo aukeratzeko adurra
"
ZestErret.
Norena da egunaren txintak / zabaltzen dun alaiu samurra, / zugaztian gozo kantatzeko / txoritxuak dakarren adurra.
Elizdo EEs
1928, 4.
Umiltasuna dadukalako / ta bertsotako adurra, / egun orretan eman nai giñon / gure zorion agurra.
Uzt Sas 270.
Ereñozun badute / ortarako adurra.
Ib. 317.
Erriko pestak ziradelako / etzan izaten samurra; / Arruan zerbait luzatutzeko / ere bazuten adurra.
Ib. 45.
Naiz eta jo lurra, / odoldu sudurra, / aurreko muturra / zaintzeko adurra...
Zendoia 98.
Kirol-mota orretan / ik dekan adurra!
Ib. 124.
ADUR GAIZTOKO.
"Adur onekoa ta adur gaiztokoa, bienhadado y malhadado" A.
ADUR ONEKO.
v. ADUR GAIZTOKO.
ADURREZ.
Fatalmente, inevitablemente.
[Edestia] gizonari Egilleagandik adurrez datorkion bearkizun larriya edo premi aundiko gauza dala dirudi.
Elizdo EEs
1927, 182.
Gizartearen edesti edo istorian aldi batak bestea, aurreragokoak urrengoa adurrez, alanbearrez, nai ta nai ez ekarri dauala.
Eguzk GizAuz 73.
ADUR-TXANGO.
Aventura.
[Lope Agirretarraren] adur-txango arrigarriak.
Etxde Itxas 31 (2.ª ed. ibilera periltsu).
ADUR TXARREKO.
Malhadado.
--Argi berria datorkit barren dana argitzera... Ez al da len bezela adur txarrekoa izango... (ikara agertuaz). --Ez, aita. Oraingoan Goi-argia da!
ABar Goi 75.