Azpisarrerak (sarrerak) (63)
- t
- t
- t
- t
- abrera(t)
- agra(t)z
- agusta(t)
- ahalguz(t)idun
- ahalguz(t)itako
- ai(t)-
- albai(t)-
- alberten(t)zia
- alfor(t)xa
- algustidun, alguz(t)idun
- allo(t)z
- almai(t)z
- ARRAIE BI T'ERDIREKIN (arraie)
- artar(t)xoxo
- ar(t)zipizpiku
- baga(t)xa
- begirauk, -(t)zu...
- begitan(t)zino
- behauk, behau(t)zu,
- berauk, -(t)zu...
- ei(t)-.
- fran(t)s
- fran(t)zizkano
- gain(t)zutu
- goi(t)xago
- hanpilo(t)
- harahuna(t)katu
- hara(t)-hona(t)
- hau(t)sikor
- ide(t)zarri
- ikus(t)zaile
- intzen(t)su
- inxen(t)su
- itai(t)zur
- jaia(t)etxe
- jope(t) egin
- kalpi(t)zar
- kapa(t)s
- kon(t)sekentzia
- korse(t)
- larraut(t)e
- lua(t)z
- lur u(t)spe
- mait(t)agure
- mañi(t)xal
- murti(t)xa
- oiñe(t)situ
- pal(t)sakeria
- prut(t)u
- szien(t)zia
- tankar(t)
- tanke(t)z
- t(h)iña
- tirrit(t)a
- tran(t)xada
- txipre(t)ar
- ume-un(t)zi
- uu(u)t
- ZAZPI T'ERDI (zazpi)
adelatu.
1.
(L, BN, Sal, S, R; SP, Dv (S), Gèze, H (s.v. adelua))
Ref.:
A;
Lh;
Lrq
.
Preparar(se). "Se préparer à faire quelque chose" SP. "Arranger, préparer" Gèze. "Arranger, préparer, se préparer" Dv. Tr. Documentado en la tradición suletina desde los primeros textos, además de en Pouvreau, J. Etchepare y una obra guipuzcoana de Lhande.
Gizon beroa eta agudoa gauza guzietara da preparatua eta adelatua. SP Imit I 25, 11. Doatsu da [...] egun oroz preparatzen dena, adelatzen dena hiltzera. Ib. 23,2. Adela ziteie zien arimen haren grazian ezartera. FPrS 32. [Jesüsek honak] beregana hartüren dütü, eta bethidanik adelatü derien, bere Erresümaz goza eraziren. Bp I 36. Bethi adelatürik egoiteko, Jinkoaren jüjamentiala agertzeko. Ib. 127. Penitenziaz bihotzen adelatzia. Bp II 16. Batbedera adela onsa kofesatzera. Ib. 43. Nola adelatürik erran behar da kantore saintü haur? --Boztario handi bateki [...], eta hümilitate barna bateki. Ib. 101. Guri han lekhü baten adelatzeko bere aitaren eretzian. CatOlo (ed. 1743) 32. O nuiz nizateke zureki, eternitate oroz geroz, zure maiter adelatü düzün erresoman? Mst III 48, 3 (Ip adelatü; SP, Ch preparatu). Ükhezü koraje eta indar, adela zite soferitze handiago batetara. Ib. 57,3. Egün oroz untsa hiltzera adelatzen dena. Mst I 23, 2 (Ip adelatü). Berantegi erremediua adelatzen dük. Ib. 13,5. Gitian arren iseia hiltziala hobeki adelatzera. Ib. 19,7. Zoiñetan Jinkua laket beita, isurtez turrustaz bere Benedikzione eta grazien, bihotz onsa adelatietan gaiña. Mercy 17. [Jaun direktorra eta prioria] juanen dira hen [erien] bisitatzera [...] eta sakramentien rezebitzeko disposatzera edo adelatzera. Ib. 42. Portugesak ja zütien harmak adelatzen, Etiopenak inkara hari soz, baratü zien ibiltian. Egiat 159. [Amorioak] gaiza güziak dütü ikhertzen, güziak algarri adelatzen, güziak ere dütü animatzen. Ib. 205. Jente eraiki ezazü / Eta bertan adela. 'Levez des troupes / Et faites les préparatifs immédiatement' . Xarlem 1118. Begiek eztiela deusere ikhusi hain ederrik [...] nula beitirade Jinkuak adelatü dütian hunak maite dütiener. UskLiB 69s. Abentia da Penitenzia egiteko denbora]t[ bat, adelatzeko Nathibitateko Bestaren saintüki igaraitera. CatS 95. Errelijioniak erakusten deizkü [...]: zertako kreatürik izan giren, zuñen eder den adelatü zaikün zorthia. Ib. V (v. tbn. III). Arimen galzeko hedatü sariak eta adelatü zephoak. Ip Hil 218. [Birjina] haitatürik zen eta adelatürik Trinitate Saintiaz Salbazaliaren amatako. Ib. 64. Tziauri, ene Ama maitia, [...], tziauri ene Aitak bethidanik adelatü deizün tronoan ene saihetsian. Ib. 199. Ene eskazian hartü dizüt [lan txipi] hunen adelatzeko aüsartzia. Ib. V. Meliza bezala adelatürik den tizanak azkartzen dü estomaka. Alth Bot 13.
(s. XX) Amak baitzakien peludokitik jaki hautaren adelatzen (préparer; preparar, guisar). JE Bur 14. Eiñ batean orrela adelatu dutenean, zelai ori jaierako oso leku egokia gelditzen da. Lh Yol 29. Orai behar diat untsa adelatürik jarri. [...] nahi nük izan Jundane Juhane lilia bezain xuri nausi handiaren besuetara juaiteko. Const 43. Igante hartan haatik, ez axuririk ez ahüñik, ihurk etzian ekarri apeztegialat. [...]. Eta Mañaña gelariak etzian deus handirik bildü ez adelatü. Ib. 24. Zuberoarat bainoa oraintsu hamabortz egunen iragaitera eta horrengatik beharbada ez naizateke Parisen emisionea [= 'emisión (de radio)'] adelatzen duketen garaian. Mde Pr 63. Han ez baita ez heriorik, ez hogenik, ez hutsik. Tai gabeko afariak egiten ditiagu, adelatu behar izan gabe; batzarre ederrak baditugu liskarrik gabekoak. Ib. 269. Jan dügüla bai axurki [...] Etxekanderiak guri / adelatürik ederki. Casve SGrazi 92. [Eliza] barnen aldiz harrihabez / dügü gothor süstengatü [...] Gizun jakintsünek die, / itxüra haitü berheziak / adelatü zühürkilan, / argitzekotan jentiak. Ib. 70.
v. tbn. Mustafa 203 (ap. DRA).
Preparar(se). "Se préparer à faire quelque chose" SP. "Arranger, préparer" Gèze. "Arranger, préparer, se préparer" Dv. Tr. Documentado en la tradición suletina desde los primeros textos, además de en Pouvreau, J. Etchepare y una obra guipuzcoana de Lhande.
Gizon beroa eta agudoa gauza guzietara da preparatua eta adelatua. SP Imit I 25, 11. Doatsu da [...] egun oroz preparatzen dena, adelatzen dena hiltzera. Ib. 23,2. Adela ziteie zien arimen haren grazian ezartera. FPrS 32. [Jesüsek honak] beregana hartüren dütü, eta bethidanik adelatü derien, bere Erresümaz goza eraziren. Bp I 36. Bethi adelatürik egoiteko, Jinkoaren jüjamentiala agertzeko. Ib. 127. Penitenziaz bihotzen adelatzia. Bp II 16. Batbedera adela onsa kofesatzera. Ib. 43. Nola adelatürik erran behar da kantore saintü haur? --Boztario handi bateki [...], eta hümilitate barna bateki. Ib. 101. Guri han lekhü baten adelatzeko bere aitaren eretzian. CatOlo (ed. 1743) 32. O nuiz nizateke zureki, eternitate oroz geroz, zure maiter adelatü düzün erresoman? Mst III 48, 3 (Ip adelatü; SP, Ch preparatu). Ükhezü koraje eta indar, adela zite soferitze handiago batetara. Ib. 57,3. Egün oroz untsa hiltzera adelatzen dena. Mst I 23, 2 (Ip adelatü). Berantegi erremediua adelatzen dük. Ib. 13,5. Gitian arren iseia hiltziala hobeki adelatzera. Ib. 19,7. Zoiñetan Jinkua laket beita, isurtez turrustaz bere Benedikzione eta grazien, bihotz onsa adelatietan gaiña. Mercy 17. [Jaun direktorra eta prioria] juanen dira hen [erien] bisitatzera [...] eta sakramentien rezebitzeko disposatzera edo adelatzera. Ib. 42. Portugesak ja zütien harmak adelatzen, Etiopenak inkara hari soz, baratü zien ibiltian. Egiat 159. [Amorioak] gaiza güziak dütü ikhertzen, güziak algarri adelatzen, güziak ere dütü animatzen. Ib. 205. Jente eraiki ezazü / Eta bertan adela. 'Levez des troupes / Et faites les préparatifs immédiatement' . Xarlem 1118. Begiek eztiela deusere ikhusi hain ederrik [...] nula beitirade Jinkuak adelatü dütian hunak maite dütiener. UskLiB 69s. Abentia da Penitenzia egiteko denbora]t[ bat, adelatzeko Nathibitateko Bestaren saintüki igaraitera. CatS 95. Errelijioniak erakusten deizkü [...]: zertako kreatürik izan giren, zuñen eder den adelatü zaikün zorthia. Ib. V (v. tbn. III). Arimen galzeko hedatü sariak eta adelatü zephoak. Ip Hil 218. [Birjina] haitatürik zen eta adelatürik Trinitate Saintiaz Salbazaliaren amatako. Ib. 64. Tziauri, ene Ama maitia, [...], tziauri ene Aitak bethidanik adelatü deizün tronoan ene saihetsian. Ib. 199. Ene eskazian hartü dizüt [lan txipi] hunen adelatzeko aüsartzia. Ib. V. Meliza bezala adelatürik den tizanak azkartzen dü estomaka. Alth Bot 13.
(s. XX) Amak baitzakien peludokitik jaki hautaren adelatzen (préparer; preparar, guisar). JE Bur 14. Eiñ batean orrela adelatu dutenean, zelai ori jaierako oso leku egokia gelditzen da. Lh Yol 29. Orai behar diat untsa adelatürik jarri. [...] nahi nük izan Jundane Juhane lilia bezain xuri nausi handiaren besuetara juaiteko. Const 43. Igante hartan haatik, ez axuririk ez ahüñik, ihurk etzian ekarri apeztegialat. [...]. Eta Mañaña gelariak etzian deus handirik bildü ez adelatü. Ib. 24. Zuberoarat bainoa oraintsu hamabortz egunen iragaitera eta horrengatik beharbada ez naizateke Parisen emisionea [= 'emisión (de radio)'] adelatzen duketen garaian. Mde Pr 63. Han ez baita ez heriorik, ez hogenik, ez hutsik. Tai gabeko afariak egiten ditiagu, adelatu behar izan gabe; batzarre ederrak baditugu liskarrik gabekoak. Ib. 269. Jan dügüla bai axurki [...] Etxekanderiak guri / adelatürik ederki. Casve SGrazi 92. [Eliza] barnen aldiz harrihabez / dügü gothor süstengatü [...] Gizun jakintsünek die, / itxüra haitü berheziak / adelatü zühürkilan, / argitzekotan jentiak. Ib. 70.
v. tbn. Mustafa 203 (ap. DRA).
"Avancer, adela, abanza, aitzina
"
Gèze.
(S ap. A
; HeH Voc).
"Aphaintzea, behar bezala ezartzea, adelatzea " HeH Voc. . "Adornar" A.
"Aphaintzea, behar bezala ezartzea, adelatzea " HeH Voc. . "Adornar" A.
Erriko guziek bideak adelatu behar dituzte, urtean bi aldiz (BN-mix).
"Tienen que arreglar los caminos."
A EY I 413.
2.
"(Sal), estrenar. Egun adelatu nat kota berria
, hoy he estrenado la saya nueva"
A.
Ooltz berriaren adelatzea (adelatu = estrenatu. Zuberoan esaten dan itza da) edo jai eguna. J. B. Ayerbe EEs 1912, 50.
Ooltz berriaren adelatzea (adelatu = estrenatu. Zuberoan esaten dan itza da) edo jai eguna. J. B. Ayerbe EEs 1912, 50.
3.
"(Sal), usar a diario"
A.
4.
"(R-uzt), disiparse (el humo)"
A.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
