Etim. Probablemente no pasa de ser casual la semejanza con sard. costiche, etc. 'Acer monspessulanum L.'; v. DES, s.v. kóstike. Tiene el aspecto de un compuesto, cuyo segundo elemento sería i(h)ar "acer hispanicum", precedido quizá de *kast- (cf. FEW I 11 s.v. acastus ).
Onom.: Monasterio S. Andree apostoli et vocato stigarrivia, inter vizcahia et Ipuzcua sito. (1086). CSM 263.
sense-1
(V, G, AN-larr-erro, Sal, Ae, R, S; Lar, Hb, Dv, Lcq 61, H);
astiar (Lar, Dv);
aistigar (S);
aztigar (G, AN-mer, Ae; H);
axtegar (R);
axtigar (S; SP <axt->);
aiztirigar (AApend);
aixtigar (H);
estigar (S);
gastigar (L-sar, Sal; H);
gaztigar (L, Sal, R; H, Lcq);
kaxtigar;
istigar (Hb);
txastegiar (Sal)
Ref.:
Bon-Ond 147 (aztigar); VocPir 559; A (astigar, aistigar, aztigar , estigar , gastigar, gaztigar); Alth Bot (aistigar); Lrq /aštigar/; Arzdi Plant1 (astigarra, astiarra); Iz Ulz (astigerra); CEEN 1971, 357; Elexp Berg. Arce. "Un árbol que en vascuence se llama astigarra" (Erro, 1546). LexHNav II 65. "Arze", "tilo" Lar. "Érable" H. "Moscón, arce (Acer campestre)" Lcq 61. "Arce de Montpellier (Acer monspesulanum) (no es tilo)" Arzdi Plant1. "Nuestros labradores todavía distinguen plantas de una misma especie en machos y hembras y de la investigación practicada resulta que en Ezkioga consideran el arce, astigar como tilo macho y al tilo ezki, como tilo hembra" EAlde 1915, 505 (ap. DRA). "Astagara, tilleul ("Origine des Basques" deritzan liburu bitxi batetik hartua dugu)" GH 1932, 227 (se trata probablemente de un error). Cf. VocNav: "Estigarrón, arce, moscón (Zona de Eslava)". v. 2 azkar. Astigarra, Makala [...]. IztC 124.
Amerikako zuhamu hautenek bezain tresna ederrak egiten dira gaztigarretik. DvLab 322.
Bai ta ere kamamillen ura, te edo tilo edo astigar loreena. EE 1885a, 134.
Astigarra, lizarra, zumarra [...] ta arkesia.ForuAG 307.
Bide latz bat, ongi esitrik urrutxez, ezpelez ta kaxtigarrez. GarralEEs 1921, 106.
Gaztigarrak ez du laket toki urtsua. ZerbGH 1931, 325.
Yakobek zumar, urritz ta astigarren muskillak artu ta batzuei azala kendu zien uneka. 'Ex platanis'.OlGen 30, 37 (Ker astigar; Ur platanozko, Dv albo zaharo).
Gastigarrezko kurutzea. (Sal)"Una cruz de arce".AEY IV 263.
Aurreko astigarrari so, ez dakusat alaz ere astigarrik. TxillLet 47.
Astigar itzaltsu baten orripearen babesean kokaturik. ZaitPlat 20.
An, zumarra ta astigarra elkarri txutxumutxuka ari ziran. Ib. 20.
v. tbn. Goen Y 1934, 97. FLab in Munita 6. Gastigar: Munita 74.
azpiadiera-1.1
(Como primer miembro de compuestos). Astigar makilla lodi bat eskuan. OrMi 43.
Arruetan ugaldea astigar tartetik orroka doaien bezala. Ib. 132.