Harremana

    OEH - Bilaketa

    4776 emaitza t bilaketarentzat

    Sarrera buruan (64)


    Sarrera osoan (485)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    asmatzaile.
    sense-1
    1. (V, G, AN; SP, Urt II 147, Dv, H); asmatzaila (V-gip); asmatzale; asmazaile (Dgs-Lar) Ref.: A (asmari); Lrq; Iz ArOñ ; SM EiTec1 ; Etxba Eib ; Elexp Berg.
    Inventor, creador; persona que imagina, que planea. "Asmatzailea, inventeur. Duela ohore hunen asmatzaileak (Harb [pero cf. infra el ej. de EZ Man II 187])" H. "Inventor, asmazailia <asona->" Dgs-Lar 3. "Asmatzaile, inventor, ingenioso" A s.v. asmari. "Inventor. Izan be, Uleixan semiak asmatzalle ona urte-ok, burugiña dok a" SM EiTec1. "Asmatzailla bat" Iz ArOñ. "Inventor. Jakin gura neuke zeiñ izan dan makiña onen asmatzallia" Etxba Eib. "Fantasioso [...]. Esaten daben erdixa sinistu biar jako, asmatzalle aundi bat dalako" Ib. "Txiñuak izan zien polborian asmatzailliak" Elexp Berg. v. asmalari (2).
    Madarika dadillala penen asmatzaillea / Eta bekhatuak hunen latzki punitzaillea. EZ Man I 101. Duela beraz ohore hunen [lehenbiziko arrosarioaren] asmatzailleak, zein baitzen San Dominico. EZ Man II 187. Superbio, goratiar, gauza gaixtoen asmatzaille, burasoen desobeditzaille. "Inventores malorum". He Rom 1, 30. Beraz, aita frailea da boz asmatzallea edo neologista. Izt Carta a JJMg 37. Ez othe ziren haizatuak izanen, nola mende guzietako gauza berri asmatzaileak? Hb Egia 113. Juezak Golo gezur-asmatzalle palso [...] eta irutan gizon hiltzalletzat urkabe batean hill eta lau laurden egiteko epaia eman zuten. Arr GB 141. Euskal-festa onen asmatzalle eta gidari on Jose Manterola zanari koroitzea. AB AmaE 114. Sektarioak eta guzur-asmatzallak. Itz Azald 208. Luteroren eta beste enparau herejia-asmatzallen antza. Ib. 214. Legegizonak, apaizak, sendakiñak, etxe, bide ta zubi asmatzalleak, edozeñ eratako jakituri eske ibilli zeratenak. Ag G 334. Juan de Huarte --Uharte Donianeko-- etzen bakarrik denbora hetako mediku aipatuenetarik bat, bana asmatzaile gaitza, gizonaren adimenduko eta arimako zolan barna sartu zena. Zub 33. Bazkari onen asmatzallia... / Mutilla ona dok, ba, bera! Enb 193. Eskerrik asko bidezkunde au / Onetsi dauskuenari, / Ospe andiko goratasun bat / Onen asmatzaleari. Ib. 34. Asmatzalle ona zara orratiño --esan eutsan bakaldunak-- baña okerra be bai. Otx 29. Zeu ixan ete-zara, gero, zirriparra onen asmatzallia? "L'auttore di questo fracasso". Ib. 29. Oi-asmatzallearen / onez agindutako / "Aita-gurea" âztu! "Inventor de la cama". Ldi BB 42. Ez degu aaztuteko "Saski-Naski" eztala bazkun euskozaleren batena, naiz euskozale izan leen-asmatzalleak eta betiko egilleak. Ldi IL 65. Soiñu bigunon egille, eresi bizkor ta biozkorren asmatzaille errikide argiak. Erkiag Arran 190. Iakintzaren erabateko asmatzaile Platon izan zala uste-iduri dute ainitzek. Zait Plat 26. Jaun asmatzaille jakintsu oiek / bear ginduzke agurtu. And AUzta 130. Naiz astronomua izan, [...] filosofu edo tresna eta makiña berrien asmatzaille, erriko gizonak uste du, nunbait, beste arraza bateko laguna dela jakintsua. Vill Jaink 128s. Jainkogabeko Moral oien asmatzailleek, zintzotasun-aldietan, aitortzen digute ori. Ib. 95. Bere alargunak dionez zurekin lanegiten omen zuan inbentu-asmatzailetzat... Lab SuEm 188. Deabrua berbera dek guda-asmatzalle, eta gizonen gorrotoa, berriz, aize-emalle. Ataño TxanKan 239. Danen buru eta asmatzalle, 'Txaketua" izenez ezagutzen genduan mondragontarra. Onek asmauko ez ebanik... Aste guztietan antzerki edo kantaldi [...], edozer denpora pasagarri ateraten eban. Gerrika 97. Horrelako egiazko asmatzaile gutxietsien ondoan, ordea, zenbat ez dabiltza gure artean bere zoroak bizi dituen horietakoak; pi-ren balio zehatza arkitu dutenak, geldituko ez den mugimentuaren bila dabiltzanak eta beste hainbeste. MEIG I 239. Horregatik, garbizaleak hondatu baditugu [hitzen] asmatzaile horiek ere kondenatu egin behar ditugu garbi. MEIG VII 121.
    sense-2
    2. (Urt, Lar, Añ, H), hasmazaile. Adivino, persona que se dedica a adivinar. "Anticipator" Urt II 147. "Adivino" , "agorero" Lar, Añ. "Présago" , "pronosticador" Lar. "Profeta" Añ. v. 1 asmari.
    Profetak edo hasmazailliak xoilki, ohorerik gabe, bere herrietan edo hirietan zirela. KadBet 83. Sorgin, azti edo asmatzailetan sinheste dutenek. Brtc 55. Ea asmatzailerik konsultatu duen. EucolT 14. Erreinuko sorgin, azti eta asmatzalle guziak bildu zituen. Lard 306. Bestea itxeki zuen urkamendian, asmatzallearen egia agertzeko. Eta alaere etorririk egun onak, kopazai nagusia aztu zan bere asmatzalleaz. "Coniectoris veritas [...] interpretis sui". Ur Gen 40, 22s (Dv asmatzaile). Kaixo, Aingeru! Asmatzaile sartu al zera? --Asmatzeko gauzak errezak diranean, bai. NEtx LBB 145.
    azpiadiera-2.1
    Adivinador, que adivina. "Acertador" Lar. "Asmatzalle-a, (G), asmaria, (V), adivinador, el que descubre o adivina cualquier cosa" VocCB .
    Soñekoak arturik, gazte asmatzalleai eraman ziezten. Lard 142 (hablando de los que acertaron una adivinanza). Katikirok guziz begietan zuen Kasa, hura baitzen harek erregeren hiltzeko ukhan zuen xedearen asmazaleetarik bat. Prop 1887, 149.
    sense-3
    3. Artero, astuto.
    Beeko gaiskiñik asmatzalleenak bere ez eben geijago asmauko. Mg PAb 78s. Ipui onek esan nai du gaizto asmatzallen artean egiak ez duela lekurik. VMg 2. Diotsate eskuak ta oñak: "asko jakiña, asmatzalle ta berritxua zera guri zoraerazotzeko". Ib. 60.
    sense-4
    4. (Añ), a smazale (S ap. Lrq). Que percibe, nota; que se da cuenta. "Sagaz" Añ.
    sense-5
    5. Descubridor.
    Juan de Huarte --Uharte Donianeko-- etzen bakarrik denbora hetako mediku aipatuenetarik bat, bana asmatzaile gaitza, gizonaren adimenduko eta arimako zolan barna sartu zena. Zub 33. Ni ere asmazale au, guziak irauliz eta bakoitza bere einean ipiñi naiez zentzuek zekarkidaten zerbait artuz eta galdetuz. "Ego ipse inventor". Or Aitork 297.

    asmatzaile

    asmatzaile
    << asmatu 0 / 0 asmo >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper