OEH - Bilaketa

4772 emaitza t bilaketarentzat

Sarrera buruan (64)


Sarrera osoan (485)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
1 aski.
tradizioa
Tr. Usado sobre todo por autores septentrionales y navarros, a partir del s. XIX tbn. lo hallamos en algunos guipuzcoanos como Iturriaga, Iztueta, Bilintx, Soroa, Otaegui, Beovide, Xenpelar, Zabala o Etxegarai; en el XX su uso en este dialecto aumenta, y se extiende incluso a algunos vizcaínos como Lauaxeta o Eguzkitza.
etimologikoa
Etim. De ase + -ki, con pérdida no regular de -e . Cf. lat. satis (y rom. asaz, assez ... < ad satis ), relacionado con satur, satietas, etc.
sense-1
1. (G, AN, L, S, Sal, R; Lar, (AN)) Ref.: A; Bon-Ond 171; Iz R 402; Gte Erd 3 .
(Con sust.). Suficiente(s); bastante(s). "Suficiente" Lar, . "(Muchas) veces, askobider, askibider " Lar. " Aski gizon (L-côte, BN-ad-bard-ciz-mix, S, R), gizon aski (AN-5vill-olza, S, Sal), gizonak aski (B)" EI 353. " Askiétse, bastantes casas" Iz R 402. " Bizitzeko sosa aski badugu (BN-arb)" Gte Erd 3. Tr. Atestiguado, ya desde Dechepare, en autores septentrionales; en el s. XX tbn. lo emplean algunos meridionales. Puede aparecer antepuesto o pospuesto al sust.; aunque en autores antiguos (como Dechepare o Belapeire) suelen alternan ambas construcciones, es la primera la más frecuente en la tradición septentrional, mientras que los meridionales utilizan casi exclusivamente la segunda. Se usa indeclinado (cf. por el contrario ejs. de askok, askoren, askori s.v. asko ); no hallamos pues en los textos ejs. del tipo manera askiz, manera askitan que cita Larramendi (s.v. manera ).
Loa galdu, pena aski, bana ez arimagatik. E 99. Arimaz aski egiteko badukegu orduian. Ib. 37. Eztü gauza huntan bere personan aski püisanza. Etchart 7.1r. Gizun aberatsa dela eta aski unasun duela. Volt 192. Arren bada o birjina / Sakratu geuretan, / Zuk iguzu sentimendu / Aski bihotz hotzetan. EZ Eliç 399. Indar aski izaitea bai munduko bai Iainkozko konsolazione gaberik izateko. SP Imit II 9, 1. Baldin zure espirituak aurkitzen badu gustu, argi eta fruitu aski konsiderazione hetarik baten gainean han finkatuko zara. SP Phil 104. Hari aski amorio eta adorazione eman faltaz. Tt Onsa 17. Eskritura saindian ikhusi dugu pasaje eder aski. Ib. 86. Parropia Xipiek ezpadie indar aski errejent bederaren etxekitzeko. Bp I 23. Praube apairü baten aski hazkürre eztienek. Ib. 111. Etzaio aski ohore emaiten ahal, Izen handi honen enzüliak oro Paradüsian, lürrian eta Ifernian belharikatzen direnaz geroz. Bp II 22. Nigar egiteko aski beharrüne edireiten dü. Mst I 21, 4. Zakielarik mündü huntako soferitzek etziela aski photere, gloria eternalaren merexitzeko. Mst III 35, 3. Baduzue bada aski animo edateko nik lehenik edanen dudan khalitz kharatsetik. Lg II 212. Ez naizela bethi aski artharekin preparatua. Brtc 162.
(s. XIX) Aymunen laur semek / Badie aski ürgülü / Aygalon lagüneki / Zeren dien goiti. Xarlem 300. Kofesione gaisto zoinbait egin balinbazünü ere aski dolore ükhen gabez. UskLiB 80. Gai aski badu tzarrak bere yaiuretan / Zirikatzaile gabe herriko nausitan. Hb Esk 193. Hainitzek balukete aski borondate. Ib. 175. Alde batetik, asko tokitan lur arauka ez dute sorho aski. Dv Lab 107. Orduan badukegu azienda eta ongarri aski. Ib. 143. Makurrik egin gabe, / bai du aski pena. Bordel 167. Arima dohakabe hari aski bizi eman dezon aphez bati bere bekhatuen erraiteko. Laph 76. Osasun ona batetik, / Ontasun aski bertzetik... Elzb Po 196. Nahigaberik handiena [...] izan zen [...] soldadoek ez aski denbora igurikitzea haren karrosa. Elsb Fram 90. Eta halarik ere etzuen aski bihotz errateko bere aitari etzezakela egin harrek erraten ziona. Jnn SBi 96. Baduzu aski guduka jasanik eta aski bitoria irabazirik. Ib. 152. Eztikiegi mintzo da Eskualduna. Ez duzue aski kopeta. HU Zez 50.

(s. XX) Aurten ere animazione andia dago jentiaren artian, anke atzineko egun kuetan izan dela aski sendimentu. Mdg 140. Khüña egile aski behar lizate / Eta haboro jaki izanez haiñbeste. Xikito 8. Ez duelakotz hortako aski hitz, aski itzulika. JE Bur 159. Bainan bazuten istudiantek aski izen bildurik. StPierre 35. Bainan etzutela oraino Alemanek aski odol erakutsi heieri jazartzeko. Ib. 14. Dudik gabe bazuten / munizio aski. Noe 115. Bazian aski eskola aitzinatzeko. Const 37. Ontasun aski, eta nasaiki / gorputzen hazkurri. Etcham 188. Bainan, banuen aski izialdura arratsalde hartako. Barb Leg 150. Etzuela ez aski adin ez aski indar. Zerb IxtS 53. Konseiluko gizonek beren balentriaz bazuten aski espantu. Lf Murtuts 6. Itz aski egin dugu. Zait Sof 135. Angotik ari naiz; ba dut aski domu lêndanik egiña. Or Poem 529. Geroaren egonak ba dit bildur aski. Ib. 534. Nola ere baitzen, aski bihotz izan zuen azkenengo mehatxu hau egoztekotz. Mde HaurB 81. Bazan arrazoi aski bide biurri aiek alde batera uzteko. Etxde JJ 266. Gazte batek ezpaitu aski ahal, aski esku, zerbait aundiren buruan iraultzeko. Zait Plat 99. Orduan erraiten zaukuten gaizkiaren egiteko aski izpiritu baginuela. JEtchep 35. Domingok aski pena ikusten zuen bere familiaren hazten. Ib. 53. Zer duzu oraino ere? Ez duzia aski argitasun ukhanik? Larz Senper 38. Ez baitzuten, nik bezala, aski bekokirik pentsatzen zutenaren erraiteko. Ib. 72. Ez litake aski aldare bazterretan, eta aski egun, urte buru batetik besterat, Saindu bizi eta hil guzien ohoratzeko! Ardoy SFran 18. Ez luke aski indar, aski zain, bere jaidura guziak betikotz zapaturik eta xehakaturik behar balu. Ib. 25. Orai artian ez ginuen aski / pena edo desgrazia, / hamabortz bat egunez gainerat / dugu ogi eskasia. Mattin 36. Eta zoritxar aski ba dut zurekin topo-egiña, zorion-eskeinka zabiltzan orrekin. Berron Kijote 211. Eta horra noizpait, aski kalapita erabili ginuelarik, nun hartzen dakotan egitera. Etchebarne 100. Nik aski aldiz somatu dut. MIH 212. Ongi daki badela funtsezko aski eragozpen. MEIG VIII 101.

v. tbn. Mercy 14. CatS 126. Zby RIEV 1908, 89. Ox 129.
azpiadiera-1.1
(En oraciones negativas, con el sdo. aprox. de 'no tanto(s) como desearía, como consideraría necesario').
Handik harat ez zuen aski laudorio Iñaziorentzat. Laph 127. Bainan Itsasuar guziek uste izan zuten lekuz aldatu zutela beren eliza. Ez zuten aski espantu. Lf Murtuts 20. Haren jokoaz ez dute egungo egunean ere aski espantu Azkaingo xahar maite batzuek. Zerb Azk 111.
azpiadiera-1.2
(Tras partitivo). "Bien obligé, eskerrik aski edo haiñitz " Ht VocGr 391. "(Hacemos todo lo) possible [...] ahalik aski [...] egiten dugu " Lar. " Gizonik aski (AN-araq-ulz-erro-arce, L-ain-sar-cote, BN-lab-arb-ciz, Ae, S, Sal), aski gizonik (BN-lab-ciz)" EI 353. Tr. Empleado por los autores septentrionales desde Dechepare; en textos guipuzcoanos aparece en el s. XIX en Iturriaga, Xenpelar y Otaegui, y aumenta su uso en el XX.
Zer nahi duzu darradan gauza horren gainian? / Ni nolakorik aski duzu berzerik ere herrian. E 193. Penak handi badituzu axeterrik aski duzu; / sarri sendoturen zira; larruiori oso duzu. Ib. 191. Gero ere sentituren / du dolorerik aski. EZ Noel 79. Hanbat jenderen errezibitzeko konbenturik aski etzatekeiela. Harb 417. Ethorri ziren erditzeko pontura, ordea etziren erdi, etzen hartarakotzat indarrik aski. Ax 47 (V 30). Eta indazu indarrik aski haren sinetsteko fede dudagabeko batez. SP Imit IV 4, 1. Zeren ian-edaneko guthiziaren plazerak berak ezin duke arrazoinik aski. SP Phil 408. Horrat hunat itsuturik / Badu penarik aski. Arg DevB 34. Iuia ezazu [...] gizonak eztianez egitekorik aski, bere etsaien tentazionen ezin akhazatuz. Tt Onsa 169. Batbederak baluke materiarik aski, hainitz liburu handiren iskiribatzeko. ES 126. Non ez baizuten lekhurik aski, Armeniako herrian bizitzeko. Ib. 388. Zeiñarentzat eziñ baituket errespeturik aski. Ch IV 2, 2. Hartako haurrik aski denean. CatLav A, 5r (V 6). Armak eskuetarik ez uzteko bihotzik aski gelditzen denean. He Gudu 55. Ez othe ginduen bada errhorik aski gure herritan, heien emendatzerat hari gabe? Lg I 285. Galde diozozue berari: badu adinik aski; mintza bedi. Lg II 179.
(s. XIX) Nerorrek ere othe dut arrazoinik aski, uste izateko, egiazki, guzien gainetik eta osoki maite dudala Jesu-Kristo? Dh 244. Ez dugu kuraiarik aski geronek gure buruen punitzeko. Jaur 176s. Soroak edan ditek / gaur urikan aski. It Fab 200. Begiztatzen ditu hurbill alhargun bi; / Batek ere ya eman zeikan lanik aski. Gy 19. Bainan oro othoizten arimaz, ez yazartzeaz aphezari: badu minik aski, gehiagokorik gabe. Hb Egia 155. Zorionik eta dohainik aski bazuten aingeruek. Dv LEd 109. Ezen amodiorik aski behinere ez diozu bihurturen. Ib. 241. Loiolako jaunak bazun entzunik aski. Laph 150. Nagusi denak badu / Abantailik aski. Bordel 173. Egin dualarikan / egiñalik aski, / aspertuko lituzke / orrelako zazpi. Xe 183. Badaude arbola edo zuaitzik aski ura urkatzeko. Otag EE 1881b, 107. Bazian halere fruiturik aski. Elzb PAd 39. Hasi ziren burrunbaz, / hasarrez, gaitzirik, / Bizitzekorik aski / erlek ez utzirik. Zby RIEV 1908, 768. Badiaguk gutarteko predikurik aski. Arb Igand 67. Arren daukat badugula Frantzian jostetarik aski. HU Zez 76. Haurrek eskuara baizik ez dakitelakotz, edo frantsesik ez aski. HU Aurp 138.

(s. XX) Jakinik ere, balukea gizontasunik aski, bere lagunari esku eman ondoan, harekin luzaz bat egoiteko? JE Bur 200. Ez dugula han gizonik aski gure herriko esku-lanari bide egiteko. Ib. 47. Zubiri ori da naski / polsa ustu duena, / lanik aski darabil / ezin eramana. EusJok 81. Etxean akitasun gaxtorik / aski duela pairatu. Ox 135. Eta naigaberik aski eman zidan gaxoak. Or SCruz 82. Bainan, ez zuen oinon zozokeriarik aski eginik! Barb Leg 146. Badio ortaz ere euskerak zorrik aski. Ldi IL 11. Badue, orratio, begiak zerikusi ederrik aski. TAg Uzt 90. Noeren ondokoak hala emendatu ziren nun gehiago eremurik aski ez baitzen han gaindi heien kokatzeko. Zerb IxtS 15. Kasu egiteko zuten, eta kasu eginez ere lanik aski bizitzeko. Lf Murtuts 22. Adierazteko ez bainun astirik eta agorik aski. Or Aitork 165. Onelako esanik aski bazebillen inguruko gazteen artean. NEtx Antz 152. Gizonak eta beste edozerk, azken-muga Iainkoa du, Berak bakarrik baitu bere baitan izabiderik aski. Zait Plat 156. Soziedadeak diru aunitz izanagatik, bazuen lanik aski. Izeta DirG 40. Lan aundia ematen dute noski, alare ortixik atera dezakete lugin azkarrek onurarik aski ere. Ibiñ Virgil 100. Kaskoñetan izanen zare erretor, eztakizu eskuararik aski. Iratz ( in Azola Atalak 120 ). Kardinaleak erranik bazela elizan fraiderik aski. Ardoy SFran 138. Nahiz adinik aski banuken / nik ere seriosteko. Mattin 114. Berriek bozik aski ez bilduz / zaharrak aise pasatu. Ib. 65. Ez dutala hala hala podorerik aski Algeriatik eskapa-arazteko. Etchebarne 125. Liburu inprimaturik aski deuseztatu direla bitarte honetan. MIH 284.

v. tbn. MarIl 103. ECocin 32. ChantP 264. LuzKant 36. Jnn SBi 112. Vill Jaink 104. Xa Odol 291. Berron Kijote 111.
azpiadiera-1.2.1
(En oraciones negativas, con el sdo. aprox. de 'no tanto(s) como desearía, como consideraría necesario').
Musde Zanpagaraiek prediku bat gaitza egin zuen, ez baitzuen espanturik aski, Itsasuarren fedeaz eta gostuaz. Lf Murtuts 25.
sense-2
2. (SP, SP, Ht VocGr, VocBN, Gèze, H). Ref.: Lrq; Iz Ulz. (Con adj. o adv.). Bastante, suficientemente. "Assez" SP, Ht VocGr, Gèze, Lrq. "Assez, suffisamment" VocBN, H. "Maiz aski, muy a menudo" Iz Ulz. "Aski larrie da (AN-5vill, B), aski inportanta da (BN-arb)" Gte Erd 229. "Aski ongi (AN-5vill, B), ongi aski (AN-5vill, B)" Ib. 229.
Tr. Documentado desde el s. XVII, es más empleado por los autores septentrionales. Al Sur aparece desde Mendiburu en algunos autores guipuzcoanos y navarros, y aumenta considerablemente su uso en el s. XX. No lo hallamos en textos vizcaínos.
Entre los septentrionales, aunque en los autores antiguos aparece tanto pospuesto como antepuesto, a partir del s. XVIII domina casi totalmente la segunda construcción; al Sur es algo más frecuentemente pospuesto, especialmente cuando acompaña a adverbios; cf. infra en forma det.
Cuando el adj. al que modifica va con un sust., aparece con algo mayor frecuencia intercalado (gizon aski handia, etc.) que precediendo al sust. (aski gizon handia, etc.); lo encontramos tras el adj. en Orixe y Berrondo.
Gure komisionia eztela aski anple ezarteko bake oso bat. Etchart 6a.1r. Ene begi larrian da / Iauna ezagun aski. EZ Eliç 304. Sobera on dena bertzentako, ezta on aski beretako. O Pr 531. Ban' etzar' aski gaitz, daritzat, / Gaizki horren egiteko. O Po 43. Iduri badagotzu hainitz gauza dakizula, eta ongi aski. SP Imit I 1, 3. Humil aski bagara. SP Phil 71. Aski aberats eta iaun handi izanen niz. Tt Onsa 54. Idiak uxada edo sabeltasuna duenian, ezagutuko duzue haren isurietan zeren ez zen klar aski. Mong 588. Aski iakinsü diratiano. Bp I 24. --Hoiek [martirak] hanitz direia? --Bai: eztitake aski onsa izenta. Bp II 123s. Ez baitira aski botheretsu izan Eskuararen ganbiarazteko. ES 108. Orai iduritzen zait aski garbiki mintzatu naizela. Ib. 172. Aski podorosoa naiz neurri gabeko sari bat hekien orde zuri emateko. Ch III 47, 1. Ene semea, ez nauzu aski borthizki, eta aski prudenki oraiño maitatzen. Ib. 6 1. Berriz ardiets dezakegu behin galzeko aski dohakabe izatu garen ondoan? CatLav 204s (V 104). Bere Katixima aski ungi ez dakitenak. Ib. 265 (V 133). Aski ona izatu bada [Jainkoa] zu arratseraño bizi-arazteko. He Gudu 125. Aski arhinzki zunbait tentatü izaten dira. Mst I 13, 6. Ta zerurako da laster aski ango atseginz garbi andian beti beti bizitzeko. Mb IArg I 207. Ais aski irabaz zezakela. Ib. 151. Jainko bat zeinarentzat zeruak berak ez baidu deusere aski ederrik. Lg II 106. Sekulan ez naiz aski erho izanen bekhatu mortalaren egiteko. Brtc 97.
(s. XIX) Nigar karatsak baditugu / Aski luzaro ixuri. Monho 66. Klaro áski ageridá badéla prinzipiobát etérno prinzipiorikgabékoa. LE Doc 56. Nor diteke bada aski zentzugabea, aski bihotz-eroria, halako golardo bat ardiesteko behar den guzia egiterat herabe izanen dena? Dh 201. Aski jakintsun ginitazke, baldin gure argiak enplegatzen baginitu Jainkoaren lorifikatzeko. Jaur 392. Nola nere larrua / dan aski andia, / nerekin egin nai du / segurki zagia. It Fab 129. Eizagana ifinten badute begia, / Zuzen aski artuko diote neurria. Izt C 201. Aski azkar menturaz / Etzinate izanen. Arch Fab 237. Axeri bat hauzokoa / Aski bizi gaitztokoa. Gy 324. Egia derradan, duzue aski guti. Ib. 125. Yainkoa aski handi da gu sutik atheratzeko nahi badu. Hb Egia 26. Zerurako bidea, hertsia bada hertsia, aski zabala izan da asko miliun saindurentzat. Dv LEd 238. Ezagun da aski garbiki ez dela hori lan ona. Dv Lab 342. Nur da aski gogorra, ikhusirik bere anayia gosez hiltzera duela, emaiten ahal deron hazkürria eman eliriuana? CatS IX. Bada izan da aski lotsagabia, jun ta andik ordu betera berriz etortzeko beste bat balitz bezela. Sor Bar 61. O Birjina Maria, / Zer konpara zuri? / Elhur egin berria / Ez zait aski xuri. Zby RIEV 1908, 288. Jazarri zioten gehienei aski errexki. Ip Hil 170. Nahiz bera ordukotz aski eri zen. HU Aurp 124. Aski garbiki erraten zuen. Ib. 51.

(s. XX) Egon zaiteken bai, balle kaur aski abrats. Mdg 138. Estu aski gelditu zen Massy jauna abisu au artu zuenean. Goñi 90. Apezek dute hortaratua. Ez noa aski barna: hortaratua dute Galileako zurgin seme pedoilaren irakaspenek. JE Bur 100. Makillen baten billa seguro aski. Ill Testim 8. Badakit aski ongi zein diran. Ib. 13. Aski neketan igo zan Jesus bere gurutzearekin Kalbario gañera. Inza Azalp 69. Elguebarnek botz artekotto bat zian, aski mulde oneko. Const 39. Hainbertzenarekin, oilar batek, aski hurbildanik jotzen du kukuruku luze bat. Barb Sup 90. Xitun aski egon ziren, zonbait egunez. Ib. 44. Aski gustora egoten giñan / biyok alkarren onduban. Tx B I 138. Ardurenik, laster aski eldu zeie iltzeko ordua. FIr 187. Maiz aski, Crauko yendea agotzetara Sampura datorrenean [...], nesketaz dugu yarduna. Or Mi 46. Luzifer jarri zetzaidan / zorrotz aski begira. Yanzi 100. Or pago bat, lerden-aski, / igazko apaingarriak / (gaur orbel gorriak) / oso yaregin nai-ezik. Ldi BB 106. Arrapatu degu aztia. Or dakarte iratzeballeak, estu aski lotuta. Lek EunD 51. Aariek, zuen gisa, illea aski latza. Or Eus 28. Egona da aski luzaro. Ib. 319. Zorigaitzez, aski gazterik pilotari adios erran behartu zitzaion. Zerb Azk 115. Eta haietatik zenbait aski egiazale izan ziren ikusi zuten guzia mundu jakintsuari aldarrikatzeko. Mde Pr 315. Gabrielaren aiurriak [...] egia aski garbiki salatzen eta aldarrikatzen digu. Ib. 177. Eta bere borondatea aski indartsu irudituz, orain lotu-lotu egiten zion zorigaiztoko ziña egin zion. Etxde JJ 61. Hea amak makilaren xixpa aski goiz agertuko zuenetz etsaiaren garbitzeko. JEtchep 37. Betiko zokoan zauden bi yendajeak trankil aski zerbait edaten. Izeta DirG 74. Garai artaraino argi aski nekiena ere, erabat ahantzi al izaterainoko irrika nuen. Zait Plat 87. Ba, segur aski urrun izanen baita hemengoetarik! Larz Iru 36. Antxe gordeko dira, ziurrik aski. Onaind ( in Gazt MusIx 157 ). Gaiñera liburu bakoitzean ematen ditugu aski zabalki kantu bakoitzaren gaiak. Ibiñ Virgil 24. Lurrak, zintzo aski, berez dakarkie azkurri oparoa. Ib. 91. Nahiz bere baitarik aski haundia zen norbait beren ustez oraino haunditu. Ardoy SFran 299. Apalek badu sudur bat aski haundia, argien itzaltzeko! Etchebarne 65. Itxaropenak ez ote du geroa argitzen, naiz-ta aski illuna izan prankotan? BAyerbe 162. Kaltegarria da maiz aski. MIH 120. Aski garbiro. Ib. 373. Aski erraza da. Ib. 124.

v. tbn. CatLan 4. MarIl 61. ECocin 6. Laph 51. Elzb Po 210. Elsb Fram 174. Lap 39 (V 22). Xikito 5. Ox 21. TP Kattalin 187. Etcham 100. Ir YKBiz 265. TAg Uzt 16. Txill Let 73. Xa Odol 172. Berron Kijote 102.
azpiadiera-2.1
(Colocado entre el sust. y el adj. --o part. en función de adj.--).
Gauza aski komuna emazteen artean. SP Phil 418. Hunelako konsiderazioneak ez dire moien aski botheretsuak hirriskutik zu atheratzeko. He Gudu 116. Falta aski handi bat dela. Mst I 19, 3. Ez bide zela bihotz aski gogorrik edo barbarorik ez sartzekotz urrikalmendutan. Lg II 274. Non kausi hitz aski borthitzik, edo kolore aski bizirik, ondikozko arima haren orduko izialdurak eta deboilamenduak pintatzeko? Dh 135. Bizi aski luze [...] baten merezimenduak. Jaur 368. Haren aizoak, bizi aski gaixtotakoak. Arch Fab 97. Nerenaz karatera aski alegera dudala. Gy VIII. Ez da gorabehera eta zabaltasun aski handirik. Hb Egia IX. Ez othe da bada Eskal-herrian laborantza aski handirik. Dv Lab 85. Yasta zazu eia gostu aski altxatua duen. ECocin 21. Ohe aski pobre eta sobera garbia ez zen batean. Elsb Fram 114. Gizon aski azkarrik ez baitzaiten kausi. Zby RIEV 1908, 606. Lan aski idorra eta gaitza izan zaio. UNLilia 2. Hunen oldarrari bihurtzeko ez baititeke poliza aski azkarrik. JE Bur 196. Bat pazka leku aski aberatsa bezen murritz eta harritsua bertzea. Zerb Azk 33. Jakite aski desberdinen elkarlana. MEIG IV 75.
azpiadiera-2.2
Dantzak, komediak, eta beztimenda ez aski onhestak. CatJauf 83.
azpiadiera-2.3
(Ante el sust.).
Aski gaiza aphürra düzü, zunbait ordüz elhiak unhets ditzazün. Mst III 46, 1. Arrogatzaile abillak, / Orai aski haur umillak / Iduri duten arren. Monho 64. Eztugu aski fede. Edo bederen, eztugu aski fede bizia! Jnn SBi 120. Badakizu zer diozun? Ez ginuen sekulan asmatuko izan zaitekela aski gizon atrebiturik, gure artean, erraiteko, finkatzeko, Eskualdunak baduela bi begitarte. HU Zez 40. Nahiz aski hiri ederra den. Zerb Azk 80. Aski gizon ona eta esku-zabala da. Izeta DirG 104. Aski andana haundi elgarren / parian baderauke. Xa EzinB 118. Asi jokabide argia dugu haiei amor ematea. MEIG I 83.
azpiadiera-2.4
(Tras adj. o con det.). Cf. EZ Man I 95: Hekien punitzeko da behar lekhu handia, / Halaber du Iongoikoak ordenatu askia, posiblemente por aski lekhu handia.
Bethi xuxen ibilzeko / Legeak fin askiak [eman darozkitzue] . Hm 98. Bainan etxeko nausia / Izatu zen gaizo askia, / Bere oillotegia uzteko idekia. Gy 282. Milla bederatzireun ta iruban, / abendubaren zazpiyan, / aizkolariyak ziran Tolosan / itxura pollit askiyan. EusJok 91. Leku zakar askian penitentzia egiñaz ibilliaz. Goñi 46. Su ta garretan austu zana / erri bat eder askiya. Imaz ( in FrantzesB II 137 ). Etxian morroi eduki degu / mutill bat formal askiya. Tx B I 262. Mataila beltz askia, egitan, baño lur beltzak gari obea ta mas-mordo beltzak ardo biziagoa. Or Mi 6. Bizkor-askia dator Urlia yauna "Euskera Aundiki-soñekoz" nere bi idazkietarik leenbizikoari erantzunaz. Ldi IL 90. Txoroska askia ta tuntuna zan, neska au. TAg Uzt 56. Neri etzaizkit ileak beiñere laztu --len latz askiak baditut ere--. Or QA 173. Lauoinka trixte askian bentaraiño etorri zan. Berron Kijote 191. Debeku hau ere ez zait, haatik, bortitz askia iruditzen azaldu dudan aburua uxatzeko. MEIG VI 190. Baita azterketa horietarik ondorio aberats askiak atera ere. MEIG VII 111.
azpiadiera-2.5
(Tras adj. precedido a su vez de sust.).
Ikusi indudan zugatzartetan mutil erne aski batekin. Or Mi 35. Zelai-eremu zabal-aski bat bitarteko artzen dutela. Berron Kijote 147.
sense-3
3. (Con vb.). Bastante, lo suficiente. "Mucho, adverbio" Lar. "Importa mucho, asko, aski, anitz egoki da, du " Ib. Tr. Propio de la tradición septentrional; en el s. XX lo emplean tbn. algunos autores meridionales como Orixe o Txillardegi.
Lekhuaren itsustasun berak ere du aski / Damnatua tormentatzen, ezen hain da itsusi. EZ Man I 104. Hurbill eztute gizonek elkhar begietsiren / Eta hunek berak ditu aski iharrosiren. Ib. 77. Halaber tut gaiñerako ordenantzak aiphatzen; / Etzaitut ordean hala ere aski laudatzen. Ib. 13. Etzaizue oraño aski / gogoa saziatu? EZ Noel 110. Enseiatzen da, baiña flakoki, hurbiltzen da, baiña ez aski. Ax 46 (V 30). Zer, ahatz lakidita / haren begi polita? / Al', ez aski goratuz, / Hutsik othe daidita? O Po 36. Errazago da etxean gorderik egoitea, kanpoan bere buruaren aski begiratzea baino. SP Imit I 20, 2. Ikusten badu bihotza ezin uki dakidikeola aski eranzute eme hortaz. SP Phil 240. Bere miseiak aski aflijitzen dizu. Tt Arima 104. Zeren ez baikare aski ensaiatzen gure bekhatuen urrikia bihotzean formatzerat. Ch I 21, 3. Eztü orano berthütiaren gozua zer den aski ezagützen. Mst III 7, 3. Ümilitatereki behar direla Jinkuaren hitzak entzün, eta hanitxek eztütiela aski phezatzen. Ib. 3, tí. Eta zaio ez direla aski punitzen ezkontzaren saindutasuna zaurtzen dutenak. Lg I 239. Aski prezatzen othe dugu. Lg II 134. Asanblea nausi duk zuzen gabe; / ken ezak, ken, manatu dik aski. Iraultza 25. Ez othe du hortan aski pagatu guganik galdetzen duen maithagunea? Dh 237. Nork aski preza detzake horiek guziak? Ib. 243. Gure jaun soberanoaren manuak [...] aski erraiten deraukute maita ditzakegula. Jaur 105. En' anaie erüsatia, menjatü hitzaiket aski, / Ene lehen eritajia orotan fraudaz ebatsi. Etch 238. Dituztelakotz laudatu, / Edo aski ez korreyitu, / Bizi tzarra daramate, / Fin-gaitz ere egiten dute. Gy 41. Ezpeletan aspaldi merkatua bada; / Herri hori hauzoan aski prezatzen da. Hb Esk 115. Egiten zuten lanak aski erakusten du zein herbeltzat zauzkaten bere buruak. Hb Egia 97. Nola nik urrikalmendu handi hau ospaturen dut aski? Dv LEd 120. Esnia aski hoztu denian. ECocin 31. Zer egin behar da aski examinatü onduan? CatS 83. Behar ginuke ikusi, ian aski bilhatzen othe dugun Andre-dena Mariari atsegin egitea. Jnn SBi 46. Eztia zelia merezitü? Eztia lürrian aski sofritü? Ip Hil 183. Gaizoek aski erakusten dute beren baitan erlisionearen eskasa kausitzen dutela. HU Zez 199. Ez dugu aski behatzen kabaler. So egoiten baginintzeie, irakaspen ederrik eman lezagukete. JE Bur 94. Arkhina aski tinkatu zenean. Ib. 9. Nerekin aski ibili balin bahaiz. Barb Leg 63. Ainbat gerra ta anarki, / fedea galdurik aski, / mundu ontan gabiltz gaizki. MendaroTx 133. Amarik bage geldia baitzan, / aski bazekian miñez. "Algo entendía de penalidades" . Or Eus 411. Behin ere ez da aski azkartu aintzineko lanari lotzeko. Zerb Azk 83. Hitzak aski erraiten du zoin xixtera ederrak egiten zituen. Ib. 108. Gizonari üdüritü zitzionean aski pausatü zirela. Mde Pr 123. Aski urduritzen ninduna. Or Aitork 31. Zeren, oni eskerrak, Mirenez aski aaztu naizen bi illabetetako tarte luze onetan. Txill Let 48. Mando bihurrienak hezten dira, aski akituz gero. Larz Senper 62. Eta Nafarroako arnoa turrustan, lur idor eta harritsu batek, iguzkiak aski erre duelarik, emaiten duen hartarik. Ardoy SFran 62s. Jendeak aski erakutsi du zutaz hartu duen mina. Xa Odol 176. Aski bilatu ondoan arrapatu nuen neskato gazte bat. Etchebarne 144. Esaera zaharrak aski aztertuak izan dira. MEIG IV 94.
azpiadiera-3.1
(Con ezin o forma vbal. potencial, en sdo. ponderativo).
O Patriarka handia, / zure laudoriotan / ezin aski mintza ninte / biziko egunetan. EZ Noel 174. O Iongoiko aski ungi ezin konpañatua. EZ Man II 89. Ezin ganbiatuzko ontasuna gatik, ezin aski prezatuzko golardoa gatik. SP Imit III 3, 3. O esklabotasun eziñ aski desira eta bilha daitekena. Ch III 10, 6. Golardo eziñ aski estimatuzko baten gatik. Ib. 3,4. Ez gupidets ein ahala / Zeren ezin aski lauda / Baidaiteke sekulan. Monho 136. Aphezpiku kartsu harrek ezin aski lauda zezaken Jainkoa. MarIl 127. Ezin aski goretsizko grazia, bizi luze baten ondotik. HU Aurp 123. Bere adimendua ezin aski argituzko themarekin ikastetxe aipatuenetan hogoi urthe ereman zituen entzule bipila. JE Ber 66. Alaba eta suhia ezin aski desohoratuz. Lf Murtuts 53. Lagun goxoa eta leiala, etzaiken aski estima. Xa Odol 143.
sense-4
4. (Lar, (AN), Dv, H) .
(Con el sust. elidido, usado como pron.). Bastante(s), lo(s) suficiente(s). "Franco, mucho" Lar y Añ. "Zeiñ aski ta zein guti, illea ille da berdin" Lar s.v. lana. "Anitz ditugu, franko ditugu, asko, aski ditugu" Ib. s.v. franco. "Ez guti ez aski, ni peu ni prou" Dv. "Aski beno haborokua, plus fort que le suffisant (qu'assez)" H.
Ezteratzuegu [oliorik] eman nahi, zeren benturaz gero, ezkenduke geuretzat aski. Ax 69 (V 45). Aski dakik bizitzen badakik. O Pr 547. Uste eztudala sekulan aski eginen dudala, hain falta handien erremediatzeko. SP Phil 46. --Bena zergatik Ebanjelistek hain güti erraiten derikie Jesüs-Kristez eta haren etxeko saintiez? --Guri erakasteko, aski dioie. Bp II 37. Zeren iduritzen baitzait aski egin dudala. ES 200. Ene Jainkoa da ene guzia! Aski erratea da hori amudioa duenarentzat. Ch III 34, 1. Etzaio iduritzen aski egiten duela gure alderat sakrifikatzean bere bizi preziatua. Lg II 166. Aski iduritu zaitzue haren entzutea. Ib. 231 (cf. infra ASKI IRITZI). Sekulan ez dugu aski eginen ohoratzekotzat, Jainkoak berak hanbertze ohoratu duena. MarIl 65. Hartu zuen pozoina ere, bainan ez aski. Hb Egia 16. Zertako ez duzu han bilhatzen egia, zure erretorak bezala? Bada han aski. Ib. 119. Nafarruak galtzen du / Bere terminotik / Iru legua kanpo, / Ori gutienik; / Aski atzeman dute / Arabez engoitik! Bordel 149. Xitotarik, axeriak nahi edo ez nahi, / Urdetto bat erosteko geldituko zait aski. Gy 15. Behatze batez aski erraiten dute elgarri. Laph 131. Aski edan dezute, / zuazte etxera. JanEd I 38. Bigarren konseiluaz ez omen dugu aski erran. HU Zez 20. Amodioaz aski erranik eta aditurik baginuela. JE Bur 106. Aski ere ez diotegu ez erran, ez egin! Barb Sup 113. Erranik aski, bero, loale, / Abiatu zen gure tetele. Ox 116. Egin dituen mirariak etzaizkie nonbait aski iduritzen. Ir YKBiz 217. Aski esana dugu zeruen ta zeru-lur ikus ezin eta eitegabeaz. Or Aitork 381. Gaurko aski egin det, / lan au biar det utzi. Yanzi 240. Orhoitzapen tzarreko toki itsusi hoien gordatzeko ez du, halere, aski egin. JEtchep 75. Oietan eztugu bein ere aski esaten. Vill Jaink 141. Ho, alderat, alderat! Badut hangotik aski! Larz Iru 126. Hortan düzü aski eginik. Casve SGrazi 144. Aski egin zuten gipuzkoar horiek, gehiegi, zenbait gipuzkoar zintzoren ustetan, besteri amore emateko. MIH 392.
sense-5
5. (Uso adj.). Suficiente. " Askia, le suffisant (EZ Man)" H.
Eskribuen borratzeko nigar bat duk askia. EZ Man I 56. Badariak egidazu aitziñetik grazia, / arimaren aphaintzeko dudan ephe askia. EZ Man II 82.
sense-6
6. (Uso sust.). " Gutiegitik askira bide bada, de l'insuffisant au suffisant il y a de la distance" Dv.
Ordutik dator, askirik gabe, [='sin tener nunca suficiente'?] / aunditzen eta aunditzen / Arantzazuko azi-bearra. SMitx Aranz 89.
azpisarrera-1
ASKIAGO (Forma con suf. comparativo).
Orain ari dugun otoitz edo iarduera bikain ontarako, ez dira aski animaren begi bezalako oriek; askiago belarriaren oriek. Or QA 132 (cf. ASKI IZAN).
azpisarrera-2
ASKI DEN ADINA. Lo suficiente.
Badirudi, nolanahi ere, ez dela oraindik aski den adina esan Campionez beraz. MEIG VI 75. Entzule edo irakurle erneari aski den adina eta behar bezanbat ematen zaiola aditzera [...], kontaketaren haria zuzen segi dezan. Ib. 146.
azpisarrera-3
ASKI DEN ADINAKO. Suficiente, bastante.
Ukatu izan didate hori horrela zela, baina lehengoan irauten dut eta iraungo, aski den adinako kontrako frogarik erakusten ez didateino. MEIG VI 51.
azpisarrera-4
ASKI ETA GEHIEGI.
azpisarrerakoSense-4.1
a) (Con sust.). Más que suficiente(s).
Etorkiak bai baitu zer ikusi aski eta gehiegi hitz kontuan. MEIG VII 174.
azpiadiera-1.1
(Con partitivo).
Bestela ere, badugu eginkizunik aski eta gehiegi. MEIG VI 119. Bildugabekorik aski eta gehiegi gelditzen zela. MEIG VIII 55.
azpisarrerakoSense-4.2
b) (Como pronombre).
Zenbait aldaera, aski eta gehiegi dira, besterik gabe baztertu beharrak dira euskara idatzian. MIH 106. Hutsik eta tatxarik badu ugari: ugariago apika neronek lehengoez gainera aski eta gehiegi erantsi diodalako. Ib. 112.
azpisarrerakoSense-4.3
c) (Con vb.). Más que suficientemente, demasiado.
Aski eta gehiegi baliatu da balia zitekeen guztiaz. MEIG III 139. Aski eta gehiegi dakizkien gauzak esplikatzen hasten banatzaio. MEIG IX 90.
azpisarrerakoSense-4.4
d) ( Aski eta gehiegi izan, ser más que suficiente). Cf. ASKI IZAN.
Bospalau adibide honera aldatzea aski eta gehiegi da hori zergatik gertatzen den ikus dezagun. MIH 391. Basarrirena dela esatea aski eta gehiegi da, noski. MEIG II 144.
azpiadiera-4.1
(Referido a personas).
Jendeari bere lo nagian iraunerazteko ez dugu kritikaren beharrik: geurok gara horretarako aski eta gehiegi. MIH 332.
azpiadiera-4.2
(Con aux. trans.).
Kondairan gure alde agiri diran gauzetatik, egi-egiazkotzat ondo ezagutuak bakarrik arturik, oekin ere, aski ta geiegi degulako, gure erria zoragarriro apaintzeko. Etxeg ( in Ag AL 7 ). Medel, nundik nora bururatu zaitzu neri soineko ta oinetako ta buruko bitzuk egineraztea? [...]. Udakoak aski ta geiegi ere baditut. A Ardi 31. Nik ba-dut aski eta geiegi ere nere eguneroko bizi apur txikiarekin. Vill Jaink 139. Egonaldi hori, laburxkoa izanagatik, aski eta gehiegi izan du "llaneroen" [...] hizkera ikasi eta barra-barra egiteko. MIH 361.
azpisarrera-5
ASKI ETA GEHIEGIZKO. Más que suficiente.
Aurki aurkituko dugu ezkutu bat, lodia bada bederen, aski eta gehiegizko arrazoia izan daitekeena. MEIG VII 191.
azpisarrera-6
ASKI ETA SOBERA.
azpisarrerakoSense-6.1
a) (Con sust.). Más que suficiente(s).
Etsaiek emanen daukute aski eta sobera okasione hortako. HU Zez 20.
azpisarrerakoSense-6.2
b) (Uso pronominal).
Emanik ere badun aski eta sobera... Emanak eman. Barb Sup 97.
azpisarrerakoSense-6.3
c) ( Aski eta sobera izan, ser más que suficiente).
Asi zen egiten Jangoiko berak adirazten ziona ta Faraon bezain gogortua arkitzen etzen bat beratzeko aski ta sobera zena. Mb IArg I 119. Obedientziarekin aski eta sobera da. Arti Tobera 273. Esku artean dut, gainera [artikulua], eta aski eta sobera da bere laburrean hemen agertu nahi nukeena [...] agertzeko. MIH 378.
azpiadiera-3.1
Aski ta sobera naiz gaur ni neure buruarekin ez aspertzeko. Txill Let . 62
azpiadiera-3.2
(Con aux. trans.).
Aski dut, nolanahi ere, gure zarrak horrela mintzatu zirela jakitea, aski eta sobera. MEIG I 173.
azpiadiera-3.3
(Con el aux. elidido).
Moltsa bat urrhe igortzen zion, aski eta sobera bere zorretarik atheratzeko. Laph 243.
azpisarrera-7
ASKI IRITZI (a. eritzi SP). Tener por suficiente, conformarse (con). "Ez aski eritziz <eritsiz>, ne se contentant pas" SP. v. ASKO IRITZI, askietsi.
Halaber alhargun debotak eztu nahi behin ere erran dakion eta estima dadin ederra eta graziosa dela, aski eritzten baitu Iainkoak nahi duen bezalako, erran nahi da, bere begietan humil eta xipi izaitea. SP Phil 418. Ezen ikusi zuenean hura deliberaturik zegoela bere semeaz gabetzera, aski eritzi zuen haren ikusteaz. Ib. 489 (He 496 kontentatu baitzen). Horduko zere hitz ori aski ez iritzirik bezala. Mb OtGai III 170.
azpisarrera-8
ASKI IZAN. (AN-ulz, R; SP, Urt, Ht VocGr 428, Lar, Añ, Dv, H). Ref.: Iz Ulz, R.
Tr. Propio de los dialectos septentrionales y navarros, a finales del s. XIX comienza a generalizarse entre autores guipuzcoanos; en el s. XX lo emplean tbn. algunos autores vizcaínos. Para el futuro, emplean aski izanen Etcheberri de Ziburu (Man II 177), Pouvreau (Phil 140), Mongongo Dassança (594), Chourio (I 34, 1), Larreguy (I 192), Xarlem, Jauretche, Duvoisin (Lab 190), CatS (27), Elissamburu (Fram 153), e Hiriart-Urruty (Aurp 66); aski izango Iraizoz (YKBiz 210), Barriola (Goi 34), N. Etxaniz (Antz 102), Txillardegi (Let 39), Ibiñagabeitia (Virgil 43), Berrondo (Kijote 112) y MIH (33). Usan en cambio askiko Pouvreau, CatLav, Haraneder (Gudu 85), Mendiburu, Monho, Duhalde (64), JesBih (405), MarIl (17), Goyhetche (299), Hiribarren, Duvoisin, Xenpelar (185), Otaegui, Hiriart-Urruty, Landerretche, Inza, Orixe (SCruz 105), Oxalde, Barbier (Leg 133), Zerbitzari, J. B. Etchepare, Arradoy, Uztapide y Larre (ArtzainE 288); askiren Hiribarren (Esk 236).
Con sociativo lo hallamos en Barriola y Aresti, y con instrumental en Tartas y en un proverbio citado por Zerbitzari. Cf. Lf Gram 816: "Le complément d'objet indirect se trouve à l'unitif [= suf. -(r)ekin] avec les verbes ezkondu, se marier à; kofesatu, se confesser à; [...] aski izan, se contenter de".
azpisarrerakoSense-8.1
(Con aux. intrans.). Bastar, ser suficiente. "Askiko dira bia, deux seront assez, suffiront" SP. "Aski behar du izan arrazoiñ haundiak" Urt II 295. "Bastar" Lar y Añ. "Bastante, asko, aski dana" Ib. "Zorra ukhatu daut, eta aski etzena, joka eho nau, il m'a nié sa dette, et qui plus est il m'a assommé de coups" Dv. "Aski da bat, basta uno" Iz R 296. v. ASKO IZAN.
Hunen ere gaiñean dik izanen pietate, / Gaizkiez egiten badu aski dena nigarte. EZ Man I 55 (cf. nota del editor: "Dirudienez, aski den nigartea-ren ordez dago"). Sinhestea aski eztuk, non eztuen obratzen, / Ezen Iaunak obrara dik gehienik behatzen. Ib. 9. O herrosak, etzen aski / gurutzean hiltzea, / ondotik ideki gabe / oraño ohorea? EZ Noel 110. Oilar bat aski da oilo hamar baten, hamar gizon ez emazte baten. O Pr 356. Eta zinez mehatxatuz / Etx' ezazu, edo kuluaz, / Aski ezpada mehatxuaz. O Po 45. Zeakitela eztela mundu hunetan pairamendurik etorkizuneko loriaren ardietsteko aski denik. SP Imit III 35, 3. Aski da bertute hek begira detzan. SP Phil 246. Hetan belhar xoil iateak / Etzitzaizkitzun aski. Arg DevB 56. Eztela aski gaizkirik ez egitia, salbatzeko. Tt Onsa 74. Hori aski da gure bethikoz gal eraziteko. Bp I 96. Aski deia bethi Igantez, edo aldizko Meza apal baten enzütia? Ib. 108. Badirudite oraino eztirela aski. ES 119. Hori bera askiko da, zuen karguko eginbide guziak huts egin bazinituzte bezala juiatuak izaiteko. CatLav A, 2v (V 3). Au aski da txikiendako. El 96. Aski denaz geroz gauza edozeiñ maneraz edo ez obedienziaren arabera egitea, huts handietan erortzeko. He Gudu 61. Zerere, zihaurtzaz kanpo, eman beitzinirot [...], hurak oro elütükezü aski. Mst III 21, 2. Hau bera badagikezu zuk emen beretik eta askiko da nere aurra sendaturik uzteko. Mb IArg I 186. Hauk guziak etziren oraino aski. Lg I 291. Etzaio aski bere bizia guretzat ematea. Lg II 255. Nola ezpaita áski bedrátzi mandamentuk goardátzea. LE Prog 114. Egiazko penitent bati aski izan behar zakoia Konfesorak eman penitenzien egitia? CatLan 152. Ez liteke oraino aski ene bekhatuen nonbrearentzat eta handitasunarentzat. Brtc 19.
(s. XIX) Bekatu mortal bakar bat / Aski bada galtzeko. Monho 124. Ordean Jesu-Kristorenak izateko, ezta aski guk hala nahi izatea. Dh 254. Aski da zuretzat Artikulo Fedezkoez ematea Kredoan dauden bezala. CatB 33 ( CatAe 30 y CatSal 31 aski zaizie, CatR 31 aski zaizei ). Aski izanen zela infidelen Erresuma oso bat salbatzeko. Jaur 111. Hartakoz uhure haren etzaizü izan aski. Etch 482. Irausi dago esatea aski da, azienda beltzetakoa dala jakiteko. Izt C 168. Ezkontza urus izaiteko / Eztela aski boltsakoa; / Behar dela amodioa. Gy 131. Bizkitartean lurreko antze guziak ez dire askiko hari biziaren harrarazteko. Hb Egia 13. Orots bat aski da hamar urrixentzat. 'Basta un macho' . Dv Dial 100 (It y Ur asko da ). Iñazio Loiolakoari ez zaio aski eskolari jarraikitzea, arimen irabaztea [...]; bertze egiteko handi bat badabila gogoan. Laph 121s. Bi begiak ez dira aski ikusteko! Sor Bar 97. Askiko litzake leio orretara irten nendiela eta deitu nizaiela nere laguntzan. Otag EE 1881b, 107. Arrazoi oek guziak etziran aski izan Meledin sultanaren biotza mugitzeko. Bv AsL 218. Herrirat heltzen naizenean, / Dirudun fama ez zait aski. Zby RIEV 1909, 109. Bertze deus gabe, aski litzaikuke Jesu-Kristoren hitz hau. Lap 416 (V 189). Hortakoz aski da harentako jakitia nahi diala Jinkoak egon dadin orano lürrian, erraiteko gogotik. Ip Hil 184s. Egun guziez oihuka artzeko balitake aski. HU Aurp 70.

(s. XX) Ez da askiko, zuen egin, aphezkundearen alde izatea. Lander RIEV 1907, 431. Aski da bein bakarrean ook leku artan errezatzen ekustea. Goñi 100. Bat aski zen tokian, biga ezarri. JE Bur 47. Sineskarritzat aski dala uste det erenegun ilun-nabarrean izan nuen erausia. A Ardi 31. Iten diren erdiak / Ez dira aski aferren. LuzKant 81. Denek badakite ta / uste dut aski den. Auspoa 97, . 114 Ordea aitortze utsa ez da aski Iztuetari bere saria emateko. Etxeg ( in Muj PAm 24 ). Aski dut lasai edatea. Anab Usauri 118. Batek ornitzekotan / dama oriyen galak, / ez dira noski aski / gaurko jornalak. Yanzi 218. Yoanek esaten die ezetz, ez dala aski Abrahamen semeak izatea zeruratzeko. Ir YKBiz 40. Taiuz itzegitea korapilloak askatzeko aski balitz! Ib. 24. Orixe elikatzeko aski ta naiko dan alogera. Eguzk GizAuz 175. Zuk ikustearekin neretzako aski da. ABar Goi 53. Eta aski zaiotek jakitea zer eginbide duten, hari berehala jartzeko. Lf Murtuts 4. Apezik ez da / eskas da Mezaren geia; / besterik ezik / aski bedi nere leia. Or Poem 513. Ta gizatxar baten belarritara eltzea aski izaten baita dana galtzeko. Etxde JJ 42. Uholde bat aski da arraineria guziaren hondatzeko. Zerb Azk 51. Aski bekit esatea hauzia ez dutela oraindik erabakia parapsikologiariek. Mde Pr 329. Ez dezaket negurtu zeinbait peitu zaidan aski dan maitasunerako. "Quantum desit mihi amoris ad id quod sat est" . Or Aitork 384. Ordurarte haiekin naikoa eta aski izan zela. Arti Ipuin 68. Bihotzean su baten ukaitea aski da zorionaren ukaiteko. JEtchep 55. Oiñarri oiek berez eztira aski, Moralari bere sostengua emateko. Vill Jaink 83. Etzaut askiko jakitea maite ditutzula, bainan maite zituztela. Ardoy SFran 339. Goizerako aski da ta / arratsalderarte. Uzt Noiz 74. Zuek bat ez sobera, izan arren zazpi, / gaur gutiagorekin bazaiote aski. Xa Odol 246. Baiña seiñale au ez da aski, ageri dan au mairu mira-eragiña danik sinisteko. Berron Kijote 187. Ezbear ori aski ez dala / orain biotzetik eri. MMant 111. Aski bailitzake hori edozein ohar dedin. MIH 102.

v. tbn. Mong 591. Añ CatAN 28. JesBih 412. CatLuz 14. UskLiB 70. MarIl 17. Bordel 62. Arch Fab 77. ChantP 118. CatS 6. Legaz 18. Elzb PAd 10. JanEd I 40. Zab Gabon 89. Elsb Fram 166. Jnn SBi 51. CatJauf 126. CatUlz 42. Inza Azalp 13. Etcham 165. Zub 67. Alz Burr 11. SMitx Aranz 236. Txill Let 76. Gazt MusIx 135. Osk Kurl 19. Ibiñ Virgil 52. Lab SuEm 190. Ataño TxanKan 22. AZink 68.
azpiadiera-1.1
(Lar, Añ (AN), H). Ser más que suficiente, ser demasiado. "Bueno está, basta, asko da, aski da" Lar y Añ.
Eta erran zioten: aski da. TB Lc 22, 38 (Dv, IBe aski da; Lç, He, Oteiza, Brunet asko da, Leon aski hola!, Or bego ori, Ker, IBk na(h)ikoa da! ). Aski da, ijitua! Sor AuOst 81. Geldi or! Aski da! Ir YKBiz 472. Aski da, andre; bai, aski da, erria gaitzetan itorik ikusita, eten dan bertantxe bego. Zait Sof 76. Aski da! --Ekin zun berealakoan arrotzak ukabilkada ikaragarri batez sukaldeko maia astinduz. Etxde AlosT 46. Jaungoiko santua, aski da! MEIG IX 110.
azpiadiera-1.2
(Referido a personas). Ser bastante, bastarse.
Bana, nasbaki / Zuretako aski / Enaizela sinetsirik, / Zuk ni zureti / (Aiher naiz) beti / Nadukazu berezirik. O Po 12. Zeren zu xoilki aski zare maite zaituen arimarentzat. SP Imit III 23, 6 (Mst aski zirenen gañen ). Aski naiz zure saristatzeko neurri mukuruz eta nahiz bezala baino geiago. Ib. 47, 1. Nihaur aski ezpaniz / lagün hunik badiat. Xarlem 527. Gaixoa, ez zinduke hanbat pairatzeko, / Aski baininte ni zu defendatzeko. Gy 172. Utz nazatela bakarrik: aski ta sobera naiz gaur ni neure buruarekin ez aspertzeko. Txill Let 62. Da berriz guk ein bear zuentzat / atxurra eta goldiak; / zuek bakarrik aski zeatela / orain esango al diak? Uzt EBT 68. Itxaso zabala gazi-gazi: / zu bertan sarturik, dana ezti. / Ene maitea! / Dana gozatzeko zeu zera aski. NEtx LBB 333. Lotsagarri bizitzeko, aski gaituk gu. Ataño TxanKan 166.
azpisarrerakoSense-8.2
(Con aux. trans.). Tener suficiente. "(Ya le) bastarían [...] askiko zituen" Lar. "Askiko zuen behatzea, il lui aurait suffi de regarder. Askiko zituen hamar ardit, il aurait eu assez de dix liards" H. "Aski zuen ez gatea (B, BN-arb)" Gte Erd 229.
Hek guztiak utziko tu, aski du mihisea, / Eta gerlariak hobi gorputzaren bethea. EZ Man I 47. Begi batez aski du saltunak, ehun eztitu sobera erostunak. O Pr 74. Badakit ahal guziak / Enituzkela aski, / Iauna, nik zuri graziak / Emateko dineki. Arg DevB 202. Adimendu onak hitz gutiz aski du eta arima onak ere arimaz denian kuestione, manu gutiz aski du. Tt Onsa 59. Orotratere hura eztügünian, Atrizionia aski dügü Kofesioniareki. Bp I 67. Bainan orai aski tugu hauk, jakiteko nola [...] egin ziren hainbertze mueta diferentetakoak. ES 391. Sentikor, eta minbera egin zela, edo jeus guti aski zuela, Arrebaren despeditzeko. Ib. 169. Egun bakhotxak aski du bere gaitza. He Mt 6, 34 ( TB, Dv, Ip, Echn, SalabBN, IBk, IBe aski du; Hual aski izan dakiola; asko du; Ur asko zaio ). Ezta gizonaren dohatsütarzüna, hun thenporalen mükürri gaintika ükheitia, bena aski dü bere doiaz. Mst I 22, 2. Izan zite ene indarra, eta konfidantxa oro; ezi eztizüt ene kontzentzia bera aski. Mst III 46, 5. Erelleak ez du bere ereinzarako lan orien bearrik; aski du lurra irauli, txikitu ta berdinzea. Mb IArg I 357. Aski dugu pazientzia saindu batekin hartzea [...], eskasia, gaitz eta bertze lazeriak. Lg II 214. Aski duzuláik, géldi, naiz ténta. LE Prog 112. Orai dugun guardia / galdu gabe bitoria / aski dugu prest egoitia. Iraultza 107.
(s. XIX) Eztük aski izanen / Bahometez trüfatzia. Xarlem 771. Horrat heltzeko / Desira bihotzekoa / Askiko dut hiltzeko. Monho 88. Jaun erretorak aski du haren gana adrezatzea. JesBih 467. Aski dügü Jesüs Jaunian etsenplü hartzia, / Gu gatik kharreaitü beitü khürütxia. Etch 664. Bainan egia ikusi nahi duenak aski du begien zabaltzea. Hb Egia 104. Askiko duzu arditegiari eta bazterrei begia ematea. Dv Lab 270. Liburu hau aski dut. Laph 137. Zilharrik ez dutanean / Aski baitut kobrea. Elzb Po 212. Errege edo enperadore batez ez denean kontent populua, aski du heiek hiltzea. Elsb Fram 159. Aski diat kheinu baten egitea, eta basa ihiziek funditzen haute beren aztaparretan. Jnn SBi 160. Aski dugu Ebanjelio sainduaren zabaltzea, eta han ikhusiko dugu. Arb Igand 144. Haur gaixoek astean behin ere bide luze haren egitea bazutela aski. HU Aurp 118. Erranen dautazue, nausiak askiko duela bien izenean emaitea. HU Zez 205.

(s. XX) Apur bat antolatzea aski baitzuketen arras ontzeko. JE Bur 46. Ordu-laurdentxo bat aski dezu orretarako. A Ardi IX. Ta askiko du Pedrori agintzea. Inza Azalp 60. Huna gerthakari bat, askiko baitugu ikusteko zer xoria ahal zen Oxalde guarda. Ox 197. On izaitea aski du neskatxa batek, serora joan behar duela entzuteko. Barb Sup 53. Berrogeitamar lagun aski zitula zion atzera gerrari ekiteko. Or SCruz 51. Bi makil oiek aski nitun nik / munduz mundu ibiltzeko. Tx B II 267. Jakin det adixkire / dituzula milla; / ez badituzu aski, alperrik / zatoz nere billa. MendaroTx 260. Erramun, hire ezpainetatik entzun dituanekin, badiat aski eremu madarikatu hek higuintzeko bizi nizeno. Zub 51. Au eztiagu aski. Orain euskeraz ari bear diagu. Ldi IL 62. Etxaut biar doterik. / Ez-ta jauregi ederrik. / Aski yuat attarena. Laux AB 50. --Eskeintzen dizu bizi illezkorra, zoriontsua eta ikaragarrizko txarra. --Aski det emengo bizikera ona. ABar Goi 54. Etxeko oiloaz aski ez duen oilarrak behar du aski jan. Zerb Prov GH 1936, 222. Ausikia denak askiko dik hari behatzea sendatzeko! Zerb IxtS 42. Gerokoak gero, jaun mera! Aldian aldikoa aski dugu. Lf Murtuts 24. Barkatu baña, kuttuntxo, zure itza aski det-eta. Etxde AlosT 33. Heltzen zirelarik askiko duzu berriz galdatzea. JEtchep 83. Ik aski duk baso bat eta guk... gutti geiago. Izeta DirG 21. Eta piko ezti ederrak jateko, aski zuan adarretik gora igon eta han gerizpetan exeri. Osk Kurl 92. Ori iakiteko aski duzu inguru bat egitea Alpes aizetsuetara. Ibiñ Virgil 104. Gaurkoz, aski degu. NEtx LBB 115. Bearbada geio gero esango det, / askiko degu oraingo. Uzt Sas 202. Eta bide guzia ez ginuen aski. Xa Odol 140. [Txantxangorriak] uraxe aski dik, epel pixar bat nabaitu orduko kantari asteko. Ataño TxanKan 21. Nik aski nuen hau ikustea irriz hasteko. Etchebarne 64. Aski dugu, noski, bere izena aipatzearekin. MIH 283. Beti bezala hitz batean idaztea aski dugu. Ib. 105.

v. tbn. UskLiB 71. ECocin 39. Jaukol Biozk 26. Ir YKBiz 146. Zait Plat 120. Zendoia 161.
azpiadiera-2.1
" Badut aski, j'en ai assez" Dv.
Dazien han zagon begira, noiz emanen zuen amor, noiz erranen zuen bazuela aski. Jnn SBi 150.
azpisarrerakoSense-8.3
(Con el aux. elidido).
Partida handi baten aiphamena aski, / Yende oro biltzeko baterat arinki. Hb Esk 213. Nahi izaitea aski, eta hekien nahi guziak, hain laster betheak dire. Lap 44 (V 24). Ageri ahal da: hango jende on, eztiaren izitzeko, iduri soldadoen harmak ez aski hortako. HU Zez 181. Hain ona ere zen Aphez maitea! Ez deus bat aski, haurrek bezala, oro ongi kausitzeko. Barb Sup 2. Eta zer indarrarekin! Gizonaren hil-gogorra lurrerat botatzeko aski. Ox 201. Bainan mintzo zitzaion egun guziez, eta eguna ez aski, gauaz ere berdin. Ardoy SFran 104.
azpiadiera-3.1
v. infra EZ ASKIZ.
Halarik ere, ez aski gurutzearen gainean hilaraztea, behar diote berari eremanarazi bere heriotzeko tresna lazgarria. Jnn SBi 29. Zer? maingutzea ez aski! oraino eskaletu behar! Ardoy SFran 101.
azpiadiera-3.2
" Aski, assez!" H.
Ai aski hola! Jainkoa, barka! Elzb Po 195. Ai, ai!... Aski Xaneta! Barb Sup 98. Aski, aski! Nausi haiz! Nausi haiz. Barb Leg 128. Hea, Erramun, pusa zak bertze alderditik, bertzenaz lurrerat yoain dituk egurrak. Aski, aski, untsa duk. Zub 74. Jesusek ihardoki: "Aski hola!". Leon Lc 22, 38 (TB aski da ). Aski hola: ez neri galde bertzerik! Zerb IxtS 89. Aski! Eztula ezdeuskeria bat da; ez nau hilko. Mde Pr 109. Aski, aski, gizona, ez zazula mesedez aurrera segi! MEIG I 63. . .
azpisarrera-9
ASKI-IZATE. "Askizaite, bastar, suficiencia (Archu ms.)" DRA.
azpisarrera-10
ASKIRIK.
azpisarrerakoSense-10.1
a) (Como pron., en oraciones negativas). v. supra (4).
Ene bihotzak ez du ordea oraino esan askirik: / mendekioa lortu beharrez ez dut galduko astirik. Xa Odol 270.
azpisarrerakoSense-10.2
b) (Tras adj. o adv.). v. supra (2).
Maiz, berebiziko ipui irakurgarriak ingeleratik txukun-askirik itzuli oi-ditu. Ldi IL 88 (Cf. EZ Man II 75: Ezen satisfakzione egiteko askirik, / aithortzen dut eztudala xahuki podorerik, donde aski, que va con podorerik, podría tener un valor adj. (v. supra (5) ).
azpisarrera-11
ASKITAN (Sal, S; Lar, VocBN, vEys, H, Foix ap. Lh). Ref.: A, A Apend; Lrq; Gte Erd 221. Bastantes veces, frecuentemente. "A menudo", "muchas veces" Lar. "Maintes fois" VocBN. "Le souletin confond asko avec aski et dira askitan, maintes fois, pour askotan" Dv. "Assez souvent" Lh. "Askitan erran dio, il lui a dit suffisamment de fois" H. "Assez souvent" Lrq. "Frecuentemente" A Apend. "Askitan erran nion (S)" Gte Erd 221.
Aisa ere girade gü / etxetarik kanpo juaiten; / Gaiñ behera eraisteko / askitan opor egiten. Casve SGrazi 38. Azaldu berri ditudanek exenplutzat balio dute direlako "gure legeak" ez zirela askitan gu guztionak izaten adierazteko, nor berarenak baizik. MEIG V 90.
azpisarrera-12
ASKIZ (Lar, Añ (AN)). (Con comparativo). "(Mucho) menos, [...] askiz, askizaz gutiago" Lar. v. ASKOZ.
azpisarrera-13
ASKIZAZ (Con comparativo). "(Mucho) menos, [...] askiz, askizaz gutiago" Lar. v. ASKOZAZ.
azpisarrera-14
EZ ASKIZ (SP, Dv). No siendo suficiente, no bastando (con). "N'ayant pas assez, ne suffisant pas" SP. "Irabaziak ez askiz, beren onthasuna jaten dute" Dv. "Ardoaren edatea ez askiz , no contentos con beber vino" Bera EEs 1914, 43.
Gizon dohakabe bat, eroria, herrestan erabiltzea ez askiz [...] orai lurra baino beherago ezarri. HU Aurp 126. Gure lurrez, gure etxe maiteez jabetzea ez askiz, nahi izan dira gero bertze batzu jabetu... gutaz, Eskualdunez berez. Barb Sup VI. Michel Garicoïtzen eta bertze askoren bertutea gorestea ez askiz [...] liburuaren egileak nahi ukan du irakurtzalea lagundu dohain berez jabetzen. Lf ( in MEIG III 116 ).
azpisarrera-15
GUTXI-ASKI, GUTXI EDO ASKI. v. gutxi.
aski
<< asketsi 0 / 0 asko >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper