OEH - Bilaketa

4772 emaitza t bilaketarentzat

Sarrera buruan (64)


Sarrera osoan (485)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
arlote.
tradizioa
Tr. Arlote es la forma gral. Se documenta además arlot en RS (junto a det. arlotea ). En DFrec hay 17 ejemplos, todos de arlote .
Onom.: De una muller arlota (1280). Arzam 95.
sense-1
1. (c. sg. A; SP, Urt II 111, Lar, Añ, VocBN (que cita a Ax), H), arlot, arlota (AN, L ap. A, que cita a Aq; Lar (det.)) Ref.: A; Etxba Eib; Gte Erd 302; Elexp Berg .
(Adj. y sust.). Pobre, mendigo; vagabundo, desarrapado, andrajoso. El ms. de Ochandiano precisa que, al menos hacia 1800, arlota no era 'pobre' sino 'desarropado'. Los lexicógrafos septentrionales, lo recogen tbn. con el significado de 'bribón, granuja, bandido...'. "Diciendo dollor, perrazo, arlote y otras muchas palabras feas" (Lecumberri, 1551) ReinEusk 44. "Fripon, débauché" SP. "Mala mens, malus animus, izpiritu, gogo, borondate [...] gaxtóa; [...] arlotea" Urt II 111. "Desarropado" VP 6v. "Se llama un desarropado y mal vestido" Lar. "Arlote arbuia, zarpa laztan es un refrán, que de otro modo se dice arlote igui, zarpa laztan; y se aplica a los que de palabra hacen ascos de andrajosos, y de obra son recogedores hasta de andrajos" Ib. s.v. arlote (sg. DRA, Darric le da el siguiente significado: 'El que detesta la crápula, gobierna su bolsa'). "Arlotea, arlote, pobre, miserable" Lar DVC 165. "Andrajoso" ( A), "vagamundo" Añ. "Bandit (Ax)" VocBN. "l. Misérable, pauvre, adj. misérable, déguenillé, délabré. 2. Canaille, fainéant, débauché. Errege eta arloteak azpiratzen tuk, (Ô mort) tu abats les rois et les mendiants, les misérables" H. "(c), vagabundo, desarrapado" A. "Un mal vestido, un desaliñado, un vestido con prendas de caridad y moralmente corresponde a eso. Arlote eskeko bat dirudixala agertu da" Etxba Eib. "Gizon arlotia zagoz gaur. Hoy estás descuidado" Ib. "En castellano arlote significa holgazán, perezoso y también descuidado, desaliñado. En esta última acepción se usa en Bilbao, juntamente con la de independiente, de no hacer caso del qué dirán. El Gran Arlote se llamaba Iparraguirre a sí mismo. Según Baraibar Voc, la acepción alavesa de arlote aparece en una escritura de 29 de Abril de 1269, en la cual, como testigo de una donación al Monasterio de Oscos, figura un Pedrito dito Arlote, sobrenombre que Fernandes Guerra interpreta 'el sucio, desnudo, desarrapado, hecho un Adán'. El arcipreste de Hita, copla 1452, lo emplea en significación de 'holgazán'" DRA. "Nagia, narrasa, ganora gutxikoa. Vagabundo, desarrapado. I beziñ persona arloteik etxuat sekula ikusi" Elexp Berg. Cf. VocNav: "Arlote. Individuo rústico. Vagabundo. Desarrapado (Cuenca)". Tr. Documentado al Sur ya desde Refranes y Sentencias . Al Norte lo encontramos en algunos autores del s. XVII (Etcheberri de Ziburu, Axular, Oihenart) y ya más adelante en Goyhetche, Hiribarren, Xalbador y Casenave.
Txiroak arlotea igui. "El pobre al pobre aborrece" RS 493. Arloteari emaiok arrautza, eskatuko dik zotza. "Al mendigo" . Ib. 25. Errege eta arloteek hala ditek frogatzen, / Ezen hi aute nausi beretzat ezagutzen. EZ Man I 44. Arlote, errumes eta bertze iende suerte guztiei. Ax 262 (V 175). Emok arloteari egositi, eska dakidik errekiti. "Baille au gueux du boüilly" . O Pr 514. Pobretxo arlote, zatarrez janzi edo estaliak. Cb Eg II 169. Egia da jende arlotea soñeko zarrakin ekusi arren, ez dala iñor miretsitzen. AA II 49. Kalte geiago datorrela orrelako gazteetatik atso arloteetatik baño. Ib. 222. Anima arlotea, / korpuza janzia: / illzen geran orduan, / ay zer gananzia! Izt Po 52. Bata zijoan arras / ederki jantzia / [...] / Bestea lotsaturik / zijoan arlotez, / zamatu zutelako / zaku-garagarrez. It Fab 133s. Aita ordi batek seme arloteari, / ama lele batek alaba ariñari / nondik egiñ erreportxu? Gy 271. Gezurtiari darraizko gezurtiak, ohoinari ohoinak, bendekariari supiztaleak, bazkoz trufatzailei arloteak. Hb Egia 136. Bilintx orduan, amabi urtekoa, zan arlote xamarra. PArt ( in Bil 172 ). Zeñak aiñ arlotea ikusi zutenean, izpi ta salaritzat arturik, arabakiak astindu ta ondo begiratu zioten. Aran SIgn 42. Arlotia naiz, ondasun asko gabia. PE 55. Don Juan zalduna Alkatetzat / errian da bear doguna / Ez ni lako arlote buru arrodunik, / okotzean bizarra daukana bakarrik. AB AmaE 242. I bezelako arlotiari ez ziuat nik begiratzen ere. Alz STFer 141. Komenturen batean sartuba izan bear du moja, an egotia obe da ta arlote hura. Moc Damu 21. Orregaz ezkondu? Gizonak salduaz da lapurretan aberasturiko aker zaar, koipedun, arlote orregaz? A BeinB 64. Itz egieutsien mutillak etziran bere duiñ, bada-ezpadako arlote batzuk ziran danak. Ag Kr 182. Zalpurdikoak nasako gizate arlotea ikusirik,, erruki urruñgarriagaz begiratuten dautsie. Ib. 80. Mutil arlotea: Auskalo ze praka ta ze jantzi dauzkan arrek. Ag G 247. Amaika bidar jan dik ire umien ogia eskallu, saskel, txotxolo, arloteak alakoak. Ib. 130. Zaldidunak, eldu zanian, itandu eutson arlotiari: [...]. Kk Ab I 8. Emen mexicano ta chileno arlote batzuez landan, ingelesez ta euskeraz ari izaten nauk beti. A Ardi 18. Aberats askok pagatzen zuen, / soldadu juan zenbait pobre, / legi ori jarri ez bazan ere / arlotiarentzat obe. Tx B II 85. Juiziorikan eztezun txoro arlote buru ariña. Ib. III 41. Ez du nai etxian sui arloterik. MendaroTx 270. Ajola gutxi neskatxai Jonixio arlotearen esanagatik. Lab EEguna 97. Baña Koxme, arlote orrek egin digunarekin. Milla deabru! Alz Burr 26. Nere burua / Gure aberatsak arlote gorriak dituzu, irabazirik, atsegiñik ala puztubiderik eztakartzen egiñbearretan. Ldi IL 106. Arloteok bakarrik uste nian nik euskeraz aritzen giñala. Ib. 67. Dalako iztegi ori ez ote-degun arloteok txerri goseak ezkurra baño ametsago. Ib. 59. Estadua aberats, gizon bakotxa txiro ta arlote. Eguzk GizAuz 65. Barriro be alper eta arlote askorentzat lan egin bearrean dagoz. Ib. 132. Orri eman genion aziera [...] arlote batekin ezkontzeko. ABar Goi 43. Onelako arloterik irian bizitzen etzula utziko. Zait Sof 133. Ezjakin arlote bat balitza, ez nuke ezer esango; baña sendagille bat [...]. NEtx Antz 84. Aieri lagun egitea, bertan banengo bezala, nerau morroi arlote kaxkar biurtuz. Or QA 164. Musikari, dantzari, bertsolari ta arloteak gogor saiatu ziran beren iaiotasunak agertzen jendearen entretenigarri. Etxde JJ 177. Mendiko landa baten, / kantari bakarti, / txirritxirria dago, / txirri-txirri-txirri. / Aren perla-soiñua, / ozen, arro, alai, / ene txirtxil arlote, / ene txirtxil anai. Gand Elorri 212. Ez izan eta bai uste, ipur-zikin arlote. Zait Plat 151. Ta, gu ezin geike aintxiñako moduan ibilli; ez orixe. Sinistiak pe... lenguak ain arlotiak zirala: Kursis . SM Zirik 85. Herri aldeko mozkorti eta arlote guztiek gozatu dute aren larrua. Arti Tobera 284. Arlote orrek, txirula motel batez, ez al zenitun gurutz-bideetan doiñuak errukarriro lardaxkatzen? Ibiñ Virgil 38. Gallego izena, arlote ta zarpail esatea bezelaxe da gure artean. NEtx LBB 31. Ba, motxailleak ere jantziak etortzen dira, baiña etzera aien arlote-maillan agertzen. Ib. 57. Ni ez nazu saltzaille arlote orietako bat. Lab SuEm 168. Nork esan oraiñ bertsolariak / arlote utsak gerala? Olea 224. Etzazuela pentsa dirutan naizenikan arlotea. Xa EzinB 136. Zeini ez zaio laket esatea: Ni poeta arlote bat naiz. Lasa Poem 64. Zaldun ala bilaun, langile ala arlote. Casve SGrazi 9. Mendeko jende arloteen negarrak, nork txukatuko zizkin? Ataño TxanKan 39. Nagusi obea da ondo ezagutzen dan arlotea, eta ez ots aundiko urrutiko dotea. Insausti 313. Horra non aurkitzen dugun Peru arlotea egiaren eta zuzentasunaren martiri bihurtua. MIH 337. Arlote-pobrea naiz, baina bertso pare bat eskaini nahi nioke egunen batean. Ib. 401. Zirku-gizon arlotea. MEIG I 173. Badela horrelako urre izpitxo bat edo beste sakabanaturik Bilintx arlotearen bertso traketsetan. MEIG III 84.
azpiadiera-1.1
(Como apodo).
Erantzun eban Arlote-k. Kk Ab I 6. Lurperatu digute Patxi Arlote. NEtx LBB 371.
azpiadiera-1.2
Cf. infra (2).
Zezenketari zar batzuk, urte asko lepoetan eta bildurra azurretan, dardaraka egozan zezenen aurran paretako. Azkenengoz urten ebanak, zutunik ibilteko gauza bazan naikoa izango zan. [...] Gero, bizkarganetan artu ta eruan eben zezeniltzaille arlotea, jentien txalo urri batzuen artean. Alzola Atalak 71.
azpiadiera-1.3
Opera bat egin nahi luke, euskal opera bat, hauxe du amesik kutunena. Gaia behar, ordea, libretoa, eta laguntza eske dator: arlote hauengana zoritxarrez. MIH 157.
azpiadiera-1.4
(Tema nudo, uso pred.).
Doguna jan dogu ta arlot gara biortu. "Nos hemos vuelto pobres" . RS 329. Negar egin dezake emazteak, beretzat eta umeentzat bear duana ezin bilduz; badabiltzateke umeak arlote eta erkituak. AA II 82. Kristau biziosoa, ardura bagea, beti arlote, beti zordun. Gco II 90. Zeinbat opizijoko, alober ona irabazten dabeela ta osasuna daukeela, beti arlote ta beti nekez, peseta bat dabeeneko jokuari emoten deutseela. fB Ic II 140. Beti aurkietan naz pobre ta arlote. AB AmaE 226. Zegoan guztiz arlote jantzia. Apaol 94 (v. tbn. arlote jantzi(t)a en NEtx Antz 81 y 138). [...] eta irugarrena dala ospital edo eritegi eta miserikordi-etxeetarako, iru pobre mota gaur dan egunian arlote eta larruturik daudenak. EE 1885b, 271. Gizon aiek itxuraz arlote, oñ gorrietan, ezer ere gabe, munduaz despreziatuak. Bv AsL 164. Gaztetan alper, zartzan arlote [...], askatasunari eder ta nagikeriari ondo iruditurik. Ag G 298. Ondo bixi da? --Gitxi gora-bera neu lez. An ezta oi beste bixikerarik. Danak arlote, danak zorriz, ardiz, soñeko zarrez ta nekez beterik. Kk Ab I 7. Atera zan bezin arlote sartu zan Iparragirre bere lur maitean, eta [...] ara joateko txanpon batzuek bildu bear izan zituen Bilbao-n gitarra zartxo arekin. Pagoag Itzald II 134. Zu egonagatikan / arlote ta pobre, / zenbait aberats baño, / neretzako obe. Tx B II 100. Ez zekiat noiz zuzendu bear dekan. [...] Beti arlote ez diru ta kuxidaderik gabe, ire idi zar oriekin. Nor izan ba'intzan onuzkero idi parea saldu ta auto-kamiona erosi uan. Lab EEguna 101. Parisen ikusiz / ain lotu ta arlote / otoi nizun zerua, / zeatz adiraziz / gizon baño naiago / nukela txolarre. Ldi BB 72. Urrundik naiatortzu. / Kexuz, nekatuta. / Ainbeste bide ibilli / ditut erriz-erri. / Jenteak, iguin baleust, / begituten deusta. / Ain arlote ta ain bakan / bide dot irudi. Gand Elorri 103. Guk umetxoak bialtze'itugu / zugana ikasitzera, / jakinduriaz arlote eta / negar-malkotan etxera, [...] bear bezela ezi itzazu / maixu jatorra bazera. Agirre ( in Uzt Noiz 110 ). Gure euskara zaharra, den bezalakoa, zenbait aldetatik ugari, zenbait aldetatik eskas eta urri. Batzuetan dotore, eta besteetan arlote. MEIG VII 132.
azpiadiera-1.5
arlota (det. Aq (AN) A).
Negligente, descuidado. " Arlota, descuidado en sus obligaciones (AN)" Aq 558.
Tristurareki ibilzea ta arlote izatea Iaungoikoaren zerbizuko gauzetan. Ber Doc 170r.
sense-2
2. (V-gip ap. Etxba Eib ) .
(Ref. a lugares o cosas). Deslucido, descuidado, pobre. " Erromerixa arlotia izan da gaurkua Azitaiñen. Ha sido deslucida la romería" Etxba Eib.
Nere animako etxe arlote onetara. AA I 455. Itxasondoko errietan esaten diran itzak bakarrik baleukaz euskereak, euskerea ondo arlotea legoke. Ag Kr 6. Mai arlote bat prestatu. Goñi 9. Iruritzen zait orren arlote / ez dagoela erriya, / fundiziyuan egingo dute / [karro] orrentzat ardatz berriya. Tx B I 251. Ez zan leku arlotian / baizik alai ta on batian. MendaroTx 95. Uste izan eztezan iñorenak baño arloteagoak bere abestiak diranik. Ldi IL 127. Gabetasunik arloteenean bizi dituzu, euskera, euskal-oiturak. Ib. 105. Orrela beti daiteke arlote gure etxea, zikiña, atza, zolda, partza. Or Eus 66. Lengo tellape arlote-ordez, Ermita eder au idikitzeko. NEtx Antz 57. Lengo Oñati-mendi gose ta arloteak, oraingo mendi alai, apain eta aberats. Munita 76. Izan be, oitura arlote txamarrak ditxugu. Urrengo olan iñor datorrenian jakingo dot pa zelan berba ein, bai orixe. SM Zirik 115. Donostiñ gutxi luzitzen dute / gauz arlote ta narratsak. Basarri 61. Gorbea-Txiki inguru au toki arlote xamarra zan; arkaitza, otea eta arbola kaxkar batzuk. Salav 92. Terreno gutxi, txarrak, arloteak eta itxas aldetik zituan. Ib. 10. Benitok Logroño aldeko bere errixka arloteak zituan gogoan. NEtx LBB 48. Nexkaren esku izoztuak eta soiñeko arlotea ikusirik. Ib. 161. Nora oa soñeko arlote oiekin, Ana? Ib. 52. Galiziak ez du lurraren aldetik ezer arloterik, ez zarpaillik. Arosa aldeak, Vigo ta Maringo alderdiak ikusi dituanak, badaki lurralde ta itxas-alde aren edertasun berri. Ib. 31. Mendi arlote samarra da ura: eizerako ona izango da, baña ez dago bestela balio aundirik. Uzt Sas 348. Goi-beak jotako baserri arlote bat besterik ez. Ataño TxanKan 131. Etsai faltsoak jabetu dira / daukagun zentzu arlotez. MMant 117. Ala proba nun ezer zegoan / nere memori arloten. Insausti 240. Baina sutegi arloteeneko gauzarik txikienak, ospe berdinak jasotzen ditu. MEIG IX 132. (en colab. con NEtx)
azpiadiera-2.1
Ezen aberastu nahi dutenak erortzen ohi dire tentazionean eta deabruaren artean eta hainitz desirkunde arlote eta kaltekorretan. " Inutilia et nociva" . He 1 Tim 6, 9 (Lç erho, Dv behargabeko ).
azpiadiera-2.2
An dijoaz eliz aldera illunetan, eta anima ta arnasa ari batean zutela, zer ikusiko. Urbildu ziraneko, an ziran berriz zaratak. (Entzun bitez pauso arlote batzuek eta noizean bein atean kolpea). NEtx LBB 173 (ref. a los pasos de un supuesto demonio).
azpiadiera-2.3
Orain zaldun eta emakume aundikien maitasun arlotezko miesa artean nastuta ebiltzan gaixoak. Onaind STeresa 23.
sense-3
3. arlot (S). "Arlot 1.º (S), oveja que huye de las compañeras. 2.º (Sc), gizon astoxka bakarzalea, hombre algo imbécil, misántropo" A.
azpisarrera-1
ARLOTE-KUME. Hijo de pobre, mendigo...
Ogi zati aundi bat eta gaztai apurra erosi ditu tabernan bertan. Orra or mutil arlote-kumearen afari gartxua. Erkiag BatB 117.
azpisarrera-2
ARLOTE USAIN. "Dejadez, grosería, plebeyería. Arlote usaiña erabiltzia, pentsatzen dau dala zerbaitt izatia" Etxba Eib.
azpisarrera-3
BURU-ARLOTE. v. buru.
arlote
<< arlo 0 / 0 arma >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper