OEH - Bilaketa

4772 emaitza t bilaketarentzat

Sarrera buruan (64)


Sarrera osoan (485)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
aratz.
sense-1
(O VocPo, SP, Lar (+ Sup), Dv, H (L), A), araz (L ap. Lh ) Limpio, puro, claro, bueno. "Aratz (L). Net" O VocPo. "Net, nitidus" SP. "Limpio" Lar. "Puro" Lar Sup. "Propre, exempt de malpropreté et souillure, pur. [...] Aratza exprime l'idée absolue de propreté" H. "Bello, brillante, puro, casto" A. Tr. Documentado primeramente en textos de autores septentrionales del s. XVII; no vuelve a encontrarse hasta fines del s. XIX (Arbelbide), y es sobre todo en el s. XX cuando se emplea y fundamentalmente por autores meridionales.
Andre tatxa gabea. / Andre aratza. EZ Man II 198. O Maria andre guztiz aratz eta xahua. EZ Eliç 421. Zure manu sainduetan ibill nadin aratza. Ib. 227. Erremediorik hoberena, haragiaren lohian ez sartzeko eta sarthuz gero ere, fite ilkitzeko, aratz eta garbi gelditzeko eta egoiteko. Ax 366 (V 241). Lan baratza, lan aratza. "Le travail fait lentement est d'ordinaire beau" . O Pr 294 (tbn. en Saug 162). Ahoño, mihi ozena, / Hortzik den aratzena, / Begi bizi, so hutsaz, / Maitharazi diroena. O Po 27. O zein xahu behar diren Apezaren eskuak, ahoa zein garbi, gorputza zein aratz, bihotza zein argi. "Quam sanctum corpus" . SP Imit IV 11, 6 (Mst haren khorpitzak saintü, Ol soña zein deun). Gora zare hegaldatu, / Uso garbi aratza. Chaho Biarritz II 168. Gora zare hegaldatu, / Uso garbi aratza: / Mundua duzu gaitzetsi, / Ikustea berantetsi / Aingeruen egoitza! Arb Igand 137.
( s. XX) Malentxo beren gogo betekoa zan, beren bizitza bear zuan neskatxa zogi aratza, Jesusen maitale andia, oso berentarra. Ag G 333. Buffon bezain idazle yori, aratz, lirain eta atsegintsu bat. "Brillante" . Zink Crit 82n. Madalenetako igali elduaren urtume eder, aratz, usaiduna. 'Odorante, et virginale' . Or Mi 3. Gaitzen bat ote [aariak]? arratsaldean / ikasi daiteke egia; / gibela aratza ote-dadukan, / errurik bage biria. Or Eus 226. [Urkiaga olerkariak] biotzean aukeratutako kimu aratzak. "Ramas espléndidas" . Aitzol ( in Laux BBa XIV ). Bijurtu zindudan ba ixadi aratza. Laux BBa 66. Ber-bera danez: garbi, arats [sic], eder ta lerden azaldu zaigu [euskera] . RIEV 1931, 640. Ur legar mear aratza, / ezer badagertzu latza / busti zaidazu baratza. Inzag Y 1933, 419. Ordun loretu zan yeltzaletasuna / Nere baratzean, aratz ta txukuna. TP Y 1934, 172. Zure itsaso berberaren orroak lo-autsia bainazu, neguz, amaika bider; ta aren apar zuriak --uin arroen gandor aratz-- begi-lilluratua. Ldi IL 87. "Ama..." Itz au dan goraltzigarri, / ain xamur, aratz, kutuna! EA OlBe 8. Kizkin-mamiagandik kizkin-guna bereizten dun mintz me ta aratza duzu kizkin-gun azala. Zait RIEV 1933, 67. Ene argi aratz eta egurats, lurraren zori-laguna! Zait Sof 15. Alaxe azaltzen zaigu Xenoponta idazle ulerterrez ta aratzaren oroitzapenetan. Zait Plat 81. Izar artean aratz dijoa / Santiagoko bidea... / Aren luze ta dizdiratsua / banu nere adorea. SMitx Aranz 167. An egoan Kantauri itsas-kolko aundia, aratz, txukun, urdin. Erkiag Arran 185. Idoro gura eban irudi liraiña, ikusi nai eban emakume aratz eta txairoa, etzan iñundik iñora agiri. Ib. 66. Aphezak eta auzaphezak / benedikatu ezkontzak / egiten dituzte bethi [...] aratzak / diren neskekin, ontsala. Mde Po 34. Bihotz aratzeko mutil izan arren, ez dut isilduko zentzuak irazekiak zituenik. Mde Pr 183. Sekula inoren eretzean senditu ez zuen begirune bat nabaitzen zuen haur aratzaren aldera. Mde HaurB 50. Usoaren garbitasuna len baño aratzago (más pulcro) egin da nere begietan. Etxde AlosT 103s. Gezurra dirudi: nere bizitza mamitu ta piztu duen oroitzapen orrek, ez du nigan, izan ere, isla aratzik. Txill Let 37. Egun argitsuak auek, motzak, eguzki ta zeru aratzekoak. Ib. 48. Lore itxusirik ez dau eusko-baratzak, / Danak ditu ederrak, guztiak aratzak. Olerti 1959, 9. Ema-galduak dabiltza, / lixibatan sartuta. / Esklaba haren gorputza, / merkatuan salduta. / Eta bere arima aratza, / zerurako galduta. Arti MaldanB 208. Ezkenuen hartzen / parterik han, zerren / gure borreroen / biotza zen humila, gogor, aratz, ustel... Ib. 215. Zezeilgo egun aratz batean / gorako bidez niñoian. / Eguzki mana ezker aldean, / iretargia eskoian. Gand Elorri 181. Egun erdiko kanpaia, / biribil, apal, astiro, / soiñuzko pauso aratzez dator, / Agur-marien eskeko. Ib. 63. Onen [Saturniren] atzetik izarte, / kantari-talde aratza, / argi ta ondasun-iturri baita. 'Reluciente coro' . Gazt MusIx 109. Ez bait-dago oraindik bear bezin aratz, bear bezin duin Arekin alkartzeko. Onaind ( in Gazt MusIx 154 ). Jakina, Kimika atzeratuxea egoki artean eta ezin atera bere gaiak gaurkoek bezain huts, garbi eta aratz, batere, ustez behintzat, erdal kutsurik eta gandurik ere gabe. MIH 251. Poesia huts eta aratzaren eredu ez badira ere. MEIG III 124. Kibistaren diztirarik-eza, ez du inungo gardentasunak nabartzen. Gogorra, aratxa [sic] da. "Es duro, neto" . MEIG IX 122. (en colab. con NEtx)

v. tbn. E. Muxika in Onaind MEOE 849.
azpiadiera-1.1
(Forma con reduplicación intensiva).
Ixraelgo gizonetan ez zan Absalom bezain ederrik iñor; aratz-aratza zan; oin-azpitik burugañera akatsik gabea. Ol 2 Sam 14, 25 (Dv ongi irazkia ).
azpiadiera-1.2
(Uso sust. tras. gen.).
Ola-kebide bakar bat ez, ortziaren aratza, izerdizko, nekezko, oñazezko lurrun-gandor zikiñaz lardazten... Ldi IL 47.
aratz
<< arabera 0 / 0 arau >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper