1.
(Urt I 216, T-L);
andratxo;
andratxu. (Dim. de andre).Mujer joven, señorita."Adolescentula, andretxóa, phontzéla birjina, neskatxatxoa"Urt I 216.
"Mademoiselle"T-L.
v. andereño. Kaspar legez baziña zeu bere itsua, / Ikusiko zenduke begiz andratxua?ABAmaE 326.
Andretxua, norako biar dezu billetia?Iraola 18.
Andretxoak, asi zen Laure, ni presuna txarra naun, dakizutenez. OrMi 32.
Gizaseme batek zu bezelako andretxo polit bateri beti esan bear diona. LabEEguna 70.
Orretarako lan pixka bat artu bear dezute andretxoak. Ib. 71.
Andratxo gazte eginda. NEtxNola 19.
Garbiñe artu bear dok, bai, emaztetzat. Badakik andratxu ona ta ederra dokana. BilbaoIpuiB 141.
Etzekian asko andretxo arek XXgarren menderako modak zeintzuk izan zeitekezan. ErkiagArran 25.
Emakume askok biotzaren sakonean izan oi daben ama-griñea [...] azkortuten asia dauka andratxu onek bere erraietan. ErkiagBatB 131.
Umerik eta badezu / andratxu gaztea? / Bi seme ta alaba bat / bai jauna [sic] maitea, ja jai. Balad 127.
Ango mutilzar bati / gustatu jakona / izan da andretxo bat, / alargun dagona. Ayesta 22.
sense-2
2.(Dim. de andre 'esposa'). Zapatariyak duben betiko laguna, / andretxo kutuna. Echag 117.
Perratzallearen andretxo gajoa. Ib. 117.
Bertze asko senharrek bezala egiteko / Andrea zanpatzen zuen. / Andretxoak hanbat nigar isurtzen du / Non leher egiten azkenekotz baitu. Gy 272.
Zeren bildur zara, ba, / Ene andratxua?Enb 170.
Esan: "Ez, andratxua, / Eztautzut laketuko, / Euzkeria ta prakak / Neuriak diralako". Ib. 200.
Ene andretxo, zurekikoa / egiten ezta samurra: / ain luze egiñ al zaizu gaurko / nere parranda laburra? Olea 45.
sense-3
3.(Dim. aplicado cariñosamente a mujeres, generalmente ancianas, de condición humilde, etc.). Maisu borreru juan zanian / Ekarri eusteen bertati / Andratxu on ta errukior bat / Auzoko erri bateti. MgPAb 64.
Andratxu banaka batzuk baxen bestek errukirik ez eutsala. AñEL2 221.
Andretxua, beorrek pasako luke egun guztiya onla beste ezer egin gabe. SorBar 97.
Ikaraz egoan andretxoari itz gozo-garratzetan esanaz. AgKr 171.
Andretxo biak gogamen batekin aldendu ziran. AgG 38s.
Baserri artara dijoazenak ikusi dezakete andretxo igar zimur bat. Ib. 365.
Gure alboan bizi ziran andratxu irule ta kapelagille ezagun batzuk emon eusten niri bizitza. "Unas mujercillas".OrTormes 85.
Baso-basuan jaioriko andratxu bat baño enozu ni. Otx 130.
Beste andratxo batzuekin eliz-atadian itzen bat trukatuko zuen [nere ama xarrak]. NEtxAntz 111.
Elizarantz yoiazan andratxu goiztarrak. ErkiagArran 51.
Baiña, andratxuok, badiñotsuet nik orduz: Ez eizue irakurri ipuiñ au. BilbaoIpuiB 83.
Pikau ei zan andratxua, eta mustur-zorrotz eta bizi-bizi erantzun ei eutson gizontxoari. AlzolaAtalak 55.