Tr. Lo hallamos tanto con artículo como con tratamiento de nombre propio.
etimologikoa
Etim. Cf. aitabitxi.
sense-1
1.
(V, AN, L; HtVocGr, Lar, Añ, ArchVocGr, H, ZamVoc),
amagutxi (AN, Ae; Lar, H),
amabutxi (H),
amautxi (AN-5vill-olza; amautxia AN-gip),
amaitxi (ArchVocGr, H),
amapitxi (G-goi),
amabutxa (AN-egüés-ilzarb),
amabutxe (AN-olza),
amutxi (AN-ulz-erro, Ae).
Ref.:
Bon-Ond 139;
VocPir 190;
A(amabitxi, amagutxi, amautxi , amautxia);
AApend(amapitxi);
IzUlz(aitutxí);
EchaideNav 219. Madrina."Madrina del bautismo"Añ.
"Marraine"VocPir 190.
"Torri da amutxíe, ha v[enido] la madrina"IzUlz(s.v. aitutxí).
Cf. aitabitxi, aitamabitxi. v. AMA BESOETAKO, AMA PONTEKO, amabor(t)ze,amaidin,amatxi. Zer egin behar zaiote katixima eztakitenei heldu direnean kofesatzera edo ezkonzera, Aitabutxi edo Amabutxi izatera?CatLav 18s.
(V 17)Nor dire Aitabutxitzat edo Amabutxitzat errezibitu behar ezdirenak?Ib. 219 (V 110).
Amabitxi bekála. LEOrden 36 (sg. el editor: "en otra ocasión emplea la forma amabutxi").
Zer jakin bear da aitabitxien eta amabitxien ganean?ItzAzald 132.
--Haurrek nola hitzeman dezakete Bathaioan? --Aitabitxi amabitxiek hitzemaiten dute heientzat. CatJauf 107.
Garapaio. Amabitxik besoetakoai eman oi dien arrautzaz apaindutako opilla. Ag G 135n. Berak eraman induen, jaio ta bateratsu, jaiegun batean elizpera, lenengo agertzen ziran gizaseme ta emakumea ire aita- ta ama-bitxi izateko. AArdi 19.
Azkenik, Sabelkina, amabitxia, Ganxior, bakotxak bizpahiru bururdi bizkarrean. Ox 59.
Mutikoa amabitxiaren besoetan zegonan.OrMi 12.
Aren amabitxia dan mingain-zorrotza, / nabartxo, garbituko zun iñolaz itza. OrEus 285.
Umetxo bat ilten danean, aitari ta amari baino lenago aitabitxiri ta amabitxiri urteten dautse, batzuk eta besteak ildakoan. AEY I 88.
Amagutxik Paskoetan Pasko-opila txiztorrarekin seme-alabagutxi guziai eman bear izaten die. Ib. 188.
Ni amutxitako beartzen banute, eztut ukatu bear. Ib. 188.
Osaba Martinek ezkondu zitun eta Liberen ama Josebe eta Agerre izan ziran amabitxi ta aitabitxi. TAgUzt 314.
Amabitxiren besoetan. OskKurl 38.
Frantzisko Nuñez eta Maria Aguila izango dira aita-amabitxi. OnaindSTeresa 20.
Jaio zan aurra bataiatzeko, amagutxi bear zuana Errezilko Basabil izena zuan basarrian bizi omen zan. JAzpiroz 92.
v. tbn. Elsb Fram VI. Alt LB 40.
azpiadiera-1.1
Madrina de bodas. Leen seme edo alaba, gurasoak ezkontzean zituzten aita-amagutxiak jasotzen zituzten edo dituzte. JAzpiroz 45.
sense-2
2.amutxi (AN-ulz-erro), amautxi (AN-5vill), amagusi (H (V, G, s.v. ama)). Ref.: Iz Ulz (aitutxí); Echaide Nav 218. "Torri da amútxi, ha v[enido] la abuela" Iz Ulz (s.v. aitutxí). Ori nekin nere amautxi Baldunberak erranda. Auspoa 77-78, 28.
sense-3
3."Amabichi. Broche que sujeta a la espalda los dos extremos de la falda exterior del traje regional de las roncalesas (V. del Roncal)"VocNav.
azpisarrera-1
AMABITXI-OPIL.
"Amatxi-opil (B), pan especial (generalmente triangular), que las madrinas regalan a sus hijos por Pascua de Resurrección" A. Cf. tortel.