OEH - Bilaketa

4772 emaitza t bilaketarentzat

Sarrera buruan (64)


Sarrera osoan (485)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
alargun.
sense-1
(V, G, AN, B, Ae, Sal, R; Lcc, Mic 5v, VP 4v, Lar, , Lecl, H; -lh- L, BN, S; SP, Urt I 27, Arch VocGr, VocBN , Gèze, Dv, H) Ref.: Bon-Ond 151; A; Iz Als; Iz To; Iz R 283, 301; Iz Ulz 411; Elexp Berg .
Viuda (empleado como sust. y adj.). "Biuda" Lcc (cf. "biudo, emazte bagea"). " Badién ánitx ténpra alargún nagóla (R-uzt)" Iz R 283. v. elargun, ema-alargun, alarguntsa. Tr. A partir del s. XIX su uso disminuye en textos bajo-navarros y suletinos en favor de alharguntsa. Los autores septentrionales emplean la forma con -lh-. Hay un ej. aislado de allargun en Haraneder (Mt 23, 14), que tbn. usa alargun (Lc 18, 3) y alhargun. En DFrec hay 30 ejs.
Alhargun paubre hunek gehiago eman duela ezen ez trunkora eman duten guziék. Mc 12, 43. Zeren menospreziatzen baitziraden zerbitzu ordinarioan haién emazte alhargunak. Act 6, 1. Iarria nago regina, eta ez naiz alhargun. Apoc 18, 7. Alargunaen semea bano bere urdea da obeago. "Mejor que el hijo de la viuda es su puerco" . RS 278. Egiten dio korte Lorrenako andre alhargun baten alabari. CartEsp 461. Eztezakela tormenta emaxurtz nerhabea, / Ez alhargun, zeñak baitu galdu bere habea. EZ Man I 13. Birjina eta alhargun sainda guziak. Harb 360. Ea alimenturik emon ezteusteen ume zurzai eta alargunari. Cap 115. Behar da emazte alharguna alhargun den ez xoilki gorputzez, bainan eta bihotzez ere. SP Phil 413. Iudith emazte alhargun sainda eta jenerosa hura. Tt Arima 77 (v. tbn. Onsa 52). Neskatila birjina edo alhargün xahü bat gizonak aragizko bekhatiala eragotzi badü. Bp I 98. Ofrenda zazu kornadu bat bedere Ebanjelioko alhargun probe hark egin zuen bezala. ES 151. Eta Iudak erran zioen Tamar bere errañari: egon adi alhargun hire aitaren etxean. Urt Gen 38, 11. Españako erreinaren alargunaren [sic, por erreina alargunaren] konfesore. El 1. Alfonso Burguete [seguramente por Alfonso Burgueteren] alargunaren etxean. Ib. 1. Zein eskondu zan konde bategaz, da kasi bertati gelditu zan alargun. Urqz 24. [Negar] egizue, alargunak, munduan izandu dan alargunik tristeena ikusteaz. Lar SermAzc 52. Konseillatzen daroe alhargun giristinoei botu horren egitea. He Phil 418. Ezkondu ta laster gelditu zen senarrik bage ta alargun egiña. Mb IArg I 131. Birjiña ta alargun santen izenean. Cb Eg III 267. Alhargun erromes baten pare da [eliza saindua] . Lg I 246. Ikhusi zuen emazte alhargun bat egur biltzen hari zena. Ib. 349. Bortxa egitia alhargüner eta ümazürzer. CatLan 118.
( s. XIX) Donzellaren bat jausten bazan aragijazko pekatuban, amar urteko penitenzija, ta bardin andrakume alargunarentzat. Mg CO 228. Zer kosta jatzun biztutea Naingo Alargunaren seme illa? LoraS 73s. Egiazko alargunak bear du iduki asmo sendo bat, beti alargun bizitzeko. AA III 397. Alhargun gazte guriki bizi dena, bizi delarik hila dela. Dh 70. Zorigaitz zuei, Skribau eta Pharisau hipokritak; ezen emazte alhargunen onthasunak iresten ditutzue. TB Mt 23, 14 (He allargun, Ur, Ur (V), Hual, Ol, Arriand, Ker alargun, HeH, Dv alhargun, Samper emazte alargun, Echn emazteki alargun; ema alhargun; Ip alhargüntsa ). Andra alargunak eban / zorionez etxean / ollo arrautzaria. Zav Fab, RIEV 1907, 97. Txorrotxgillea [andrea] nola len zan alarguna, / artu du laguna / gazte diruduna. Echag 117. Ziek orok Birjina eta alhargün Saintiak, othoi egizie gügatik. UskLiB 141. Atzartzean kolpez hor da giza ohartzen, / Hilltzerako tresnez dela inguratua: / Xirio luze bat aldean phitztua, / [...] / Ai! ai! diotza, hau zer da? / Alhargun duta andrea? Gy 103. Gelan sartu zan, eta arkitu zuen andre-alargun-samalda andi bat. Lard 497. Baionan, andre Lamaignère alhargunaren moldiztegian. Dv LEd III. Lau andre, hirur mutxurdin, bat alarguna, yarririk itzalean. Elzb Po 206. Beorri gizon ezkongaia ta ni berriz alarguna... Ai nere gizarajua bizi izan bazan! Sor Gabon 41. Ama alargunari erantzunda txarki. AB AmaE 282. Zertarako ezkondu naiz ni neskatxa gaixo orrekin bigar edo etzi alargun utzitzeko edaderik onenean? Apaol 109. Haur gaixo hek, emazte alhargun hek [...] oi zer nigar ibaiak ez dituzte ixuri. Arb Igand 156. Alargun beti, bauke / lutua soinean, / negarra begian ta / sarri biotzean. Azc PB 240. Beren aizta alarguna il zala. A BGuzur 113.

( s. XX) Guraso asko gelditu ziran seme barik, emakume asko alargun. Ag Kr 200. Nemesi eritxon gizalaba bat, alargun egoana. Echta Jos 330. Apaiz jantziak utzirik alargun gazte, lotsagabe batekin bildu ta bizittu zan. Inza Azalp 96. Ba-dator kanposantura / ama alarguna... Jaukol Biozk 37. Alde baten aberats / Bat, ta bestian / Umedun alarguna / ezerezian. Enb 96. Andre alarguna, ederra, ta diruduna... beti da arrixko aundia mutilzarrarentzat. Lab EEguna 103. Itsas-gizonak emaztea du / goizean goizik senardun, / eguerdian etxe-andere, / arratserako alargun. Or Eus 205. Alargun-izenean agertzen zan nunai. TAg Uzt 172. Zure maitea alargun. Iratz 86. Bere emaztea, edo alarguna obeki mintzatuz, sorgin-tzar bat besterik ezta. Etxde AlosT 44. Jendea jelostuko zen, noski, alargun andre gazteaz. Mde Pr 179. Ziur nagon a on utsa zeruetan izango dala. Da ni emen alargun. SM Zirik 27. Alargun bat eta lau umezurtz utzi zituan gizarajoak. Ugalde Iltz 59. Andra Sabadiña, seme alaba pilloa azi daben alarguna. Alzola Atalak 92. Auzoak lagundu zion alargun naigabetuari bere doluan. NEtx LBB 185. Nik maite ditut andre gehienak, eta dauzkat ene lagun [...] / ama, alaba, amon, izeba, mutxurdin eta alargun. Xa Odol 273. Juan Agustiñen billoba, andre alargun bat. JAzpiroz 16. Aren itzak entzunda / piska bat erotu, / alargun orrek eutson / gorputza opatu. Ayesta 23. Alarguna zen Joana eta agitz gaztea ez. MIH 236.

v. tbn. fB Ic II 166. JJMg BasEsc 268. Echve Dev 464. Arr GB 37. Bv AsL 104. Urruz Urz 47. Itz Azald 200. Iraola 20. Goñi 55. Alz Txib 85. Tx B II 255. Anab Usauri 92. Kk Ab II 71. Otx 126. Ir YKBiz 400. JAIraz Bizia 84. Arti Tobera 278. Osk Kurl 47. Etxba Ibilt 483. Berron Kijote 50. Ataño TxanKan 39. Onaind STeresa 103. Alhargun: Mat 305. Hm 190. Gç 52. CatLav 376 (V 181). Brtc 260. JesBih 457. Hb Egia 104. Jnn SBi 23.
azpiadiera-1.1
(V, G, AN; Mic 5v, VP 4v, UrduñBerb 398, Lar, , Lecl, H; -lh- L, BN, S; H) Ref.: Bon-Ond 151; A; Lrq ( alhargün ); Iz Als; Iz To; Iz Ulz 411; Elexp Berg .
(Aplicado tbn. a varones). "Viudo" UrduñBerb 398. "Le BN et le S disent alharguna pour veuf, alharguntsa pour veuve" H. "Veuf" Lrq (que da además alhargüntsa, "veuve").
Iaun hura [...] ezkondu izan, eta emaztia hilik alhargun gertatu. Tt Arima 109. Simeon eta Anna alhargün saintiek hura maiteki ezagütü eta ohoratü zien. Bp II 32. Alargun bat ezkondu leite bere emazte edo senar difuntuaen aide edo senideen bategaz? Oe 151. Kastitateak baditu hirur gradu [...], eta hirur estatutan kausi daitezken presunetan ediren behar da [...]. Alhargunetan kontinentzia deitzen da. Brtc 223. Bizi era bardinekuak, dinot, alarguna alargunaz, ta askatuba askatubagaz [ezkondu] . fB Ic III 334. Bizi zan [aita] alargun egiiazko baten garbitasun, humilldade ta birtutiakaz. JJMg BasEsc 278. Egiten dau pekatu [...] alargunak badagoz penseetan eta gozatuten euren senar, edo emastiakaz euki oi zitubezan eskubidetan. Astar II 136s. Korde bage zegoan / Karlos alarguna / galdurikan ugari, / gizonan, gizona. Echag 164. Dago alarguna, / lengo emaztia ilda / nai luke laguna. PE 67. Juana ill da, alargun geratu ziñala. AB AmaE 335. [Jandarme ohia] alargun gelditu bera, 40 urteko alaba hunekin. HU Aurp 183. Eta Ioane ta Praisku / gizon alargunak. Azc PB 86. Aldameneko agure zar alargun batek. Ag G 45. Alaba bakar zuenari, aita-alargunak. Ldi BB 74. Aita alargunaren oñazeak. Basarri 107. Dukia estutu zan berriz be alargun biarko ete eban. Etxba Ibilt 485. Alargun bizi da orain [Etxezarko zalduna] . Alzola Atalak 74. Aurki alargun, bakarrik, lagunarekin oituta. Biren arte ezin genduna, danen kargua nik artu bear. Ataño TxanKan 174. Gizona alargun geratzia obia dok kortan bei bat iltia baño. Gerrika 145. 1653an gelditu zen [Oihenart] alargun eta 1667an hil noski. MIH 236.
v. tbn. Gco II 44. Lab EEguna 64. NEtx LBB 262. JAzpiroz 85. Insausti 69.
azpiadiera-1.2
(Precedido de gen.). Viuda (de), viudo (de).
Bere [= nere osabaren] alarguna eta gure izebari eman diot [...] aditzera. CartNav 139. Behar zara ezkondu Ruth, zure ahaide zenaren alhargunarekin. Lg I 248. Mendizabalen alargunaren moldiztegian 1856 garren urtean. Gco I I. Erri onetako alaba eta alargun D. Antonio Okendorenak [...] ifini zituen bi Konbentu. Izt C 477. D. Francisco de Bouquer ta Barton-en alarguna. Ib. 506. Ezkondu bearko zera gure aide zanaren alargun Rut Moab-koarekin. Lard 162. Puzkor begiak eta / bekoki iluna / dirudi bost gizonen / andra alarguna. Azc PB 108. Arren alargunak, ez al du uste gizonak utzi baña geiago gastatzen duela? Iraola 72. Negar dagi tamalez zure alargunak. Enb 148. Kilitaimeste, Agamenonen alargun eta Ejistakin ezkon-nastua. Zait Sof 11. Mejicon bizi da orain, Juan de la Encina idazlearen alargun. Alzola Atalak 77. Ango etxekoandrea Joxepa Garmendia zan, Joxe Mari Ezkarmendiren alarguna. MMant 21. Cánovasen alarguna ikusi ondoan. MEIG VI 69.
v. tbn. A Ardi 23. NEtx Antz 58. Lab SuEm 195.
azpiadiera-1.3
Persona separada de su cónyuge. v. bizi-alargun.
Franzesak ibillitu / dirade ongi, / neskatxak enagañatuta / aldegiñ emendi; [...] / frantzesak juan, neskak emen / bizirik alargun. Xe 216. Koblari hartzen bauzue / zuen bizi-lagun, / zonbeit gau beharko'uzue / pasatu alargun. Mattin ( in Xa EzinB 101 ).
azpiadiera-1.4
(Fig.).
Borondatearen xede ohi da ontasuna / Hartzaz ere ezta izanen arima alharguna. EZ Man I 134. Etzera alargun geldituko, ez, / o uri negargarria. Otag ( in FrantzesB II 131 ). Milla demoniozko / bare adarduna, / nola tratatu dezu / nere babarruna? / lengo egun batian / il diyot laguna, / geroztik oneraño / dabil alarguna. Tx B 29. Aita, geisorik; untzia, galduta; biotza, lagunez alargun. Erkiag Arran 179. Baña berago, lagun bat / ba-dute bakarrago / alargun basoan. / Pago bakarrak / eztu lagunik ondoan. NEtx LBB 255. Uxo alargunaren urruma gaixoa. Berron Kijote 153. Alargun eta soil agertzen zaigu liburua bere betean. MIH 48.
azpisarrera-1
ALARGUN-BELAR.
" Alargun bedar [...]. Oso pozointsua da eta hortik datorkioke izena. Zorriak akabatzeko ere erabili izan da. Uste dugu "acónito" delakoa dela" Elexp Berg. v. ALARGUNTSA-BELAR.
azpisarrera-2
ALARGUN-BIZI.
Viudedad. "Caelibatus, [...] alhargun-bizia " Urt IV 25.
azpisarrera-3
ALARGUN-BIZITZE.
Viudedad. "Caelibatus, [...] alhargun bizitzea " Urt IV 25.
azpisarrera-4
ALARGUN-DENBORA.
Tiempo de viudedad.
Igorri zuen anima beraren alargun denborako bizitz onari zegokan zeruko sari on betiko bat arzera. Mb IArg I 206.
azpisarrera-5
ALARGUN-ESTATU.
Viudedad. "Caelibatus, [...] alhargun estatua " Urt IV 25.
azpisarrera-6
ALARGUN-GAI.
" Alhargun-gei (S), destiné à devenir veuf ou veuve. Gerla hortan zunbat alhargün gei! (S-saug), que de femmes vont devenir veuves pendant cette guerre!" Lh.
azpisarrera-7
ALARGUN-ITXURA (-lh- SP (sin trad.)).
Imagen, figura de viuda.
Plazer ergel hetan bizi den alharguna [...], ezta alhargunaizuna edo alhargun itxura baizen. SP Phil 417 (He 421 alharguntzako idola, Echve Dev 468 alarguntzaren idolo ).
azpisarrera-8
ALARGUN-SEME.
azpisarrerakoSense-8.1
(Pl.). Viuda e hijos.
Grijelmo-ren alargun-semien irarkolean. Kk Ab I 1.
azpiadiera-1.1
Hijo de viuda.
Beure buruko il-kutxean zekarren bigarren alargun-semeari esan zenezaion. Or Aitork 126.
alargun
<< alarabe 0 / 0 alasa >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper