(G; Lar, H), atxurlari (V, G, R; Lar, Añ, Dv, H), haintzurlari (Urt I 463; a- T-L), atxulari (V), aitzurrari (Lar). Ref.: A (aitzurlari, atxulari, atxulari); Iz ArOñ (atxurlaarixak).
Labrador, campesino. "Agricola, laborária, nekhazálea, jorralária, haintzurlária" Urt I 463. "Cavador" Lar, Añ. "Gastador en el ejército, aitzurraria" Lar. "Labrador" Añ. "Piocheur" T-L. "Atxurlaarixak, cavadores; larra-atxurlaarixak" Iz ArOñ. . v. nekazari. Tr. Documentado en autores meridionales, principalmente vizcaínos, desde mediados del s. XVIII. Al Norte hay un ej. de Herr (haintzurlari ). Todos los ejs. meridionales corresponden a la forma atxurlari.
Beti atxurlari, ta bear egiñaz garbiro bere arto puska irabazi. Cb Eg III 348. S. Isidro atxurlariaren bizitza ta birtuteak. Cb Senar 14. Atxurlari alperrak legez, zeñen soloa dagoan laarrez [...] beterik. Mg PAb 195. Baña len ta gero izan zala Adan atxurlarija ta baserrikua. Ib. 149. Nekez irabazten dau atxurlarijak bere ogija. Ib. 149. Aberats batek [obligaziño] geijago nekezaliak baño, tratulari batek atxurlarijak baño. Mg CO 19. Nekatzalle atxurlari baten eskua gogortuten dan legez. Añ MisE 176. Atxurlari oek alde egiten dutenean, jango degu ezarri duten azia. VMg 25. Letra bat bakarra ere ezagutzen ez duten artzain, atxurlari, ikazgin eta oen gisako asko. Izt C 215. O! Erri jaungoikozko eta atxurlaria, / Atxai burruka kentzen dautsazu ogia. AB AmaE 26. Txit lan asko egin zuan luzaro, tellagintzan, atxurlari, ardizai, gurigille, esnesaltzalle. Ag G 254. Euskal alorretan dabiltzan atxurlariyak. RIEV 1931, 641. Hor dira berrogoi bat haintzurlari [...] gerriko gorri, galtza lur kolore batzuekin. Herr 25-12-1958 (ap. DRA ).
v. tbn. Atxurlari: Astar II 156. Zav Fab RIEV 1907, 530. Arr CDoc 165 (ap. Zait EG 1958, 413).