OEH - Bilaketa

4772 emaitza t bilaketarentzat

Sarrera buruan (64)


Sarrera osoan (485)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
aitzin.
tradizioa
Tr. Palabra de los dialectos orientales, correlato del occ. aurre. La única forma documentada en la tradición labortana hasta mediados del s. XVIII es aitzin. A partir de Haraneder comienza a utilizarse tbn. aintzin, que parece ir ganando terreno en los ss. XIX y XX, pero sin llegar a imponerse totalmente. No faltan autores que vacilan entre las dos formas, y Duvoisin emplea casi sistemáticamente aitzin en la traducción de la Biblia y aintzin en sus otras obras. En suletino --tanto antiguo como moderno-- y en textos baztaneses sólo se encuentra aitzin. En alto-navarro hay aitzin en Mendiburu, en un sermón de Muruzábal del s. XVIII, en el CatAN de Añibarro, en Legaz, en CatCla, en Tapia Perurena y en F. Irigaray, aintzin en un texto de Monreal de 1598 (ReinEusk2 137), alzin en SermAN, en un texto de Cildoz y en Lizarraga de Elcano (pero aurre en Beryain), ailzin en ErroSerm (271), donde tbn. se lee alzin, y ailltzin en el catecismo de Ulzama. En salacenco hay al(t)zin, y en roncalés antzin, que tbn. aparece en textos de la comarca del Bidasoa (ETZ 255 (1857), Auspoa 77-78, 42). En la literatura guipuzcoana no se documenta hasta el s. XX (si exceptuamos un ej. dudoso de aitziña en Iztueta). En textos vizcaínos, además de atxina 'adelante' en Añibarro, Zavala y Enbeita, sólo se documenta en G. Manterola, Otxolua (antziñian ) y en Gandiaga (Elorri 84). En DFrec hay 35 ejs. (6 septentrionales) de aitzin y 104 (66 septentrionales) de aintzin. Cf. antzina.
etimologikoa
Etim. Parece necesario dividir aitzi-n donde -n es la desinencia de inesivo que, a su vez, puede llevar alguna otra: p. ej. -a, o -era (aitzina 'hacia adelante', etc). v. aitzi y, sobre todo, aitzitik. El término, con variantes, fue un día común de Vizcaya a Zuberoa. La toponimia parece indicar que aurre (aurr- ) es más antiguo que aitzin en el sentido de 'parte anterior'.
sense-1
I . (Sust.).
azpiadiera-1.1
1. Momento anterior.
Zeren azken fineko aitzin hartan irauten eta perseberatzen duenak, perseberatzen ohi du komunzki azken finean berean ere. Ax 460 (V 299). Azken urthean, heriotzeko aitzinean denbora aphur batez ongi bizitzen denak. Ib. 457 (V 297).
azpiadiera-1.2
2. (SP, Gèze, H), aintzin (B, BN-arb; Dv, H), altzin (-lz- Dv (AN-mer)) Ref.: Izeta BHizt (ainzin); Gte Erd 31 .
Zona situada frente a, delante de. "Le devant" SP y H. "Devant" Dv. "Ainzin hortan dago" Izeta BHizt (sin trad.; cf. infra AITZIN HORRETAN). "Aiherrako aintzinean gelditu zen (BN-arb)" Gte Erd 31. Sg. Bon-Ond 153: "aurre, aitzin (AN-egüés-ilzarb-olza)", pero no especifica el significado ni el uso; cf. ib. 166 altzinean, altzinera, altzinetik. Cf. infra AITZINEAN, AITZINEKO, AITZINERA, etc.; cf. tbn. etxe-aitzin (2).
Gizon batzuek aldare aitzin guzian lerro-lerro ezarriak zituzten behinere ikusiak ez nintuen halako berinazko punpulatto batzu. JE Bur 72. Proesionea bazoan bizkitartean, andarka, ahal zuen bezala, hogoi'ta bortzek elgar koskatzen zutela, han, aintzin hartan, norbait osoki gelditurik, ezkila xarmatuari beira eta beira. Barb Sup 139. Bainan ez zuten [dupa] baño baizik kausitu ahal izan, dena ere txarrez, txarregiz, aintzin hartan utzia. Lf Murtuts 16. Mutiko gaztea garako aintzinean zagon. JEtchep 79. Eta gradatu faltsu bat banintz, Pariseko gara aintzinetan kausitzen diren bezala? Ib. 92. Joka-lekhua: Donibane Garaziko ostatu baten aintzina, zenbait mahain eta kaderekin. Larz Iru 12. Merkatu plaza hura, jendea beheretik gainera eta gainetik beherera saltegi aintzinetan kurritzen duena. Larre ArtzainE 90.
azpiadiera-1.3
3. (Ht VocGr, Lar, (AN)), aintzin (BN-baig ap. Satr VocP ).
Parte delantera de un objeto. "Face, muturra, musua, aitziña " Ht VocGr 358. "Delantera" Lar, . "Testera" Lar. "Delantera. Etxe aintzina " Satr VocP. . Cf. etxe-aitzin. v. aitzinalde.
Aitzin guzia zauri, kopetan odola, / Hortakotz gehiago urgulutan dela. Hb Esk 36. Etxe ttipitto, aintzin zuri bat / Lau haitz ondoren erdian. Elzb Po 195. Bere karrikak zuzen-zuzen egiñak daude; ta jauregi ta etxe guzien aintziñak gizonak al dezaken edertasunaz eraikiak dira. Bera EEs 1915, 216. Atorra-has, aitzina urrezko edergailuz, botoinen ordez. Zub 115. Eleizalde'tar Koldobika zanaren gorazarrez, yaiotetxe-aitzinean yarritako oroitarria agertzea egingo du. Ldi IL 128. Argi gorri, pherde eta blu batzuek argitzen zituzten ostatu, kafe eta zinemetako aintzin ederrak. JEtchep 78. Itsas-ontzi aintzinako kobrearen metal zaharrak. Lasa Poem 62.
azpiadiera-1.4
4. altzin (-lz- AN ap. A Aq). "Ancianidad, alzina (AN)" Aq 961. Se trata tal vez de confusión con el occ. antzina (q.v.).
azpiadiera-1.5
5. altxin (Ae). Ref.: A Apend; A Aezk 115. Delantal.
sense-2
II . (Usado como adv. o como posposición).
azpiadiera-2.1
1. + aintzin. (Precedido de gen.). Por delante (de), precediendo (a).
Ni, dio Iaunak, ibilliko naiz zure aitzin eta lurreko urguilluak sapatuko itut. SP Imit III 23, 3. Hauzi bat dugunean, abokat baten gainean kontatzen dugu hartarik ongi atheratzeko; itsuak bere bizia bera bere aitzin joatearen, askotan haur baten eskuetan ezartzen du. Dh 235.
azpiadiera-2.1.1
(Sin gen.).
Horra gure erregea aitzin dabilku, hura gure alde iarriko da gure etsaien kontra. "Ingreditur ante nos" . SP Imit III 56, 5 (Ch gure aitziñean, Mst gure aitzinetik, Ol gure aurrean, Leon aitzinean ). Ta erakusteko bera aitzin dabillela errazkiago guri eragiteagatik onak izateko ta zerua irabazteko egin behar duguna. Mb IArg II 61. Eta burua alto, papoa aintzin, [...] sartu zen Alkate-Jauna bere sukaldean. Barb Sup 39. Etxeko andreak kausitzen du nausia, begiak itsu, bi besoak aintzin, harat hunat bakarrik ari itsumandoka. "Les bras en avant" . Barb Leg 143.
azpiadiera-2.1.2
(Precedido de gen.). Ante, delante (de), frente (a).
Agertu ziran bein hau ta beste bataitu Tiburzio bat, zitzaken bataitu guziak galtzen zebillen juez baten aitzin tribunalean. Mb IArg II 73. Neure otoia bere aitzin ixurita. GMant Goi 102.
azpiadiera-2.1.2.1
(Precedido de tema nudo).
Lora gustien edertasunak / igesten dabe bertatik, / eguzki aitzin / izarrak legez. GMant Goi 74.
azpiadiera-2.1.2.2
(No precedido de gen. ni tema nudo).
Oi tokian eserita nindagola, ikasleak aitzin neduzkala. Or Aitork 137.
azpiadiera-2.2
2. (B), aintzin (B, BN-arb-baig) Ref.: Satr VocP (aintzin); Izeta BHizt2; Gte Erd 246.
(Precedido de part. o rad. vbal.). Antes (de). "Término pospositivo: ikus aintzin, bazkal aintzin " Satr VocP. . " Goatzera gan aitzin, ibilaldi bet " Izeta BHizt2. "Arribatu aintzin (BN-arb)" Gte Erd 246. Cf. gosalaitzin. .
Ait-et-ama galdu aintzin, / Barnea ez nian berdin. Ox 42. Gure artzainak bortuko bider lotzerat orai abian; / Bainan joan aintzin eginen dute ohiko besta herrian. Ib. 28. Suaren eta uraren artetik behar duzu iragan, goza-lekurat heldu aitzin. Leon Imit I 22, 5. Hamar orenak jo aintzin han zen. Lf Murtuts 30. Bazkal-aitzin ordu erdi batez doktrina irakasten zigularik. Mde Pr 295. Gerla gelditu aintzin, Maitek jakin zuen [...] Piarrañok gerlako kurutzea ukaiten zuela. JEtchep 59. Platonek uste du sortu-aitzin arimek ikusi dituztela Ideiak. Lf ( in Zait Plat XXII ). Zerbait bero hartuko duzia, urrundu aintzin? Larz Iru 94. Saindutu aintzin ere, gazte baten bihotzaren berri barne barnetik zakien. Ardoy SFran 92. Elgarretarik berex aintzin. Ib. 135. Ainitz enganatzen da / sobra fidatu-ta: / ihizia hil aintzin / jaleik ez gomita! Mattin 109. Aztertu dezagun / joan aintzin hoin urrun / hartze zuten laguntzik eman diegun. Xa Odol 167. Oro finkatu aintzin. Larre ArtzainE 26.
azpiadiera-2.2.1
(Tras gen. o tema nominal nudo).
Hor andere Xinhaurri, / Loth, har, bil eta kurri, / Lasterka bazabilan, / Negu aitzin, dena lan. Ox 117. Pazko aintzin ditutzu Egurgin errege. Ib. 23. Elizan sar-atera Letarien aitzin. Or Eus 251. Segur zirea gauerdi aintzin zurekin zela Anton? Larz Senper 84.
azpiadiera-2.2.1.1
(Tras sust. det.).
Irlandara berriaren garaiko idazki hoberenetarik bat da hau, azken menderdiko berpizkundea aitzin. Mde Pr 235. Meza nausia aintzin. Larre ArtzainE 27.
azpiadiera-2.2.2
Aldiz-aintzin eta aldiz-gain Zure Seme senibakarra aldagabe bizi dala.Or Aitork 168.
azpiadiera-2.3
3. (SP), altzin (-lz- AN ap. A ), aintzin (AN-5vill ap. Gte Erd ).
" Zoaz aitzin " SP (sin trad.). "Adelante" A. " Lanak aintzin joxettugu (AN-5vill)" Gte Erd 157. v. infra AITZINA.
Aitzin baitoa lurpekoen urgazle oin-xuria etxean barrena. Zait Sof 48. Maitasun-oiñaz aintzin zoan beinere utsegin gabe. Or Aitork 286.
sense-3
III . (Como primer miembro de comp., cada vez más con valor casi de prefijo).
azpiadiera-3.1
1. (Urt), aintzin (T-L) .
(Con el sentido de 'previo, anterior'). "Ambasitores, [...] aitzinjoailleak " Urt II 18. "Antecendens logice, argumentaren [...] lehen partea, aitzin partea " Urt II 132. "Avant-goût, aintzin-gustu " T-L. v. aitzinerran, aitzinsolas, etc.
Ihabalia noiz ere ihabaliarekin liskartzen baita, aitzinioileak duke garhaita. "Celui qui frappe le premier" . O Pr 629. Baldin aitzin-ikusiek maiz ere zaurtzen badute, zer eginen dute ustegabekoek garratzki iasartziaz bertzerik? SP Imit III 35, 3 (Ch aitzinetik ikhusirik, Mst aitzinetik ikhus, Ol mugonez oartuak). Xoil bertze eta bertze dira Lege-zaharreko sakrifizioak, zeinak baitziren gerokoen aitzin-seinaleak. SP Imit IV 1, 6 (Ch figura). Mariaren Jinkoaz aitzingogoatzia eta hitzemaitia. Ip Hil 7. Aitzin hitzaldi bat. Lh ( in Const 13 ). Euskaldunek zutela delako hitza Kelten edo Aitzin-Kelten ganik jaso. Mde Pr 215. Hura ez zen giza-saldoaren aitzin-eritzietara makurtuko. Mde HaurB 9. Horra zertako gure lanari aintzin-izen hau emanen diogun. Zerb Azk 5. Iakitez eta aitzin-iakitez iantzia. "Scientia et praescientia" . Or Aitork 337. Euskaltzaindiak 1968.ean Arantzazuko biltzarreetan agertu zuen bere jokabidea, egin zitekeen batasunaren aitzin lan bezala. (In ) MEIG VI 42.
azpiadiera-3.2
2. (Con el sentido de 'precedente, que va delante'). v. aitzinbidari, aitzineskuko, aitzinurrats.
Neurrizko alegrianza behar ohi da aitzin-nausi jarri gure konpartimenduetan. SP Phil 328. Ederkiago tresnatuei aitzin-lekua eta ohorea emaiten derauegu. Ib. 384 (He 388 aitziñ pausua). Etsaiaren aurkako gure aitzin-sailla. Zait Sof 61.
azpiadiera-3.2.1
(Con el sentido de 'anterior, de delante'). "Avant-bec, aitzin-ostiko " T-L. "Avant-poste, aintzin-toki " Ib. v. aitzinezur, aitzinegur, aitzinpareta, etc.
Bainan, Piarres orai pulliki airerat edo aintzin-aire plantaturik, hor, begiak hesteko artean, bardintzen dire. Barb Piar I 35 ( DRA traduce "volea"). Zaldi bati anka bat falta zitzaion; elefante bati aintzin-isetsa (trompa); oillarrai kurruka. Etxde Itxas 26.
azpisarrera-1
AITZINA.
azpisarrerakoSense-1.1
a) (V-arr, L, BN, S; Lecl, H; aitzine B; aintzina AN-5vill, L-sar, BN-baig, R; VocBN (-nz-); altzina AN-erro, Ae, Sal; H; altziñe AN-ulz; alzina AN; aitzira AN-5vill; atxina V-ger-arr-och). Ref.: A (aitzina, aintzin, alzin, atxina); EI 116; Satr VocP (aintzina); Izt Ulz (altzíñe), R 392; Gte Erd 122; Izeta BHizt2 (aitzin).
Adelante. "En avant" Lecl, VocBN y H. "Altzíñe, altzíñe, adelante, adelante" Iz Ulz. "Ez aintzina ta ez bigela, ortxe dago (AN-5vill)" Gte Erd 122. "Baztango mutildantzan ari direnean erraten dena: Aitzine pasa" Izeta BHizt2. v. infra AITZINAT, AITZINERA, AITZINERAT.

Pleituan alzina badoaie norierebait mendekatuko gaizkiok. (Monreal, 1565). ReinEusk 102. Hots aitzina. Ins C, 4v. Goazén aitzina. Ib. C, 6v. Etzait niri eman zure laudorién aiphatzeaz hain aitzina abanzatzea. Dedic * 5v. Egundaño ez bezala ioaten baita aitziña. EZ Man I 74. Bidez bide ibillirik portuetan aitziña. Ib. 26. Eta iragaiten naizela aitzina, derradan hutsik egin gabe. Ax 9 (V 5). Ezta Iainkoaren miserikordia hain aitzina heltzen, eta ez hedatzen. Ib. 144 (V 95). Ederrenen bardina / (Ezpadohat' aitzina) / Da begitartez, eta / Diskret oboro ezina. O Po 27. Zoaza aitzina, aldebaterat, ez bertzerat, ezker ez eskuin makhurtu gabe. Tt Onsa 13. Eta noizere baitzare baxa bera bezain aitziña. INav 124. Ezin aitzina zangua heda dezakenean. Mog 589. Ezen segur naiz etzela [Mariana] hain aitzina iraganen baldin Eskual-Herriko berri jakin izan balu. ES 120. Ni zeiña aitziña baiño gehiago bainoa gibela berthutearen bidean. Ch III 40, 2. Ez da hori bizitze izpiritualean haiñitz aiñtziña goateko moiena. He Gudu 145. Berthütian aitzina juaiteko. Mst III 6, 4. Etorri zen aitzina joateko bear zuten aizea. Mb IArg II 279. Hots emazie bertan / Uruñeko hiriala / eta hantik aitzina / Gero Saragozera. Xarlem 568. Gure lanza kolpiegatik / bethi aitzina huna dira. ' Ils avancent toujours vers ici' . Ib. 426. Niór eztá gelditzen emén [...]. Gú baño obeák joandíre alzína, Sántu ta Sanda goápoak. LE Ong 75r. Orobat aitzina joanen dire kontu eman behar zaien bertze gauzak eta egitekoak. Dh 95. Gero atzeko oin bien ganean / zutunik yarri ta agaitik atxina / igo nai leuke, zer da azkenean / ak ez egina? Zav Fab RIEV 1907, 533. Kaleti atxina bazoaz, begiak batuta yoan. EL2 68 ( EL1 1 kaletik bazoaz ). Atsegin handirekin aintzina yarraikiko natzaio [solasari] . Dv Dial 48. Bara hor! ez urrhatsik egin aitzina! Laph 204. Boz ezti batek ihardetsi zuenean: "aitzina!", sartu ginen. Elzb PAd 32. Yuan zadin aintzina bere bidean. Elsb Fram 91. Aitzina yohan baniz, segi nezazue. Ib. 119. Zubian aitzina dohazi. Arb Igand 102. Utz ditzagun ele alferrak, eta jo aitzina. HU Zez 210.
( s. XX) Zer egin: hartan gelditu eta etxerat joan, zoin bere eskualde; ala jo aitzina? Gudukariek "aitzina" diote, gerlak alabainan norapeit hautsi behar baitu. JE Bur 30. Rosis iraganik nago, / Rosae-tan ez gibelago; / Rosarum joan da aitzina; / Rosis biharko latina. Const 16. Bego Aix-la-Chapelle bere dorren itzalean lokartzerat. Goazen aintzina. StPierre 26. --Hela!. Badea nehor?. --Aintzina, aintzina! Barb Sup 10. --Guazen ostaturat. Hela! --Aitzina. Zub 74. Euzko-Deya, gaur legez, / gaste ta gordiña, / orain berrogei urte / Agertu baziña, / Lotsaturik antziña / Ebrotik atxiña / Juango zan betiko / Erdera zikiña. Enb 127. --Hela! --Aintzina! Lf Murtuts 9 (19 aitzina ). Min izkutu orretxek / beti eragiña, / Euskal-kondaira doa / aitziña ta aitziña... SMitx Aranz 233. Bide onean aintzina doazanen obenak. Or Aitork 68. Etsi-etsia, beti aintzina abiatu nintzan. JEtchep 109. Gurdi bitore hori ba-dijoa aitzina. Vill Jaink 183. So bat ere egin gabe eskaini nahi zioten zaretra fruitari, joan zen aintzina. Ardoy SFran 227 (353 aitzina ). Gauza hori ikusiz / gogoetan nago, / aintzina joanago / eta tristeago, / pertsulari-arraza / gutan den akabo. Xa Odol 119.

v. tbn. Hm 114. Egiat 232. Etch 388. Bordel 153. Satr FLV 1975, 350 (BN-baig). Mde Pr 113. Aintzina: Jnn SBi 52. Larz Senper 26.
azpiadiera-1.1
(Ref. al transcurso del tiempo).
Alzina doáie egúna. LE Ong 41v. Argitüren dela erraiten deitadazü, / denbora da aitzina juaiten. ChantP 116. Egunak eta asteak, eta hilabeteak, joan zitzaizkien horrela aitzina. Mde HaurB 63.
azpiadiera-1.1.1
Adinetan aitzina zoeno bere zühürtzia bethi gehiago erakusten ziala. Bp II 35. Adinetan aitzina / Izanikan ere. Bordel 181. Bardin heben bizitzia / Dua halere aitzina. Casve SGrazi 86.
azpiadiera-1.2
[Ur] iragana aitzina da, ethorkizunekoa gibela dago, eta aitzinekoak aitzinean guti irauten du. Ax 155s (V 103).
azpiadiera-1.3
Xahakotarrak zideie / bethik abokatü hunik, / Baita zien elhetan / aitzina eginetarik. ' Plus forts dans vos discours que dans vos actes' . Casve SGrazi 104.
azpisarrerakoSense-1.2
b) (SP, Ht VocGr, Añ (AN), H; atxina Añ (V)). (Tras hemendik, handik, etc.). En adelante. "Geroztik aitzina, de là en avant" SP. "Désormais, hemendik aitziña" Ht VocGr 347. "Désormais, dorénavant, hemendik aitzina" H. "Emetik atxina, mundutik atxina, como 'aurrera'" msOch. "(De allí) adelante, [...] andik atxina, (AN) aitzina" Añ. "Seiretatik atxine (V-occ)" (Comunicación personal).
Iesus ona, zu izanen zara hemendik aitzina ene desiramendu guztien xedea eta fina. Mat 244. Iesus ona, zu izanen zara hemendik aitzina ene desiramendu guztien xedea eta fina. Mat 244. Gargoro hemendik aitzina eztut nahi nik nerorrek neure gainean bertze eskurik izan. Harb 409. Prometatzen deratzut ezen, hemendik aitzina, zure zerbitzari izanen naizela. Ax 205 (V 138). Etzuela handik aitzina arnorik edan behar. Ib. 406 (V 264). Begiratuko baitzaituzte hemendik aitzina bekhatu mortaletik. SP Phil 78. Didala bere grazia atratzeko faltak emendik alzina. SermAN 1r. Garaitu al ditut nik emendik aitziña nere aztura gaistoak! Mb OtGai I 194. Ta hantik aitzina bizi izan direlarik ustian deuserez falta elereikiela. Egiat 231. Satan othoi, parka, / gure muldegaizkeria / obeditüren zütügü / hebenti eta aitzina. AstLas 24. Zerorrek lagun nazazu hemendik aitzina. Dh 113. Kofesio huntarik aitzina bizi nadin zure borondatearekin. CatLuz 38. Zer nahi dugu bederen egin hemendik aintzina. Jaur 184. Hemendik aintzina, agintzen darotzut, nere bizitze guzia [...] zu bihotz guziz maithatzen iraganen dela. Dv LEd 52 (Cb Eg II 21 emendik aurrera ). Ekunbeza pazienzia kemendik antzina. Mdg 143. Joko nauna gehiago, hemendik aintzina? Barb Sup 99. Egün hartarik aitzina. Const 35. Eztiat haboro ene büria frantses bezala khuntatzen, bena Üskaldün hüts nükek hebentik aitzina. Mde Pr 51. Atzotik aintzina / daukate jakina. Xa Odol 167. Otoitzturen zaitugu, / egiten dut zina, / orai arte bezala / hemendik aitzina: otoi, ezti gaitzatzu / gure bihotz mina! Mattin 53. Bena hebentik aitzina / zurekin egon nahi nüzü. Casve SGrazi 42.
v. tbn. Mercy 4. CatB 74. JesBih 454. UskLiB 108.
azpiadiera-2.1
Eh bien! dugun ez yan aitziña hemendik / Bizia duken gauzarik. Gy 239.
azpiadiera-2.2
(Ref. a un vb., 'continuar haciendo lo que el vb. expresa'). "Aintzina janez mehatzen ahal bagine, si nous pouvions maigrir tout en continuant à manger" Lf Gram 491.
Baña aizagun alzina zer dion S(andu) andigonek ongi egiten estitustenes. SermAN 6v. Alo Denisa hi ere / mintza adi aitzina / Jakin ahal dezagün / hire sendimentia. Xarlem 241. Bihotza gogor eta hotz sentitzen badaere, ez khexa horrengatik; kofesa aitzina ta har absoluzionea deskantsurekin. Dh 60. Egun oro errosarioa erratea eta horrekin batean aitzina bekhatuan bizitzea. Ib. 269. Iri koplak ematen, / zer tripako miña! / eniok aitziña. Izt Po 73 (Interpr?). Ermitauak aldiz aitzina baderro. Gy 317. Erhoa izan behar da makhur beretan aintzina ibiltzekotzat. Dv Lab 370. [Sukria] hartu dutenian, berreman zazu alderat duzuna eta aitzina grilla zazu. ECocin 44. Utz zezala lan hura, erran zion berriz-ere. Eta eskalea aintzina hari zen, deusik entzun ezpalu bezala. Jnn SBi 170. Ahal dutena egiten duten apezak oro aitzina beti sala. HU Aurp 138.
( s. XX) Hortxeko horri emozue urrea, urrea oraino, urrea aitzina, urrea bethi. JE Bur 109. Aulimaleko parasola bat zabaltzen du eta pean gorderik aintzina mintzo da. Ox 50. Ene alki-lagun gaizoekin banagoke aitzina gogotik, emeki-emeki hek bezain haur bilakatuz. JE Ber 88. Lokartuarena egiten du aintzina, zurrunga handiago batean oraino. " Il continue à simuler le sommeil" . Barb Leg 141. An daude Maitagarriak izkutaturik, aitzina munduan bizi ta egundaño eguzkirik ikusi gabe. Or Mi 71. Ezikusia eginik, aitzina erran zuen. Mde Pr 154. Letra irakurtzen du aintzina. Larz Iru 96. Edo Xinan sartzeko, edo bidearen aintzina hartzeko. Ardoy SFran 183. Egon gitian aitzina / horien entzüten egün. Casve SGrazi 66.

v. tbn. Bordel 88. Zby RIEV 1908, 89. Lf Murtuts 8 (45 aintzina).
azpisarrerakoSense-1.3
c) A la zona de enfrente, a la zona situada delante. "Antevenire, [...] nihori aitziña, aitziñera [...] ethortzea" Urt II 143.
Igan nahiari zaio ethorriren aitziña, / Kolerarekin egiten dioela hitz miña. EZ Man I 75. Jakina naiz zer dagokazuen enetzat, eta aitzina ethorri naizenaz geroz, ikhusten duzu ez nabilala gaztigu horren ihes. Laph 115.
azpisarrerakoSense-1.4
d) Por delante. "Zein da aintzina daiena? (B)" Gte Erd 168 (en un partido de fútbol).
azpisarrera-2
AITZINA HARTU (aintzina hartu Dv). Tomar la delantera. "Prendre l'avance" Dv.
Zarpil-biltzaileari aitzina arturik, paper eta iskribua oro erreal erditan erosi nition. Or RIEV 1929, 7 (AIr RIEV 1928, 602 aitzinduz).
azpisarrera-3
AITZINADANIK (R; aintzina- R-urz; aintzine- BN-ciz). Ref.: A; EI 156. De antemano, desde antes, con antelación. "(R), hace mucho tiempo" A (pero cf. A Morf 479: "aitzinadanik (R), de antemano"). v. infra AITZINETIK.
Aitzindanik erran zütian Jesüs-Kristek egariren zütian gaitzak. Bp II 105. Jente güzien gaitz bardinetik haren begiratüz eta bere graziaz aitzindanik Adamen bekhatiaren khozütik gibeltüz. Ib. 92. Ez du arbuiatu izan Jainkoak bere populua, zeina baidu aitzindanik ezagutu. He Rom 11, 2. Profeta onek zion anzin denetik maiz aditzerat ematen Jangoikoaren justiziya. LesakSerm 254. Ikusirik anzindenetik ziudadiari gertatu biazetzaiona. Ib. 256. Hainitz aintzindanik, bardintarazi nuen eta belhar aziz eragin Eliza inguruko lurra. Prop 1897, 176. Gaiza kuek xin biar badei nai noke xakin antzina danik, etseko goberniuarentako. Mdg 129. Aunitz asmatu dute urtez aintziñadanik, eguzki-illargien itzal-aldietaz, zer eguntan, ordutan zenbat itzalekin. Or Aitork 104. [Isai profetak] iñork baiñon argiago iragarten baitu aintzinadanik Ebanjelioa. Ib. 222. Ez al ditizut esan aintzinadanik ene gaiztakeriak. Ib. 14.
azpisarrera-4
AITZINADANIKO (?). Antiguo, pasado.
Zeren anitx itzen onki kausitako biar dud pensamentiua eraman antzinadaneko tenpretra, antzerik baidazkad. Mdg 129.
azpisarrera-5
AITZINA EMAN.
azpisarrerakoSense-5.1
A) (Con valor alativo).
azpiadiera-1.1
a) Continuar, seguir.
Baldin egun hola abiatu, eta aintzina ematen baduzu, laster ohituko zare. Dv Lab 230. Gobernadorea, emazu aintzina. Jnn SBi 150. Emazu aintzina. Gero mintzatuko nuzu! Lf Murtuts 49. Ikaretan zen Fernandez azken lerroetarat heltzean. "Eman aintzina!" dio Frantsesek. " Continue" . Ardoy SFran 230.
azpiadiera-1.2
b) Continuar (una actividad).
Othoiztzen zaitut aintzina eman dezozun [solasari] orai arteo bezala. Dv Dial 59 (It jarrai dezazula, Ip jarraiki dezazün ).
azpiadiera-1.3
c) Desarrollar.
[Misionestei] errextasun handiak eman zizkieten [...] beren propaganda aitzina eman ahal lezaten. Mde Pr 229.
azpisarrerakoSense-5.2
B) (Con valor sustantivo). "Aintzina ematea, donner le pas, la préférence" Dv.
Eman zagün aitzina, gük, boztarioari. UNLilia 11.
azpisarrera-6
AITZINA ERAMAN.
azpisarrerakoSense-6.1
A) (Con valor alativo).
azpiadiera-1.1
a) LLevar a, empujar a.
Ezen gaitz hura hari da nihork ohartu eta sentitu gabe, eta baratxeko abiadurez aitzina darama kasu eta erorte handietara. SP Phil 258 (He 260 hots eman ).
azpiadiera-1.2
b) Continuar (una actividad).
Eta nola dorrea baitzaramaten aitzina, eta oraino aitzinago eraman gogo ere bai. ES 389s. Eta aitzina eraman gure othoitza kausitzen garen lekhutik, gibelat abiatu gabe. Dh 50.
azpiadiera-1.3
c) Realizar.
Liburuaren egiteko xedea aitzina eremaiteko. Zub 17.
azpisarrerakoSense-6.2
B) (Con valor sustantivo). "Aintzina eramatea, gagner l'avance" Dv.
azpisarrera-7
AITZINAGO (Lar; aintzinago R-uzt ap. Iz R 392; Dv). a) Más adelante. "Non plus ultra, [...] ez aitzinago" Lar. "Zoazi aintzinago, avancez davantage" Dv.
Handik aitzinago iraganik. Mt 4, 21 (He, TB, Dv, Ip aitzinago, Samper altzinago; Ur, IBe aurrerago, Hual antzinarago, Leon haratxago, Or aurreraxeago, Ker, IBk aurrera). Zuek baino aitzinago diraden lekhuetan ebanjeliza dezadan. "Plus outre" . 2 Cor 10, 16 ( ( Dv zuen ganik haratago ) ). Haur enzun zezatenean Priscillak eta Aquilak berekin har zezaten, eta aitzinago deklara ziezoten Iainkoaren bidea. "Plus avant" . Act 18, 26 (He hobekiago, TB xehekiago). Eta mandamendu hori ezta aitzinago hedatzen? Ins D, 7r. Obra onetan egunetik egunera aitzinago iragaitera enseiatzen direnak. Mat 158. Eta apur <apro> bat aitzinago. "Y un poco más allá" . Volt 143. Aitziñago <adçi-> ioatea. Ib. 149. Ene ephea laburtu da hanbatez gehiagoz / zenbat hegaldatu baitzait orenik aitzinago. EZ Man II 33. Zer izanen da bada, are aitzinago, heriotzeko oreneraiño [...] bethi hala dabillenaz eta ibili gogo duenaz? Ax 194 (V 131). Eztiteke marra hartarik aitzinago iragan. Ib. 114 (V 76). Goazin aitzinago. Ib. 237 (V 159). Origenes iakinsuna aitzinago doa, zeren konseillu emaiten deraue emazte ezkonduei botu egiteaz. SP Phil 414. Handik aitzinago badoa, edo honat utzultzeko bertan ioan bada. Tt Arima 75. Baldin ioaten bazare aitziñago. INav 23. Tubal eskualdunak hemendik aitzinago hedatu duela bere xedea. ES 118. Ez nuen arren nahi yoan urrunago, / segitzen dut lerroa hainitz aitzinago. Hb Esk 73. Publiko da Baigorrin / neskatuen solasa, / oraino aintzinago / ez baladi pasa. Bordel 169. Baldin lekhua biphila balitz, hedoiek aintzinago jo lezakete. Dv Lab 312. Urrats bat behar baino aintzinago edo gibelerat egiten duena, galdua da. HU Zez 22. Hauk bethi joanki, joanki bethi aitzinago, eta hura bethi haratago gibelatzen. JE Ber 80. Aintzinago doazi... Ox 81. Gaua ilunenetarik zen. Hiru urrats aitzinago etzen bihirik ageri. Zub 38. Ikusi izan dugu [soldadoak] oro baibno aintzinago ere irrisku guzien gatik. Zerb Gerlan 82. Apezpikuari kexatzen bazira, makurrago duzu, aintzinago baitoa. Or QA 109. Besotik heldu zitzaidan ostera eta aitzinago joan ginen. Mde Pr 110. Gizakumea zer litzake bere ustez? Pizti bat, abere bat, besteak baiño aitzinago eldu izan dena. Vill Jaink 64. Nun lohiarekin ez baititazke aintzinago joan gure bidariak. Ardoy SFran 131. Aitzinago heda gitian / nahi ala ez ütziko. Casve SGrazi 152.
azpisarrerakoSense-7.1
"Ni baino aintzinago zare, vous êtes avant moi, vous êtes plus avancé que moi" Dv.
azpisarrerakoSense-7.2
b) (Dv, H; altzinago Ae ap. A Aezk 289). Antes. "Aintzinago erran dutan bezala, comme je l'ai dit ci-dessus" Dv. "Antiguamente" A Aezk 289.
Aitziñago abisua eta exenplua eman dugun bezala. EZ Man II 170. Erratzatzu meza ondoko othoitzak aitzinago diren bezala. EZ Eliç 61. Aintzinago baiño pena gehiago gertha daiteken bezala. He Gudu 116. Piarres, aitzinago hain iziper agertu zena, ez da batere herabe. Lg II 299. Lekuko dira nola orai ehun urte Iruñen yende geien-geiena mintzo zen gure eskual mintzairan, bai eta aintzinago gibelatzen balinbagira, zer gudu izigarriak izan dituzten beren artean. Zub 89. Goidelen ondotik beste inbasorerik ere sartu da Irlandan, Germanak etorri baino aitzinago. Mde Pr 222.
azpisarrerakoSense-7.3
c) En adelante, en lo sucesivo. "Eztugu aitzinago denborarik galdu behar, il ne nous faut pas perdre de temps désormais (Ax)" H (en realidad en Ax 167 (V 113) sólo hay: Eztugu aitzinerat gehiago denborarik galdu behar).
Iauna dutenak gogoan / iustotarik iustoago / egizkik, et'aitzinago / gaiskigiler uztek pena, / gaizki eginez zor utena. O Po 66. Bester plazer egiten dian gaizak, badizü opütz hun bat eta zure gogara denak, eztizü aitzinago profeitürik emanen. Mst III 49, 4. Badakit ez nautela / Grazian artuko; / Ni ez niz aintzinago / Deusetan sartuko. Bordel 185.
azpisarrera-8
AITZINAGO EMAN. Adelantar, poner por delante.
Eta gazte hoik esposatu balinbadire, oi, Ama! hiru ilabethe iragan ere gabe, Phazko emanik Erramu baino aintzinago, xixtuz eta kantuz hasten dire liztor pullit hoik! Barb Sup 110.
azpisarrera-9
AITZINAGOKO.
azpisarrerakoSense-9.1
a) (Urt, Añ (AN), A; aintzinagoko Dv; altziñaoko AN-ulz ap. Iz Ulz). Previo, anterior. "Antiquitas, [...] aitziñagoko denbora" Urt II 151. "Anterior" Añ. "Aintzinagoko, précédent, antérieur. Aintzinagoko eguna, le jour précédant celui dont on a parlé" Dv. "Aitzinagoko, precedente, anterior" A. "Altziña-ókuak, los anteriores" Iz Ulz. Cf. aitzinagoko. v. infra AITZINEKO.
Bigarren partea. [...]. Aitzinagoko galdeak. CatLav 100 (V 56). Orhoit zaitezte bada aitzinagoko egun hetaz, zeinetan argia errezibitu ondoan gudu handiak jasan izan baiditutzue. He He 10, 32. Lehenbizikoa, tentatua izan baino aintziñagokoa. Bigarrena, tentazione beraren denbora edo iraupena. Hirugarrena, tentazionea iragan denekoa. He Gudu 109. Mirakuillu hark ez du [...] exenplurik aitzinagoko denboretan, ez eta gerokoetan. Lg I 197. Agertu zuen haren manuen alderat, aitzinagoko uzkurtasunaren orde, lehiarik khartsuena. Ib. 211. Kala nola altzinagoko egunetan dilubioari prosegitzen baitzien gizonek xaten eta edaten. Samper Mt 24, 38 (Lç aitzineko ). Baina horrek ere, bertze guziek bezala, bere aldia egin du, egina du. Ea badenez geroztik horren eta aitzinagokoen eta ondotikakoen ahanzten laguntezko bertzerik deus. HU Zez 143. Zerbeit zirenak oro kenduak dire. Hala nola Lucipia antzinagoko [sic] kontseiluaren buruzagia. Ib. 89. Barkhatzen ditu oraino aitzinagoko bekhatuak oro. CatJauf 105. Edo betidanik bazan, zergatik ain luzaro aintzinagoko aldien aldietan ola izaten utzirik, ain geroago artaz zerbait egin? Or Aitork 160. Aintzinagoko mendean barna. Larre ArtzainE 38.
azpisarrerakoSense-9.2
b) Posterior.
Sheol itza, lehenengo aldiz agertzen da "Salterio" delakoan [...]. Aitzinagoko "revelazion" edo agerpenak argituko ditu itz-ilun ok, Purgatorio eta Inphernua, baita Abrahamen galtzarreak zerua erran nahi duela. FIr 186.
azpisarrera-10
AITZINAGORIK, AITZINAGOTIK. Desde antes.
Zeren [...] giristinoak ezbaitziren barurzen Garizumako orzegunetan ez eta larunbatetan ere; eta hala aitzinagorik hasten zuten Garizuma. CatLav 379. (V 183) Etzutena aintzinagotik ere lurra prestatzen hasia! Larre ArtzainE 277.
azpisarrerakoSense-10.1
Harek zituen gure liburu eta arroperia guziaren ohatzeko kutxa haundiak eremanen guhaur baino aintzinagotik. Larre ArtzainE 109.
azpisarrera-11
AITZIN-AITZINEAN (Forma con reduplicación intensiva de aitzinean). Precediendo.
Erranen du zonbaitek orga ezarri dudala idien aitzinian, zeren neure onsa hiltzeko bidiaren brogatzeko Salomonen hitzak aitziñ aitziñian lehenik allegatu [...] baititut, eta gero ondoan Dabid erregiarena. Tt Onsa 42. Bere hitzaz berotzen ditu [soldadoak], sutatzen ditu, badoha bera aitzin aitzinean, murrailer gora lehen igaiten da eta hiria hartzen du. Laph 5. Beraz zer ikhusgarria Maillard tanbur soinuz aintzin aintzinean, eta haren ondotik sei edo zazpi mila emazte zantzaila. Elsb Fram 82. Hau [danbolina eta xilibitua] aintzin aintzinean, gero da musika osoa. Zby RIEV 1908, 85. Karrika buruan, ardi multzo bat ederra, Hergaraiko alderdirat ari. Aintzin aintzinean, artzaina, bildotx polliño bat bizkarrean. Barb Sup 93. Trionfa handitan sar-arazi zuen [Bakuntzako Arkha], bera aintzin-aintzinean kantuz, Jerusalemerat. Zerb IxtS 55.
azpisarrerakoSense-11.1
En la parte delantera.
Lau kantoinetako trapa hiru aldetarik idekia da, osoki hutsa, aintzin-aintzinean eskaler ttipi batekin. Lf ( in Casve SGrazi 11 ).
azpisarrera-12
AITZINAKOTZAT (De aquí) en adelante.
Ikhusazu zer kontu iduki duzun orai artean Jesu-Kristo imitatzeko duzun obligazioneaz, eta hortan jar zaite hemendik aitzinakotzat. Dh 259.
azpisarrera-13
AITZINALA. De antemano. v. infra AITZINARA (c).
Halaz zütien harrigilek / oso khantian phikatzen, / ordoki lantegietan / aitzinala epaitzen. Casve SGrazi 68.
azpisarrera-14
AITZINARA.
azpisarrerakoSense-14.1
a) En adelante.
Eta zure garaziarekin batean [urrikimendua] aitzinara emendatuko da. Harb 233. Hunarainokoan bezala aitzinara ere Iainkoak niri bere garazietarik errepartitzea gatik. Ib. 267. Orai alderdi ezpaniz bezi, / Aitzinara naiz hebainduko / Enbaldituko et' ezdeustuko. O Po 48. Behar diela aitzinara / hire ardiek khuntü xüxen. Casve SGrazi 94.
azpisarrerakoSense-14.2
b) Adelante. "(O), vers la partie antérieure" SP.
Beha eztagoena aitzinara, lerra daite gibelara. O Pr 77.
azpisarrerakoSense-14.3
c) De antemano, con anterioridad.
Job sainduak aitzinara erran zuen nola phiztuko ziren Jesu-Kristo eta gizon guziak. CatLav 398 (V 191).
azpisarrera-15
AITZINARAGO. Más adelante. v. supra AITZINAGO.
Igartan zelarik antzinarago, ekusi zion berze bi anaxe. Hual Mt 4, 21 (Lç aitzinago).
azpisarrera-16
AITZINAT.
azpisarrerakoSense-16.1
a) (Lar; aitzinet B, aintzinat Dv, H, aintzinet B) Ref.: A; Izeta BHizt2 ( aitzin ); Gte Erd 31 .
Adelante. "Precursor, aurrera bialdua, aitzinat egorria " Lar. " Aintzinat goatea, aller en avant" Dv. " Aintzinat eta gibelat ibiltzen gara (B)" Gte Erd 31. v. supra AITZINA.
Oraiño bideazkoak gara, eta hunela gareiño iragan gaitezke aitzinat, eta bai gibelat ere bihur. Ax 195 (V 131). Tentagarriak, iragan aitzinat, ezta hemen zuentzat ostaturik. Ib. 368 (V 242). Eta ioanentzare aitzinat Dobesko irla usten duzula ababorretik. INav 16. Hau da mandatari bat aitzinat berri jakitera bezala dohana. ES 403. Eta aitzinat ezin iraganez. Ib. 392. Aitziñat goanik, bada, lausterrez igan zen sikomoro ondo baten gaiñerat. He Lc 19, 4. Joan ziran beren bidez aitziñat, itsuak zionaz kasorik egiten etzutela. Mb IArg II 353. Ta hura ala ekusi ta soldadu Badagak asi ziran, hura aurrer-aitziñat diña, gibelat igeska. Ib. 301. Oin bat ere aitziñat igitzen badezue. Ib. 300. Bazohazen bethi aitzinat. Lg I 259. Berthutearen bidean ainziñat ezdoana gibelat lerratzen da. Mih 11. Adiñetan ainziñat zoazen eredura. Ib. 16. Neskatxa, sinhets <sinhez> nazazu, / Zoazi aitziñat, xuhurra baduzu. Gy 200. Orhoituz hemen sobra nohala aitzinat <aitizinat>, / itzuli behar dugu aphur bat gibelat. Hb Esk 48. Aitzinat jo zaldiak, ezda egoterik / lur handia oraino urrun da gutarik. Ib. 60. Ezker eta eskuin biratzen zelarik, aitzinat salto, gibelat salto. Elzb PAd 56. Huna non, zenbatenaz aintzinat baitohazi eta hanbatenaz, bere ustez, ikusten zuten lurra, urruntzen zaioten! Lap 43 (V 24). Ene lagun hartzen haut / hemendik aitzinat. Zby RIEV 1908, 766. Azkarateko herriaren hegitik aitzinat goazilarik. JE Bur 11. Badoazi aintzinat, eskuin, eta Marie eta Goaña agertzen dire ezkerretik. Barb Sup 56. Kanaaneko lurra nolakoa eta zertan zer ikusteko, Moisek aintzinat igorri zituen hamabi gizon. Zerb IxtS 40. Haren ilede aberats eta ederra adarretan kurubilkatu zen eta mandoa aintzinat joan. Ib. 56.
azpisarrerakoSense-16.2
b) (Lar, (AN)).
En adelante. "De aquí adelante, [...], emendik aitzinat " Lar. "(En) adelante" .
Gero bigarrenean, bizikiago eta sendokiago deitzen eta thiratzen gaitu: eta hala hirurgarrenean eta aitzinat ere. Ax 102 (V 69). Hemendik aitziñat asaldurik gabe / Zuen aferer hots demozuekete. Gy 137. Aitziñat ongiegitetik ez da gelditzen ere. Ib. 72. Nahi dut izan zaitezen, hemendik aitzinat, nere korteko miriku bat! Elzb PAd 64.
azpiadiera-2.1
(Referido a un vb., con el sentido de 'continuar'). " Aintzinat jotzea, continuer son chemin" Dv.
Jardun begio aitzinat ere lan oni, gai guztiak prestarutik dauden ezkero. (Carta a Larramendi). Aq EE 1887b, 26. Aitzinat oihuz daude / guziak halere: / "Hiltzea merezi du; / ez barkha batere". Zby RIEV 1908, 213. Ene arima-gidari bilakatu zen eta meza-laguntzaile gisa hartu ninduen: ene pertsu makurrez beteak erakusten niozkan eta arek: Jo aintzinat. Iratz ( in Alzola Atalak 120 ). Nik uste, hamabortz garrena diagu, bainan edan dezagun aintzinat... Larz Iru 56. Frogak eskuratu ondoan, aintzinat ukhatzen ari direnak ditiagu hezten. Larz Senper 26.
azpisarrerakoSense-16.3
c) A la presencia de.
Jakin ez duela[haur gaxo hunek] gizonen aintzinean agertzeko usaiarik-eta, aski kopeta izan duzue hunarat bakarrik sar-arazteko? Eta oraino, kriminel tzar horren aintzinat. Larz Senper 92.
azpisarrera-17
AITZINAT EMAN. "Emazu aintzinat, continuez (soit un travail, soit un discours)" Dv.
azpisarrera-18
AITZINAXEAGO.
azpisarrerakoSense-18.1
a) Un poco más adelante. "Aintzinaxago, un peu plus avant. [...] Zoaz [...] aintzinaxago" Dv.
Eta aitzinaxiago ioanik, ahozpez iar zedin, othoitz egiten zuela. Mt 26, 39. Yautsten dire biak: beharriluz phozik / Badoa aitzinean, hutsik. / Handik aitziñaxeago / topatzen dute hulako. Gy 201. Eta nahi zuen bidean ere, bia balin baziren elkharrekin, etzitezela egon bat bertzearen aldean, bainan zohala bat aintzinaxago. Jnn SBi 62. Ordun berean nere lau gizonek jauzi egin zuten urerat, untziaren arintzeko; aitzinaxago ere kurriarazi ninduten pusaka. Prop 1904, 181. Ezkonberritan, beren buruak maitasun lorietan mozkortutak somatzen dituzte eta aintzinaxeago begiratuz aita-ama zorionekoak diran aldia bere poxpolintxoakin sutondoan jostari. Etxde JJ 35. [Zerren] harek mubletako zur barnean aitzinaxago eremanen orduan bere ziloa. JE Med 100s. Lehenekoan koplari gaztez / hasi ginuen solasa, / aintzinaxago ereman gabe / orai ez naiteke pasa. Xa EzinB 56.
azpisarrerakoSense-18.2
b) Un poco antes. "Antzinaxago erran dutan bezala, comme je l'ai dit tout à l'heure, comme je viens de le dire" Dv.
azpisarrera-19
AITZINAZ. "Ante todas cosas, guztien (V, G) aurrez, aurreti, (AN) aitzinaz, -natik" Añ.
azpisarrera-20
AITZINDANIK. v. AITZINADANIK.
azpisarrera-21
AITZINEALA.
azpisarrerakoSense-21.1
a) (Precedido de gen.). A la presencia (de). "Aitziniala, au devant" Arch VocFab. v. infra AITZINERA.
Eladin ager eskiak hütsik haren aitziniala. Bp I 120. Eroan zien Anna eta Caifaren aitziniala. Bp II 47. Gizonen aitziniala agertziari ihesi egitia. Mst III 45, 5. Sarerazi zien Erregeren aitziniala. Egiat 238. Haren begien aitziniala sekülan oldekiak eztirade agertzen. Ib. 255. Jiten nüzü zure aitziniala. UskLiB 20. Agertü Jesüs-Kristen Tribünalaren aitzinila jüjeatia izateko. Ib. 76. Tximinoaren aitziniala / Jiten dira bi aizoak. Arch Fab 99. Jinkuaren aitziniala juanen da, jüjatürik izateko. CatS 5. Jinen gira haren ohoretan eraiki dügün althariaren aitziniala, haren laidatzera. Ip Hil 3. Khiristi hunak egün oroz haien aitziniala bildüko dira. Ib. 2. Biharamunian Süperiürrak bildü zian kontseillia eta deitü zian Haritchabalet haren aitziniala. Const 19. Pierris, behar duzu juan / Katixan txerkara / ene aitzinala ekar / bertan interrogatzera. PierKat 57. Menazatzen naik deitzez / jujiaren aitzinila. Ib. 56.
azpiadiera-1.1
(Sin gen.).
Jerusalemeko jente honak Jesüs Jaunari, hiri hartara sartzian, aitziniala elkhirik ohorez. Bp I 142. Huna non ordian aitziniala agertzen zaien gizon zahar gürgarri bat. Ip Hil 117.
azpisarrerakoSense-21.2
b) Adelante, a la zona de adelante. "Aintzineala mirigiten eztuena, gibeleala erortzen (Sal)" A (s.v. aintzindu).
azpisarrera-22
AITZINEALAT (Precedido de gen.). A la presencia de.
Hügü zian jenten aitzinialat agertzia. Ip Hil 77.
azpisarrera-23
AITZINEAN.
azpisarrerakoSense-23.1
a) Adelante, a la zona de adelante. "Aintzineala mirigiten eztuena, gibeleala erortzen (Sal)" A (s.v. aintzindu). Ante, frente a, cara a, en presencia de; a los ojos de. "Présence, aitziña, aurrea. En présence, aitziñean, aurrean" Ht VocGr 408. "Devant" Ib. 348. "(En) público, [...] guzien [...] aitzinean" Lar. "(A) vista de esto, au ikusi ta [...] onen aurrean, aldean, (AN) aitzinean" Añ. "(En la) presencia de Dios, Jaungoikoaren aurrean, (AN) aitzinean" Ib. "Aitzinean duzu, vous l'avez devant" H. "Aitzin (AN, L, S), delante" A (el ej. del Evangelio que cita es de aitzinean; cf. tbn. s.v. ailltzin y antzin). "Devant" Lrq. "Ántziniàn, delante" (R-is) ContR 517. "Delante" Iz Ulz.
Dagoenian jende oro aitzinian bildurik, / Iauginen da rigoroski sainduieki zerutik. E 63. Ieinkoari han gomenda bere etxe sainduian; / han sartzian pensa ezak aitzinian nor duian. Ib. 15. Eta ziraden zazpi lanpa suz zaxetenik trono aitzinean. Apoc 4, 5 (He, TB, Dv, Echn -(r)en aitzinean; Ur (V y G), IBe -(r)en aurrean; Ol, Ker, IBk aulki aurrean ). Pensa ahal dezakegun baino hogendunago garela hire iujemendu aitzinean. Ins A, 5v. Gure bisorrei jaunaren aitzinean. MRos 10.2r. Arrasta hau maiestatez erran dugun menean, / Iaun Iujeak emanen du guztien aitziñean. EZ Man I 62. O dohatsu, zeiñen baitut / aitziñean itxura. EZ Eliç 31. Zure semearen aitzinean ararteko on gertha zakizkit. Harb 100. Isurezazu zeure bihotza, ura bezala, Iainkoaren aitzinean. Ax 531 (V 342). Ohearen aitzinean, / maiz demotzagun kantak. " Ante thorum" . Hm 48. Zarena zare, eta ezin zarateske Iainkoaren aitzinean zaren baino geiago. SP Imit II 6, 3 (Cf Iainkoaren ezagutzan ). Zien begien aitziñian ikhusten banunduzie bezala. Tt Onsa 59. Belhauriko imajina saindu baten aitziñean. 35. Orhitüz Jinkoaren aitzinian girela. Bp I 106. Hartarakotz frogantzak begien aitzinean tugu. ES 118. Nihork huts bat egiten badu zure aitziñean. Ch I 25, 5. Aien aitzinean konfesio eskatzea. El 71. Har zazu beraz begien aintziñean etsai hura. He Gudu 99. Mündü hunek mesperetxatzen zütian; bena Jinkuaren aitzinian prezius eta maithagarri ziren. Mst I 18, 4. Belaunikatu dira oatz aitziñean. Mb IArg I 191. Josue eman izan zen ahuspez lurrean arkaen aitzinean. Lg I 192. Presentatu zinuen bere senarraren alzinean nearrez. (Sal). HomLM 1026. Beraz behera zaite zure Jinkoaren ainziñean. Mih 44. Izatekó emastéki protxúskoa ta honrátua munduain alzinean ere. LE Prog 118. Sakramentü Saintiaren aitzinian. Mercy 26. Sakramentü Saintiaren aitzinian. Mercy 26. Zenbat exenplu on ez nuen begien aitzinean! Brtc 81.
( s. XIX) Erregeren aintzinean / Gerlan ari den soldadua / Kausitzen da bihotzean / Handizki kuraiestatua. Monho 148. Amatzat eta arartekotzat balia dakigun Jainkoaren aitzinean. Dh 274. Bada Jangoikoa danez gauza guziak dauzka aitzinian, ta eztu memoriaren bearrik. CatAN 22. Zure altharen aitzinian. UskLiB 103. Ezkoa urtzen den bezala suaren aintzinean. JesBih 460. Jesu-Kristoren tribunalaren aintzinean. Jaur 109. Hoien khantatzera, arrebari bortha aintzinian. Etch 324. Guzien alzinean erraten zuela. ErroSerm 266. Nik, aingeruen begien azpian, eta ardura gizonen aintzinean, mazelakoka ibili dut nere Jainkoa. Dv LEd 112. Errearazten labian edo su aintzinian. ECocin 46. Ikhusgarri horren aitzinean plaza guzia nigarrez dago. Laph 220. Harat hunat zabilan Dona Justeko eliza aitzinean. Ib. 85. Hurak benedikatü, eta haien aitzinian igain Zelialat. CatS 30. Gisa untan, aitzinean paratzen datzuten ikasbidean ezta izanen itzik aditu ez dezakezunik. Legaz III. Printzesaren aintzinean pasatzean. Elsb Fram 113. Ematen zelarik belhauniko haren aintzinean. Jnn SBi 12. Hürrün zen Jinkoaren dohainez bere büriaren handitzetik, ez bere beithan, ez gizonen aitzinian. Ip Hil 113. Zer ateraldiak, arno zorta bat aitzinean, baso bedera eskuan jarri eta ostatu zoko batean. HU Zez 205.

( s. XX) Jaun erretoraren aitzinean ezkontzen. CatJauf 113. Antzinian dakad karta errana. Mdg 139. Jaungoikoai kontu matia mundu guzien aillziñen. CatUlz 48. Haurrer dagola ixilik egoitea jende larrien aitzinean, guziz jateko tenoretan. JE Bur 10. Aurkitu nuen [Misionesta] etxe aitzinean, xitxuketa ari. Ib. 128. Sü eder baten aitzinian. Const 16. Yon Ugutzallea zure aitzinean [...] yauzi zan bezela. Ol Imit IV 17, 3. Eskola berria egin zuten, kaperaren aintzinean. Barb Sup 137. Ez aiz aitatxoren aitziñean azaltzera ausartzen, e? TP Kattalin 187. Bazkaitea zoalarik mai aitzinean yarrita. Zub 61. Irutan bat dena [...] aitzinean duzu. Or BM 132. Bakaldun aurrian eta zure antziñian abua itxitta eukitteko aginddu garratzak emon dautsadaz. Otx 147. Jesus Pilatusen aintzinean. Zerb IxtS 89. Delako hura hor zuten begien aintzinean. Lf Murtuts 18. Nere burua uriaren aitziñean ez diat nai gezurtatu. Zait Sof 179. Bospasei lagun bazituen aintzinean. Loriatuak zauden haren jokoari beha. JEtchep 104. Gorriz motatutako / urdin aintzinean. Gand Elorri 84. An bildu ziren lagun guziek Claudeten aitzinean. Izeta DirG 123. Eta biziaren aitorrera onen aintzinean, zer dezakete sistema guztiek? Vill Jaink 89. Ez duela gizonen aintzinean agertzeko usaiarik. Larz Senper 92. Azkenean maitasunaren aitzinean amor ematen dio. Ibiñ Virgil 62. Sumindu zen Frantses, eta kopeta gaitzean mintzatu zitzaioten egun batez jende aintzinean. Ardoy SFran 222. Liburu hau bekizu beti hel menean, / zabalik ezartzeko haren aintzinean. Xa Odol 21.

v. tbn. Mat 286. Volt 222. O Po 63. Arg DevB 2. INav 6. Urt Gen 45, 1. CatLav A 8 r (V 9). He Gudu 122. MurSerm 64. Egiat 225. Xarlem 240. CatLuz 29. MarIl 35. Arch Fab 97. HeH Mt 5, 16. Hb Egia 88. CatCla 71. Elzb PAd 23. Arb Igand 90. Mde Pr 94. Ardoy SFran 237. Aintzinean: StPierre 31. Ox 57. Iratz 157. Etxde JJ 205. Or Aitork 33. Osk Kurl 159. Antzinean: Hual Mt 5, 16.
azpiadiera-1.1
(AN-5vill-burg, L-sar, B, BN-baig; Urt II 133; aintzinean AN-5vill, L-sar, B; Urt II 133, Dv; antzinean AN-5vill; altzinean AN-ulz-erro, Ae, Sal; atzinean Ae). Ref.: Echaide Nav 262-263. Delante, por delante de, precediendo. "Antecedere, [...] lehenik, aintziñean [...] goatea" Urt II 133. "Artzaña arthaldearen aitziñean doha" Ib. 133. "Aintzinean goatea, aller devant" Dv.
Izarra haién aitzinean ioaiten zen. Mt 9, 9 (He, TB, Dv, Dv, Ip, Echn aitzinean, SalabBN, Leon aintzinean, Samper altzinean, Hual antzinean; Ur, Ol, Ker, IBk, IBe aurretik, Arriand aurrez ). Baina resuszita nadin ondoan, zuen aitzinean ioanen naiz Galileara. " Devant vous" . Ib. 26, 32 (Hual antzinetik ). Eta aitzinean zioazenék, eta iarreikiten ziradenék, oihu egiten zuten. Mc 11, 9. Orai, denbora aitzinean duzuiño, egizu ahal dagizuna. Ax 153s (V 101). Etxean sartzean, etzarela aitzinean sarthuko, edatean eztuzula lehenik edanen. Ib. 257 (V 171). Orgak idien aitzinian. Saug 138. Zure itzala bezala / Iragan zen aitziñean, / Noizbait emanen ziñela / Gure bizia Habean. 66. Testamentuko kutx aitzinean egin zuten apezak beren soñu andi bizia. Mb IArg I 390. Ihesi bere etsaien aitzinean. Lg I 198. Ta [arka] arren aizinéan [sic, ¿por alzinéan?] dantzatzeko ansía, / ponpan zeramatenéan. LE Kop 106. Eihartx'aldiz juaiten galopaz aintzinin. ' S'en allait en tête au galop' . Etch 270. Asto-zaiñ bat behiñ zetro bat eskuan / Ale enperadore romano, zioan / Beharri luze-dun bi abre aitziñean. Gy 305. Disputa handitan izatu baitziren / Aitzinean zoiñ ganen zen. Ib. 228. "Ez dezakegu ez harat, ez hunat egin", diote aitzinean direnek. Laph 204. Deputatuak orduan ziren Erreboluzionearen aitzinean edo buruzagi bezala abiatu, eta ez ziren behar baratu bide erditan. Elsb Fram 60. Kasingo fraide guziek, gurutzea aintzinean, lagundu zituzten komentuko athetaraino. Jnn SBi 107. Prosesioniaren burü jarri zen, eta aitzinian ekhar erazi zian Sen Lükasek egin Ama Birjinaren imajina. Ip Hil 180. "Jaun Oihanburu", edo "Jaun Errekarte"? Ez eta ere Errekarte edo Oihanburu jauna. Izenaren aitzinean ala ondotik, bardin gaizki doa jaun hori. HU Zez 176.
( s. XX) Goazen, zu aintzinean, ni gibeletik. Zerb Ipuin 332. Langile handi eta hartze hun zelakoz, denbora orotan, jakitatez bere lagünen aitzinian egon ze. Const 18. Garagistaren lantegian sartzen, pirripita madarikatua kirrinkaz aitzinean deramatela. JE Ber 48. Artaldearen aitzinean marroek eta zikiroek bere bulunba ozenekin inarrosten dute herria. Zub 97. Gidari zintzo gertu bat izan / nai bazenduke bezela / gure antziñan zabiltza beti / txoriño maiten-maitena. EA OlBe 12. Hasi ziren [...] Galliako eskualderat aldegiten, Germanen aitzinean ihes. Mde Pr 215. Zu, aintzinean-ordez, gibelean uzten zaitutenen ibilleraz. Or Aitork 41. Amaren aintzinean abiatu nintzan patarrari goiti. JEtchep 37. Kurutzea haur bati har-arazten zion bere aintzinean. Ardoy SFran 191. Japoniako jaun haundi bat "zerien" eta "zakurren" lerroan denen aitzinean ezartzerat menturatzen zena. Ib. 289. Ez ote da hau aspaldiko orga idien aitzinean hura berbera? MIH 389. Ez zegoen holakoetan e baizik, bokal aitzinean, maizenik, behinik behin, j bihurtu zena. MEIG VI 191.

v. tbn. Hb Egia 136. Elzb PAd 11. Zby RIEV 1908, 414. Ibiñ Virgil 55. Aintzinean: Barb Leg 150.
azpiadiera-1.2
Delante, en la parte delantera.
Laur animal begiz betheak aitzinean eta gibelean. Apoc 4, 6 ( TB, Echn, Ip aitzinean (e)ta gibelean; He, Dv aitzin gibeletan, Ur (G y V) aurretik (e)ta atzetik, Ol, Ker aurre atzetik, IBe atze eta aurre ). Bi eskuak iuntaturik bulharren aitziñean. EZ Man II 13. Aitzinean badu nondik lot, baiña ez gibelean. Ax 153 (V 101). Hartu zuen oihal bat aitzinean, eta eman zen bere apostoluen oineen garbitzen. Lg II 253. Bi zorro nausi handiak ezari dikuzu; / Bata gibelian / Bestia aitzinian. Arch Fab 185. Langile bat bezala / Taulierra aitzinian. LuzKant 150. Aitarekin hitz, eskuak gurutz belaun aitzinean. Or Poem 520.
azpisarrerakoSense-23.2
b) (Tras vb., con sdo. temporal). Antes de. "Zu sorthu aitziñean" Urt II 142.
Tr. El uso más extendido es con participio. Se encuentra con radical en Hiribarren, Elissamburu e Inchauspe, con -t(z)eko en Axular, CatLav, CatLan, Larreguy, Legaz, Elissamburu y Barbier, y con -t(z)erako en Axular. Duvoisin lo emplea además tras verbo conjugado.

Ian aitzinean. ABC B, 4r. Konfesatu aitzinean eriak. EZ Man II 83. Errezibitu aitzinean hirur pontu egiteko dira. Harb 154. Bada azken urthean, hiltzerako aitzinean, falta gabe, falta guztiak erremediatukoitut. Ax 193 (V 130). Zahartzeko aitzinean enseiatu nintzen ongi bizitzera, eta zahartzean ongi hiltzera. " Ante senectutem" . Ib. 186 (V 126). Ian aitzinian eta ondoan erraiteko diren othoitzez. Bp I 131. Erakusteko haren jin aitzinian mündian ülhünpia zela. Bp II 17. Komuniatzeko aitzinean eta ondoan ezpainak dafailaz xukatu behar dire? CatLav 251 (V 127). Zer ari zen Jinkua Zeriaren eta Lürraren kreatzeko aitzinian? CatLan 27. Lazara bizteko aitzinean egin ziren nigar eta othoitzek. Lg II 205. Ezpanaiz hil aitzinean denbora aphur batez penitentziazko egintzetan [...] ahal guziez enplegatzen. Dh 131. Gelditzen zelarik hau birjina erdi aitzinean, erditzean eta erdi ondoan. CatLuz 7. Aisiako ezbada, hari da lanean / Bildu nahiz zenbeit sos ezkon aitzinean. Hb Esk 177. Adamek bazituen aria handiak Yainkoarekin eta aingeruekin, erori aitzinean. Hb Egia 43. Lurrak barna irauli behar du, eta irauli aintzinean hedatzen den ongarritik pharte bat barnegi sartzen da. Dv Lab 144. Ez-dezazula bihia erain gisua mariatu den aintzinean. Ib. 183. Urrixa ez dela urthea bethe duen aintzinean akhetxera hurbilarazi behar. Ib. 282. Gelditzen zela hau Birjina erditzeko aitzinean, erditzean eta erdi ezkero. Legaz 4. Bozkatzeko aitzinean, gerla zibila ikhusi da herrietan. Elsb Fram 147. Burua estekatu zakoten baino lehen taula ikharagarriari marraza eror aitzinean. Ib. 123. Jesu Kristo ethorri ondoan ala aintzinean mintzatu den. Jnn SBi 3. Goizeko mezan, komuniatu aitzinean. Arb Igand 8. Mesias agindua lurrerat ethorri aintzinean. Lap 156 (V 69). Mezaren has aitzinian. Ip Hil 223. Birjina zen amatü aitzinian, eta birjina egon zen amatü ondoan. Ib. 112. Zurekin Jainkoa bera / Han ari zen lanean, / Munduaren argitzera / Agertu aintzinean. Zby RIEV 1908, 411.
( s. XIX) Noizbeit, lehenago, burdinari ohartu aitzinean. JE Bur 153. Iguzkia jali aintzinean. Balad 85. Zer egin behar da komuniatu aitzinean? CatJauf 116. Mandozain sartü aitzinian. Const 27. Betelemen David erregeak, erregetu aintzinean bezala! Barb Sup 181. Bihar, errege ethortzeko aintzinean. " Un peu avant l'arrivée du roi" . Barb Leg 133. Guduari lothu aintzinean botu bat egina bazuen. Zerb IxtS 47. Ezkont aintzinean zuten amodio bera eta suhar hura bera zaukaten bihotzean. JEtchep 58. Ori guzie Mainkerrak aitortu zuen il aitzinean. Izeta DirG 77. Espirituan bi aldiz pasa / zerbeit erran aitzinian. Mattin 89. Hura Algeriatik jin aintzinean. Etchebarne 129 ( aitzinean ib. 72).
azpiadiera-2.1
(Tras gen. o tema nominal nudo).
Goizeko eta arratseko orazionén aitzinean egitéko Konfesionea. ABC A, 7r. Guziak zenbat-ere ene aitzinean ethorri baitirade ohoin dirade eta gaixtagin. Io 10, 8. Bazko aitzinean. Ib. 11, 55 (He, Dv, EvS Bazko aitzinean, Leon Phazko aintzinean, LE bázkoa-altzinean; TB, IBk, IBe Bazko(a) baino lehen, Ol Paska aurrean, Ker Pazko-aurretik ). Oren bakhotxaren bada debotki aitziñean / ziña zaite egoteko zeure eginbidean. EZ Man II 42. Iauna orhit zite zure zerbutzariez, mutil eta neskatoez, gure aitzinian ioan direnez, fede honian, eta lo honian lo egiten dutenez. Tt Onsa 80. Abentiaren lehen igantiaren aitzinian erraiteko. Bp II 14. --Noiz hori gerthatuko da? --Munduaren akhabanzan, Jujamenduaren aitzinean. CatLav 98 (V 56). Zoin dira komünioniaren aitzinian egin behar diren aktuak? CatLan 141. Benedikzionearen aitzinean. Brtc 35. Hainitz probotxus laiteke meza aitzinean irakurtzea mezako sakrifizioaz den meditazionea. Ib. 9. Zure aitzinean izan diren gizon eta emaztekiak non dire? Ib. 112.
(ss. XIX-XX) Konfesio-alzinean. LE Ong 25. Dilijenzien alzinean. LE Urt (ms.) 37r. Kontsekrazionezko aktaren aintzinean. JesBih 444. Komunionearen aintzinean, denboran eta ondoan. Jaur 351. Bertzea sorthu zen, 518 urthe Yesus aitzinean. Hb Egia 72. Hau egin diteke memento bat bazkariaren aintzinian. ECocin 46. Bildu baitzituen meza aitzinean lau sos hilentzat othoitz egiteko. Elzb PAd 20. Meza Sainduko othoitzak. Meza aitzinean. Jnn Bihotz 289. Bere itzulika guzien ondoan, ez aitzinean, behin ere ez du apeztasuna eta erlisionea ohoratu baizik. HU Aurp 149s. Akzione printzipalen aitzinean eta ondoan. CatJauf 46. Gerla-aitzinean, Espainiako haundi-maundiek Zarauz-rat udako jitea laket zuten. JE Ber 79. Gau-erdiko meza aintzinean. Barb Sup 13. Kalerna aintzinean gauzak bezala, oro ixilik zauden. Ib. 147. Hemen agertuko ditugun letra horien aintzinean beste batzu izan dira. JEtchep 63. Lehen, gerla aitzinean, Orixek bizkaieraz zerbait idatzi zuen. MIH 123.
azpiadiera-2.2
(S ap. Lh; Gèze; aintzinean Dv, Foix). (Sin determinantes). Antes. "Avant" Gèze. "Aintzinean bezala orai ere, aujourd'hui comme avant" Dv. "Anciennement" Foix.
Ezen gauza guti bat lizate baldin [kondizione] hau bethiere aitzinean ioaiten ezpaliz. Ins D, 6v. Trunpaturik hañitz da itzuliren onera / aitziñean arnegatu zuten lege berera. EZ Man I 72. Othoitz prinzipalak aitzinean erraten dire, eta xeheak ondoan. EZ Man II 162. Bigarren lekzionia. Aitzinian jakin beharra. CatLan 20. Orobat meza entzuterat joan eta, aitzinean edo ondoan, Jainkoak daki zenbat denbora galtzen dute elheketan eta funsgabekerietan. Dh 71. Aita aintzinian eta / arreba ondoko. Balad 215. Hau ezta enganio baizen; / Luzaro ezbaitu irauten: / Lehen urhatsean ezen, / Aitziñean zena, da bethi agertzen. Gy 269. Gu ere berriz phizturen garela aintzinean baino ederragorik. It Dial 8 (It, Ur len, Ip lehen ). Aintzinean esplikatua izan dena. Lap 35 (V 20). Lagunkina baitzen aitzinean, horra orai berekoi jarria. JE Bur 132. Aintzinean han-hemenka zenbeit lan ttipi balin bazuen eginik, eta agerarazirik, erran ditake geroztik hedatu dela Zerbitzari. Zerb Azk 56. Aintzinean ere, gisa berean egiteko usaia bahina? Larz Senper 92. Eta aintzinean egin etzuena etzitakena aski goiz ondoan ere? Ardoy SFran 244. Aitzinean ere ez baitziren aberatsak. Ib. 172. Gero hasi zen konprenditzen, aintzinean zituen ideia hek zirela harendako hoberenak. Etchebarne 128s.
azpisarrera-24
AITZINEAN ERABILI. Perseguir.
Zakur guziek aintzinean erabilki naute zonbait egun hautan. Barb Leg 138.
azpisarrera-25
AITZINEAN IBILI. "Aintzinean ibili (BN-baig-lab), perseguir. Xakurrak axeria aintzinean ibili du, el perro ha perseguido al raposo" A.
azpisarrera-26
AITZINEGI. Demasiado adelante.
Erratean osoki Jesus Jaunaren eskuko jarri zela, menturaz aintzinegi gohazi. Jnn SBi 77.
azpisarrera-27
AITZIN EGIN. Adelantar, ir adelante.
Bere ez iakiñez etzegon oso iakin gabe, ta bere burua etzun ertsi nai ukan eleta zozoan, ez aintzin ez gibel egiteko eran. Or Aitork 111.
azpisarrerakoSense-27.1
Adelantarse a.
Irrintziaren oiartzunari / laisterkan egiñik aintzi, / arroil batean atzeman eta / kalesak il-gogor utzi. "Adelantándose al eco" . Or Eus 208.
azpisarrera-28
AITZINEKO.
azpisarrerakoSense-28.1
A) (Adnominal).
azpiadiera-1.1
a) (S ap. Gte Erd 57; Urt, Ht VocGr 407, Lar, Añ (AN); aitzinako Añ (AN); aintzineko Dv). Anterior en el tiempo, previo. "Antefactum, [...] aitziñeko akzionea" Urt II 136. "Précédent" Ht VocGr 407. "Previo" Lar. "Víspera del día, [...] (AN) aitzinako eguna" Añ. "Previo, [...] aitzenekoa [sic]" Ib. "Aintzineko egunean, l'autre jour" Dv. Cf. aitzineko.
Aitzineko bekhatuén barkhamenduagatik. Rom 3, 24 (Dv aitzineko; Ol egindako, Ker leen egindako, IBk, IBe lehengo ). Geroko partea aitzinekoaren deklarazione baizen ezta. Ins E 7r. Aitzineko obra onak eta perseberantzia dira ondoko fin onaren eta perseberantziaren bidea eta seiñalea. Ax 464 (V 301). Eztaduka konturik bere iaialekuaz eta aitzineko burasoez. SP Imit III 54, 6. Aitzineko tentazionea geroko konsolazionearen seinale ohi da. " Tentatio praecedens" . SP Imit II 9, 7 (Echve igaro dan tentazioaren ). Erran dian bezala aitzineko doktor berak libru berian. Tt Onsa 28. Lehen egiñ izan zintuen espantuak bere perilletarik libratzeagatik gure aita aitziñekoak. 50. Aitzineko astetik. Bp I 20. Aitzineko kapituluan frogatu dudan bezala. ES 108. Aitzineko mendetan Eskual-herritik ilkhi izatu diren presunaia ohoratu eta ospe handitako hetarik. Ib. 116. Aitzineko lekzione hautan esplikatu diren Jesu-Kristo gure Jaunaren misterioen Istorioa. CatLav 53 (V 34). Eta maiz obra onak hañitzez gutiago plazer egiten dio, ezenez aiñtziñeko mortifikazioneak. He Gudu 154. Zerengatik alziñeko urte zenbaites faltatu ziren zenbait paper. (Ezcabarte, 1773). RIEV 1932, 565.
( s. XIX) Bizitzeko erregela. Aitzineko abisuak. Dh 45. Ikhus ongi zertan eta nola iragan den aitzineko astea. Ib. 58. Igantez orhit zite aitzineko astian egin dütüzün hütsetaz. UskLiB 77. Hurran kofesionean erran behar du aitzinekoan nola ahatzi zitzaion. CatLuz 33. Aintzineko Aita Sainduek eman izatu diozkaten pribilio guziak. JesBih 391. Eta etxean ezartzen du [haur prodigoa] aintzineko dretxo beretan. Jaur 125s. Aintzineko eguneko zure solasak hainitz dostatu ninduen. Dv Dial 3 (It lengo eguneko, Ur leengo eguneko, Ip igaran egüneko ). Aitzineko mendetan ere sinheste bera zen. Hb Egia 4. Aintzineko gau guzia atxikia zuten Jesus Jauna lorik gabe. Jnn SBi 29. Aitzineko boz-aldian. HU Aurp 103. Eta popüliak, aitzineko igantian trionfan Jerusalemen errezebitü zianak, oihüz galthatü zian kruzifika lezen. Ip Hil 162.

( s. XX) Nik antzineko ilabetian eskribitunaun kartan. Mdg 143. Ageri zen etzela aitzineko gauetan lo handirik egina. JE Bur 131. Berriz ere hari bürüz abiatü ginen, aitzineko xede berian. Const 13. Ogi bat, aintzinekoa baino ere ederragoa. Barb Leg 140. Irakurri nahi balukete lau eun urte aitzineko beren mintzaira. Zub 18. Aitzineko denbora urrundu hetan. Ib. 29. Jesu-Krixtoren Imitazione berri bat etorri zitzaukula, euskara ederrez egina, aintzineko guzieri aise nausi dena. Zerb Azk 59. Bere aitzineko bizitzako moral merezimenduak. Mde Pr 351. Ondarreko aldian ilabete bat osoa pasatu nian, aintzinekoan hamabost egun. JEtchep 99. Aintzineko esposak hil zitzaizkon haurrik eman gabe. Ardoy SFran 54. Laster itzuli ziren beren aitzineko heinerat. Ib. 172. Lixta berria ere muntatu / aintzinekua ukaturik, arrotz bat buru harturik. Mattin 91. Etxekitzen dütie azkar / aitzineko ohidürak. Casve SGrazi 24 (cf. ANTZINAKO). Aintzineko urtean. Etchebarne 129.

v. tbn. CatCla 100. Aintzineko: Monho 38. Bordel 90. Lap 12 (V 8).
azpiadiera-1.1.1
(Tras gen. o tema nominal nudo). "Eguerri aintzineko egunean" Dv.
Ezen hala persekutatu ukhan dituzté zuen aitzineko Profeták. Mt 5, 12 (HeH zuen aitzinean izen diren profetei ). Dilubioaren aitzineko egunetan. Ib. 24, 38 (He, TB, Dv, Ip, Echn -(r)en aitzineko, SalabBN -(r)en aintzineko, Hual -(r)en antzineko; Ur ugoldea baño lenagoko, IBk uholde aurreko ). Orenen aitziñeko eta ondoko othoitzak. EZ Man II 209. Meza aitziñeko eta ondoko othoitzak. EZ Eliç 33. Hunen aitzineko kapituluan eman diren arrazoinen arauaz. Az 499 (V 322). Bere herio Pasioniaren sei aitzineko egünian. Bp I 44. Azaroaren aitzineko igantian erraiteko. Ib. 125. Komunionearen aitzineko Meza saindua erratean. CatLav 250 (V 126). Prozezione haren aitzineko igantian. Mercy 32. Eguberriren aitzineko astea. Dh 64. Bai komunione aitzineko aphaintza, bai ondoko eskerrak ematea. Ib. 62. Meditazionearen aintzineko aktak. MarIl 61. Mez-aintzineko othoitza. Dv LEd 1. Ez entzutea nihor mintzatzen haren aitzineko erregez. Hb Egia 32. Mende hunen aitzineko izkribatzaile gaxtoek. Arb Igand 109. Boz aitzineko egunetan. HU Zez 49. Azkenaren aitzineko aldian naski erraten ginuen [...]. Ib. 48. [Aita Saindu] hau eta hunen aitzinekoa. HU Aurp 133. Trinitateko Iganterik Abentiaren aitzineko neskanegünerano. Ip Hil 247. Konsekrazione aitzineko othoitziak. Ib. 232. Mgr. D'Astros gure aitzineko Baionako Aphezpiku goretsi [...] izanak. CatJauf III. Meza aintzineko ezkila ttipia. Lf Murtuts 35. Kristo aitzineko 2640garren urtean. Mde Pr 223. Irlandararen hitz-joskeran eta morfologian ere nabarmenak utzi ditu Indoeuroparren aitzineko hizkuntzak. Ib. 219. Errege aintzineko egunen batean. Osk Kurl 74. Ez zituen holako hire aintzineko gazteak, ez eta ere hire lagun Pantxo hori! Larz Iru 72. Krima aintzineko zortzi egun horietan. Larz Senper 62. Silabaren bokal-aitzinekoetan behar zituztela izan istilurik garratzenak. MEIG VII 179.
v. tbn. Brtc 68. CatLuz 38. Laph 153. Aintzineko: JesBih 468. Zerb Metsiko 346.
azpiadiera-1.1.2
(Precedido de instr.).
Hori dakikegu gutaz aitzineko mende eta gizonen eginmoldetik. Arb Igand 122.
azpiadiera-1.1.3
(Tras vb.).
Ian aitzineko berze othoitzá. ABC B, 3v. Zená zelebraturen den aitzineko igandean. Ins B, 3r. Errezibi aitzineko othoitza. Harb 198. Jan aitzineko eta jan ondoko, goizeko eta arratseko othoitzak. Brtc 57. Hortan eman diteke etzan-aitzinekotzat seinalatua den mementotto hura. Dh 59. Ian aitzineko othoitza. CatLuz 39. Hil aitzineko egunetan, ba eta lehenago ere. HU Aurp 177. Sor-aintzineko bizi hori salbu. Zait Plat XXII.
azpiadiera-1.2
b) (R-uzt; Urt, Lar; aitzinako Lar, Añ (AN); aintzineko Dv; antzineko R-is; altziñeko AN-ulz). Ref.: Iz R 392 y 402, Ulz (altziñékua). De delante, anterior. "Janua anterior, aitziñeko [...] athea" Urt II 142. "(El de) delante", "delantero", "anterior en lugar" Lar. "Anterior" Añ (tras adelantar). "Aintzineko oihala, serviette, tablier de cuisine" Dv. "Áitzinekoa átzidiara, lo de adelante atrás (R-uzt)" Iz R 392. "Ántzinekua átzirian (R-is)" Ib. 402. "Altziñékua atzéra" Iz Ulz.
Zer dio sutondokoak? zer baitio sut-aitzinekoak. " Celui qui est assis au devant du feu" . O Pr 73. Altxa itzak / hire zanko aitzinekoak. Arch Fab 129. Bi zorro nausi handiak ezari dikuzu; / Bata gibelian / Bestia aitzinian. / Gure hutsak gibelekoan ditugu ezarten, / Besteren hutsak aldiz aitzinekoan ekharten. Ib. 185. Ondartu zuten untzia; eta aitzineko muthurra gogor zagoen. Dv Act 27, 41 (Lç unzi aitzinea, TB untziaren aitzinea, He, Ol, IBk, IBe branka, Ker aurrekaldea ). Bildotsei urthe buruan aldatzen zaizkote aintzineko bi hortzak. Dv Lab 271. Denek dakigu nola eskualdunek Ibañetako lepoan moztu zuten bi zatitan Enperadorearen armada. Batzu borrokatu ziren Auritzeko ordokian; besteak, aitzineko zatikoak, Ibañetatik beherakoan. Zub 30. Galtz-aintzineko botoina. Lf Murtuts 39. Arotza, xixpa eskuan, aintzineko atetik. Zerb Azk 107. Antziñekuak nolako, gibelekuak alako. (AN-5vill). Inza NaEsZarr 1618.
azpiadiera-1.2.1
(Con reduplicación intens.).
Kalonjeen jar-alkiek eta elizako kantoreak jendeen aitzin-aitzineko jar-tokiak hartzen dituzte, haletan non mezatiarrek ez baitezakete ikus aldarea! JE Ber 22.
azpiadiera-1.2.2
Anterior en orden.
Ene ondoan ethorten dena, ni baino aitzinekoago da: ezen ni baino lehen zen. " Qui est préféré à moi" . Io 1, 15 (He ni baiño lehen dena, TB lehenkatua zautana, Dv ene gaineko ezarria dena ).
azpiadiera-1.2.3
De delante, que está frente a.
Iainko probeditzaillea / iauts zaite mahañera, / aitziñeko ianharien / othoi bedinkatzera. EZ Eliç 23. Bere etxolaren aintzineko bidearen gainean zelarik. Jnn SBi 64. Ohe aitzineko "tapizaren" orde, kalainka edo mihise zahar bat. JE Bur 190. Elizaren trebeseko bideak aldare-aitzineko grillatik berexten duena. JE Ber 22. Jauregiaren aitzineko eremuñoa hutsa zela. JE Ber 56. Kamelua eta Mikaela heldu dira ezkerretik, aintzineko aldetik, gordagiatik hurbil. Barb Sup 55. Berriz ere urrunera amari beha dagolarik, aintzineko oihal handia aphalduko dute. Ib. 19. Aldare aitzineko argiak. Ib. 142. Jauregi aintzineko erreka-estalia behar duzu berehal berehala urratu. Barb Leg 135. Gure aintzineko iosta-mai batean liburu bat auteman zun. Or Aitork 195.
azpisarrerakoSense-28.2
B) (Adverbal). para delante de. v. AITZINEKOZ.
Iesus Kristen odol guregatik isuri izan denari, gu pur eta xahu Iainkoaren aitzineko egin genzanzat. Ins F, 2v. Hobiago dela Jinkuaren aitzineko gizon bekhatüz estalirik lizan bat ere [...] eziez süperbios [...] bat. Mst XIX. Montiatunáiak zerbáit óngi Jangoikoarén alzinéko. LE Prog 106. Yago baliodú Jangoikoarén alzinéko aorrátzea edo edekitzea bekatubát, ezi ez jai ta prozesio ta errézu guziak. Ib. 108. Aitarén alzinéko dúgu Jesus bere sémea Abogádu. LE Ong 121r (v. tbn. 132v).
azpisarrera-29
AITZINEKO ALDEAN. En comparación con lo anterior.
Ene semia diat etxen / bere emazte-haurrekilan, / Ta aitzineko althian / aisago ebakitzen lan. Casve SGrazi 88.
azpisarrera-30
AITZINEKO EGOKI (Pl.). Antepasados. v. aitzineko, antzinako.
Baldin zeren sortzez noble den, eztuzu hura bera laudatzen, baina bai haren burasoak eta aitzineko egokiak. ES 105. Bere aitzineko egokien eta burasoen merezimendu guztiak. Ib. 106.
azpisarrera-31
AITZINEKOTAN. Antes; antiguamente.
Heben dirade batetan / artzaiñ eta laborari, / Aitzinekotan ofizialdün / ziren ere zunbait jarri. Casve SGrazi 22. Etzaiziela uste ükhen / dela arren aitzinekotan / Ebilkatü mentez mente / Urdatx nere gabetan. Ib. 126. Arinberte hiri deiat, / ene aitzindari handia, / aitzinekotan bezala, / ene armadan gomendia. Ib. 150.
azpisarrera-32
AITZINEKOZ (Precedido de gen.). Para delante de, para la presencia de. v. supra AITZINEKO (B).
Eman diazadazun zure begi sainduen aitzinekoz gai eta propi errendatzeko dohaina. Harb 13.
azpisarrera-33
AITZINEKOZ GIBELA. Al revés, lo de delante detrás. "Aintzinekoz bigela jarria dago (AN-5vill)" Gte Erd 275. Cf. GIBELEKOZ AITZIN(A) (s.v. 1 gibel).
azpisarrerakoSense-33.1
(Fig.). " Aintzinekoz bigela entenditu duzu (AN-5vill)" Gte Erd 11.
azpisarrera-34
AITZINEKOZ GIBEL EMAN. "Ez aintzinekoaz gibel eman, no ponga hacia atrás lo que está adelante (Darric)" DRA.
azpisarrera-35
AITZINEKOZ GIBELERA (B ap. Izeta BHizt2). Al revés. "Zu aitzinekoz gibelera mintzetzen zara" Izeta BHizt2. "Aintzinekoz gibelera" Ib.
azpisarrera-36
AITZINENIK. "Zu zare bethi aintzinenik, vous êtes toujours le plus avancé" Dv.
azpisarrera-37
AITZINERA.
azpisarrerakoSense-37.1
a) (Urt; aintzinera Dv; altzinera AN-egüés ap. Bon-Ond 166). A la presencia de, a la zona frente a. "Antevenire [...] nihori aitziñ, aitziñera [...] ethortzea" Urt II 143. "Aintzinera goatea, aller au devant" Dv (que lo opone a aintzinat goatea). "Nere altzinera joan da (AN-egüés)" Bon-Ond 166.
Digne ezpaniz aipatzera zure izen sainduia / Ez jitera aitzinera, zeren bainiz satsuia. E 73. Erioa manatzen du, ezein falta gaberik / hilak oro dakatzela aitzinera bizirik. Ib. 51. Eta Iesus eraman zedin Gobernadorearen aitzinera. Mt 27, 11 (Dv, Echn aitzinera, SalabBN aintzinera; He aitziñean, TB aitzinerat, Ip aitziniala, Samper altzinean, Hual antzinian, Ur, Or aurrera, Ol, Ker, IBe aurrean). Eta baldin konberti ezpagaitez gure gainera heldu dela dakusagun iujemenduari aitzinera ilkhi giaizkionzat. Ins A, 5r. Aitziñera <adçi-> begiratzen eztuena. "Devant soi" . Volt 238. Arima denean bada sarthu Zeruetara / Dohatsuak heldu zaizko arraiki aitziñera. EZ Man I 132. Zenbait pena dir<ad>ela iustuki ordenatzen / Gero bere aitziñera duela erakhartzen. Ib. 120. Banoha zuk ordenatu derautazun iujearen aitzinera. Harb 187. Ekhartzen zeraukatenean gizon bat bere aitzinera, akusaturik erraiten zela ezen alferra zela. Ax 32 (V 19). Ekhartzea bere aitzinera beira bat ur. Ib. 406 (V 264). Aitzinera zatozkote / Bozkarioz betherik. Hm 86. Aberatsak ez lausenga, eta handien aitzinera ez ager gogotik. SP Imit I 8, 1. Bolurra agertzen da armak eskuan haren aitzinera. Tt Onsa 63. Ogi bat zaio aitziñera / Ohorezki zerbitzatzen. 112. Ekharri ziotzan aitzinera animalia eta hegaztina guziak. ES 86. Zeren lauster bixta arthikitzen baitute aitziñera heldu zaizkoten sensuen gogarako gauzen gaiñerat. Ch III 33, 2. Baldin zenbeit gauza edo objet begien aiñtziñera edo gogora ofreitzen bazaio. He Gudu 59. Ta sar-erazten dute erreg-aitzinera. Mb IArg I 392. Aitzinera ethor dakiola Aingeruen tropa. Brtc 264. Zerüko Esposaren aitzinera juatiaz dien bozkalenzia. CatLan 155. Osoki beldur da beraz Jainkoaren aitzinera dohan bekhatuz kargaturik. Dh 129. Guziok piztuko gerala Jangoikoaren aitzinera, berari kontu ertsia emateko. CatAN 26. Atheratu nintzen Elizatik eta bihurtu Birjina Sainduaren potretaren aintzinera. MarIl 74. Erortzen zaio nonbaitik / xinaurri bat aitziñera. Gy 53. Horrek erakharri nau zure begien aintzinera. Dv LEd 149. Atso madarizione hori, errienta ondotik, heldu duk gure aitzinera. Elzb PAd 49s. Oste haren aitzinera jin zen bakharrik Errege. Elsb Fram 86. Bil arazi zituenean bere aintzinera bere komentuko fraide guziak. Jnn SBi 111. Bainan handik athera deneko, huna non aitzinera duen oixtiko erostun hura bera. JE Bur 170. Ruso bat ekarri zuten heien aitzinera. StPierre 35. Balentriaka bezala, eta mendekioz ere bai, xakurrari joan zitzaion aintzinera. Barb Sup 104. Bizkarrean [barrika] ereman athe aintzinera. Ib. 146. Azkenez, zure aitziñera etortzea erabaki nun. Zait Sof 167. Aita-nagusiak bere aintzinera deitu eta erritan egin zion. Etxde JJ 18. Aterik ez zedukan delako etxolak, eta aitzinera heltzean ikusi zuen Theresa barruan. Mde HaurB 43. Aren otoitza irixten zan Zure aintzinera. Or Aitork 71. Ekarri zuten Piztia Claudeten aitzinera. Izeta DirG 79. Doi-doia jastarazi dautzutan bazter xoragarria, harek zehar-nabar emanen dautzu begien aintzinera. Lf ( in Zait Plat XXIII ). Horra beraz nun ukaiten dutan galdea pentsionetako mediku espezialistaren aintzinera. Etchebarne 137.
v. tbn. Mat 183. Arg DevB 145. CatLav 209 (V 106). HU Zez 61. Aintzinera: JesBih 462. Jaur 176.
azpiadiera-1.1
(Con reduplicación intens.).
Eta aintzin aintzinera heldu zitzaiola [...] erbi bat ederra. Barb Sup 29.
azpisarrerakoSense-37.2
b) Por delante, adelantándose a. "Precursor, [...] aurerra, (AN) aitzinera bidaldua " .
Eta aitzinera laster eginik igan zedin basafikotze batetara. " Il accourut devant" . Lc 19, 4 (He aitziñat goan, TB, Dv aitzinerat laster egin, Oteiza aurretik joan, Brunet aurreratu, Ol, Or, Ker aurrea artu, Leon haratxago joan, IBe aurrerago joan ).
azpiadiera-2.1
(Con valor de part.).
Soldadoak beren kapitainarekin eliza-aitzinera direnean. HU Zez 134.
azpisarrerakoSense-37.3
c) (AN-5vill). Adelante. v. AITZINA.
Nola baitu gurdiari iratxaki firrilla / Uztarriak aitzinera itzultzen biribilla, / Gaixtoen ere hala da itzuliren tropela. EZ Man I 87. Eragin diezaguntzat aitziñera bidea. EZ Man II 147. Amek ekhartzen zituzten / aitziñera eskuak. EZ Noel 74. Iratziketara joanak dituk, Mailantzera ta ni arratsaldekoakin noai. Ta gu, jarraiki aitzinera. TP Kattalin 195s.
azpiadiera-3.1
En adelante.
Erortzetik guarda nadin hemendik aitzinera. EZ Man II 34. Egundanik aitzinera egiazki derradan / ez ni baiñan zaradela zu bizi ene baithan. Ib. 79. Aitziñera eztezagun guztiz gal esperantza. Ib. 131. Bañan badut esperantza / hemendik aitziñera / faboratuko nauzula. EZ Eliç 235. Hemendikan aitzinera, / Iakiñen dut nor naizen. Arg DevB 157. Hitz eman eztela aitzinera ber bekhatiala eroriren. Bp I 116. Eta hemendik aintzinera, zuk nahi duzun bezala, nere salbamendua [...] bilha dezadan. Dv LEd 57.
azpisarrerakoSense-37.4
d) Antes; de antemano. "Gauzak aintzinera xuxentzea, préparer les choses à l'avance" Dv. v. infra AITZINETIK.
Aitziñera eman dugu hori ezagutzera / eta gaizki bakhotxaren tormenta aditzera. EZ Man I 109. ende batzuen, egia da, ohi dela errana, / Bañan segurantza gabe aitziñera emana, / Iujamendua egin eta munduaren gañera / Illhunbetik ethorriko direla egotera. Ib. 130.
azpisarrera-38
AITZINERAINO. Hasta la zona situada frente a.
Thonbaren aitzineraño / Piarres saindua baño / Joan zen Joanes lasterrago. 93. Ez ordean komentuko athe-nausiari buruz, bainan ba, bihurrian, bertze athearen aitzineraino. JE Ber 55. Nere aita yoan zen guatze antzineraño. Auspoa 77-78, 42.
azpisarrera-39
AITZINERAKO.
azpisarrerakoSense-39.1
a) (Adverbal). Para lo sucesivo. "Urruxa au aintziñarako utzi behar dugu (AN-5vill, B)" Gte Erd 149.
Bada zer idurizaizie orai zuen lenagoko amarrenes? Eta zer proposito daukazie alzinerako? SermAN 8v. Gauz arrigarri ta milagro hau ekusi ta, arritu ziran Jesusen ogitik jan zutenak eta asi ziran aitzinerako beren neurri zenbait arzen. Mb IArg I 252.
azpisarrerakoSense-39.2
b) (Adnom.). "Aintzinerako [...] qui tend vers le devant, vers l'avenir" Dv.
azpisarrera-40
AITZINERAKOAN (Lar). "En adelante, [...] aitzinerakoan, gerokoan" Lar.
Zeren ordea egiteko baten hastetik egiten diren huts xipiak, aitzinerakoan emendatzen baitira, eta azkenean ezin kasik erremedia baititezke. SP Phil 2 (He 2 kontinuatzen). Ea bada, demogun aitzinerakoan gure buruari guardia. Ib. 239.
azpisarrera-41
AITZINERAT.
azpisarrerakoSense-41.1
a) En adelante.
Eta zure hatse honetik dadin aitzinerat augmenta, kontinua eta publika mundu guzietara. E 7. Eta aitzinerat erortzetik begira gaitzala Iainkoari othoitz egiten diogula. Mat 111. Benturaz orai ezpadut ere, izanen dut aitzinerat, ongi egiteko gogo. Ax 73 (V 49). Aitzinerat alfer egoiteko desenkusarik etzutentzat. Ib. 27 (V 16). Ikhusiko duzu zuk-ere nola behar duzun aitzinerat ethorkizunean eta bethiere bizi eta gobernatu. ES 185. Hartzen dügü zure aitzinian erresolüzione fermo bat hain aitzinerat ebitatzeko. CatLan 164. Premia zaioen adaburua bildu arteo ez-lezake aintzinerat egin berriz. Dv Lab 357. Orizue, aitzinerat, zer gerta ere, atorra mihisen artean sar eskuara poxiño bat. HU Aurp 208. Horra hegalak aintzinerat moztuak sekulan ager ditazken heretiko berrieri! Zerb IxtS 112.
azpisarrerakoSense-41.2
b) (aintzinerat L-côte ap. EI 116). Hacia adelante.
Badira lan batzuk eta obra batzuk, aitzinerat, gibelerat, saihetserat edo norat nahi den beha dagoela eginagatik ezpaita antsia, nola baita iatea, edatea, mintzatzea. Ax 468 (V 304). Bethi kontu edukitzen dela eta aitzinerat artez behatzen dela. Ib. 468 (V 304). Jesusek bere aitziñerat / Beheratzean burua. 88. Hauk aitzinerat goanik, iguriki ginituzten Troaden. He Act 20, 15. Sekulan gibelerat, bethi aitzinerat. Laph 228. Bi gizon mozkor, besoz-beso, batek bertzea deramala; bi, hiru urrats oldarrez aitzinerat, gibelerat. HU Zez 202. Eskuak libro zituztenek, hegalak iduri, aintzinerat eta gibelerat zalhu bazabilzkaten. Prop 1901, 84. Eta zoin bitxiki dabilan! Aitzinerat batzutan, artetan guti edo aski gibelerat ere ba. JE Ber 101. Itsu batek baino gehiago aitzinerat behatu gabe. Ib. 45. Orduan Jakobe botzik aintzinerat joan zen bere bidean. Zerb IxtS 24. Bidean abian nintzan, ezker, eskuin eta aintzinerat beha. JEtchep 37.
azpiadiera-2.1
Botoin hori batek biltzen deie osoan, aitzinerat, ixtapeko galtza. JE Bur 26.
azpisarrerakoSense-41.3
c) "(Iré a su) presencia, [...] joanen naz aren aitzinerat" Lar. "Aintzinerat agertzea, paraître devant, comparaître" Dv.
Eta ioanen tzare muillatzerat Ermitaren aitziñerat. INav 16. Eta ioanen tzare Baiona aitzinerat. Ib. 16. Ene izena eramateko jentillen eta erregeen eta bai Israelgo umeen aitzinerat. He Act 9, 15. Isaik erakharri zuen Samuelen aitzinerat. Lg I 274. Non Elizabeth yoan baitzitzaion aitzinerat. Lg II 101. Eman zioten begien aitzinerat bere gaixtakeria. Ib. 238. Bere obrek segitu dute Jujearen aitzinerat. Brtc 124. Dathortzkotela aitzinerat Aingeru sainduak. Ib. 270. Bethi bistan izan zazue begien ainziñerat eman darotzuedan exenplua. Mih 63. Altxatu behar zaizkola / Jaunari aitzinerat. Monho 78. Hain izigarriki laidoztatu, phorroskatu, hil-arazi dukeian Jesu Kristo haren aitzinerat. Dh 223. Ethortzean zezena zaldi aitzinerat, / Adarrak bulharretan hari miratzerat. Hb Esk 223. Ez nuke erreparorik izanen aren anziñerat presentatzeko. (Lesaca, 1857). ETZ 255. Traste hortan agertu zen Toledako artxapezpikuaren aitzinerat. Laph 91. Biltzen dire, oste handian, Reveillonen etxearen aintzinerat. Elsb Fram 66. Gazteluko bortha prinzipalaren aitzinerat. Ib. 119. Herodes erregearen aintzinerat eremanak, hari ere egin zioten galde bera. Jnn SBi 15. Hurbildu zitzakon aitzinerat auzapeza. JE Bur 183. Herriko auzapezaren aintzinerat agertu zelarik. Ox 189. Jauregian sartzen da; baderamate eriaren aintzinerat. Barb Leg 136. Gorria, gure xakur ernea, aintzinerat ethorria nuen, niri begira. Ib. 149. Jainkoaren aintzinerat agertu beharra niz. Lf Murtuts 50. Begien aintzinerat heldu zaukun liburu eder bat. Zerb Azk 62. Aintzinerat ethorri zaitalarik Graxi ezagutu nuen. JEtchep 111. Mundu hunetan gertatzen dira / holaxet ezinbertziak, / basurde bat ekarri zion / aintzinerat suertiak. Xa EzinB 117. Teatro aintzinerat heldu dira. Lf ( in Casve SGrazi 12 ). Eskual-herriko ixtorio kantail bat emana zaiku begien aintzinerat. Lf ( in MEIG III 116 ). Donibane Garaziko jujearen aitzinerat agertzeko galdea. Etchebarne 54.
azpisarrerakoSense-41.4
d) Por delante, adelantándose a.
Hauk aitzinerát ioanik iguriki genzaten Troasen. " Étant allés devant" . Act 20, 5 (He aitzinerat goan; TB aitzinean yoan, Dv aitzinean goan, Ol, Ker aurreratu, IBk, IBe aurrea hartu ). Hartakotz laster egin zuen aitzinerat, eta igan zen marthotza-piko baten gaierat. TB Lc 19, 4 (Dv aitzinerat;aitzinera ).
azpisarrera-42
AITZINERAT HARTU. Adelantarse.
Bizkitartean Jesusek, baitzeakizkien haren gaiñean gerthatu behar ziren guziak, hartu zuen aitziñerat eta erran zaroen: "Noren bilha zabiltzate?". "Processit" . He Io 18, 4 (Lç aitzinaratu).
azpisarrera-43
AITZINERATEKO. "Aintzinerateko, qui tend vers le devant, vers l'avenir" Dv.
azpisarrera-44
AITZINERUNTZ (aitzineronz Lar, Añ (AN)). "Acia delante" Lar y Añ.
azpisarrera-45
AITZIN ETA GIBEL. Por delante y por detrás.
Eskuin eta ezker, aitzin eta gibel, alde orotarik soldadoz azkarki zaindua. HU Zez 181.
azpisarrera-46
AITZINETAKO. Adelantado.
Mintza-eskoletan "aintzinetako" nintzan, eta aupatzen nintzan aundinaiezko zora-edariz. "Maior" . Or Aitork 57.
azpisarrera-47
AITZINETIK.
azpisarrerakoSense-47.1
a) (L-ain, BN-ciz-mix, S; Urt II 136, Lar, Lecl, H; aitzineti S; aintzinetik L-côte-arcang, BN-ad, R-uzt; Dv; aitzinatik Añ (AN); aintzinatik BN-ciz; altzinetik AN-ulz-erro, Ae; altzinatik AN-erro). Ref.: A (aintzin); EI 155s; Lrq (aitzineti).
De antemano, con antelación, desde antes. "Antefactum, [...] aitziñetik egiñikako obra" Urt II 136. "Antemano, de antemano, lenago, lenagotik, aitzinetik" Lar. "Predecir, [...] aitzinetik erran" Ib. "(De) antemano" Añ. "D'avance" Lecl y H. "Aintzinetik erratea, prédire" Dv. "Aintzinetik egina, geroko egina (Sal), lo hecho de antemano, hecho para luego" A. En EI no se da trad.; aparece al lado tanto de aintzinadanik como de ejs. occidentales de antzinatik 'desde antiguo'. v. supra AITZINADANIK.

Egun hartan gal ezkiten, aitzinetik begira, / Han orduian eztukegu ehork ere aizina. E 49. Seinaliak jinen dira aitzinetik tristerik, / Elementak ebiliren oro tribulaturik. Ib. 61. Huná, aitzinetik erran drauzuet. Mt 24, 25 (He, Dv, Ip, Echn aitzinetik, SalabBN, Leon aintzinetik, Samper altzinetik, Hual antzinetik; Ur lenagotik, Ol, Or aurretik, Ker aurretiaz, IBk, IBe aldez aurretik ). Aitzinetik adbertiturik honestoki, reberenziarekin eta ordenanza onean bide bezala datozen. Ins B, 5r. Gogoan deliberaturik eta aitzinetik pensaturik egiten den heriotzea. Mat 30. Lehen ere aitziñetik gintuen abisatu. EZ Man I 70. Erho dela zeñak uste baitu Parabisua / Aitziñetik obretara eman gabe eskua. Ib. 35. Herioa aitziñetik senti eta nabaritzeko. EZ Man II 174. Herrarik, gaitzerizkoarik edo arrankurarik bere giristino lagunarekin duena aitzinetik baketuko da eta satisfazino emanen du. Harb 429. Aitzinetik, aitzinetik, eritu baiño lehen eta heriotzeko hersturan iarri baiño lehen, behar da bekhatua utzi. Ax 207s (V 139). Igorri zerautzan bere anaia hari aitzinetik presentak. Ib. 71 (V 46). Lan aitzineti pagatua ihesi doa. " Le travail payé par avance, s'en fuit" . O Pr 293. Etorkizunari aitzinetik ez behatzea. SP Imit I 4. Ahal bezain ardura prepara zite aitzinetik, bilhoa urdintzera eta xuritzera utzi gabe. Tt Onsa 84. Aitzinetik gogoatürik egiten den heriotzia. Bp I 57. Eta aitziñetik ikhusirik heldu zaizkigunak-ere haiñ miñ bazaizkigu, zein dorpheak dire bada ustekabetik zaurtzen gaitusten kolpeak. Ch III 45, 3. Bekhatu benialik batere bere nahitara aitzinetik deliberaturik ez egiteko. CatLav 245 (V 124). Berriz ez erortzeko indarrak aiñtziñetik hartzea. He Gudu 51. Gizonen heñak eta mereximentiak phezatzen beitütü, eta gaizak oro aitzinetik xüxen ezarten. Mst I 13, 6. Etorri zen guzioi etorriko zaikun azken hordua ta aitzinetik etorri oi den eritasuna. Mb IArg I 204. Aitzinetik bere barneak behar bezala garbitzen dituztela. Lg II 224. Bazakiten Jinkoak ainzinetik ikusi dituela pairatzen ditugun gaitzak. Mih 125.
( s. XIX) Hortara ziren aintzinetik / Artoski preparatuak. Monho 38. Supitoki othe, ala aitzinetik ezagutzen dudala hilzerat nohala? Dh 122. Biharamuneko besta buruaz alegera zaitezte aitzinetik. EgunO ( in Arb Igand 175 ). Jinkuaren ofensatzeko okazione ordinarioak aitzinetik ikhus ditzagün. UskLiB 12. Aintzinetik zenbeit egunez barurtzen ziren. MarIl 114. Gaztetasunak labur ditu mugarriak; / Aitzinetik zuhurrak hartzen neurriak. Hb Esk 183. Ezagun da aintzinetik noiztsu ilkhiko den. Dv Lab 296. Sakramentiek eztizie arren Grazia emaiten, aitzinetik behar dügünaz geroz ükhen grazia hura? CatS 68. Han osoki kukutuko zuela ilargiak iguzkia jakina zen aitzinetik. HU Zez 95. Aldia behar aitzinetik hartu, hamabortz, hamasei lagun baizik ez baititazke betan koka. Ib. 118.

( s. XX) Profeta heiek aitzinetik jakin-arazten zuten Kristok zer sofrikario pairatu behar zuen. CatJauf 28. Gehienak oraiko egunean zorigaitzez mintzo giren bezala, gogoan aitzinetik apaindu gabe badariogularik. JE Bur 134. Etzian lüma etxekiten ahal nun etzian aitzinetik botilla bat ardu edaten. Const 41. Lerro hauk abiatu baino lehen, yuan daila aitzinetik aitormen bat, deblauki errana. Zub 93. Aintzinetik banakien nik segurik joan beharko nuela. JEtchep 36. Aintzinetik, elhez eta zinemaz ere, ahal bezen ontsa argitzen ditut hango harat hunatez. Larz Iru 26. Japonian sartu lehen apezak nola jakinen zuen, aintzinetik, zer zen Japonia? Ardoy SFran 315. Igandean izan da, / bildurik laguntza, / Aintzinetikan gogoz / hil dute ahuntza. Mattin 109. Aintzinetik milesker, eta goraintzi handi bat Pithiviers-etik. (In Xa Odol 293 ). Predikua aintzinetik prestaturik. Etchebarne 104 (142 aitzinetik ).

v. tbn. Gç 56. Mercy 29. Brtc 54. Gy 169. Aintzinetik: Jaur 398. Zby RIEV 1908, 761.
azpiadiera-1.1
(Precedido de gen.). Antes (de).
Zein prometatu ukhan baitu Iainko gezurti eztenak denbora eternalén aitzinetik. Tit 1, 2. Zeren Sabbathoaren aitzinetik den preparazioneko eguna baitzén. Mc 15, 42 (Dv larunbat aitzineko, Ker zapatu-aurreko ). Eta enjendratua / mende guztien aitziñetik. EZ Eliç 130. Aphezak khürütxiaren zeinhariak [...] egiten dütianian elebazioniaren aitzineti. UskLiB 58. Komünioniaren aitzinetik eta ondotik. CatS 77. Lacombe-n aitzinetik beste eskualzale berri batek [...] erran zien etzela gisa batera Laphurtar mintzorik. Zub 103.
azpiadiera-1.2
(Con vb.).
Sakramendu Sainduaren errezibitzeko aitzinetik egiteko othoitza. Arg DevB 198. Iguzkia bere arrutan partitzeko aitzinetik, / Alba agertu baiño lehen lebanteko uhartzetik. Gy 77. Eta erakusten nula Salbazalia mündiala agertü aitzinetik heltü ziren gaizak, haren ondotikueki josirik diren. CatS XI. Egia hori ezagutu aintzinetik. Jnn SBi 82. Ikusi dugu gorago Profetak nola mintzo ziren Jesu Kristo gure Jaunaz, hura mundurat ethorri aintzinetik. Ib. 33. Barnarik lanthu lurra nahi zuen, hazia aurdiki aitzinetik. EOnAlm 1905, 20 (ap. DRA ). Eta komunioneak eman ziozkan bet-betan edo kolpe-kolpez, barur egiten hasi aintzinetik zituen indar guziak. Ib. 85. Berrikarian sarthu aitzinetik. JE Bur 5. Hortzen artean karruskatu aitzinetik. Ib. 155. Eritu aitzinetik ongi ezagutzen bazuen bere senarra, erituz gero etzakien burutik makurrago othe zagon. FIr 185.
azpiadiera-1.3
(Con el tiempo expresado en caso instr. o absoluto).
Romanoék gobernamendu oroz Iuduak billuzirik hogei eta hamazazpi urtheren ingurunea aitzinetik, ordenatu ukhan zuten. Adv ** 2v. Ezkonza bat zelebra daiten baino lehen, elkharren ondoan hirur igandez aitzinetik publikatzen dela Elizán. Ins B, 5r. Kofesatu eta komuniatu behar da bia edo hirur egunez aitzinetik. CatLav 319 (V 158). --Orai noiz hasten da Abendoa? --Eguberri baino lehen laur igandez aitzinetik. Ib. 359 (V 174). Bildüko dira [...] oren erdi bat bezperen aitzinetik. Mercy 29. Hark bethetzen ditu profetek erran guziak hogoi mende aitzinetik. Hb Egia 50. Oihan baten landatzeko gogoa hartzen duzunean, zilhoak larrean urthe bat aintzinetik egizkitzu. Dv Lab 341. Anhitz egun aitzinetik, anontzatua da besta hori. Elsb Fram 75. Banoa hau eskuan mendiari goiti, oraino ezagutzen ez nuen misionestaren ganat, bi egun ezteien aitzinetik. JE Bur 128. Bizpahirur egun aintzinetik, erdi barurik egoiten naiz. Barb Sup 21.
azpiadiera-1.4
Antes; antiguamente.
Jinkuari [apairiak] oferitüz, xüxen aitzineti Benedicte orazionia erranez. CatLan 109. Eta oraino, aintzinetik baino ere maiteago zituen Jesus eta Maria. Jnn SBi 164. Aitzinetik erran dutan bezala, nekez ikusten da eskualdun harro autarik. Zub 66. Ulertzen dukezue egun, aitzinetik ihoiz ulertu duzuen baino hobeki. Mde Pr 294. Aitzinetik, Basa Jaunak / ogi eta bihien üztatzen / Zeikün guri ikhasazi. " Autrefois" . Casve SGrazi 52. Han bizi zen aitzinetik / Gure aia lanetarik. Ib. 76.
azpisarrerakoSense-47.2
b) De delante de, de la presencia de. "Acatamiento, presencia, y se usa en ablativo, [...] aitzinean, aitzinetik" Lar.
Hek bada ioan zitezen alegerarik konseiluaren aitzinetik. " De devant le conseil" . Act 5, 41 ( TB, Dv -(r)en aitzinetik; Ol batzarre aurreandik ). Eman izan zaizkan emazteari [...] bi hegal, hegalda ledinzát sugearen aitzinetik desertura, bere lekhura. " De devant le serpent en son lieu" . Apoc 2, 14 (TB -(r)en aitzinetik; He -(r)en bistatik kanpoan, Ur (G), Ip -(r)en ik(h)usbidetik, Ur (V) -(r)en ikusbegitik, Dv -(r)en ganik, Ker -(r)en arpegitik ). Haien [faltak] kausaz hire aitzinetik iraitz ezgaitezenzat. ABC B, 4v. Zatoskit, zeruko eztitasuna, eta lizunkeria guzia bihoa ihesi zure aitzinetik. " A facie tua" . SP Imit III 48, 5. Jerusalemera joanik Bestaren ohoratzera Mariareki eta Josef bere hatzaliareki, itzuri zaien aitzinetik zoin gero Elizan ediren baitzien. Bp II 34. Ahalkeria hura bada bere begien aitzinetik khentzeagatik. ES 168. kusi izan nuen halaber thronu handi zuri bat eta norbeit haren gaiñean jarria, zeinen aitzinetik goan baitziren ihesi lurra eta zerua. He Apoc 20, 11. Eta begien aitzinetik jalkiz geroz, gogotik ere berhala jalkiten da. Mst I 23, 1. Hel zite zelüko eztitarzüna, eta bihuatz ihesi, zure aitzinetik, theiarzünak or. Mst III 48, 5. Jerusalemera joanik Bestaren ohoratzera Mariareki eta Josef bere hatzaliareki, itzuri zaien aitzinetik zoin gero Elizan ediren baitzien. Bp II 34. Ahalkeria hura bada bere begien aitzinetik khentzeagatik. ES 168. Eta begien aitzinetik jalkiz geroz, gogotik ere berhala jalkiten da. Mst I 23, 1. Hel zite zelüko eztitarzüna, eta bihuatz ihesi, zure aitzinetik, theiarzünak oro. Mst III 48, 5. Khen akit aitzinetik / phüta herrestatia. Xarlem 695. Suntsi bitez horiek guziak gure begien aitzinetik. Dh 170. Hire profeitutan hi ere / ken akit aitzineti. AstLas 33. Ene Jinko huna enezazüla urthuki zure begien aitzinetik. UskLiB 66. Ihes dohazila haren beithartearen aintzinetik. JesBih 460. Non ene ondotik ihes egiten baituzu suge baten aintzinetik bezala. MarIl 71. Erho bat zare, zoazkit aitzinetik. Laph 81. Ohakit begien aintzinetik. Jnn SBi 58. Gen akida ene antzinetik sekulako. Mdg 133. Bainan nolaz eta norat begien aitzinetik zaikun ibaia itzali, gaude gogoetatuak. JE Ber 44.
azpisarrerakoSense-47.3
c) Ante todas cosas, guztien (V, G) aurrez, aurreti, (AN) aitzinaz, -natik
Bada gauza ororen aitzinetik, ene anaieák, iura eztezazuela ez zeruaz ez lurraz. " Avant toutes choses" . Iac 5, 12 (He guzien gainetik, Dv oro baino lehen, Ol baitik bat, Ker leenengo ta bein, IBe batez ere ).
azpisarrerakoSense-47.4
d) Por delante. "(Dios) delante, Jainkoa aurretik, aitzinetik" Lar.
Ibilli ezpazinizkigu aitzinetik eta bidea irakasi ezpazenerauku, nork izanen zuen axolarik zuri iarraikitzeaz? SP Imit III 18, 3. Bertze hitzkuntzek izenari aitzinetik finkatzen dioten emendaillua deitzen ohi dute preposizinoa. ES 89. Haur dela gure erregia, gure aitzinetik ebilten dena. Mst III 56, 5 (SP gure aitzin ). Ara daramatzi bera beren aitzinetik dutela, ta guziak dijoaz, bat ere gelditu bage, aren ondotik. Mb IArg I 372. Josuek egorri zituen aitzinetik ixilik yendeak, yakitekotzat hiri hartako berri. Lg I 189. Kürütxia ainzinetik, / bandera haren ondoti. UskLiB 219. Baia erresuzitatiarekin ni fanen naz xen antzinetik Galilean. Hual Mt 26, 32 (Lç aitzinean ). Zortziak aldean izian ziren ura zaldiz eta bidaria aitzinetik etxolatik atera zirelarik. FIr 149. Lotsa al gizak aintzinetik ioan aieri iarraitzeko, eta lotsa ez, ez iarraitzeko? Or Aitork 199.
azpiadiera-4.1
Delante, en la parte delantera.
Badu [apezak] aitzinetik eta gibeletik gure Salbatzaillearen gurutzearen Seinalea. SP Imit IV 5, 3. Eztiztatuak direnean buru aitzinetik eta bere hegalxoetarik. SP Phil 408. Ile beltzak zituzten papilotatuak, / Beharri aitzinetik flokan hedatuak. Hb Esk 181. Bi ate ederrak, aitzinetik eta bazterretik, baderamate ikuslea barnerat. Zerb Azk 11. Gerrikoaren azpian, aintzinetik, gaitzeko botoin bat, ezpel xuri xuriz egina, erdiko sakela handiaren hesteko. Barb Sup 9.
azpiadiera-4.2
Egun arek ordu asko aitzinetik zituela, eta zer gertatuko zitzeien etzakitela. FIr 141.
azpisarrerakoSense-47.5
e) De frente, por delante. "A fronte, aitziñetik, aitziñetikan" Urt I 9.
Ala hitzez ala obraz, ala ixillik ala ageriki, ala aitzineti ala gibeletik [lagun giriztinoa desohoratu] . EZ Eliç 149. Erran dezagun bi hitzez gizon hori aitzinetik ikhusiz, zer itxuretakoa zen. Elzb PAd 5. Eta holako milagur eta solas eder, hitz legun, irri zuri eta pereku... aintzinetik; eta gero gibeletik ausiki. HU Zez 99. Egiak baditu hiru itxura, baldin beha egoiten bazaizkio aitzinetik, parrean, edo, han harat joan eta, gibeletik. JE Bur 163. Aitzinetik ederki, eta gibeletik autsiki. (BN-baig). Inza NaEsZarr 2418.
azpisarrerakoSense-47.6
f) Desde delante, desde el espacio situado enfrente.
Jaunak arri alzinetík / dió, agertudenéko: / Ea berla jautsi ordík. LE Kop 139. Salhatzerat ausartatu zen aldare-aitzinetik Salbatore egun batez. Lf Murtuts 5. Batzuek aintzinetik, / bota eta airetik; / Bertzeak gibelariak. Mattin 59. Aldare aintzinetik kondatu zaukun nola [...] gogoratu zitzaioten Urepeleko buruzagieri, gure herriak ere behar zuela bere eliza. Xa Odol 89.
azpisarrerakoSense-47.7
g) Por delante de, por el espacio situado enfrente. "Nere altzinetik pasatu da (AN-egüés)" Bon-Ond 166.
Ilargia zela iguzkiaren aintzinetik iraganki. HU Zez 94s. Frantsesen aitzinetik iragan zen harritua, piltzar bat iduri, Alemanek oihuka zerabilkatela. StPierre 36. [Ulzaman] Sunbillenea deitzen den etxeko artzaia gauero udaberrian zulo aren ailtzinetik igarotzen zen, abatz bete gaztanbera buruan zuela. A EY II 427. Berriz aldare nagusi aintzinetik iragan zanean. Osk Kurl 48.
azpisarrerakoSense-47.8
h) "Antes bien, [...] (AN) aitzinatik " . v. aitzitik.
azpisarrera-48
AITZINETIKO.
azpisarrerakoSense-48.1
a) (aitzinetikako Urt; aintzinetikako Dv). Cf. aitzinetiko. Anterior, previo; anticipado. "Antefactum, [...] aitziñetikako akzionea" Urt II 136. "Aintzinetikako, qui est d'un temps anterieur" Dv.
Zeren hain lorioski handitu eta aitzinetik hautatu ditudan, bere buruz etzutelarik aitzinetiko meriturik bat ere. SP Imit III 58, 4 (Mst, Ip aitzinetiko; Ol aurretiko). Hautatuak direnei Jainko Aitaren aitzinetikako jakiñaren arauera. "Secundum præscientiam" . He 1 Petr 1, 2 ( TB, Ol, Ker bet(h)iko, Dv egundainotikako, IBe aurrez ). Ala beizütüzü aitzinetiko ikhuste handi bateki abisatü. Mst III 45, 4. Bihotzian zunbait ordüz senditzen düzün gozua eta eztitarzüna, presenteko graziaren obra düzü, eta aitzinetiko zelüko plazeren txestallü bat. Ib. 6,2.
azpiadiera-1.1
(Tras vb.).
Katiximan sar aitzinetiko kapitülia. CatS 17.
azpiadiera-1.2
(Precedido de gen.). Previo, anterior a.
Rejenerazionearen aitzinetiko obrak gaixto. Ins D, 1r. Zü ziratekiala zure aitzinetiko ororen lehena ardi saldütik pharte bat haiñ bazka huniala eraman dükezüna. Mst XI.
azpisarrerakoSense-48.2
b) Anterior, de delante. "Janua anterior, aitziñeko vel aitziñetikako [...] athea" Urt II 142.
azpiadiera-2.1
Anterior, antepuesto.
Quis aitzinetikako berretkailuekin: Aliquis, aliqua, aliquod . ES 221. Zein dira juntagaillu aitzinetikakoak? Ib. 370.
azpisarrera-49
AITZINEXEAN. Un poco antes (de). v. AITZINTXEAN (s.v. aitzintxe).
Zergatik letheriñak egiten dira Salbatore bestaren aitzinexian? Bp II 66. Hil aitzinexian, orano ari zen bere lanari. Herr 23-2-1956 (ap. DRA ).
azpisarrera-50
AITZINEZ.
azpisarrerakoSense-50.1
a) De frente. Itzul zaite aitzinez, tournez-vous de face
Ixtantean botoin bat ez zaio geldituko ene soinekoari! Aintzinez, gibelez ala saheska joka, nihundik ezin athera... Barb Sup 25. Gizagaizo Ellande! Aditu behar ditu bereak eta asto beltxarenak!. Eta bizkitartean, aintzinez emanik, gibelez emanik, zortzi asto baizik ez izaki Ellandek! Ib. 73.
azpisarrerakoSense-50.2
a) De antemano. v. AITZINETIK.
Areago zenion entzuten bertatik bertara ta aintziñez erabaki-legez ari ziñan. Or Aitork 116.
azpisarrera-51
AITZINEZ AITZIN.
azpisarrerakoSense-51.1
a) (L; SP, Ht VocGr, H; ain- AN, BN (-nz-); VocBN (-nz-), Dv). Ref.: A (ainzinez-ainzin, aitzinez aitzin).
Frente a frente. "Vis-à-vis, aitzinez aitzin erran dio, il lui a dit tête à tête" SP. "Vis-à-vis" Ht VocGr. "Face à face" VocBN y H. "Cara a cara" A.

Hartu zituen bada gauza horiok guziak, eta erditik egin zituen, eta eman zuen erdi bakotxa bata bertzearen aitziñaz aitziñ. " Et utrasque partes contra se altrinsecus posuit" . Urt Gen 15, 10 (Dv parrean-par, Ur bata bestearen aurrean, BiblE bata bestearen aurrez ). Vitorian, hiriko apez etxiari aitzinez aitzin zien bi ofizierek beren egongia. Const 38.
azpisarrerakoSense-51.2
b) (aitziñaz aitziñ Urt). Antes. "Anterius, aitziñetik, aitziñean, aitziñaz aitziñ" Urt II 142. Tal vez error; cf. supra ej. de la Biblia.
azpisarrera-52
AITZIN-GIBEL. v. aitzin-gibel.
azpisarrera-53
AITZIN-ONDOKO. De antes y después.
Ene argia eta loria aitzin ondoko itzala gabe ikus dezakezuntzat. "Sine vicissitudinis umbra" . SP Imit III 49, 1 (Mst khanbiamentiaren itzalik gabe, Ol alda-itzalik gabe). Bilkhuetan, aintzin ondoko othoitzak presidentak abiatuko ditu. JesBih 427.
azpisarrera-54
AITZIN HONETAN. Anteriormente, hace un momento. "Ci-devant, aitziñ huntan" Ht VocGr 345.
Eliza Ama Sainduak egin du aitzin huntan esplikatu diren sei manamenduez bertze manamendurik? CatLav 157. (V 80) Aitzin huntan minzatu garen graziez berze alde. Ib. 207 (V 106). Aitzin huntan aiphatu den Ebanjelioko partida. Ib. 299 (V 148).
azpisarrera-55
AITZIN HORRETAN. "Aintzin hortan, il y a peu de jours, ces jours derniers" Dv. "Aitzin hortan (L), [...] il y a peu de temps, naguère" H. "Aitziñ hortan (Lc), en esta temporada" A (s.v. aitzine).
Aitziñ hortan behiñ, arrastoa segi, / Banindarraioten asto bi ederrei. Gy 293.
aitzin
<< aitzakia 0 / 0 aitzinakari >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper