Harremana

    OEH - Bilaketa

    4776 emaitza t bilaketarentzat

    Sarrera buruan (64)


    Sarrera osoan (485)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 ai.
    sense-1
    1. (gral.; Urt Gram 424, Lar, Añ, Dv, H); aii; aai Ref.: A; Lh; Iz Als; Etxba Eib (ai, ay); Elexp Berg.
     (Interj. de admiración, asombro, dolor o lástima). "Ay de mí" Lar, Añ. "Desdichado de mí, de ti..." Añ. "Interj. admirativa y enfática. Ai, zelako politta! Ai, etorri banintza!" Etxba Eib. Cf. ai(t)-. Tr. Documentado en todas la épocas y dialectos. Es de uso general en los textos meridionales. Al Norte, aunque documentado ya en Axular, falta en autores como Leiçarraga, Etcheberri de Ziburu y Oihenart. En DFrec hay 37 ejs. de ai.
    Ai joat gabiraia. Perucho 7 (no es descartable que se trate del pref. votivo ai(t)-). Ai, Silvia, ene laztana! Lazarraga 1152r. Ezta munduan gauza preziatuagorik denbora baiño, ordea ai, ezta egungo egunean gauza eztheusagorik edireiten. Ax 159 (V 107). Ah, hai Jesus! Badirudizu / Gustietan Jaun borthitza. Gç 89. Ai, zein andia zan zeure poza. Urqz 84. Ai! Itotzen nago! Ai! Itotzen naiz! Cb Eg II 52. Ai zer kalteak, zer ondorengo desditxak emendik datozen! Cb Eg III 224. Ahi aur ederra! / Ahi aur guria! / Ahi aur gozoa! / Ahi aur eztia! GavS 10. Ai bada, o ene Ama ona, ungi tristagarri da persebera ez dezan baizen bertze beldurrik ez duen arima batenzat. Mih 123. Ai ta zénbat ignoránte dén óntan, ezpaitúte estimátzen gauza, baizik iruditzea. LE Prog 106. Ai, neure gizon ona! Mg PAb 76. Ai! nere Kristauak, nola egongo ziran sasoi eder onetan. AA III 277. Ahi, zenbat pekatu ta Jangoikuaren ofensa dakarren ez erakutsijak. JJMg BasEsc 122. Ai! Betiko nireak egin eban. Añ EL2 61. Ai ahizpa falsia! ai hi lotsagarri! Etch 412. Ai, ene Marroa, / Ahari gaizoa! Arch Fab 137. Ai Jauna, beltzegia naiz zuk niri begiratzeko. Dv LEd 149. Ai aita, zenbat atseginekin entzunen zaitudan! Dv Lab 267. Txanton, neri ardiyak / ik irabazi? ai! / koitadu triste orrek / ez uke gutxi nai, / desiatzen dek baño / ez aiz ordia gai. Bil 120. Ai! utzadazu; zure eskua otza dago jela bezala. Arr GB 104. Ai eta zeñ maite dedan! Ib. 25. Ai, itxasora ez dadukagu / edozein moduz juaterik. Arrantz 78. Ai, eziñ iñork konta dezake / dudakorikan egitzat. Noe 31. Ai, oraingo jendeak / astuziak dauzka. JanEd I 22. Batek sudurra galanta zuben, / ai zer oliyo-jarrua! Xe 314. Ai zer gusto ederra / guk an eman degun. PE 110. Aii, ez nago ni orrela oituba! Sor AuOst 96. Ai, anai Maseo, oraindik ez dezu ondo aditzen pobre biartsu izatia zer dan! Bv AsL 168. Ai! Ez beza ukatu... illa izango da. Apaol 35. Ai, zer astoa hi! Zby RIEV 1908, 760. Ai non dire leheneko gizon lerden, zalhu eta biziak? Arb Igand 43. Lo sor txar batek ezereztu eban / neure usain gozo laztana: / baina arrezkero, ai ze zoria! / barriz eldu da neugana. Azc PB 171. Aai, zu, politok, or zaukadaz, nori adarra io daukazunean pozik! A BeinB 40. Ai ze atsekabea, ze atsekabea Arnoldorena! Ag AL 85.
    ( s. XX) Gogamenetan asi zaneko, ai! ezagutu eban ederto Anjelek Mañasi zala. Ag Kr 154. Baña, ai! batetik eukezan pozgarri orrek eta bestetik euren biotzak bilddurrez. Echta Jos 23. Ai! Deskana egiteko zoriyan nago iya. Iraola 130. Ai, zu lango gixonik eztago ludi gustijan! Kk Ab I 9. Ai lenaoko denporak! Ib. 91. Ai zer jipoia daukaten gaur! Ill Testim 7. Ai zer lagungarriyak / dauzkagun etxian! Noe 121. Ai! Manuelen arno hura! Barb Sup 74. Ai! zorigaixtoz landa bazterrez, zonbat dabiltzan goserik. Ox 69. Bañan, ai! asko deabruaren / musua artuta il-oi dira. Jaukol Biozk 102. Ai, ze pozarren ikusten dodaz / Neure anaia laztanak. Enb 122. Ai, au don gauzien gozue! Kk Ab II 22. Ai! Gauza bat aztu zait. Banator beriala. Alz Bern 62. Ai, motel, ori bizi dan arte / i ez au ilko gosiak. Tx B 78. Parte emango eztezula, / ai, juezetara, / arrazoyik b'al dezu / zuk ezertara? Imaz Auspoa 24, 149. Ai Magali, ik urrungo Indiak ikusiren? Or Mi 38. Ai! barkatu! Ez duzu ikusi hemen gizon begi oker bat? Barb Leg 143. --Zein da lorarik ittunena? --Zatotik urteten dana, ai!, ardaua amattutian. Otx 42. Ai, zein gozo gauden, aopekotan! Ldi BB 122. Ardua eta atsua / bijak dantza-dantzari / Ai geure lapikua / ur-barik erre-bixi! Laux AB 63. Ai! ori da dantza, gaur ikusi duguna. Or Eus 374. Ai, Euskal jenden kantuak eta betiereko eskerrak! Iratz 150. Ai, adiskide: baserritarrak / arras ondatuak gera. Olea Auspoa 39, 136. Ai, gizajua. SM Zirik 125. Ai! ez euki bear ik / urte batzuk geiago! NEtx LBB 243. Ai zer eguna daramakigun / Amasako erri maitian! Uzt Noiz 120. Baina (ai baina madarikatua!) irispidean [...] gerta daitezkeenen artean hautatu behar dut etorkizunik onena. MEIG VII 186.
    v. tbn. (Sólo para autores septentrionales): Dh 229. Lap 69 (V 35). Jnn SBi 170. HU Zez 82. Etcham 31. Mde HaurB 15. JEtchep 115. Larz Iru 52. Ardoy SFran 141. Casve SGrazi 82. Xa Odol 311. Larre ArtzainE 44.
    azpiadiera-1.1
    (Con reduplicación intensiva).
    Baiña ai, ai, ai, eta millatan ai. Ax 172 (V 116). Ai, ai! Jesus milla bider. Cb Eg II 97. Ai ai! dio Santo Tomas Aingeru Maisuak. Mg CC 251. Ai ai! dio. Zergatik zoaz / Kalte egitera bazterretan? VMg 99. Ai, ai, ai gaixoak / nere gurasoak. Echag 166. Ai, ai, Jauna! Dv LEd 195. Ai! ai! zertako da asia / Galzen bada libertatia! Arch Fab 155. Ai! Ai! nik baiño obeki daki onek legeen berri. Urruz Urz 39. Ai! ai! ai! aiii! Sor AKaik 117. Pacheko orduan deihadarka: Ai, ai, ai! ai, ai, ai! Elzb PAd 63. Kadet Astoputz lehen mezara zabilan; / Orai aphezei gerlan omen du aski lan. / Ai, ai, ai! mutilla, omen du aski lan. Zby RIEV 1909, 231. Ator onera, petral maltzurre. --Ai! ai! ai. Alz Bern 75. Burdiñ-arrizko / kaiolan dago / erosta baten, ai! ai! ai. Enb 171. Ai, ai, iltzen naiz, ai, atzimurtzi ta ozka. Or Mi 23. Ai, ai, ai! Toki onean gaituk to, Pepe Ttiki!... Sorginak dituk hemen! Barb Leg 147. Ai! ai! Oi! adiskidez utsik eta eraillez betetako etxea! Zait Sof 49. Ai, Txomin! Ai, ai, Ai! Erruki nagik, mesedez eskatuten deuat. Bilbao IpuiB 34. Ai! ai! ai! egiten nuan nik. Osk Kurl 86. Ai! ai! ai! ai! ai. JEtchep 18.
    azpiadiera-1.2
    Ai ene bekatoria, Joanes Gaztearena norbaitek il du. (Ezcurra, 1569). ReinEusk 68. Ai, ene desditxadua, / gaitxez rodeadua! Lazarraga 1143v. Ai ene titxa gabea, ene on beharra, eta urrikalkizuna, nork libratuko nau gorputz mortal hunetarik? Ax 476 (V 308). Ai helas jendaki haukien irrigarriak beure hitzkuntza propiala eztakite? ES 167. Ai ene tristea! Acto 182. Ai ene zori gaistokoa! Ai ene ditxagabea! Zer egin det? Onelako traizioa? Cb Eg II 59.
    azpiadiera-1.3
    (Seguido de sintagma en gen.; cf. infra AI ENE).
    Gure arrantzaleek bakantzen ari. Ai gure! Or Mi 136.
    azpiadiera-1.4
    (Seguido de sintagma en dat.).
    Ai Gizasemea etsaien eskuetan yarriko duen gizonari! Ir YKBiz 441. Gaizpideak izatea nai-ta-naiezkoa da; bañan ai gaizpideak bere bitartez etorri-arazten dituen gizonari! Ib. 254. Ai zuei, aurrendari (gidari) itsuoi! Ib. 400. Ai egun aietan aurdun diranai ta bularra ematen dutenai! Ib. 410.
    azpiadiera-1.5
    "Ai zutzaz! (interj.), malheur à vous!" Arch UFH .
    Nora (ai nizaz!) joanen gara? Aleson 15.
    azpiadiera-1.6
    (Lar, Añ, H).
    (En oraciones con el verbo en modo hipotético, exclam. que expresa un deseo irrealizable). "Oxalá, [...] ai bada" Lar, Añ.
    Ai demoniak datoz! Ai banaramate! Cb Eg II 187. Ai balego arima benetan humilde ta konbertidu bat. Mg CO 6. Ai! eta baziñaki, nolako perillean zauden! AA III 498. Ai baleude aitatu ditudan bezelako jakitunak, Samaniego ta Renteria Euskaldun euskarara eman batzuek! VMg 90. Ahi, artuko balebee Santu andi onen erabakija! JJMg BasEsc 164. Ahi! pensauko balitz zer dan pekatuba! Ib. 62. Ai au ondorengoak egingo balute! Lard 517. Ai! Banituke neure miñean arako berba / Erzilla zoli bertsolariak zituenak! AB AmaE 183. Ai! nik ere, bai, banik / hik dukan gozoa! Zby RIEV 1908, 769. Ai, hala balitz. HU Zez 115. Ai, balute bazterretan aste guzia lanarekin borroka bizi diren gizon nekatzale guziek beren etxean zu bezalako emazte bat. Ib. 185. Ai bera balitz, da atxituko baneu! Ag AL 59. Ai orrela euskalduna zan lekuan euskalduna jaioko balitz. Ag G 364. Ai Jaungoiko maitea / neskazar banengo! Urruz Zer 103. Ai, Leaburuar guziok emen balira! A Ardi 6 (v. tbn. BeinB 47). Ai! Maria, Maria! Oihanburuan egon bahintz, hire xokoñoan! Barb Sup 85. Ai orok mihi hori bridatzen balute! Etcham 144. Ai bere amandre Marikorotzek burue yasoko baleu yaso! Kk Ab II 39. Ai ori egija ixan balitz, niri be zati bat emoteko! Otx 171. Ai, egaztia banintz, / gañik-gain nenbilke! Ldi BB 16. Ai, itzul ahal banintz gauez-gau etxera! Iratz 159. Ai guritasun au / betiko balitza! Or Poem 518. Ai, une artan emaztea alboan izan balu! Etxde AlosT 53. Eta apika oraintxe zaudela garratzenetan; ai ala balitz. JAIraz Bizia 101. Ai, hirur gezür horik egiak balite! Mde Pr 52. Biotz bat daukat eta ai! mila banitu! Canc. pop. Ai! Jakin izan baneu gaur beste. SM Zirik 25. Ai, samintasun au iritxiko / balitzake oietara! Olea 152. Ai, behar bezala zainduko balute! MEIG IX 98.
    v. tbn. Noe 47. Arr GB 64. PE 58. Moc Damu 36. ArgiDL 34. Jaukol Biozk 58. Tx B II 98. Otx 171. TAg Uzt 251. Iratz 178. Balad 113. Munita 56. Bilbao IpuiB 200. NEtx LBB 21. Xa Odol 270. Onaind STeresa 40.
    sense-2
    2. (SP, Añ, Dv, H (V, G)); aai.
    (Sust.). Gemido, quejido, ay. "Aiha <ayha>, plainu bat" SP. "Quejido, en los hombres, (V) aia, aiaria" Añ. "Aia, aija, plainte, gémissement" H. AxN explica auhenen eta dolamenen (533) por aien eta doloreen.
    Hango kantuak, leloak eta bozkarioak, izanen dira, aiak, hatsbeherapenak, inzirinak, nigar-xopinak eta arrenkurak. Ax 588 (V 378). Ezen badakigu Jeremias Profetak ere nola erran zuen ai izigarri eta ikharagarri hau. ES 152. Neke latzak [...] uzten dio burua oñazez ta barren guzia aiez, kezkaz, egarriz ta suspirioz betea. Mb IArg I 185. Eriren baten lenbiziko ots edo ai bat aditu horduko, an zen aren bazterrean. Mb IArg II 343. Ai bat beñere ixilduko eztana! Cb Eg II 128s. Aies Suspiros Sentimentus beterik balle negarresko ontan. CatUt 3 (CatAe 6 aies oies beteik, CatSal 7 aiez oiez beterik; v. AIEZ). [Zeruan] ezta yago izain tristurarik, ez ayik, ta ez oñazeik. (300). LE-Ir. Pensa miserable bat ala iltzen luzaro ai kontinuoan. (320). Ib. Norgan dira aiak! noren gurasoak ditu naigabea, ta negarra? Norgan aserrea ta leia? AA III 379. Haren ai eta plaiñuak / Urrun ziren adituak. Gy 45. Zer da arroitu ori? [...] Idurindu ai bet . "Parece un gemido". (AN-gulina) Orreaga 55. Isil-unerik eztaukan aia. Azc PB 31. Eta ori esanda, sukaldariak, noski, aai! bizia atera zuan. Anab Poli 63. Ai bat esan gabe, ilda gelditzen ziran. Salav 94.
    azpisarrera-1
    AI ALIA.
    (Interj. que expresa preocupación o decepción).
    Askok emen, arpegia bai ona: baiña... egikerak! Ai, alia, egikerak! Erkiag Arran 141. Apurtxu bat lotsortxua ete dan-ta nago. Ai, alia! Nik i, ogei urte baiño leen bota neutsan begia lenengo neure senargei izan neban Kaittano defuntu ederrari. Ib. 90. --Ez yat niri ostera orrelakorik bururatu be egin. --Ai, alia. Oraingo neskak dauken gatza! Zeren begira ete yagonaz, sasoirik onenean bear diran tretza ta sare ta lakirioak gertatu ta ipini barik! Gero, ezton neska zaarrik faltako... Ib. 110.
    azpisarrera-2
    AI AMA.
    (Interj.).
    Ai, ai, ama! (Ujué, 1637). LexHNav II 34. Ai ama! ai ama! ai ama! Zer da ori! ai! ai! ai! Alz STFer 133. Ai ama, ori da arrigarrizko gogortasuna! Echta Jos 150. Ai ama! Biotza lertu bear zait! Ag G 272.
    v. tbn. Anab Usauri 92. Alkain 66.
    azpisarrera-3
    AI AMATXO.
    "Ai <ay> amatxo, interj. de congoja. Ai amatxo, au da ondamendixa etorri dana gure gaiñ!" Etxba Eib.
    azpisarrera-4
    AI EGIN.
    Quejarse, gemir.
    Edo egingo dek oean ai. PasqTo 48. Baña ezta debekátzen ai ta oi, ta zinkúria egitea, baita naturál. LE Ong 60r. Jolasmoduan asi; baña min artzen danean, ai egiten dek. TxGarm BordaB 68.
    azpisarrera-5
    AI ENE (V-gip; Lar, Añ, H) Ref.: Etxba Eib (ay enne); Elexp Berg.
     (Interj.). ¡Ay de mí! "De igual manera las vizcaínas usan del Ayene, aspiración que significa '¡Ay de mí!'" TAV 3.3.1, 173. "Ay enne, galdu naiz ni!" Etxba Eib. "Aiene! Onek die miñak dauzkatena" Elexp Berg. "Aiene! ze pasau jatzu arpegixan?" Ib. Cf. Lcc: "Guay, interjección, ay eneri, ay erioa". Cf. aiene. Tr. Documentado en textos guipuzcoanos y vizcaínos.
    Ai ene! arestian bere semea ez aditu nairik zegoan, ta nola dituko nau ni? Lar SermAzc 47. Ai ene! Ai ene galdua! Infernuko kateakin erremedio gabe nago! Cb Eg II 106 (Dv LEd 113 ai ene!). Ai ene! Zer dolore izan diteke onen parerik? Ib. 114. Ai ene! esaten zion konzienzian Aingeru onak, bekatu mortalean zaude. Mg CC 137. Ai ene! Ai, neure Aita ona! Zer egin dot neure itsutasun gogorrian! Mg CO 54. Ai ene! luzatu da deserri onetako nere bizia! AA I 621. Ai ene! Gedeon-ek deadar egin zuen. Lard 127. Ai ene! dana galdu zenduan! AB AmaE 20. Ai ene! Amando da. Ag AL 116. Ai ene! Irri-abarrik etzuan billatu. Ag G 160. Ai ene! zion Bikendik. Arekin sar nazute zuloan. Or Mi 150. Ai ene! ordu txarrean! Laux BBa 74. Beti deabruen mende... / Ta, ai ene! / sendatzerikan ez uste... SMitx Aranz 208. Ai ene baiña! Berron Kijote 157.
    v. tbn. Lek EunD 37. Zait Sof 147. Erkiag Arran 73. Bilbao IpuiB 202. Osk Kurl 179. Arti Ipuin 59. Gazt MusIx 101. Ibiñ Virgil 78. Lab SuEm 175. NEtx LBB 98. AZink 69. Ayesta 16. FEtxeb 182.
    azpisarrerakoSense-5.1
    (Con reduplicación intensiva).
    Ai, ene! ai, ene! Arren, Iauna, eznaizula itxi Zure eskutik. Ag AL 67. Ai ene! Ai ene! / Miseremini mei, gugaz erruki zadi. Enb 108.
    azpiadiera-1.1
    (Con eta intercalado).
    Troketan jausten diran ur minduak ez dira / Aiene, ta aiene, txilioz ixilltzen. AB AmaE 362.
    azpisarrerakoSense-5.2
    (Seguido de bada). "Ai enne ba, ill biar nabe onek saskarrok!" Etxba Eib (s.v. ay).
    Ai ene bada! Cb Eg II 143. Ai ene bada! AB AmaE 157.
    v. tbn. Ag Kr 203. Bilbao IpuiB 211.
    azpiadiera-2.1
    (Con bada ta).
    Ai ene badata! Ag G 339s. Ai ene bada ta ni!... Ai nire errukarrija! Kk Ab I 101. Ai ene bada ta! gurien lapurrek dabiz, bai, lapurrek! Kk Ab II 86.
    azpiadiera-2.2
    "Ai enne baratatxo ba, amen nere azkena!" Etxba Eib (s.v. ay).
    azpisarrera-6
    AIEZ.
    Gimiendo, quejándose. "Aihez eta auhenez dago" SP. "Aies ta oies egon" LE-Ir. "Aiez oiez (Sal), aies oies (Ae), aizka (R), dando ayes" A.
    Zure gana gaude hatsbeherapenez, aiez, eta nigarrez nigarrezko haran hunetan. Mat 6 (v. tbn. Harb 7). Suspiros, aies eta negarrez negarresko balle ontan. El 7. Heli ta aren erritar guziak asi ziran aiez ta orro arrituz aize guzia nasten. Mb IArg I 172. Orgátik arimak áies / suspira ta klamatzén. LE Kop 142. [Purgatorioan] daude aies ta oies, ta ezin adiarazi mundukoei. ' Gimiendo y quejándose'. (242) LE-Ir.

    ai

    ai
    << ahuspeztu 0 / 0 aiduru >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper