Harremana

    OEH - Bilaketa

    4779 emaitza t bilaketarentzat

    Sarrera buruan (64)


    Sarrera osoan (485)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    agure.
    sense-1
    1. (V, G, AN, L-côte; Mic 9v, Ht VocGr, Lar, Añ, H (V, G)), agura (V), agude (L, BN; Dv (L, BN)), aure (AN-larr), augure (Urt II 117), agore (A Apend). Ref.: A (agude, agura, agure); Asp Leiz2 (aure); Iz ArOñ (agura); Iz To (aguria); Etxba Eib (aguria); EAEL 48; Elexp Berg (agura).
     Viejo, anciano (varón). "Viejo hombre" Mic 9v. "Vieux, ancien" Ht VocGr. "Hombre mayor" Lar (v. tbn. s.v. chocho). "Xeque, hombre anciano y superior entre los moros, agurea, mairuen agintaria" Ib. "(A la vejez) aladares de pez, agurea kiskur, zentzua labur" Ib. "Anciano", "decrépito" Añ. "Agura (V), anciano. En G se toma esta palabra como despreciativa" A. "Anciano, viejo. Tono despectivo" Asp Leiz2. "El hombre casado de unos 60 años en adelante" Iz To. "Agúra bat, un anciano casado o viudo. Agurien kobia, la cueva del Eco" Iz ArOñ. "Agura txiki belendriñ, bost bizar da sei agiñ: mizpiria. Agura pipa-luze begi arranpalo, tabernara juan eta negarrez ei dao. Agura zarki-marki pipa-artzaillia, txingarrak erre dio zúrraren puntia" Ib. "Agure ere entzun daiteke. [...] Anciano. Agura majua dago Felix" Elexp Berg. Cf. Mg PAb 173: "--Zer esan gura dau Aguriak? --Aguriak, Ai guria, edo aika illetan daguana, ta zaarrak aigurak dira". Tr. Documentado al Sur desde Refranes y Sentencias, y al Norte sólo en Etcheberri de Ziburu, Goyhetche, Hiribarren y Zerbitzari. Agure es la forma más gral. Hay agura en la mayoría de los autores vizcaínos (ya en RS ), alternando con agure en varios de ellos. Con todo, se documenta sólo agure en Añibarro, Zavala, Enbeita, Lauaxeta, Bilbao (IpuiB 56) y Akesolo (Ipiñ 3). Fuera de la tradición vizcaína hay agura en Apaolaza, y junto a agure, en Larramendi y T. Agirre. Goyhetche emplea la forma agude. En DFrec hay 13 ejs. de agure y 2 de agura.
    Agura onari ez ateak itxi. "Al buen viejo". RS 26. Bizkaian jaio ziran / Tubalen humeak, / bisitatu zituan / Noe agureak. CancVizc 367 (tal vez 'patriarca'). Haurrak bada men hartara dire aitziñaturen / Eta agureak ere harat gibelaturen. EZ Man I 81. An dago agura bat ez mundukua / Gura nukean baño santuagua. Acto 185. Nai dakizula bada beste edozein gauzetan agure oni zertxoren bat agindutzea. Lar Carta a Gandara 162. Ikusi dezazun ez agura modrolloaren gisa, bai zaldun gazte baten legez obedituko deutsudala. Ib. 162. Ardao-etxeetan sartuten dira agura baldresak. Mg PAb 71. Euskaldun guzti guztiak, zar gazte, agure ta umiak. Mg CO 292. Ermutar Agure santu bati. Añ LoraS 28. Agure zikiñak ere asi ziran deadarrez Susanaren kontra. AA III 333 (v. tbn. en contexto similar Mde Po 91 agure lizun). Agura makar, iños ezetako abilidaderik izan ez dabeenak. JJMg BasEsc 209. Edo dira lutubak daukeezanak [...]. Edo dira, zaar ibilli ezin dirianak. [...]. Aguraak badira, ordituta asko. fB Olg 69. Agureak / ozta-ozta / eroian egur sorta. Zav Fab, RIEV 1907, 530 (530 ). Paris guzian, hots, dietzadak aurki, / Hire berdiñ zahar agude bertze bi. Gy 169. Agure zaharrena yartzen zen buruan, / Erramuzko adar bat zuela eskuan. Hb Esk 100. Han atzematen dute agure bat hil hurrena. Hb Egia 22. Noiz nahi ergel batek yakin zezaken, egunetik biharamunerat, agure zuhurrenak baino gehiago. Ib. 124. Eun urteko agureak [...]. Lard 18. Aita, emen ari da / esaten alperrik, / ez det nik orrelako / agure bearrik. PE 68. Agure buruzuri bat. Zab Gabon 26. Uberok eukazan erruak. Agure petral malmutza! Ag AL 36. Agurak eta atsuak, / Dantzan dabiltz gaztetuak. AB AmaE 373. Amaika agura / beste mundura / daroaz katarro zarrak. Azc PB 291. Agura / zega andiduntzarra / ereiten dabilena / munduan negarra. Ib. 58.
    ( s. XX.) Aitona agure baldarra, amona atso parregarria. Ag G 223. Andre mozkorra duen / gizon gizaisoa, / etzenduen billatu / aiñ prenda gaiztoa; / agureak jan arren / sukaldean artoa, / andreak erango du / tabernan ardoa. JanEd II 23 (55 agura). Tenore hartan gizon, emazte, haur, agure eta atso, oro karriketarat atheratu baitire. Zerb Metsiko 348. Sutondoan otzez dardaraz / zeuden agure ta atsoak. Jaukol Biozk 94. Isla asko ta onak zituen / len Españiyak beriak, / ta geienetan agintzen zuten / euskarazko aguriak. Tx B II 54. Agure einda juteko / ludi onetatik. Enb 83. Agura ta mutillak, oiturea dan lez, / Aurresku bi edo iru gogoz eingo dabez / [...]. Oin be orretako, / Aguretan onena Kalbo errotako. Ib. 86. Irakasle bateri legez entzuten yegokozan [...] mutil gastiak aguriari. Kk Ab I 20 (II 165 agure, 73 agura). Negarrak ondo dirudi aguren begi minduban. Laux BBa 34. Antxe dago Maura [...]. Ez urrun gure Unamuno ere. Agure orrek badik, orratik, puskaterako osasuna. Ldi IL 22. Agura buruzuri, sudur-kakoduna. TAg Uzt 180 (80 agure). Ara! Urtez makurtutako agure batzu badatoz. Zait Sof 108. Ots! adizu, agure: neri begira, galdetzen dizudanari erantzun. Ib. 89. Apokalipsin esaten diraneko ogeitalau agure aiek. Or QA 195. Ikusi al dezu neska arraio oiek agure gizajoa nola daukaten? JAIraz Bizia 18. Agure bat bezela okertuta. Ib. 85. Zar ta gazte, atso naiz agure. Erkiag Arran 33 (BatB 115 agura). Amaigabeko samintasunak zimeldutako agure igarra zen. Etxde JJ 274. Ordurako 60 urteko agure bat izanen zela toreadorea. Arti Ipuin 58 (v. tbn. Arti Tobera 287). Baiña ondo dakigunez, agurearen bizi-naia ezta sekula asetzen, ez ixiltzen. Denek dakigu zeiñen bortizki lotzen den biziari. Vill Jaink 111. Illobak esan zuten: Agura deabrua! Bearrago genuan etxean utzi bagenu. And AUzta 69. Agure izugarria, andoaindarra izatez, garai artan Donostin zan dentista famatuena. JAzpiroz 179. Ezkondu ta solteru, / agura ta atso. Ayesta 21. Bretón, berriz, ez zen agure aspergarri bat besterik. MIH 131. Larogei eta hamalau urteko agurea. MEIG I 233.
    v. tbn. Cb Eg III 348. VMg 100. It Fab 115. Arr GB 121. AzpPr 106. EusJok 98. Mok 4. Anab Usauri 34. Lek EunD 52. Akes Ipiñ 3. Ugalde Iltz 39. Txill Let 92. Lab SuEm 188. Ibiñ Virgil 50. Ataño TxanKan 227. Agura: Astar II 239s. Apaol 120. A BGuzur 152. Ag Kr 151 (126 agure). Altuna 111. Mde Pr 163. SM Zirik 62. BEnb NereA 222 (27 agure).
    azpiadiera-1.1
    (Uso adjetivo). "Ubitxako aittaitta aguria, ixa egun urtera eldu zan, el anciano abuelo de Ubitxa, [...]" Etxba Eib.
    Berak azkenekotzat atta [= aita] agudiari, / Begiak ziokitzan hilltzean han hetsi. Gy 27. Baña Maiatz au atsotu dan legez / Ni bere nago gaur agurea. AB AmaE 387. Arotz agure orrek amaitu dau lana. Laux BBa 14. Egin dut, beraz, inkestatxo bat neure aldetik eta hona zer aurkitu dudan: agurerik agureenak berrogeiren bat urte zituela. MEIG IX 63.
    azpiadiera-1.1.1
    Gizonaren yauntasun / ta eskubideak / iñon baño lenago / gurean erneak, / Gernikako aretxa / baizen agureak: / orrela erail dabez / ainbako dongeak. Atutxa Mugarra 45.
    azpiadiera-1.1.2
    (Tras nombre propio).
    Deitu arren jenteak, Patxi agurea. / O! Nik izan banaiok ire suertea. AB AmaE 311. Txomin Txiki agurea. Bilbao IpuiB 93. Pan, Silban agurea eta Ninpa aizpatxoak. Ibiñ Virgil 92 (v. tbn. en contexto similar Zav Fab RIEV 1909, 36 Isopo agurea).
    azpiadiera-1.2
    (Como primer miembro de comp.).
    Egunetik egunera agura-itxura izugarria artzen zijoan. TAg Uzt 202. Agure-dantza. [...] Aingeru-dantza. Or QA 195. Agure-biltzarrak mandatari, honera / bidaldu grauzkitzu, zerorri galdetzera / Jainkoaren semea egiaz bazara. Arti MaldanB 209. Agurabidean dagoan oneri bigarren lorako maitakeria erne yaka biotzan. Erkiag BatB 138.
    sense-2
    2. "Agureak, les anciens, les ancêtres" O-SPAd 876. "Agureak (EZ), les anciens, les ancêtres, antepasados, mayores, tartaragüelos, añejos, antiguos" SP. v. arbaso.
    sense-3
    3. "Agura [...] (G, AN-larr), hombre casado que no ha tenido hijos" A.
    sense-4
    4. "En Eibar, aguria dice la esposa del joven esposo, en sentido cariñoso. [...] Agurian zaiñ nago afaittara juateko" Etxba Eib.
    sense-5
    5. "Agura [...] (V-gip), figura en el naipe, sota, caballo o rey" A.
    azpisarrera-1
    AGURE-ATSO. (Pl.). Ancianos y ancianas. v. ATSO-AGURE.
    Bein yuan zan idazle ospatsu bat Txiroen Arrebatxoen agura-atso etxia ikusten. Kk Ab II 73. Herri honetako gizon-andre, agure-atso eta neska-mutil guztiek jakin bezate, berehala emanen zaiola hasiera judizioari. Arti Tobera 276.
    azpisarrera-2
    AGURE-GIZON.
    Larogei ta amar urteko agure-gizon zarrak. Mb IArg II 290.
    azpisarrera-3
    AGURE GORDIN.
    azpisarrerakoSense-3.1
    a) (G ap. A ; Lar ( in Aq 1480)).
    "Viejo verde" Lar, A.
    azpisarrerakoSense-3.2
    b) Anciano que se conserva vigoroso.
    Gurekin dator aita Josephe, / agure gordiñ maitea, / maisu aditu aspaldikoa, / langile pare bagea. Echag 141. Pausu asko orduko ikusi ei yuen arako agure gordin bat. Bilbao IpuiB 56. Irurogei urtetarako, agure gordin askoak, kolperik jo gabe [...], lasai asko pasian or zebiltzak. Ataño TxanKan 11.
    azpisarrera-4
    AGURE-MAKILA.
    Báculo.
    Aldatz gora, oin arin, / intzalarik mutil; / gaur, lagun dituk, samin / eta agure-makil. Zait Gold 64.
    azpisarrera-5
    AGURE-MUTIL.
    azpisarrerakoSense-5.1
    a) (Pl.). Ancianos y jóvenes (ref. a varones).
    Bakarrik geratu zireanean agure-mutillak, Aramaiok esan eban: Mutillak, zetan arraio ibilliko gaituk [...]. Zaarrai itxi bake-bakien, zaarrak asko yakiek-eta. Kk Ab II 13.
    azpisarrerakoSense-5.2
    b) (agura- V-gip). Ref.: A; Iz ArOñ.
     "Solterón muy viejo" A.
    azpisarrera-6
    AGURETAN.
    En la madurez.
    Umetan zuri, mutiletan gorri, aguratan baltz. (V-m). A EY III 401 (acertijo de la mora).
    azpisarrera-7
    AGURE ZAHAR, AGURE XAHAR.
    Anciano, viejo. "Iñok eztittu biar gure moduko agurazarrak" Elexp Berg. Tr. Documentado en autores meridionales y en Zerbitzari.
    Agura zaar Erriko Juezak zirian loijak, Susanagaz pekatu egin gura ebeenak. fB Ic II 231 (v. tbn. 162). Mutil gazte zoro eta burueretxi batzuk [...] agura zarrari barre eta burla egiten eutsenak. Itz Azald 119. Agure zar gotoso / triste elbarriak. JanEd I 107. Erriko agure xaarren batzuk beren moduko izkuntza mordoillo bat lardastu zutela gaztetan. Mok 20. Agure zarrak erronka gutxi, / arrantxua egin da etxera. Tx B I 234. Agure zar bat adiskire det / izandua Amerikan. MendaroTx 308. Txilborretik oztu da agure zâr negu; / izozteak elurra debekatua du. Or Eus 129. Abeslari-taldea. Zebeko amabost agure zar aundikik osatzen dute. Zait Sof 61. Jada agure xahar bat iduri zuen. Zerb Azk 77 (32 agure zaharrenaren orde). Ardao zaarra, gari zaarra, urdai azpiko zaarra eta olakoak onak dira. Baiña agure zaarrak, malo. And AUzta 95 (84 agura zaar). Alaxe elizpean oi-dira / agure zarrak kontu-kontari. NEtx LBB 254. Chahoren Aitor agura zarra, bere bizar zuri ta guzti. Alzola Atalak 47. Larogei urtetik gorakoa zan a agura zarra. Ib. 66. Joanes agure zaharrak ere [...] antzeman zezakeen. MIH 25.
    v. tbn. Agure za(a)r: Zab Gabon 67. AzpPr 95. Moc Damu 26. Ag G 45. Kk Ab II 166. Alz Txib 84. TAg Uzt 203. JAIraz Bizia 86. Ugalde Iltz 32. Erkiag BatB 12. Ibiñ Virgil 59. Ataño TxanKan 96. Agura z.: AB AmE 339. Azc PB 119. SM Zirik 42.
    azpisarrerakoSense-7.1
    An ezegualako besterik iru andra ta agure zaar-zaar bi baño. Kk Ab II 165.
    azpisarrerakoSense-7.2
    Itxura bako agura-zartxo, ximel da gaizki jantzi bati. SM Zirik 62.
    azpisarrera-8
    AGURE-ZAHARTU.
    Envejecer. "Agurazartuta gero be egunero ibiltzen zuan pasiuan" Elexp Berg.
    azpisarrera-9
    AGURE ZIMEL (Lar ( in Aq 1481)), AGURE TXIMEL (G ap. A ; Lar ( in Aq 1481)).
    "Viejo terete" Lar.
    Barre purruztadaka artu eben agure zimela. Kk Ab I 27. Arpegiak zimurrez egindako makiñatxo bat agure zimel. Etxde JJ 203.
    azpisarrera-10
    AGURE ZIMUR (Lar ( in Aq 1482 A)), AGURE TXIMUR (Lar ( in Aq 1482 A )).
    Viejo arrugado.

    agure

    agure
    << agur 0 / 0 aguretzar >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper