Harremana

    OEH - Bilaketa

    4779 emaitza t bilaketarentzat

    Sarrera buruan (64)


    Sarrera osoan (485)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    agindu.
    tradizioa
    Tr. Algunos autores meridionales de la primera mitad del s. XX emplean abindu para ciertas acepciones (así Kirikiño, Otxolua o Anabitarte). Cf. Arriand Euzk 1935, 435: "La escuela renacentista ha conservado la forma aginddu para el concepto de 'mandar', y la ha modificado en abindu para el de 'prometer'". Hay aindu en Afrika (68), Kirikiño, Mendaro Txirristaka (141), EusJok (26), JanEd II 122, T. Etxebarria y Gerrikagoitia (37). Agindo que se lee en CartAzp (126) podría tratarse de un lapsus calami.
    En la tradición vizcaína la forma más usual de sust. vbal. con ines. es aginduten, aunque en los textos antiguos domina aginetan; así en Betolaza (junto a aginduetan), EgiaK, Capanaga (tbn. agintzen) y Arzadun. Hay además aginetan en Zavala e Iturzaeta. En DFrec hay 231 ejs., todos ellos meridionales.
    sense-1
    I. (Vb.).
    azpiadiera-1.1
    1. (V, G, AN; Lcc, Mic 7v, SP, Lar, Añ, Izt 70v, VocBN , Dv, H; aginddu V-m-gip, AN-5vill), aindu (V-gip, G, AN-larr-ulz; ainddu V-m-gip, AN-larr, ainddo AN-larr). Ref.: A; EI 301; Asp Leiz2 (ainyu); Iz ArOñ (aginddu); Etxba Eib (aindu); Elexp Berg (ainddu); Gte Erd 5, 62.
     Mandar, ordenar. "Mandar" Lcc, Mic 7v. "Mandón, aginzala, aginketan deuena" Lcc. "Manda de testamento, testamentuan emona, agindua" Ib. "Comandar" Lar, Añ. "Legar, hacer alguna manda en el testamento" Lar. "Decretar" Añ. "Commander" VoBN , H. v. manatu. Tr. De uso gral. en la tradición meridional; es raro en autores septentrionales: sólo en Etcheberri de Ziburu, Harizmendi, Pouvreau, Duvoisin y Mirande. Además de con subjuntivo, aparece gralmte. con -t(z)eko, aunque en los textos vizcaínos antiguos y en Añibarro se encuentra tbn. con -t(z)en, y con -t(z)ea en Cardaberaz (EBO 45), V. Moguel, Guerrico, Duvoisin, Iraizoz (YKBiz 225), Zaitegi (Sof 64), Orixe (Aitork 20) y T. Etxebarria
    Ahurten nik agintzen dudana egin bear duzue. (Alsasua, 1568). ReinEusk2 107 (el ed. da la lectura meaguin çen dudana). Amoreak zer deutsun zuri aginzen. Lazarraga 1185r. Donzella guztioi deustet aginketan / dagiela amoraduok ondo artu. Ib. 1185r. Egin ta agindu, ta ez aite galdu. "Manda y haz, y no te perderás". RS 462 (tbn. en O PrASJU 332). Barau egitea Elexa Ama Santean [por Santeak] agi[n]duetan dabenean. Bet 11. Sinistueiten, eta egiten, eta jakiten aginetan deuskuna. Ib. 4. Illak agin zegian, biziak bere naia. "El muerto mandó, y el vivo hizo lo que quiso". RIs 50. Zeñek aginzen baitu guarda dila emen esaten duen guztia. (AN-larr, 1626). ASJU 1978-79, 237. Egiten aginetan dau zuretzat oea. EgiaK 89. Pekatuak konfeseetan aginzen deuskun mandamentuak. Cap 63. Barau izaitea ama elexa santeak aginetan dabenean. Ib. 12. Denbora sobera baduzu, hari zaite zuretzat zure debozioneak agintzen duen arauera. SP Imit I 19, 5 (Mst galthatü). Eragin ote digon inori napurretarik ala aginduaz, nola konseju emanaz. OA 163. Barau egitea Ama Elexa Santeak aginetan dabenean. Arz 24. Zer agintzen da mandamentu onetan? Iraz 31. Eragozten ta gelditzen dituztela batzarre lenagokoetan agindu diranak. Lar Fueros 225. [Enperadoreak] agindu ta manatu zuen. Mb IArg II 167s. Gauzak klaro agindu bear dituzu. Cb Eg III 224. Gaztelako Eleiza askotan agindurik dago. Cb EBO 52. Agindu eban azotau leiela. Oe 156. Lege zarrak agindurikako aur jaio-berriaren zirkunzisioa. Ub 62.
    ( s. XIX.) Iñok esaten badau Konfesinoeko Sakramentu Santuba ez dala Jangoikuak aginduba. Mg CO 144. Egin zuten orretarako Egaztiak Batzarra, ta agindu zan kentzea Sagu-zarrari zituen lumak. VMg 50s. Agindu zigun gure Jaungoikoak nekatzea. Gco I 424 (v. tbn. 439). Ilenzinán / zú bai beragátik, / baita gogotikán, / agindubalitz gorátik. LE Kop 44. Abrahani agindu zion Jaunak marka zezala bere burua. AA I 8. Trentoko Konzilijuak deklarauta ta aginduta dauka [...]. fB Olg 175. Iru urtian euki eban agiñdu ta eragiten gauzarik baju ta humilldeenak. JJMg BasEsc 186. Agindu eban onzidi edo armada andi bat ifini zeila gure kai, itsasalde edo kostan. Astar II V. Norbaiteri bekatu egiten agindu, lagundu edo orretarako burutasun txarrik emon badeutsazu. Añ EL2 144s. Beste [errege] bat nai genduke / ernaia, bizia, / jendiari agintzen / ongi ikasia. It Fab 61. Agintzen eta erabakitzen degu. Izt C 139. Egin beza Jaunak agindu duena. Ur Ex 35, 10 (Ol, Ker, BiblE agindu; Dv manatu). Azkenik agindu eutsan sarri konfesau zedilla. Ur MarIl 89. Onetarako agindu zion, kutxa [...] egin zezala. Lard 8 (v. tbn. 81). Oi Maria, zure bihotz amodioz betheak agintzen darotzu laguntza ematea bekha[to]ros dohakabeari. Dv LEd 279. Agindu dau kontuz eta arduraz begiratuteko zelan portua obatu eta ibaija zuzendu al ete leitekian. (1860). BBatzarN 181. Agindu zuen sartu zedilla / kartzela illun batera. Ud 115. Bertsolariyak eztu / faltarik izandu, / agindu diyotena / kantuan esan du. Xe 291. Billera bukatzian jartzen da bakoitza agindu zaion bidian. Bv AsL 203. Alkateak agindu zuan errian, mozkortzen errazak ziranak ardo gutxi eta ur asko edateko. Urruz Urz 63. Nik egingo dut gogoak agintzen dirana. Apaol 85. Lenengo, izan daigula, / aginduta dago, / gauza guztiak baiño / Iauna maiteago. Azc PB 21. Ezkondu bear dira, Jaungoikoak aginduten daben legez, arturik Sakramentua. Itz Azald 172.
    ( s. XX.) Artu eban ardurea osagilleak aginddu ebana egittuteko. Echta Jos 161. Agindu eutson azaltzeko nun egon zan gau artan. Kk Ab I 45. Baña arkakaratzak urretxindorrari aginddu eutson, arantzea barrurago sartzeko. Altuna 37. Fueroak agindu bezela, erabakiko du, gerrako gastuak nola zuritu. Or SCruz 34. Bere adar zilatuarekin agintzen zituen gazteluko gudulariak, iardokitzeko prest izan diten. Zub 83. Ak aginddu dagijola osatuteko zer artu. Otx 161. Gure egunkaria kristau garbia, katoliko zuzena izango litzake, guri, ontan ari geranoi, dagokigun eta barrenak agintzen digun bezelakoxea. Ldi IL 150 (cf. infra (3)). Geroztik, nik diodana nere Aitak agindu didan bezelaxe diot. Ir YKBiz 429. Maisuari agin zion erakus nindezala. "Ordenó al maestro que me instruyese a mí". Or Eus 62. Arazorik txikienak be, eurak erabagi, agindu ta erabilli nai dabez. Eguzk GizAuz 166. Mendeko ditun agintariai / asi da agindu ta agindu. SMitx Aranz 21. "Sar eraz ezazu" agindu zion laburzki otseinari. Mde HaurB 76. Gizalege ankerrak agindu oi dunez ez zitzaion zillegi iñoren aurrean bere-berea zun aur ura besarkatzea. Etxde JJ 228. Mariñelak, ordea, beren ixil-uneak beti konpasean, beti leku jakiñean, arraunaren joan-etorriak agintzen duan lekuan. Lek SClar 105. Nere lagunengandik igesi joateko agindu nauen abotsa. Txill Let 24. Emen nik agindutako besterik ez da egiten! Anab Poli 100. Isillik egon zeiteala agindu arren. Erkiag BatB 102. Nork agindu dizu gazte arro orri, gurera etortzeko? Ibiñ Virgil 116. Biotzari ezin jakona aindu maitte edo ez maitte izatia. Etxba Ibilt 460. Jainkoak agintzen duan bezelako andre bati. Lab SuEm 187. Lanera agindu zidatek. BasoM 166. Kontzientziak eskatzen eta are agintzen zidanaren aurka. MIH 376.
    azpiadiera-1.1.1
    Nere iritzia izan da beti, ezin agindu ditekela mugarri oietako bakar bat ibiltari guzien deskantsu-arritzat. Ldi IL 82.
    azpiadiera-1.1.2
    A mandar (fórmula de cortesía en las despedidas).
    Agur adiskidiak; etxera biarra eldu jat, agindu ta gera zaiteze Jangoikuaz. Mg PAb 194. Eskerrikasko ta agindu. Ag Kr 150. Agur! ta agindu noiz-nai / zeuen Enbeitari. Enb 196.
    azpiadiera-1.1.3
    (Tras rad.vbal.). Ordenar (hacer algo).
    Zuk perjura agin zena [sic] aitorrei. "Vos hicisteis perjurar los testigos". (Pamplona, 1605) ReinEusk 115 (hay seguramente algún error de transcripción).
    azpiadiera-1.1.4
    (Lar, Añ).
    Gobernar; imperar. "Imperar, mandar", "regir" Lar, Añ.
    Zeruan agintzen duzu / aingeruen gañean, / bai eta lurrean ere / gizon guztien artean. EZ Noel 61. Mende guztietako mendetan bizi eta agintzen duen beraren mereziz. EZ Eliç 295. Ondo lizate datorrela ene etsera, neuk baño agindu daiana. "Quien mande en ella más que yo". Mic 13v. Iaunak guztiz aginzen du / handitasun handian. (Ps 92) "Dominus regnat". Hm 83. Borbonek uste zeban / Espanian agindu. FProsp 41s. Jainkoak nigan beti bizi ta agindu bear du. Cb Eg II 49. Zein agintarik agindu edo gobernatu zituan Israeldarrak Kanaango bazterretan sartu ziranetik? Ub 40. Ipui onek esan nai du gaizto asmatzallen artean egiak ez duela lekurik, indarrak bakarrik agintzen duela. VMg 2. Gure arimetan Jangoikoak erreinatu, manatu, ta agindu dezela graziaz emen lurrean. Añ CatAN 30. Jaungoikoak bakarrik gure biotzetan agindu dezala. Gco I 415. Ez dagijala agindu pekatubak zeuben gorputzetan. fB Ic II 271. Datorrela bera gure arimara, agindu daijala bertan, errege batek bere erreinuban legez. Astar II 255. Gogoan beti euki / lenengotik ona / sartu ez dala arrotzik / agintetan ona. Zav Fab, RIEV 1907, 93. Karlosek lege bage / nai luke agindu, / gogoak dionari / bizia ekendu. Echag 162. Guk gere Juntetan / okasioetan / aginduko degula / geren gauzetan. It Fab 208. Col de Portelko bateria berak eragin ta agindu ere zeban Bellegarde errendatu arterañoko guztian. Izt C 490. Guziak agindu nai zutelako, elkar iltzen zebilzan. Lard 541. Bizkaian beti agindu eien / Bizkaitar garbi bakarrak. AB AmaE 76. Otseiñak... izenez; / baña etxean agindu, / guk bai baña zuk ez. Azc PB 48. Aighinam gizon gogorra zan, da gogorrean gura eban agindu, baiña euskaldunagaz gauza on gitxi atera leike gogorrean. Ag AL 14. Zerua, nun agintetan daben gure Aitak. Itz Azald 68.
    ( s. XX.) Arkaitz aiek guziak erri-lurrak zirala, eta beragatik lur aietan alkateak agintzen zuela. Goñi 72. Jaungoiko Guzialduna, gizaldi ta gizaldietan bizi ta agintzen dezuna. ArgiDL 77. Kaiser agintzen ikusiko da / laister Parisko kortian. Tx B I 105. Euzkelerrijak aginduko dau / berai yagokon gauzetan. Enb 92. Bistan da gogoaren eragin horri ohartzeko behar dudala jaurtarria haunitz bider jaurti, zenbaki haundien legeak agindu arte. Mde Pr 340. Naiago dau munduan / indarrez agindu. BEnb NereA 254 (v. tbn. 229). Lenago, emen etzan izaten auzo-alkaterik. Uribarrikoak agintzen zuan emen. And AUzta 96. Erri-xumeak aintzat dituen [...] asmabideok, andikien gogo-barruetan eztute aurrerantzean aginduko. Zait Plat 125. Ongiak agintzen du gugan. Vill Jaink 92. Besteok aginduten jarriko balira jarri, erri onetan berton, bestelako aldakuntzak izango gendukez. Erkiag BatB 70. Utzi ezaiozu [erle] onenari bere erreiñuan agindu dezan. Ibiñ Virgil 109. Nik bear nuke baña / [etxean] agintzen du beak. Uzt LEG II 166. Aitoren semeak ere, haien mende baina beste guztien gain, agintzeko sortuak ziren. MIH 235.
    v. tbn. KIkV 49. KIkG 32. Inza Azalp 135. Munita 31. Etxde JJ 40. Basarri 153. Osk Kurl 117. Etxabu Kontu 59. Ataño TxanKan 240.
    azpiadiera-1.1.5
    Encargar. Cf. infra AGINDU ETA EGIN.
    Miñez azkenekuetan zeguala, agindu zizkaten Elizakuak. Sor Bar 37. Simonenian izan naiz lengo egun batean agindu nion uztarriya egin ote duan. Apaol 82. Ala ere udarakoak [soinekoak] baizik eztitut agindu. A Ardi 31. Oraintxe agintzera noa bada [korneta] berria Parisera, Prantzikoak abo-ttutta legunagoa baitute. Or SCruz 16. Aindu eban arlandozko obia, bertan jarri zittuan bere loiba zintzua eta albuan maitte izan eban Zaldun jator zintzua. Etxba Ibilt 490.
    azpiadiera-1.1.6
    (Part. en función de adj.). Preceptivo, prescrito.
    Egiten dituzan beste obra onakaz, nai aginduak diriala, nai borondatezkoak. CatLlo 52. Eragin hori, bere zabalerari izendatu zaion tini agindua baino harutzago ez da joaten. "Punto prescrito". MEIG IX 122 (en colab. con NEtx).
    azpiadiera-1.2
    2. (V, G, L, S; SP, Ht VocGr 410, Lar, Añ, Lecl, HeH Voc, Dv, H), abindu (Bera app.), aindu (V-gip; ainddu V-gip, AN-larr). Ref.: A; EI 301; Asp Leiz2; Etxba Eib; Iz ArOñ.
     Prometer. v. HITZ EMAN, promestu, prometatu. Tr. Al Norte no se documenta en la tradición suletina, ni en Dechepare y Leiçarrraga, y tiende a desaparecer en el s. XX (sólo en J. Etchepare, Barbier, Zerbitzari y Mirande).
    Aldi bat leku sekretu baten / [dameak] neuroni zidan agindu. Lazarraga (B) 1179vb (cf. infra ALDI BAT). Agindu ta emon ez ala saria prestu ez. RS 283. Hau da bada prometatu atsegiñen gozoa / Eta zerbitzu egiñei agindu golardoa. EZ Man I 112. Sekretu barren bat airatu dut zein agindu bainuen estalirik idukitzeko. EZ Eliç 156. Bekhatore penitentei agindu derautzu barkamendua. Harb 333. Ezkonzea aginduta. Cap 106. Biziro agintzeak dekharke astiro urrikitzea. "Qui tôt promet, à loisir s'en repent". O Pr 512. Hau aspaldi zinioen / agindu jendeari. Hm 173. Agindu dudana emanen dut, erran dudana konplituko dut. SP Imit III 3, 3. Bertzela tratatzen gaitu / Munduan eskastasunak, / agintzen baitarozkigu / Zeruko handitasunak. Gç 67. Jesu-Kristo gure Jaunak agindu eta prometatu zuen bezala. ES 397. Beraz, Iauna, konpli zazu agindu darokuzuna. Ch III 23, 7. Jangoikoari agindu genion humiltasuna. Mb IArg I 72. Jangoikoak agindu zien Mesias hau. Ib. 344. Demonioak zer agintzen dit berari jar[rai]tzeagatik: Zeruko gloria? Cb Eg II 62. Agindu zioten elkharri amodio bethiko bat. Lg I 283. Jainkoak eman diozoke plazer duenari plazer duen bezanbat denbora, nihori ez dio agindu oren bakhar bat ere. Brtc 176. Bataiatzen danak [...] agindu behar du, obeto biziko dala aurrerakoan. Ub 194.
    ( s. XIX.) Eman egidazu nere bearsari edo agindu didazun alogera. VMg 9. Zer eztió agindukó aláko Sémeak aláko amari. LE Ong 87v. Ezkonzako egunean agindu zenduan bezala. AA I 583. Begira, boto edo promesaren batekin agindua egin gabe zauden zabarkeriaz. AA II 37. Merezi dezaguntzat Jesu-Kristok agindu dauzkigun onthasun handiez gozatzea. Dh 87. Agiñduten ebala bere alabia emaztetzat, Goliat goituten ebanarentzat. JJMg BasEsc 176. Bautismo Santuban ez genduban agindu olgeetia. fB Olg 190. Egun atarako agindu nituzan zapatak edo soñekua, eta akabetarren egon ninzan biarrian. Astar II 72. Akabatzera noa, / agindu det eta, / orain amabirekin / gaurko bertsoketa. Echag 169. Agin dezogun ez diogula deusik galdeginen guretzat. Jaur 121. Orai dakhart nik agiñdu bigarren etsenplua. Gy 53. Jainkoak Abrahami [...] agindutako Kanaango lurra. Lard 107. Barda agindu zinarotan erranen zinduela gaur zer den zaldi-baba. Dv Lab 98s. Nahiz batzuek eta bertzek segeretua agindu zioten Iñaziori. Laph 39. Ogi bat egunero agindu ei eutsen, / familian goserik euki ez egien. AB AmaE 296. [Eskiliok] bere bizi guzian bera serbituko zuela, Maria txit santari agintzen zion. Arr May 148. Beraz, huna non dathorrela Jesu-Kristo, mende guzietako Asmakariek urrundik agindu zutena. Arb Igand 61.
    ( s. XX.) Lenengo egunetan Indianoari agindu eutsan bere alde emongo ebala. Ag Kr 176. [Presidentak] agindurik itsas leihorretako sarkuraren idekitzea ardietsiko deiela. JE Bur 116. Agintzen duena ez du betetzaka uzten. A Ardi 50. Sari andi bat abinduta eguala lapurrak nortzuk ziran agertzen ebanarentzat. Kk Ab I 24 (v. tbn. II 141). Nere txikitxua ta / nere politxua / nori eman diozu / neri agindua? Inza (in Jaukol Biozk VIII). Juramentuz agindu zun, gure Fueroai eutsiko ziela. Or SCruz 15. Au egiteko laguntasuna / askok agindu ta emon dabe. Enb 138. Lagun on bat agindu duzularik lehenbiziko emazteki zantzailari. Barb Leg 61. Otoi ta arren, eta aginddu ta abinddu, azkenian lortu eban bere gurarija. Otx 92. Egi biribil-samarrak bota bear zitula agindu zigun Urlia yaunak. Ldi IL 57. Mesia, Yuduai aspalditik ainbeste aldiz agindu ta iragarri zitzaien Mesia ura. Ir YKBiz 397n. Jaunak agindutako zerua. Eguzk GizAuz 188. Bixtan da elhe horiek Jesu Kristo gure Jauna agintzen zutela. Zerb IxtS 24. Nik nere lagungoa "baldintzakoa" agindu neraukon. Mde Pr 63. Txarkeriz dirautenai Jaungoikoak agindu dien suzko zigorraz zemai egiñik. Etxde JJ 140. Goiz aretan Zezili zala-ta, karteriari agindu eutsan betekadia! Zati baterako izan bear eban dirua. Bilbao IpuiB 28. Batek goizeko bostetan eramago ninduala abindu zidan. Anab Aprika 70. Baitta laguntzia aindu zetsan aurrera eruateko asmu negargarrixa. Etxba Ibilt 457. Txekorra il da dirurikan ez, / beti geroko agindu, / lenbizi saldu aragiak da / gero txekorra ordaindu. Uzt Sas 201. Toboso aldera joango dala agindu bear dit. Berron Kijote 113. Biurtzen zionari bost duroko eder bat agindu zioken. Ataño TxanKan 37. Illero beintzero beintzat zintzo ordaintzen zion agindutakoa. TxGarm BordaB 156. Ez ahal da luzatuko agindu zaigun liburuaren bigarren zatia. MEIG III 87.
    v. tbn. Mih 57. Mg CO 91. Gco II 30. Añ EL2 135. Zav Fab RIEV 1907, 98. MarIl 96. CatLuz 41. Hb Esk 89. PE 58. Arrantz 33. Sor AKaik 133. Bv AsL 220. Elsb Fram 78. Jnn SBi 32. Itz Azald 49. Urruz Zer 73. KIkV 23. KIkG 23. ArgiDL 106. Inza Azalp 127. Tx B 150. Lek EunD 47. SMitx Aranz 123. SM Zirik 127. Osk Kurl 128.
    azpiadiera-1.2.1
    (Con bere, neure, etc. buruari). "Ez zure buruari agint giristino ona zarela (He), ne vous imaginez pas que vous êtes bon chrétien" Dv.
    Ez diozozula zure buruari agiñ segurantza osorik. Ch I 25, 1. [Ixiltasun] hau gardatzen dutenek bere buruei agiñ diozokete bitoria eramanen dutela. He Gudu 149. Eta aurthen hillen direnetarik ez bide da bat agintzen ez dioenik bere buruari bertze urthe baten bizia. Lg II 250. Halarik ere ez diot ene buruari agindu errateko guzien gerizean emanen naizela. Brtc 8. Berak ezaguera izan ta nik eskuratzeko neukan gogoa jakin, erosgoan sei errial baño geiago bere buruari abindu ta artu zitzakean. "Se pudiera prometer". Anab RIEV 1928, 610 (AIr ib. 602 uste luke, Ldi RIEV 1929, 209 opa zezazkion). Bere buruari adiskidetsu aritzea abindu zion. Anab Eusk 1933, 224 (tal vez 'se obligó').
    azpiadiera-1.2.2
    (Part. en función de adj.). Prometido.
    Intenzionea duke [Antekristek] xoil bide-gabezkoa, / Iesus agindua dela sinhetsaraztekoa. EZ Man I 65. Lehor agindua. EZ Man II 197. Zeru gorari agoka / suspiraz, o zerua; / egor azu bidalduko / duzula agindua. EZ Noel 29. Zure ontasun aginduetara nihon behatztopatu gabe laster egiteko. EZ Eliç 203. Israeldarrak lur agiñdurat goatetik gibelatu nahi zituztenek. He Phil 6. Athera ziren Egiptotik heltzekotzat lur agindurat. Lg II 239. Hark bethetzen ditu profetek erran guziak hogoi mende aitzinetik, iduriz ezin zitezkenak; bethetzen denbora, toki eta itxura aginduetan. Hb Egia 50s. Haren familiatik sorthuko zela Salbatzaile agindua. Jnn SBi 3. Salbatzailearen edo Mesias aginduaren esperantza aurkitu gabe. Lap 148 (V 66). Mesia agindua, Salbatzalea mundura bidali duelako. Ir YKBiz 13n.
    azpiadiera-1.3
    3. (Dv, H, A Apend).
    Permitir, posibilitar (la situación, las condiciones, etc.). "Lagunduko zaitut ene ahalek aginduko darotedan bezenbatean" Dv. "Permitir. Eguraldiak agindu bear gu ara joateko" A Apend.
    Ama bezala orobat / haurra mintzatuko zen; / baña orduko estatuak / etzioen agintzen. EZ Noel 44. Othoitzak denborak agintzen badu erratzitzu. EZ Eliç 165. Othoitzten [zaituztet] irakasteaz irakurtzen eztakitenei, paradak agintzen darotzuenetan. Arg DevB 231. Elexan edo etsean, ereak aginduten deutsunean, euki eikezu egunean zeure gogarte edo adimentuzko oraziño apur bat. Añ EL2 17. Ifinia oi zuten legezko oitura, nori bere ondasunak agintzen zioten modukoa. Izt C 241 (v. tbn. 509). Bakotxari bere langintza ta bizimoduak agintzen dion eran [janziak] . Ib. 253. Urtearen sasoiak suertez alan agintzen zebalako. Ib. 165. Enganiyuan bizitzerikan / eztu legiak agintzen. Xe 189. Bere edade laburrak agintzen zion eran. Arr May 200.
    azpiadiera-1.3.1
    (V, G, AN; Dv). Ref.: A EY III 273; Asp ANaf.
     "Gogoak ez darot agintzen horren egitea, le coeur ne me porte pas à faire cela" Dv. "Barrenak eztit agintzen (G, AN), barruak ezteust aginduten (agintzen, aginketan) (V), no me permite la conciencia" A EY III 263. "Barrenak ez agindu, sentir repugnancia. Barrenak ez dit agintzen" Asp ANaf.
    Erosi nai badezu [...], zuretzat izango da, baña gogoak ez badizu agintzen, esan zadazu. Lard 162. Zuen txalupa ametitzia / eztit barrenak agintzen. Xe 282. Ixilik egotia eztit / barrenak agintzen. AzpPr 73. --Ni... Manuelentzat ez naiz izango. --Zer dion, neska? --Barruak eztit agintzen. Ag G 271. Nere kontzientziak ez dit agintzen oiek presondegira eramatea. Ill Testim 14. Kontzientziyak eztit agintzen / orrela ibillitzia. EusJok 103. Euskaldunoi, lendik egositako esaerak guztiok berdin esatea, eztigu barruak agintzen. NEtx Nola 50. Barruak etzion agintzen an galdetu bage gelditzerik. Zait Plat 90. Aiek orduan esan zituztenak berritzerik, barruak etzidak agintzen. Ataño TxanKan 156.
    azpiadiera-1.3.2
    Permitir, dar permiso (una persona).
    Eskatu-zió Pilatosi Josef Arimateakoák [...] lizénzia artzekó Jesusen gorpútza. Agindu-zió Pilatosék. "Permisit". LE Io 19, 38 (Lç permetitu, He utzi, TB zilhegitu, Dv eskua utzi, Ol baietsi, Leon baia eman, Ker baiezkoa emon, IBe baimena eman). Jainkoak agintzen beste emakumek giltz auek erabiltzea. A Ardi 142.
    azpiadiera-1.4
    4. (V; Lar, Añ, VocBN , Dv, H), abindu (BeraLzM). Ref.: A; EI 262.
     Ofrecer. "Offrir" VocBN . v. eskaini.
    Ondo iltzen laguntzeko Ejerzizio santua agintzen, eskeñtzen ta dedikatzen dizutet. Cb Eg II 8. Zure sierbo onen anima agintzen dizugu: mundu onenzat ill dan ezkero, zuretzat bizi dedin. Cb Eg III 274s. Jaunari bere burua agindu, ta inklinazio ta pasio guziai gerra bizia egiten asi zan. Cb Just 31. S. Luisen Aldarera joan zan, bere milagrozko bista Santuari agindu ta graziak eman ziozkan. Ib. 67. Aldare Nagusira joan, ta bere Estanislao Jainkoari biotz guztitik agindu ta konsagratu zion. Ib. 82. Prezio onen anzekoa da kandelan agintzen dana. AA II 182. Zeren nik nere burua agindu eta olde osoz eman darotzudan. Dv LEd 98. Eldu zan erosteko / baserriko iaun bat, / eta agindu ebazan / irurogei dukat. Azc PB 54. Idazkorokar onetan abintzen diran mozkiñen eskubidia euki gura daben Udal gustijak. ForuAB 129. Eskale gaixo onek bost illaun iretsi du / lio-jotzen! Garazik oge bat agindu. Or Eus 357. Nire aitabisaba masta nagusiari lotuta Rotako Ama-Birjiñari kandel-larria agindu unean. Etxde Itxas 24. Aizkol jokoa aurretik zegoan egiña. Irabazi zuanak galtzeagatik iru milla pezeta agindu zioten, eta arek baietz esan. BBarand 183. Zuk irurogei milla duro eskatu zenduan da nik berrogei agindu. TxGarm BordaB 167.
    azpiadiera-1.5
    5. "Apercebir, amonestar, ordenar, agindu, gaztigatu" Lar, Añ.
    azpiadiera-1.6
    6. (V-ger-arrig-oroz; H), aindu (V-gip). Ref.: A; Etxba Eib.
     Enviar. "Noek legorrik agertu ete zan konturatutzeko, usu bat aindu eban kanpora" Etxba Eib. "Aindutako amabixetatik, Jakobo nausiña zan gure aldietara agertu zana, esaten daben letz" Ib. v. bidali.
    Pilatos-egana atzera, esturik, agindu eben [Yesus] . Añ EL2 219. Baina agindu ezebanez / aurreti albistarik / agertu zan Markaidan / inok iakin barik. Azc PB 134. Eun ogerleko / lenengo urteko / azkana ain laster eldu zan, / etxera agindu nebazan. Ib. 197. Etxeko kriau txiki bat aindu eban karta lotsagarri arekin frailliagana. Etxba Ibilt 463. Amaseigarren egunian etxera agindu eusten, eta pozik, baña ainbat osakai edo sendagai artzen jarraitzeko agiri ta agindu gogorrak emonaz. Gerrika 268.
    azpiadiera-1.6.1
    +aindu (BeraLzM).
    Hacer marchar, dejar marchar. "Soltar" BeraLzM.
    Jaunak [zaldia] satz-lorrean / galdu zalako apaiñak edeki / ta agindu eban. Zav Fab, RIEV 1907, 95. Orixe dok bene-benetan, egaiz dabillan saia artziarren eskuko txoriari aindutia (txorija azkatu, juaten itzi). Kk Ab I 16. Zeu ilgo zaitugu ta bestia ainduko dogu. Kk Ab II 25. Kanari zar bat [...] katuek yango zuten bildurrez aindu izan ez nuna. Amez Plat 24.
    azpiadiera-1.6.2
    aindu.
    Dirigir.
    Erreza neuke nere asarria Dukian aurka aindu. Etxba Ibilt 489. Albotik atararik galtzairu zorrotza, bere indar guztiagaz aindu eban biotzera. Ib. 489.
    azpiadiera-1.7
    7. "(V-ger, G-to), seguir favoreciendo. Jaungoikoak agindu daizula orretan (V-ger-arr), agin dakizuela ortan (G-to)" A.
    azpiadiera-1.8
    8. "Reflejar: proyectar un cuerpo la luz, el calor que ha recibido de otro (Darric). Urak agindurikako berotasunak joa da (Id.)" DRA .
    azpiadiera-1.9
    9. aindu.
    Dirigirse.
    Aindu zan au frailliangana besarkatu gurarik. Etxba Ibilt 464. Basurda asarre bat bezela, aindu zan Saloi nausira bene-benetako kulpadunaren billa. Ib. 489. Aindu ziran kanporutz. Ib. 461.
    azpiadiera-1.10
    10. "Ainddu [...], forzar, hacer fuerza. Zuek ainddu ortikaldetik" Elexp Berg. "Palankia sartu ta ainddu bekaldetik" Ib.
    sense-2
    II. (Sust.). Tr. Documentado desde Refranes y Sentencias en textos vizcaínos y, con frecuencia algo menor, en guipuzcoanos. Fuera de éstos sólo se encuentra en Haraneder y, ya en el s. XX, en Irigaray, Mirande y Xalbador. En DFrec hay 138 ejs., todos menos no meridionales.
    azpiadiera-2.1
    1. (V, G, AN-larr; Añ, Izt 70v, Dv), aindu (ainyu AN-larr). Ref.: A; Asp Leiz2 (ainyu); Etxba Eib.
     Orden, mandamiento. "Mandado, agindua" Lcc. "Decreto", "mandamiento", "precepto" Añ. "Mandato, orden" Asp Leiz2. "Mandamiento, bando, ordenanza. Arkupietan ipiñi dabe Alkate jaunan agindua" Etxba Eib.
    Dagianak agindua jan dezala. "Quien hiciere el mandado que coma". RS 95. Bait agindua ta ezertua. "Haré lo mandado y lo que vedáis". Ib. 407. Jaunen hotua oi da agindua. ' El ruego del señor suele ser mandato'. O PrASJU 317. Egiterren ondo zure agindua, / tristerik baia noa, neure angerua. CancAmV 11s. Agindua egin ez arren. Cap 98. Bere aitaren agindubari / asaiera ori emonik. Urqz 80. Nik egin biar dot Konfesoriaren aginduba. Mg CO 237. Zelan ausi dodaz Zure lege, ta agindu santuak? Añ EL1 140. Zer erakusten digu Jesu-Kristok gure pekatuen barkazioa eskatzeko aginduarekin? Gco I 430. Egizue gurasoen agindua gauza guzietan. AA II 64. Ara emen Jaungoikuaren agindu agirija. fB Ic I 102. Mandamentubak, legiak, agindubak, ordenaak edo erregelaak, guztiak bat esan gura dabee. Ib. 21. Eztaigula ausi Jaungoikuaren legeko agindu edo mandamenturik. Astar II 33. Jose Napoleon Erregetzat jarri zanean, onen aginduak egin nai etzitualako, joan zan Cadiza. Izt C 507. Zelan egiten zituzan euren borondate, agindu ta esanak? Ur MarIl 99. Bete nai izan zituen bi agindu edo eginkizun, aspaldian utzita zeudenak, Zirkunzisioa eta Pazkoa. Lard 110. Junta Jeneralian egin zan agindu baten indarrez. "Decreto". BBatzarN 169. Diputaziño Jeneralak bete eta kunplietan dau bere konzienzijak iminten deustan agindu bat. "Deber de conciencia" (1866). Ib. 217. Alemaniara biur zitezela agindu zitzaien, eta nola nai ere agindu au zerutik etorri zitzaien. Arr May 163. Alkatea eldu iaken / agindu bategaz. Azc PB 144. Dakidan egi apurra ta Iaunaren agindu donea erakutsiko dautsadaz. Ag AL 112. Maisua, zein da legeko agindu andiya? Itz Azald 82.
    Marik artu eban ardurea osagillearen agindduak zeatz egittuteko. Echta Jos 343. Aginduba bidaldu eben espetxera, bertan eguan gixajo errubakua azkatu egijela. Kk Ab I 48. Zure mendeko erri orrek ez du gure agindua bete. ForuAG 311. Esan zidan ixilka, agindu zorrotzak zitula ta alditxo batean irauteko. Or SCruz 94. Buruzagiek aginduak emanak beren menekoeri. FIr 148. Nik agindu gustijak eztuataz bete. Enb 124. Gobernadorearen agindua da. Lab EEguna 105. Zure antziñian abua itxitta eukitteko aginddu garratzak emon dautsadaz. Otx 147. Bi agindu sail degu abertzaleok [...]: Yainkoaren aginduak eta aberriarenak. Ldi IL 156. Lege izan nai dauan aginduak, nai ta ez, errazoezko izan bear dau. Eguzk GizAuz 98s. Agindu au argitaldua izango dan egunaren iru-urrenean. "Esta Orden". EAEg 31-10-1936, 178. Agindu onen indarrez [...] eskubideak Lendakaritza onen eskuetara datoz. "Disposición". Ib. 23-10-1936, 115. Zeruko agindua betetzeke ezin dezaket utzi. NEtx Antz 52. Ondoren sarjentuak biderako agindua eman zuan. Ib. 147. De Bachanalibus agindu batez galerazten ditu Caesar-ek [...] misterio berriak. Mde Pr 309. Geure semeai [geure izkuntza] erakusteko / dogu agindu gogorra. BEnb NereA 130. Pikete buruzagiaren aginduak baino gehiago etzenuke zuk iraunen. Arti Tobera 280. Zer da legea? Naimenak edo borondateak bere buruari ematen dion agindua. Vill Jaink 90. Besteren gauzik ez ostutzeko / zazpigarren aginduan. Uzt Sas 217. Geren buruzagien aginduari burla egin geniola. Alkain 41. Jatsiteko agindua bialdu euskun alkateak. Etxabu Kontu 26. Baiña alde egiteko agindua izan genduan. AZink 77. Sinai berrian ikasi duten agindu bakarra. MIH 374.
    v. tbn. Zuzaeta 48. JJMg BasEsc 178. Zav Fab RIEV 1909, 38. Goñi 85. A Ardi 69. Ill Testim 13. Lh Yol 39. KIkV 58. KIkG 40. ArgiDL 28. Inza Azalp 47. Altuna 26. Alz Ram 49. Ir YKBiz 455. ABar Goi 49. TAg Uzt 193. Zait Sof 166. Etxde JJ 69. Bilbao IpuiB 33. SM Zirik 73. Akes Ipiñ 14. Izeta DirG 90. Osk Kurl 39. Erkiag BatB 102. MAtx Gazt 84. Ibiñ Virgil 73. Etxba Ibilt 479. Xa Odol 273. Berron Kijote 61. Ataño TxanKan 25.
    azpiadiera-2.1.1
    "Manda, legado" Lar, Añ.
    Ea leenago zorrak difuntuenak kunplidu eztituzan, aginduak kunplidu baño leenago. "Si no cumplió primero con las deudas del difunto que con las mandas". Cap 114. Ea etxi eban [testamentarioak] kunplitzaga difuntuen agindurik. Ib. 114.
    azpiadiera-2.2
    2. Promesa.
    Beranketan jakanari emaiten agindua dago aginduaz damutua ta garbatua. "Lo prometido". RS 521. Ez du berantzen Jaunak bere agindua konplitzerat. He 2 Petr 3, 9 ((TB agintza)). --Zeñen gainian ezarri biar dogu geure Itxarapen au? --Jainkuaren agindu edo eskinien eta Jesu Kristoren merezimentuben gainian. CrIc 121. Juramentu egiten danian [...] iru egija edo uste euki leikez [...] irugarrena agindu edo esana egitia. Astar II 61. Botozko aginduba ez egitia. fB Ic I 135. Ezkontzako berbia ta aginduba gauza andija ta astuna da. fB Ic III 358. Jakin pekatu ariña dala arako guzurra, arako agindua ez betetia. Ur MarIl 90s. Seguru ondo Inazio gurea alde batetik Jainkoaren agindutzaz. 'Bien seguro Ignacio de la promesa divina'. Aran SIgn 106. Baña urrengo beta zetorkionean agur agindu onak, agur asmo ederrak. Ag G 130. Bataioan egindako aginduen berrizkuntza. ArgiDL 134. Enintzan aiztu, enaiz aiztuten... / Agindua zor dala-ta. Enb 199. Atera ditzagun, adibidez, euna laurlekoko akzioak. Artu nai orok len-agiri bat izendu bezate, onenbeste-ainbeste eman-agindua sendotzen dutelarik. Ldi IL 73s. Badakit aren agindua betiko bizia dala. Ir YKBiz 429. Ez ezpain ertzeko agindu errazak, baizik lanak eta nekeak. ABar Goi 27. Gizartekeri-zaleak ori edonon eta edonoz eskiñi ta agintzen dabe: baña agindua bat ta emona bi. Eguzk GizAuz 40. Maite-aginduak alkarri bialtzeko ere etzuen gazteak beste iñor nai izaten. TAg Uzt 202.
    azpiadiera-2.3
    3. Poder, autoridad.
    Alango gizon errukior ta prestuben agindubaren beian zorijonekuaguak izango ziriala lengo legeen azpijan baño. Mg PAb 218 (v. agindupe). Zarabiltzela [Judegu gogorrak] bultzaka or-emen euren aginduaren azpian. Añ EL1 199. Faraon gogorraren aginduaren azpitik urten eben isaeldarrak. Añ LoraS 11. Eukirik agindu eta eskubidia esaten zitubeezanen ganian, agindu zeuntsen isilik egozala, edo galazo zeuntsen olako berbarik esaten? Astar II 147. Padezidu eban Ponzio Pilatosen aginduaren bean. CatBus 5.
    azpiadiera-2.4
    4. Encargo, recado.
    Zuk eztozu gaur etxetik urtengo neuk esaten deutsudan agindura baiño bestetara. Ag AL 82. Gure neskatillea nagusien agindu batzuk eginda kaletik etxera sartu zanerako. Ag Kr 164. Orregatik ibilli oi zan Oñatiko alderdietan [...] urliari zama bat jaso ta besteari agindu batzuek egin. Ag G 299. Saltzalliak, Bizkai-barrurako naiz kanporako aginduak edo enkarguak artzen dabezanak. "Encargos y pedidos". ForuAB 85. Agindu bat dakartzut... labur esateko, / semeak Garazi nai luke beretzako. "Encargo". Or Eus 134. Zu bezelako gizon bat bear det agindu bat egiteko. Zure lanaren ordez diru-mordoxka bat emango dizut. TAg Uzt 199. Amari be aginduak pozik egiten eutsazan. Alzola Atalak 50.
    azpiadiera-2.5
    5. Aviso. v. agintza (5).
    Eskualdunen artean, agindua edo deia ongi artzen dute. FIr 189 (se refiere a que el moribundo acepta de buen grado el que se llame al cura).
    azpiadiera-2.6
    6. abindu.
    Ofrecimiento.
    Zeure abinddu ta eskeintzea ontzat arturik, aztuntasun au ementxe berton arinddu daikedala otu yat. Otx 64.
    azpisarrera-1
    AGINDUA EGON, AGINDURIK EGON.
    Estar obligado.
    Zer aditzen dezu Kristoren gizonaz? --Jesu-Kristoren fedea duena, zeña dan bataioan artu zuena, eta geroztanik bera serbitzera agindua dagoena. CatBurg 10. Bera serbietara agindurik dagoana. Cb CatV 13 (tbn. en CatBus 9).
    azpisarrera-2
    AGINDUAN. (Precedido de gen.). A las órdenes de.
    Monja pobre, triste, lau ormaren artian sartuta, inoren aginduban daguana izatia. fB Ic II 293. Geure gogua, geure burutazinoiak [...] egozala ziur, zintzoro ta prest geure borondatiaren edo nailliaren esanian ta aginduban. Ib. 261. Gizon bat edo emakume bat gurari txatxar baten aginduban egotia. Ib. 272. Diabruaren aginduban. fB Ic I 5. Baña ez ebeen gustijak iraun Jaungoikuaren aginduban. Astar II 281.
    azpisarrerakoSense-2.1
    Por orden de. Istoriara pasatuko da / Gernika zer zan orduan, / gorrotoak zer ekarri eban / frankotarren aginduan. FEtxeb 39.
    azpisarrera-3
    AGINDU-HAUSTE.
    Infracción. v. LEGE-HAUSTE, hauste (2).
    Agintarijok agindu austerik txikarrena be salatu dagijela. (1918). ForuAB 151. Aingeruak esandako itza sendoa izan bada, eta edozein agindu-austek eta biurkerik ordain zuzena artu badau. Ker He 2, 2 ((Ol, IBk (h)auste)).
    azpisarrera-4
    AGINDU-BEHAR.
    azpisarrerakoSense-4.1
    a) Andia de poder, de mando.
    Zuk sortzetik agindubearra dakartzu odolean eta gizona zure esanetara makurtu nai duzu. Etxde JJ 142. Orren arropuzkeria, orren agindubearra. Ib. 105.
    azpisarrerakoSense-4.2
    b) Mandón, autoritario. v. AGINDU-GURA.
    Itz batean, Allande gizon nausikor eta agindubearra zan. Etxde JJ 69.
    azpisarrera-5
    AGINDU-EGINEKO.
    "Agindu egiñekoa da (G-goi), es obediente, hace lo que se le manda" A.
    azpisarrera-6
    AGINDU-ESANEKO.
    Obediente.
    Agindu-esaneko andre ona, ta seme-alaba eder eta ongi aziak zituen. Zait Plat 82.
    azpisarrerakoSense-6.1
    (Precedido de gen.).
    Lege orixe ezagutu bear du gure adimenak: aren agindu esaneko ta mutil izateko eginbidea dugu. Zait Plat 34s. Orobat lerroa, kolorea ta itza gogoaren agindu esaneko mutil oi dira. Ib. 153.
    azpisarrera-7
    AGINDU ETA EGIN.
    "Agindu ta egina dirudi, parece hecho de encargo (V)" A EY III 282.
    Gure Elizako San Kosetxu ederra ostuko baleuskue, neure senarra da agindu ta egiña langoxea [...] altara-ganean egoteko. A BeinB 41. Iakintzarako agindu ta egina zirudien [Platonek] Aztertzaile gorengoena ta lege-etsairik gorriena izan zan erabat eta orobat . Zait Plat 6.
    azpisarrera-8
    AGINDUETARA. (Precedido de gen.). A as órdenes de.
    Zaude beti orretan, zere edermenaren aginduetara. Ldi IL 115. Zere aginduetara daukazu mandatari ori berbera. TAg Uzt 245. Zure aginduetara beti. NEtx Nola 13. Kapitain jaunaren aginduetara! Arti Tobera 272. Nire aginduetara dago dena hemen. Ib. 280.
    azpisarrerakoSense-8.1
    (Precedido de -ko).
    Armak ere onenak kendu zizkiguten, eta ia Madriko aginduetara gelditu giñan. AZink 86.
    azpisarrera-9
    AGINDU-GALE.
    Deseoso de mandar.
    Ez zaite guzia agindu-gale: agintzen zenun berak ere bizirik ezpaituzu zure esana bete ta. Zait Sof 99.
    azpisarrera-10
    AGINDU-GURA.
    azpisarrerakoSense-10.1
    a) Mandón, autoritario.
    Zuk juzgetan dozu laguna, zitala dalako, paltsua dalako, [...] agindu guria dalako. fB Ic II 235. Nos esango ete dau aginduguriak, "oraintxe ondo nago"? Ib. 250.
    azpisarrerakoSense-10.2
    b) Deseo de mandar.
    Gurasuak eureen interes, edo oraindik agiñdu guria gaitik luzatuten deutseezanian ezkontzaak. JJMg BasEsc 212.
    azpisarrera-11
    AGINDU-GURAKO.
    Imperioso, dominador.
    Aragi aindugurakua / ez da izango or nausi. Etxba Olerti 1959, 229.
    azpisarrera-12
    AGINDU-GURAN.
    Deseando mandar.
    Edurra eta zozoa emen / biak agindu gurian, / biak aukeran bizi nai dabe / arantza barik lurrian. BEnb NereA 113.
    azpisarrera-13
    AGINDUKO. (Precedido de gen.). Subordinado, que está bajo el mando de. "Súbdito, (c.) menekoa, menpekoa, agindukoa" Añ (no está claro si se trata de sust. plenos).
    Inoren aginduko ez izatea edo agintaritzia. CrIc 10. Errege batek emoten deutsala bere aginduko bati alizatia ta eskubidia, berak nai ditubanak karzelan sartuteko. fB Ic III 299. Onetarako bazuen bere aginduko tribukoak zerbait laguntza emango zioten ustea. Lard 215s.
    azpisarrera-14
    AGINDU-LEKU.
    Imperio, territorio sobre el que se manda.
    Alexandro Andijak negar egiten eijeban, mundu bat baino ez egualako [...] Ta gitxi eritxon mundu guztiari bere agindu lekutzat. fB Ic II 250.
    azpisarrera-15
    AGINDU-NAHI.
    Deseo de mandar, ambición de poder.
    Baña leku guzietako gaitz agindunaia an ere bazan; eta [...] Moises eta Aaronen kontra jaiki ziran. Lard 93. Munduan askok agindu naia / badu besteren mayian. Xe 283. Geren etxian agindu naia, / jakiña dago guria. Tx B III 22. Makur oetako bat edo bi edo guziak batean diralarik, iru sorterro ditute: agindu-naia, ikusmiña, atsegalea. Or Aitork 67. [Cesar-en] agindu-nahiak ekar ditzakeen kalteen beldur. MIH 314.
    azpisarrera-16
    AGINDU-NAHIAN.
    Deseando mandar, gobernar.
    Or daukazue oraiñ, egun batetik bestera ta iñok zelan eztakigula aberasturik [...] erri guztiari agindu naian. Ag Kr 174. Ez zebilen bera agin-nahian, ez zuen Cesar gorroto, bai ordea askatasuna Cesar baino maiteago. MIH 315.
    azpisarrera-17
    AGINDU-NAHIKO.
    Mandón, autoritario.
    [Senekak] eukan emaztia zitala, miin gaistokua, burugina ta agindunaikua. fB Ic III 374. Agindu naikoen guda zitalak, kurruka makurrak, azpikeriak, lapurretak, erri ta ibar kiskaltzeak. Ag G 259.
    azpisarrera-18
    AGINDURA (Añ). (Precedido de gen.). A las órdenes de. "(A tu) obediencia estoy, (c.) zure agindura nago" Añ. v. AGINDUAN, AGINDUETARA, AGINDUTARA.
    Badegu beste etsai bat [...] infernuko Dragoi anzinakoa ta gaurkoa, zeñen mendean bezela dauden bere agindura anbeste serbitzari. Mg CC 223. Gelditzen da zure agindura [...] Vicenta Antonia Moguel ta Elguezabal. VMg VIII. Nagusien agindura prest egotea. Añ LoraS 170. Ifiñi zituzan gure agindura bere eskubetatik urteniko gauza guztijak. Astar I 51. Seme alabak egon bear dira euren gurasuen agindura. Astar II 77. Ordurako Obispo bazan ere, San Pabloren agindura joatea ez-egokitzat etzeukan. Lard 511. Jaungoikoa bere kreaturen agindura jartzea! Arr May 117. Bere aragia guzian espirituaren agiñdura zegoen. Ib. 122. Deabruaren agindura guztioi bizi eragitea. Itz Azald 213. Nagusi gaztearen agindura, idi-pareak zeramakin golde astuna. TAg Uzt 264. Ugiñen agindura [...], gorantz-beerantz ikotika, joan yoian "Otoiope". Erkiag Arran 84. Gorrotozko asmoak, odol-eske dagozan begiak eta iskillu zorrotz ala tirogilleak, gogo baldarren agindura... Erkiag BatB 134.
    azpisarrerakoSense-18.1
    "Rendir, sujetar, [...] agindura ekarri, etorri" Añ.
    Bedorren agindura ekartzen dute onekin dijuan egingai Araudia. "Someter a la consideración de V. E.". (1919) ForuAG 285. Onean ezpazezakeen, aien agindura naitaez makurtu-eraziko ote zuen susmoa sortu zitzaion. TAg Uzt 121. Gogoa sendo ez zutenak makurtu egin ziren ingles erregearen agindura. Mde Pr 254.
    azpisarrera-19
    AGINDUTARA. (Precedido de gen.). A las órdenes de.
    Aita Santuaren agindutara iraun zuten apaizak etzioten konstituziño zibillari aitormenik egin. Etxde JJ 20. Gu bere [sendagillearen] agindutara / baigiñan eskeiñi. Insausti 126.
    azpisarrera-20
    AGINDUZ.
    azpisarrerakoSense-20.1
    a) Preceptivamente, obligatoriamente.
    --Aginduz edo prezeptoz [miserikordiazko obrak] nox obligetan dabe? --Gizon jakitunen eretxian estutasun astunekoak direanean. Cb CatV 47. Ez du [Elizak] ipini urtean beingo komunioa baizik aginduz edo bekatu mortalaren bean. Mg CC 227. Geidearen estualdi andietan dira aginduz bearrezkoak errukizko egintzak. KIkV 81.
    azpisarrerakoSense-20.2
    b) (Precedido de gen.). Por orden de, por mandato de.
    Aita Santu Pio lenengoaren ordena edo aginduz. Mg CC 207. Elexa Santearen aginduz. Añ EL1 86. Elizako eginkizun Jainkozkoak dirauten arte guztian itxiak egon bear dute, Ama Gipuzkoaren aginduz ta oituraz, ardandegi [...] guztiak. Izt C 211. Egiaren gañean ta justiziaren aginduz juramentu egitea pekatu ete da? CatBus 24. Jaungoikuaren aginduz ta ordez berba egiten deuat. Ur MarIl 14. Enperadorearen aginduz Juduen lur guziak saldu eta emanak izan ziran. Lard 547. Aita Santu beraren manu edo aginduz. Aran SIgn 103. Medikuen aginduz / egoan gogoketan / etorkizuneko ta / oraingo gauzetan. Azc PB 83. Beste lege baten aginduz Iudearrakandik nai Mauruakandik iatorririkoak eziñ erritartu eikezan Bizkaian. A Ezale 1897, 239a.
    Aren aginduz edo esanez beren gurasoak emon deutsiez [...] milla errealak. Ag Kr 191. Udal edo Aiuntamentu orren agindduz. ForuAB 119. Nere aita probintzialaren aginduz idatzi ditut oar auek. A Ardi 107. Jaungoikoaren aginduz Erroman jarri zuan bere Gotzai Alkia. Inza Azalp 100. Monjiak osalariaren aginduz, esautson ankak ebai biar yakozala. Kk Ab II 47. Gauaren aginduz, orra sua itzali. Ldi UO 21. Noren aginduz jantzi duk ori? Or Eus 181. Beste batzuk baltsan edo nastean erabillezan Leninen aginduz. Eguzk GizAuz 130s. Jaurlaritzaren aginduz aurrerantzean [Gudaroztera] sartu bearko luketenak. EAEg 13-11-1936, 285. . . Adiskideen negarrik gabe, onelako legien aginduz, arrillobi bakan orren zulo barnera, yoan bai-noa. Zait Sof 185. Erri-buruen aginduz zenbatza edo estadistika bat egin zan. FLab (in Munita 6). Berak, erregearen ordezkiaren aginduz, eraiki behar izan zuen urkabetik. Mde Pr 253. Kapitanaren aginduz [...], ekaitzak ontzian egindako ondamen eta okerrak antolatzen asi zan jendea. Anab Poli 65. Arein aginduz Ipiñeburure be eldu zirean gixon-batzaillak. Akes Ipiñ 11. [Piztiaren egiñak] ulermenaren aginduz ordenatuak baleude bezala. Vill Jaink 71. Txarri aundi bat il eben Olarratzen aginduz. Erkiag BatB 102. Odagillearen aginduz. Etxabu Kontu 74. Apal aurretik, Joxeparen aginduz, errosario santua esan bear zan. TxGarm BordaB 96. Zer esker emon bada / entrenadoreari? / Bere aginduz segidu / zuk bide onari. FEtxeb 142. Orain berriz Alde zaharra, bihurtu zaigu [Parte zaharra], mintzatzen ez den herriaren aginduz. MEIG VII 39. N-dun atzizkia beharko luke ondotik, gramatikaren aginduz. MEIG V 79.
    v. tbn. v. tbn. Astar II 4. Bv AsL 139. Itz Azald 12. Goñi 80. GMant Goi 56. KIkG 24. Enb 82. Otx 120n. Ir YKBiz 107. Etxde JJ 254. Bilbao IpuiB 85. Izeta DirG 122. MAtx Gazt 103. Ibiñ Virgil 116. NEtx LBB 166. Ataño TxanKan 44. Onaind STeresa 110.
    azpisarrera-21
    AGINDUZKO.
    "uramento [...] promisorio" Añ.
    Besteari deritxo aginduzkoa; eta da juramentu egitea gero etorkizunean zerbait egingo dala. Añ MisE 196. Jakinik ze gogo edo intenzinoe eta uste euki biar dan aginduzko juramentuban. Astar II 63. Lau modutakua da juramentuba, baijeztua edo baijezkua, zematugina edo amenazankua, biraozkua eta aginduzkua. Ib. 60.
    azpisarrera-22
    AGINTZEKE, AGINDUTZAKA.
    Sin ordenar.
    Mugarriren batzuk kendu, laburtu edo luzatuten ditubenak Justiziak edo parte biak agindutzaka. CrIc 81.

    agindu

    agindu
    << agin 0 / 0 aginkor >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper