Harremana

    OEH - Bilaketa

    4776 emaitza t bilaketarentzat

    Sarrera buruan (64)


    Sarrera osoan (485)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 agian.
    etimologikoa
    Etim. Quizá relacionado con agitu.
    sense-1
    1. (G-bet, AN-erro, Sal, R, S; SP, Lar, Gèze, Dv, H); agien (H); ahian (BN); aian (B); agin Ref.: A (agian, ahian); Iz R 401.
     Quizás. "Peut-être" SP. "Acaso" Lar. Tr. Documentado desde Dechepare en textos septentrionales, alto-navarros y guipuzcoanos orientales (lo emplean por ej. Xenpelar y Bilintx); desde principios del s. XX --seguramente por influencia de Azkue-- se extiende a otros autores guipuzcoanos e incluso a algunos vizcaínos. En la tradición septentrional, por el contrario, su uso en esta acepción disminuye durante el s. XIX y es muy escaso en el XX, en favor de 'ojalá': en T-L, por ej., no aparece s.v. peut-être, y en cambio sí s.v. plaire ("plaise à Dieu que, Jainkoak baletsa, [...] agian "). Hay agien en Etcheberri de Ziburu y Argaignarats, agin en UskLi y aian en Mendigacha. En DFrec hay 200 ejs. de agian, de ellos 182 meridionales.
    Eta agian hik eginen bertan berriz bekhatu. E 33. Erioa iaugiten da guti uste denian / eta agian ez emanen konfesione ephia. Ib. 39s. Eta zuek baithan agian egonen naiz, edo negua iraganen ere. "Peut-être". Lç 1 Cor 16, 6 (He agian; TB menturaz, Dv beharbada, Ol apika, Ker urrean, IBk, IBe, Bibl badaiteke). Iainkoari othoitz egiok, eia agian barkha lekidianez eure bihotzeko pensamendua. Lç Act 8, 22. Irabazak arimaren ahal egin guztiaz; / agien duk ikhusiren egun hura begiaz. EZ Man I 25. Usantza hura dutenek, agian badute zenbait ahalke bertze bekhatuen kofesatzeko. Ax 261 (V 174). Agian zerrana etzadin engana. "Celui qui parla par, peut-être, ne se trompa pas". O Pr 8. Esparantzan bethiere / nagoke hek bezala, / urrikalduko ni ere / agien natzaitzula. Arg DevB 212. Agian uste duzu ase zaitezkeiela, bainan zein eginen zare. SP Imit I 20, 8 (Ch menturaz). Agian gaur hillen nute. Tt Onsa 71. Irakur baletzate eskuarazko autorak [...] agian orduan erran lezakete Sidoniok erran zuena. ES 167. Ustez agian hekin batean gal araziko zuen Magoek adoratu zuten haur saindu hura. CatLav 372 (V 179). Bihotzaren arrotasun gaistoa da [...] agian edo noaski [etsaietarik] gaistoena. Mb JBDev 143. Agian bigarren ezkontza batek arinduko du zuen alharguntzaren dolua. Lg I 244. Erranen deraazu agian. AR 125. Agian ez familia guziak, / zein harentzat bainaiz ekuratzen, / erregetzat baldin Probidentziak / ez badauku Dofina beiratzen. Iraultza 16.
    ( s. XIX) Agian arla, agian orla... apenas izain da nork in limosna "agian" goien beldurrez. (133). LE-Ir. Dügün arren onsa egin, / urus girateke agin. UskLi 227. Mundu guztiya miratuta're / zu bezelako damikan, / agiyan izan liteke baño / ez det sinisten danikan. Bil 105. Nabegantiak uzten baditu / arrixkuaren beldurrez, / portunaren bat egin lezake / agiyan ere legorrez. Xe 190. Agian piztu zitekian griña txatarren baten su txarra. Bv AsL 206. Egiten zuten jadanik beren baithan, agian emana izanen zitzaiotela haur harren izatea beren laguntzat. Jnn SBi 136. Ez bazuten tentatu / Usurbillen ori, / agiyan ez zezaken / bertsorikan jarri. AzpPr 119.
    ( s. XX) Galdetuko duzute agian, ia zergatik atzerrikoen istoria eskribitzen dudan. Goñi 19. Aian ezkapatan iazanian eziai ekusen lasterrari emoiten. "Tal vez". Mdg 164. Une larri artan [...], agian barkapen oso ori irabazteko ez zera gauza izango. ArgiDL 52. Agian, bitartean, besteren batekin edo bat baño geiagokin jolastua izango zan. Anab Usauri 26. Agian, bidexurretatik jo arren ere, beti egi-bide bakarrera datorkigu. Aitzol (in Laux BBa VIII). Guzien ondarrean / laño urdin, begiak; / izotz-arnasa, agian. "Debe de ser el aliento del hielo". Ldi BB 158. Igoko da agian, guretarren bat ere. Lek EunD 12. Nere seme maitea bidaliko diet; au ikusi ta lotsa izango diote agian. Ir YKBiz 386. Oitura au agian eneolitos-aldia baño lenagotik datorkigu. JMB ELG 90. Txanpon-giteko mailluz jotzean / agian, itsas litezke. Or Eus 91. Dirua [...] gorde, gero, agian, etxean sortutako seme batek arrunt bota dezan. ABar Goi 49. Agian, ez da gaurkoa burnibide guziaz jabetzeko une egokia. "Quizá". EAEg 30-10-1936, 170. Izan balitu aitzintzean, etzuken hilen agian. (BN-ciz). A EY III 152. Ezin asma daikezu / zer dizun gordea: / agian mesedea, / agian kaltea. SMitx Aranz 234. Agian, gezurra izango da, baña... NEtx Antz 112. Matrailak piska bat gorriturik, suaren beroz agian. Mde HaurB 8. Ez dakigu; agian, au ez da beñere jakingo. Txill Let 76. Otu yakon Joni ordurarteko maitekeri-ariak matasa biurtzea zergaitik izan zeitekan; agian, okerreko asmo ta buruerak ziralako. Erkiag Arran 160. Inguruko loreak / agian aizeteak, / agian izozteak / billoixtuko ditu. Gand Elorri 82. Ordena ori gogoko bazait, agian egokituko natzaio. Vill Jaink 94. --Ez dut nik holakorik aiphatu... Saltsa egileri jazar zaite eta ez eni. --Agian, jauna, agian... Larz Senper 48. Agian, belar orriñaren usaira [...] ukulletaradiño erakarriko du. "Forsitan". Ibiñ Virgil 49. Leihorra pasaturik egin itsasua're, / geldituren ninduela agian hark ere. (BN-baig). Balad 118. Erakusketa bear bezela / moldaturik bagenduke, / agian beste zakur batek gaur / zaunka egingo liguke. Olea 141. Agian, bataren ondoren ibilli ta bestea arkitzea ba liteke. Berron Kijote 175. Bizi guztiko lagun onak izango diranak, agian oraintxe lenengo aldiz itzegingo dute. TxGarm BordaB 47. Oker nabil, ordea, agian eta prest nago okerrak zuzentzeko erakusten dizkidaten bezain laster. MIH 382s.
    v. tbn. Mat IX. INav 120. AstLas 34. Jaukol Biozk 83. Lab EEguna 68. Markiegi in Ldi IL 9. EA OlBe 74. Zait Sof 84. Etxde AlosT 48. MAtx Gazt 23. Lasa Poem 106. Ataño TxanKan 199.
    azpiadiera-1.1
    Labur-beharrez esan beharko ditut, bada, gainerakoak, nahiz agian --eta agiarik gabe-- premiazkoenak izan. MEIG IV 87.
    azpiadiera-1.2
    (En oraciones interrogativas). Quizás, acaso, por ventura. AxN explica (zer dakizu) hurran (lehenbiziko eginen duzunaz) (125) por agien, en lo que parece un error de interpretación (en Axular significa 'siguiente').
    Agian sierboak bere gustora ibili bear du, edo nausiaren gustora? edo agian solamente zerbitzatu bear du gustoetan ta ez neketan. (16). LE-Ir. Agián eztá au, zegóna eskean? LE Io 9, 8 (Dv othe). Zelaietako txorien arreta daukanak, eztu agian izango gizonarena? Bv AsL 193. Errira zoaz... maitasun billa / agian? Jaukol Biozk 28. Nor zaitugu? Nongoa? Zumaiarra, agian? Ldi IL 87. Aita? Agian, aitaren izenik merezi ote din? Etxde JJ 58. Zer ikusten duzu nigan? Ero baten antza ote dut agian...? Txill Let 97. Izan al liteke, agian, une berean / uste on eta beldur? Berron Kijote 154. Berak ere etzioken iñori ezer galdetu. Egia jakiteko beldurrak agian? Ataño TxanKan 255. Goierriarrak guttiago ote dira beterritarrok baino? Gehiago direlarik ere, ahulago agian? MEIG VII 166.
    v. tbn. ABar Goi 33. Erkiag Arran 106. NEtx LBB 5. Anab Aprika 52.
    sense-2
    2. (Con completiva). Con la esperanza de que, en la esperanza de que. "Nous préférons aujord'hui [...] pour marquer un souhait, agian. Ex.: Agian ez zuela eginen, dans l'espoir qu'il ne le ferait pas" Lf Gram 758. Tr. Documentado en la tradición septentrional desde principios del s. XVII. Al Sur sólo se encuentra en Xenpelar.
    Neure othoitzekin zure othoitzetara presentatzen naiz, agian pietatez errezibituko nauzula. Harb 148. Heldu natzaitzue neure obrattoaren ofrendatzera, agian bide hunetaz gure herriko semeek zenbait laguntza edo fagore errezibituko dutela. ES 403. Maliziazko espiritu hura [...] heldu da hekien nahasterat [...] agian gibelatuko direla alde baterat komunionetik. Ch IV 10, 2. Gonbidatu zituen bere haurrideak eta erresumako lehenbizikoak agian ezaguturen zutela erregetzat. Lg I 323. Milaka juan zitzaizkon, agian beren othoitzez eta nigarrez atxikiko zutela. Laph 222. Betroi bat artu nuen / Ernanin feriyan, / galantziya egingo / zuela agiyan. Xe 295. Deliberatu nian beraz egotea aphur bat nere arbolaren puntan, agian azkenean atsoa, unhaturik, aphazegatuko zelakoan. Elzb PAd 41. Erran ditiat [...] ehun aldiz bedere liburuan diren Domine ne guziak [...], agian Yainkoak barkhatuko darotalakotz haurreko malefizioa. Ib. 25. Eta agian errexkiago garhaituko zituela, gosez ahularazten ahal bazituen. Jnn SBi 149. Mediku xaharra eri gaizki baitzen, ikustera joana zitzakon auzotik gaztea, azken orena hurrandua ahal zuela, agian, poxelu harek. JE Bur 123. Lurrez ahal bezain tinki bethetzen nintuela, handik ezin atheraz ithoko zirela agian [...] kabala gaixtoak. Ib. 16. Egortzen du oraikoan oihanera [...]. Tartaro harek muthila agian janen diolakoan. Barb Leg 127. Orai arte begira / egon naiz lorian, / gaxtagiñak hartuko / tuztela agian. Larz Senper 96.
    sense-3
    3. (AN-5vill, L, B, BN, S; VocBN , Dv, H); agin (S); aian (B); ahian (BN-baig) Ref.: A (agian, ahian); A Morf 421; Lh; Lrq (/agín/); Satr VocP; Gte Erd 161, 172, 237.
     Ojalá. "Interj. qui exprime un souhait vif, désir prononcé" VocBN . "Plût à Dieu" H. "Aian torriko alzaik aita, ojalá te venga el padre" A. "Agian ilen aiz! ¡Ojalá mueras! (BN-baig)" A Morf 421. "Peut-être, avec le sens précis de 'j'espère'" Lrq. Tr. Documentado desde mediados del s. XIX (cf. agian ba en el dicc. de Lécluse) en textos septentrionales exclusivamente, a excepción del roncalés Mendigacha. A lo largo del s. XX se va generalizando la construcción con futuro. En DFrec hay 18 ejs. de agian, todos ellos septentrionales.
    Ofizio miserablia zuien, ene idurian; / bere pasaier guziekin zeruan dago agian. (1842). Michel LPB 351. Agian [liburu] hunek ere baturen ditu [erakurtzaille] bereak. Gy V. Seme hau ez da agian bertze semeak bezala gerla-gizon atherako, eta bere amarekin agian lakhetu zaio. Laph 1. Zonbat Heskualdun lehiatuko othe gare heier jarraikitzerat? Agian anhitz! Agian guziak! Ib. II. Agian lorea du kausitu zeruan! Elzb Po 190. Agian jadanik gozatzen da bethiereko zorionaz. Prop 1886, 236. Leher egiten duenean [Errepublikak], agian ahal bezain laster, erranen dire huntaz orai erran ez daitezkenak. Elsb Fram V. Agian bethi Laphurdiko gazteriak pilotaren trebetasuna atxikiren du. Arb Igand 142. Eskual-herria da egundainotik, eta agian bethi izanen ere pilotaren Ama. Zby RIEV 1908, 89. Oi! libertade saindu, izar goibeldua, / agian ez zaitugu betikotz galdua! EGAlm 1896, 16 (ap. DRA ; la cita es incorrecta). Agian ukan du hunek [urrikitzeko] epe hura! HU Aurp 140.
    ( s. XX) Aian ekusentu [ene kartak] geroago oboroago eta naroago. Mdg 129. Agian urte hunek gaitu / hurbilduko. Etcham 95. Agian lehen bai lehen ukanen dut [...] heientzat ene odolaren ixurtzeko zoriona. JE Bur 136. --Lehen aldia ahal duzue burdin bideetan zabilzatela? --Bai, gaixoa, eta agian azkena! Barb Sup 81. Izan dira beste ützül üngürü, Haritchabalet batek baizik ozketan ezar ahal ez liruanik? Agian ez. Const 22. Negu tzarraren uztar gaixtoak akabo dire agian! Ox 28. Urtiak pasten ditugu, / Pasturen, agian, / Alegera ibiliz / Libertimendian. (1929). LuzKant 97. Ba, agian hola izan daila, Piarrex. Zub 75. Aita Xavier eta Aita Lertxundi gu baino toki hobean dire hortaz mintzatzeko: agian eginen dute ondoko egunen batez! Zerb Azk 69. Agian hainitz urtez, jaun apeza! Ib. 85. Goraintzi etxenkoei --agian osasun hobean daude engoitik? Mde Pr 62. Agian batzuetan erabili dituztan ele bortitzen barkatzeko bihotz ona ukanen dun. JEtchep 71. Agian, lagun fermua gertatuko zauk! Larz Iru 94. Menturaz bihar? Agian! "Souhaitons-le!". Ardoy SFran 17. Erranez agian ez ziola Jainkoak egun batez galdeginen. "Lui disant souhaiter que Dieu ne lui demandât pas". Ib. 173. Jaun arrotz horrek afruntu hori / barkatuko du agian. Mattin 93. Gure hizkuntza ez da galduko agian! Xa Odol 179. Denek gauza hau bera ginuen mihian: / berriz bateratuko ginela agian. Ib. 232. Lekuineko erretor ohia eta oraino ere han bizi, agian luzazko. Larre ArtzainE 218. Agian eroriko aiz! (BN-baig). Inza NaEsZarr 2416.
    sense-4
    4. (H, A).
    "Apparemment" H (que lo relaciona con "apariencia, [...] agia" de Larramendi). "Al parecer" > (que cita el pasaje de Axular (617 (V 397): "Erranen du agian zenbaitek", pero no parece tener el significado que le da).
    Jorraren bukaera ospatzekoz, antza (itxuraz, agian). Or Eus 288. Txitak olloloka inguratzen duten bezelaxe urbildu zitzaizkon danak etxekoandreari zurrutara; zulagarria zan, ba, agian, egarriaren eztena. TAg Uzt 83. Oso gogoko egona izaten zun agian Balendinek angoa udaldiko jaiegunetan. Ib. 44. Auxe izango da, agian, Nikanor-en maisua erri aundian. Erkiag BatB 127.
    azpiadiera-4.1
    Ciertamente.
    Gaztea ta kilikagarria zan, agian, arekin jokoan ari zan emakumea. TAg Uzt 179. Gañera, zoragarriak ziran, agian, parre-garaian matailburuetan irtetzen zitzaizkon xokondo-uneak. Ib. 215.
    azpisarrera-1
    AGIAN-AGIAN.
    (Forma con reduplicación intensiva).
    Joan zen hura ere Alekzandriako hirirat, egiten zuelarik bere baithan, agian-agian emana izanen zitzaiola, hari ere, bere odolaren ixurtzea Jesus Jaunarentzat. Jnn SBi 127.
    azpisarrera-2
    AGIAN BAI (Lecl; agian ba BN-baig).
    "Plaise à Dieu!" Lecl. "Optativo: ojalá, agian ba" Satr VocP.
    Sobera usteldura da bazterretan, nehondik argi onik eta garbitasun handirik igurikitzeko. Agian ba! HU Zez 47. Iraunen du [eskuarak] luzexko. Agian ba! Zub 102. Legeak ondorio hobeak ukan dituzke [...]. Agian ba! JE Med 134s. --Pantxok atzemanen ahal du lana behere hetan? --Agian ba! Larz Iru 94.
    azpisarrera-3
    AGIAN BEZALA.
    Como suposición, como hipótesis.
    Serapio Mujika jaunak [...] bere liburuan, agiyan bezela dakar Gazteizko etxe aundi bateko nagusiyaren izena ote dan. Inzag Kabuxak 129.

    agian

    agian
    << agertu 0 / 0 agin >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper