Azpisarrerak (sarrerak) (55)
- abrera(t)
- agra(t)z
- ahalguz(t)idun
- ahalguz(t)itako
- ai(t)-
- albai(t)-
- alberten(t)zia
- alfor(t)xa
- algustidun, alguz(t)idun
- allo(t)z
- almai(t)z
- ARRAIE BI T'ERDIREKIN (arraie)
- artar(t)xoxo
- ar(t)zipizpiku
- begirauk, -(t)zu...
- begitan(t)zino
- behauk, behau(t)zu,
- berauk, -(t)zu...
- ei(t)-.
- fran(t)zizkano
- gain(t)zutu
- goi(t)xago
- hanpilo(t)
- harahuna(t)katu
- hara(t)-hona(t)
- hau(t)sikor
- ide(t)zarri
- ikus(t)zaile
- intzen(t)su
- inxen(t)su
- itai(t)zur
- jaia(t)etxe
- jope(t) egin
- kalpi(t)zar
- kapa(t)s
- kon(t)sekentzia
- korse(t)
- larraut(t)e
- lua(t)z
- lur u(t)spe
- mait(t)agure
- mañi(t)xal
- murti(t)xa
- oiñe(t)situ
- pal(t)sakeria
- szien(t)zia
- tankar(t)
- tanke(t)z
- t(h)iña
- tirrit(t)a
- tran(t)xada
- txipre(t)ar
- ume-un(t)zi
- uu(u)t
- ZAZPI T'ERDI (zazpi)
abegi.
Etim. Se piensa naturalmente en begi 'ojo' (cf. begitarte 'rostro' y 'acogida'), pero el elemento inicial queda en la oscuridad. El sentido no siempre aparece claro, por otra parte, en testimonios antiguos.
1.
(V ap. A
; Mg PAbVoc, Mg Nom, Añ (V), Izt 4v, H (V, G)).
Acogida, recibimiento. (Frecmte. empleado en la expr. abegi ona egin 'hacer un buen recibimiento, dar una calurosa acogida'). " Abegija, arreria, jeria, acogida. Abegi, arrera edo jera ona egin, hacer buena acogida" Mg PAbVoc. . "Accueil. [...] Abegi on egitea, faire bon accueil (Añ)" H. v. 1 abegor, begitarte. Tr. Documentado en autores vizcaínos desde principios del s. XIX, en el XX se extiende a otros meridionales. Al Norte sólo se encuentra en Sauguis, con sentido no muy claro.
Haurrik eztuanak, ez haur abegirik. Saug 58 (cf. O Pr 218: Haurrik eztuenak, ez haur-minik ere). Eztaukagu zer itxaran abegi onik. Mg PAb 73. Egiten deutseegu abegi, jera ta arrera txito ona. Ib. 105. Ez egin jaramonik munduko agur, abegi zoro ta ondasun [...] amaituko dirianei. CrIc 18. Eske gagotzuz, Yauna, eder eretxi ta abegi ona egin dagiozula. Añ EL2 114. Mundubaren idoluei egiten jakeen pozkerijako abegijak <-quijac>. JJMg Mayatz 107. Ikusi eban zelan joian banan banan bere lagun Erlijiosuak gana, zelan ziarduan berbetan eurakaz, zelako abegi ona egin, ta amodijua erakusten eutsen. Ur MarIl 9. Alperrik itxaroten dituk nigandik abegi samurra, ta berba bigunak. Ib. 10. Bilbo da probinzija guztijak berarizko abegi onagaz begiratuteko guztiz duiña. (1860). BBatzarN 191. Non da ak niri egiten eustan abegia? / Non aren txera, ongi-etorri ta ago gozoa? AB AmaE 168. Abegirik pozgarriena egin ondorean. Ag AL 146. Etzien lenbizi abegi txarrik egiñ A. S. Franzizkoren semeai. Ag Serm 500. Erregearen amodio eta abegi onagandik urrindurik. Itz Azald 33.
(s. XX) Guztiz abegi (recibimiento) ona egieutsen. Echta Jos 328 (v. tbn. abegi ona egin en Ag Kr 183, Kk Ab I 73, A Ardi 129, Altuna 12, Or Tormes 127, TP Kattalin 189. Mde Pr 54, Vill in Bilbao IpuiB 8, Anab Poli 19 y Osk Kurl 96). Egiten zion agur bizia, abegi esankorra. Ag G 138. Al nuen abegi txeratsuena egin nion. A Ardi 89. Arren, ba, ortik abegi on bat / Bialdu Euskal-Errira. Enb 108. Biztanle guztijak abegi gozo-gozua egiten eutsien. Kk Ab I 83. Madriden izan zuen [Usandizagak] abegi ona ta goralpen aundiya. Garit Usand 42. Anaidikoak etzituzten abegi onez artu. Eguzk RIEV 1927, 434. Abegi ona ta irabazi ona egoan lekuan an geratzen giñan. Or Tormes 23. Eruan egidazuz bakandereagana, ak be abegi onez artuko dittuz eta. Otx 123. Barrizalekeriari, abegi onegia egiten dautsogula autortu bear dogu. GMant Y 1933, 190. Txori gaxoa! egati arro / abegi eske asekai dago. Loram 58. Orrela abegi onaren babesean, bordaz-borda ibilli naiz. Goen Y 1934, 188. Erri artara dute bereizki joera, / an aurkitzen baitute iñon ainbat txera (ongi-etorri, abegi, arrera). Or Eus 12. Epe luzapenaren eske etorri diranei abegi ona opa diotegu. " Atendiendo a las peticiones" . EAEg 28-10-1936, 159. Abegi on bat eskatzen daude / txioka tellatupean. EA OlBe 15. Etxekoei, egin zien abegi (acogida) ederragatik eskerrak egiñaz. Etxde AlosT 68. Amagan [...], etzun ez txerarik, ez abegi gozorik arki. Etxde JJ 26. Bere abegi (acogida) onaz esker onez gintzaizkiola. Etxde Itxas 251. Milla esker, onen abegi ona egin deustazulako. Bilbao IpuiB 277. Guztientzako dozu / euskotar abegi, / bedartza loretuan, / ur, gaztae, mami. Gand Elorri 65. Poema oni abegi beroena egin zion Erromako erriak. Ibiñ Virgil 48. Abegi onez artzen dituzte kanpotarrak. Anab Poli 73. Aurreko liburuxka bieri bezelako abegia azaltzen badiezute, Jaungoikoa lagun, azkenengoak ez dira izango. Basarri XX. Abegi onez artu nagizu / zugana noian orduan. BEnb NereA 246.
v. tbn. EEs 1916, 234.
Acogida, recibimiento. (Frecmte. empleado en la expr. abegi ona egin 'hacer un buen recibimiento, dar una calurosa acogida'). " Abegija, arreria, jeria, acogida. Abegi, arrera edo jera ona egin, hacer buena acogida" Mg PAbVoc. . "Accueil. [...] Abegi on egitea, faire bon accueil (Añ)" H. v. 1 abegor, begitarte. Tr. Documentado en autores vizcaínos desde principios del s. XIX, en el XX se extiende a otros meridionales. Al Norte sólo se encuentra en Sauguis, con sentido no muy claro.
Haurrik eztuanak, ez haur abegirik. Saug 58 (cf. O Pr 218: Haurrik eztuenak, ez haur-minik ere). Eztaukagu zer itxaran abegi onik. Mg PAb 73. Egiten deutseegu abegi, jera ta arrera txito ona. Ib. 105. Ez egin jaramonik munduko agur, abegi zoro ta ondasun [...] amaituko dirianei. CrIc 18. Eske gagotzuz, Yauna, eder eretxi ta abegi ona egin dagiozula. Añ EL2 114. Mundubaren idoluei egiten jakeen pozkerijako abegijak <-quijac>. JJMg Mayatz 107. Ikusi eban zelan joian banan banan bere lagun Erlijiosuak gana, zelan ziarduan berbetan eurakaz, zelako abegi ona egin, ta amodijua erakusten eutsen. Ur MarIl 9. Alperrik itxaroten dituk nigandik abegi samurra, ta berba bigunak. Ib. 10. Bilbo da probinzija guztijak berarizko abegi onagaz begiratuteko guztiz duiña. (1860). BBatzarN 191. Non da ak niri egiten eustan abegia? / Non aren txera, ongi-etorri ta ago gozoa? AB AmaE 168. Abegirik pozgarriena egin ondorean. Ag AL 146. Etzien lenbizi abegi txarrik egiñ A. S. Franzizkoren semeai. Ag Serm 500. Erregearen amodio eta abegi onagandik urrindurik. Itz Azald 33.
(s. XX) Guztiz abegi (recibimiento) ona egieutsen. Echta Jos 328 (v. tbn. abegi ona egin en Ag Kr 183, Kk Ab I 73, A Ardi 129, Altuna 12, Or Tormes 127, TP Kattalin 189. Mde Pr 54, Vill in Bilbao IpuiB 8, Anab Poli 19 y Osk Kurl 96). Egiten zion agur bizia, abegi esankorra. Ag G 138. Al nuen abegi txeratsuena egin nion. A Ardi 89. Arren, ba, ortik abegi on bat / Bialdu Euskal-Errira. Enb 108. Biztanle guztijak abegi gozo-gozua egiten eutsien. Kk Ab I 83. Madriden izan zuen [Usandizagak] abegi ona ta goralpen aundiya. Garit Usand 42. Anaidikoak etzituzten abegi onez artu. Eguzk RIEV 1927, 434. Abegi ona ta irabazi ona egoan lekuan an geratzen giñan. Or Tormes 23. Eruan egidazuz bakandereagana, ak be abegi onez artuko dittuz eta. Otx 123. Barrizalekeriari, abegi onegia egiten dautsogula autortu bear dogu. GMant Y 1933, 190. Txori gaxoa! egati arro / abegi eske asekai dago. Loram 58. Orrela abegi onaren babesean, bordaz-borda ibilli naiz. Goen Y 1934, 188. Erri artara dute bereizki joera, / an aurkitzen baitute iñon ainbat txera (ongi-etorri, abegi, arrera). Or Eus 12. Epe luzapenaren eske etorri diranei abegi ona opa diotegu. " Atendiendo a las peticiones" . EAEg 28-10-1936, 159. Abegi on bat eskatzen daude / txioka tellatupean. EA OlBe 15. Etxekoei, egin zien abegi (acogida) ederragatik eskerrak egiñaz. Etxde AlosT 68. Amagan [...], etzun ez txerarik, ez abegi gozorik arki. Etxde JJ 26. Bere abegi (acogida) onaz esker onez gintzaizkiola. Etxde Itxas 251. Milla esker, onen abegi ona egin deustazulako. Bilbao IpuiB 277. Guztientzako dozu / euskotar abegi, / bedartza loretuan, / ur, gaztae, mami. Gand Elorri 65. Poema oni abegi beroena egin zion Erromako erriak. Ibiñ Virgil 48. Abegi onez artzen dituzte kanpotarrak. Anab Poli 73. Aurreko liburuxka bieri bezelako abegia azaltzen badiezute, Jaungoikoa lagun, azkenengoak ez dira izango. Basarri XX. Abegi onez artu nagizu / zugana noian orduan. BEnb NereA 246.
v. tbn. EEs 1916, 234.
"Agrado o recibida, el buen rostro, abegia, por abeguna, abegunea
"
Izt 7v.
"Agrado bueno, abegi ona. No me manifestó tanto agrado, ez eustan ainbeste abegi egin
"
Ib.
7v.
2.
Rostro, semblante.
v. begitarte.
Angerua dok ez dok gizona, / Aren abegi ederrak / Duda baga benzitzen ditu / Kanpoetako eperrak. 'Su hermosa cara' . Acto 309. (el sentido no es del todo claro) Muker muker ta abegi txarragaz begiratu zeuntseen lenengo sarreran pranzes euskaldun da kiputzari. Mg PAb 167. Eta abegi obiaguagaz begiratu deijon Marijak, konfesau ta komulgauko zara, alegiñaz, albait onduen prestauta. Ur MarIl 119. Umiaren abegi samur, edertasun ta modu onak, euken Dominika konort baga legez. Ib. 116. O [...] Ama, ez egijezu arren nire erreguei ezentzunik egin, eta bai abegi onegaz aditu egizuz eta emon egidazu eskatuten deutsudana. Ib. 1.
Angerua dok ez dok gizona, / Aren abegi ederrak / Duda baga benzitzen ditu / Kanpoetako eperrak. 'Su hermosa cara' . Acto 309. (el sentido no es del todo claro) Muker muker ta abegi txarragaz begiratu zeuntseen lenengo sarreran pranzes euskaldun da kiputzari. Mg PAb 167. Eta abegi obiaguagaz begiratu deijon Marijak, konfesau ta komulgauko zara, alegiñaz, albait onduen prestauta. Ur MarIl 119. Umiaren abegi samur, edertasun ta modu onak, euken Dominika konort baga legez. Ib. 116. O [...] Ama, ez egijezu arren nire erreguei ezentzunik egin, eta bai abegi onegaz aditu egizuz eta emon egidazu eskatuten deutsudana. Ib. 1.
3.
(S ap. A
; H).
"Audace, effronterie" H. "Descaro" A.
"Audace, effronterie" H. "Descaro" A.
ABEGI EGIN.
Acoger, recibir.
Urian jakin ta danak arrapaka ta bultzaka abegi-egitera ta ikustera urten ziran. Belaus Andoni 19s.
Acoger, recibir.
Urian jakin ta danak arrapaka ta bultzaka abegi-egitera ta ikustera urten ziran. Belaus Andoni 19s.
ABEGI EMAN.
Acoger, recibir.
Baina ez zuen oraindik naikoa edan itxaropen-izpi bat bezela agertu zitzaion burutasunari abegi ematera ausartzekotz. Mde HaurB 83.
Baina ez zuen oraindik naikoa edan itxaropen-izpi bat bezela agertu zitzaion burutasunari abegi ematera ausartzekotz. Mde HaurB 83.
ABEGI ONEKO.
Acogedor, hospitalario. v. abegiar.
Baziran moruak eta beltzak eta bien artekorik asko, ez oso abegi onekoak. Anab Aprika 18.
Baziran moruak eta beltzak eta bien artekorik asko, ez oso abegi onekoak. Anab Aprika 18.
ABEGI-TXAR.
"Inhospitalier,
abegi-txar" T-L.
ABEGIZ HARTU.
Recibir, acoger calurosamente, hacer un buen recibimiento.
Au gaitik joan jakon bereala Martin, / Amaseiko gorria artze arren arin. / Baña, Manuk abegiz artu bearrean, / [...] banan banan asi zan diruak kontetan. AB AmaE 289.
Au gaitik joan jakon bereala Martin, / Amaseiko gorria artze arren arin. / Baña, Manuk abegiz artu bearrean, / [...] banan banan asi zan diruak kontetan. AB AmaE 289.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
