Harremana

    OEH - Bilaketa

    372 emaitza osorik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (6)


    Sarrera osoan (366)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    eder.
    tradizioa
    Tr. General en todas las épocas y dialectos. La forma edar sólo la encontramos, si exceptuamos un ej. de Arbelbide (Igand 11, seguramente una errata), en algunos textos populares del s. XX (EusJok II 171, JanEd II 118, Gerrika, Insausti 294); no hallamos ear en los textos. En DFrec hay 497 ejs. de eder y uno, vizcaíno, de edar.
    Onom.: Sancius Begui-ederra. (1080) Arzam 202. Eneco filio Garcia Ederra. (1120) Ib. 202. Don Diago de Oyanederra. (1290) Ib. 202.
    sense-1
    I. (Adj.).
    azpiadiera-1.1
    1. (gral.; Lcc, Madar 108r, Volt 54, SP, Mic 7, Deen I 477, Urt Gram 44, Urt I 29, Ht VocGr, VP 24r, Lar, VocS , Añ, Lecl, Arch VocGr, VocBN , Gèze, VocCB , Dv, H, VocB), edar (V-gip), ear (G-azp). Ref.: Bon-Ond 154; A; AtSac; Lrq; Iz R 305 y 394; Etxba Eib; Holmer ApuntV; EAEL 216; Elexp Berg (edar, eder).
    Bello, hermoso, guapo; (piedra) preciosa. "Hermoso, ederrá"(Voc. de Marineo Sículo, 1533). TAV 3.2.4. "Hermosamente, ederra legez" Lcc. "Cypre, ederra" Lç Decl Mm 3v. "Niniua, ederra" Ib. 4v. "Ederrenaz gainerat ematea, montrer par le beau côté. Ederrenaz alde egiten du, il montre le beau côté. Ederrenaz bere burua kanporat agertzen du, il se montre par le beau côté" Dv. "Eder; galant (des personnes) (AN-egüés-ilzarb); eder (no galant) (AN-olza)" Bon-Ond 154.
    Tr. General en todas las épocas y dialectos.
    Gipuz ondo ederrik, / Bizkaitar urduri gogorik. Mondr 13s. Munduian ezta gauzarik hain eder ez plazentik / Nola emaztia gizonaren petik buluzkorririk. E 127. Gure obrék kanpotik aparenzia ederra badute ere. Lç Ins D 1r. Ofrenda eder asko. Miserere 334. Joana de Gamuek eder zango, ederrago badu ere, batxiller Eliasen dago. (Lizoáin, 1577). ReinEusk2 119. Kantaetaz etorrela odeietati figura eder bat. Lazarraga 1153r. Zu zara eder guztioen kapitana. Ib. 1185v. Andra ederra etsean gerra. RS 131 (v. tbn. RG B 14). Gosetez artu oi ditu andre ederrak. PasqTo 25. Ain argi eta eder eze argituko baitu iguzkiak bezala. Ber Doc 119r. Hañitzek miretsiren du haren mintzo ederra. EZ Man I 66. Presuna ederrak, [...] eztu kanpoko edergarriren beharrik, zeren bera baita bere baithan eder asko. Ax 513 (V 331). Ederrenen bardina / (Ezpadohat' aitzina) / Da begitartez. O Po 27. Ohaidea eder-ariaz, ezkont-idea zuhur-ariaz. O Pr 350. Napoles ederra / fiestak egiten. FProsp 57s. O Iainkoaren zerbitzutasunaren ederra eta arraia. SP Imit III 10, 6. Epitafio eder hau lengoaia italianoz eskiribatu zutela. Tt Onsa 24. Mihise eder batez estalirik. Bp II 52. Berbok eder aoan, orapiloa kolkoan. Acto 272. Hitz ederrak baiño [progotxosago], obra sainduak. Ch I 24, 6. Gure hizkuntza ederra galtzen diguten hizjario motel txar oiek. Lar Carta a Mb 279. Zenbait boz eder edo musikako aire xarmagarri. He Gudu 133. Beztimenta xarrak eder dirateke, eta ederrak ülhün. Mst I 24, 5. Diamante ta beste arri ederrak. Mb IArg I 161 (v. tbn. arri eder AA III 350 y arri eder-preziotsu Ib. 351). Kanpo ederra eta barnea gaixtatua duten fruituak. Lg II 234. Aurpégi edergúra. LE Ong 50v. Haiñ itsusi lehen eder zen bezaiñbeste. Egiat 172. Zuaitz frutadunez beterikako berjera eder bat. Ub 8. Badüt zientako hanxe / lekü bat ederrik. Xarlem 1008. Ezainduten dok ederra. Mg in Zav Fab RIEV 1907, 95. Gizonai ederra iritzi nai au. AA III 553. Luzifer, aingeru guzietako ederrena. Dh 107. Guztijori zara ederra, neure laztana. Astar II 274. [Gurutzea] khoroen ornamentik ederrena bihurtu baita. Jaur 407. Ümilitatia eder nubleziareki. Etch 516. Zergatika ez oi da / ume itsusirik, / bere gurasoentzat / ederra ez danik. It Fab 127. Baztandarrak itzak eder / Malmotea kolkoan. Izt C 245. Ai au mutilaren guri mardul eder galanta! Ib. 249. Gura zenduke euki gorputz eder eta galanta? Ur MarIl 61. Emazte hartu zuen Urraka ederra. Hb Esk 65. Uli lerden, luxe, ferde ederreko bat. Dv Dial 15. Primaberan zoinen eder den xoria khantuz phaguan! ChantP 292. Itzak eder ta biyotza falso. Xe 189. Itzak, erdaratik artuak, euskara ederraren kalte andiarekin. Legaz III. Zer gizon ederra zen, [...] ihi bat bezain xut zohalarik. Elzb PAd 31. Artu ditu berriz ere lengo kolore eder aiek. Apaol 122. Itxura eder hekien itzalean, bizitzerik itsusiena zaramala. Jnn SBi 72. Bere suñeko ederrenekin. Ip Hil 41. v. tbn. CatS IV. Aphirilaren azken egunetan, Igande goiz eder batekin. Arb Igand 53. Egin eban seme bat / [...] / Ama lez ederra. Azc PB 149.
    (s. XX). Erriko mutillik ederrenak bera gura ebala. Ag Kr 74. Arraza ederrena mündü huntan non den. Xikito 10. Zendako [...] ez dute xoririk ederrenek kanturik ederrena? JE Bur 148. Nik erosiko dizut zuri jostallu ederra [...], zuri, ederrorri! Ag G 75. Gauzarik ederrenak higatzen. Ox 97. Pasionia kantatzen zien mulderik ederrenian. Const 40. Mendigainzaleek behar lukete pidaia eder hori egin. Zub 127. Maitasunezko biotz ederrik / ederrenaren jaubia. Enb 126. Entzun genion itzaldi eder-askoa Donostian. Ldi IL 89. Ederrik badu, Arena du, ta / txarrik badu, neronena. "Si algo tiene [...] de bello". Or Eus 425. Agintza ederrenak egin ziozkaten; mehatxuak gero. Zerb IxtS 76. Zuaitzik eder-apañenetakoa auxe da [izai gorria]. Munita 83. Bere Fiat ederra Bilboko kaleetatik kidatzen zuen. Arti Ipuin 76. Biziki iguzki sartze ederra izan dun gaur. JEtchep 64. Etxe zuri aundi aiek, errenkada luzean, [...], eder baño eder egiten dute [itsasaldea]. Anab Aprika 14. Letra ederra, garbia eta bardiña. Alzola Atalak 63. Amaika mutil eder baziran / lur otzakin estaliak. Uzt Sas 124. Egin dezagün besta bat ederra. Casve SGrazi 44. Modako mantorik ederrena egin zezaten. Etchebarne 27. Zeñek baño zeñek palazio aundiaguak eta ederraguak. Gerrika 186. Neska gazte bat bazan / da ederra oso. Insausti 314. Itxurak eta izen ederrek gu baino gutxiago lotsatzen dituzte. MIH 303. Vladen musika, dena da eder baino ederragoa. MEIG I 154.
    Ego biak osorik [...] baditu, kanta ederka igoten dau kanpantorrerik altuen ganera. Añ LoraS 56.
    azpiadiera-1.2
    2. (Referido a la bondad o calidad). Bueno, excelente, magnífico, admirable; agradable; (referido al tiempo atmosférico, etc.) bueno, calmo. "Elocuente, hiztun ederra" Lar, Añ. "Bazka edérra, el buen pasto" Iz Ulz. v. bikain. Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos.
    Denbora eder eginen du, ezen gorri da zerua. Lç Mt 16, 2. Hain estatu ederrean ikhusteaz mundua. EZ Man I 89. Uriaren ondoan da noizbait denbora ederra. Ib. 80. Alferrak xoil dira hitztun eder, solhasturi handi. Ax 44 (V 27; v. tbn. hiztun eder Gco II 22). Ethortzen zaitzu ioko eder bat, irabazten duzu. Ib. 161 (V 108). Ezta posible sartzea non ezten itsasoa eder. INav 57. Zein eder lasterkari / Den zuri erakuts-gogoan. 'Comme il sait bien courir'. O Po 44. Salomonen manu eta konseilu ederrak eta saindiak. Tt Onsa 42. Hanbat adimendu eder eta gai onak. ES 178. Ejenplo eder asko emateko. Cb Just 56 (v. tbn. exenplü eder en Mst III 18, 3). Zeruko usai agitz eder bat zeriola. Mb IArg II 301. Eman zioen kargu eder bat. Lg I 275. Zein gauza edérra apartátzea leku publikoetáik. LE Prog 124. Menturaz joan dire salbamenduaren egiteko nituen denborarik ederrenak. Brtc 139s. Hire majia ederrak / untsa enplegatu han. AstLas 23. Soñulari eder bat dozu ardaoz basa basa eginda bere. Mg PAb 61. Galdu dituzu anbeste ezkontza eder, [kastidadea] gordetzearren. Mg CC 134. Egingo degu alkarrekin bazkari eder bat. VMg 56. Ipui ederra, gaiztagiñai sinistea ez emateko. Ib. 38. Gastatzea, [...] etxea oñ eder batean ipintzeko bear litzakeana. AA I 572. Eun zaran sagar, berrogeta amar jenero ederrekuak eta berrogeta amar ez ain onekuak. Astar II 245. Guztia dator berde, / loratsu, ederra, / aziya, landarea, / osto ta belarra. Echag 136. Hainitz guti baliatu garela lekzione eder horietaz. Jaur 180. Eskarmentu eder au / guztioi utzirik. It Fab 122. Ordian oihanialat du eramaiten, / Eta hortz ederrez han jaten. Arch Fab 91. Erregeren proküradorik, egin batzarre ederra. 'Bon accueil'. Etch 522. Zorrotz-arri ederrak ere ugari. Izt C 58. Ai zure errukarrija era eder au galduten badozu! Ur MarIl 8. Lur txarrenean bihirik ederrena athera dezake. Dv Lab 166. Zizeron, Erroma zaharreko mihi ederrenak zion. Hb Egia 1. Zer afariya! ogiya, / botilla bat ardo eder. Bil 92. Eskoletako nausi guzien artean ethorkizunik ederrenekoa. Laph 122. Bertso berriyak jartzera nua / euskera eder batian. EusJok II 57. Txertubi ere asi zan / patxara ederrian. Ud 154. Barri eder bat dakart, / Zeruko gauzea. AB AmaE 356. Oso ederra da jateko bañan du azal lodiya. Sor Bar 30. Holako latin ederra aditzean, xoratua. Elzb PAd 80. Joko hortan fama ederra eta jornal handiak ja irabazi dituztenak. Zby RIEV 1908, 85. Gizon argitienek eta mintzazale ederrenek. Ip Hil VI. Eritegi eder bat, errabiatik sendatzeko behar diren laguntza guziekin. HU Aurp 78. Irakatsi guztiz eder bat. Itz Azald 119.
    ( s. XX) Deus ez da ederrik hoientzat, urrea baizik eta ase ondoan etzanik egoitea. JE Bur 165. Medikuntza duk ofizioetan ederrena. Ib. 126. Joanesek etzuan orrelako lo ederrik egiñ. Ag G 286. Estakuru bat ederra emanik. StPierre 11. Lan ederrik egin duzue, haurrak! Barb Sup 113. Oien guziengatik / umore ederrian. Noe 117. Orretarako artu dituez / Asmo ederrak ugari. Enb 131. Orduan ez nebillen modu ederrian, / goizian bezin gaizki illunarrian. Tx (in Imaz Auspoa 24, 131). Egun ederrak pasatzen ditu / arpoia sartu artian. Tx B II 97. Holako bei ederrak fite izain ditik frango erosle. Zub 41. Irakurgei ederrak gelditzen dira Barbier apezaren liburuak. JE Ber 100. Zer ikasi dok ederrik jauregijan? Otx 170. --Orain ere sagarrak ostu dituk ik? --Ongi ederrak zeudek... Lek EunD 25. Lurrin ederrez, usai zabalez / lêrtua du sukaldea. Or Eus 235. Etorri ederreko izlaria zan. Eguzk GizAuz 66. Langirorik ederrenetakoa gelditu zan arratsaldean. TAg Uzt 262. Fruitu eta uztarik ederrenak hautatu Jainkoari eskaintzeko. Zerb IxtS 11. Ai, ei, ama! Gezur eder bat nola pentsa? Lf Murtuts 10. Jabeari ain zuaizti eder-bikaña nola atera zuan galdetzean. Munita 63. Uitzin eskola ederra emanen diagu. Or QA 41. Lendabizi oso pozik egon zen, bake ederrean bizi zelakotz orain. Mde Pr 74. Predikari ederra bezen kofesatzaile goxo. Zerb Azk 55. Aro egokian arratsalde ederra emoteko ustez. Erkiag Arran 121. Zigarro eder hori ahoan dadukazularik. Arti Ipuin 65. Ondo jaztea gauz ederra da / baña sabela beteta. Basarri 140. Bañan erein dun azi ederrak / frutu on emango al du! Ib. 38. Nitan dago, egun eder eta txarretan. JEtchep 76. Oitura eder ori munduan zabal dedin. Vill Jaink 83. Lana bai eta soldatarik ez? Au ez da segira ederra! Salav 35. Aize presko ederra an noiznai badago. Uzt Sas 357. Orai artio aukera ederrak / emen denian baitziran. Mattin 73. Mundu hunetan bizitzen dena / ez da leku ederrean. Xa EzinB 70. Nere gaitza sendaturik eta txipiroi eder askorik janik. Alkain 87. Apari eder onen ondorean. Ataño TxanKan 158. Otzaran sartuta lo edar bat egiñez. Gerrika 18. Ez galtzerat uztekoak holako parada ederrak. Larre ArtzainE 57. Urkixok atera zuen argitara, sarrera-lan eder batekin. MIH 283. Eredu ederra daukagu Orixegan itzulketarako. Ib. 261. Lagunarte ederrean irten naiz plazara. Ib. 89. Asmoa ederra da batetik eta ongi burutua dago bestetik. MEIG III 47. Liburua bera hasiera ederra dugu luzaroan iraun behar duen sail batentzat. Ib. 53. Horrelako egokiera ederraz baliatu gabe, nola geldi? MEIG I 123.
    azpiadiera-1.3
    3. (Referido a la cantidad, tamaño o intensidad). Grande, crecido, numeroso, abundante. "Bravo agosto les espera, uzta ederra dagokie" Lar s.v. agosto. "(Es de valiente) pachorra, gibel andikoa da, patxorra ederrekoa" Ib. "Bare ederrekoa, cachazudo (Ae)" A EY III 256. "Berotu ederrak artzen ditugu aurten, este año sentimos grandes calores" Ib. 256. "Haiziak atia ixteunian danbateko earra emateio" ZestErret (s.v. danbateko). v. handi, mardul, ugari. Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos.
    Eman zioen zafadarrako eder bat. Ax 467 (V 303). Autoren iskiribuak baitira landa eder eta zabalak, zeinetan kausitzen baitira falak eta garba ephaitekoak. ES 193. Bilduko dezu iñon [...] bildu dan uztarik ederrena ta ioriena. Lar Carta a Mb 280. Neke ta tentaldi guziak badute [...] irabazgai andi ederra. Mb IArg I 230. Uste nian brexa bat ederrik / Egün eginen ziela. Xarlem 594. Idi gizen ta zezin egitekuak eruaten ditugu [...] aberatsen etxeetara, diru ederrak artuteko. Mg PAb 58. Uzta eder baten biltzeko bezperan. Dh 156. Pagauko deutsadala / diru ederrean. Zav Fab, RIEV 1909, 37. Arrañ bat, han, ederra ezin heltin jaten. Etch 388. Txino hori hik salzen badun, / Urhe ederrik izanen dun / Erosteko behi xahaldun baten. Arch Fab 187. Urte osoan izango [ditugu] iori sagar eder bikain mamitsuak. Izt C 145. Garau eder gozoakin ondo janzitako Gerixa. Ib. 2. Botatzen duela betan orho eder bat airera. Gy 22. Arroltze eder batez oraintxe naiz erdi. "Un oeuf gros comme quatre". Ib. 148. Ikusi zituen zazpi galburu eder mardul. Lard 53. Ogiak eta arthoak ederrak badituzu, ez eman igeltsurik. Dv Lab 199. Bere armada ederra [...] ez-deusetarat itzuliren zitzaioela. Dv LEd 251 (Cb Eg II 140 ejerzitu andi). Ordurako marrubi eldu, gorri eder asko zeuden. Arr GB 57. Arte huntan eginen diek arranuek ase ederrik. ChantP 350. Txerri-solomo eder bat gutxinaz dozena bat libra pisatuko zituana. Zab Gabon 75. Sangria bat ederra zendulako artu. AB AmaE 219. Arbol ederra da, eta azpiyan egon litezke berreun gizon. Sor Bar 79. --Mutill ederra dago. --Ez da makal makala ez. Ib. 25. Zuk atzo ere "atxur" ederra bazenduen zedorrekiñ. Urruz Urz 55. Muthiko abil horri zurra-aldi ederrenaren ematen. Elzb PAd 45. Kaka galanki in det eder eta lodi. JanEd I 112. Haren ontasun ederra ere zorrek eraman dute. Arb Igand 134. Gezur bat ederra derasate bertzela mintzo direnek. HU Zez 199. Artuizu, zisku ederra! / dirua senarra, / eta kontularitzat / agura gangarra. Azc PB 138.
    ( s. XX) Erraiten zielarik maitha ezazie / Familia ederrik haziko düzie. Xikito 7. Algara ederrak egin zituzten Oñatiñ. Ag G 301. Ango ostatubak irabazpide ederrak ixaten ziran. Kk Ab I 73. Eskupeko ederrak eman zituen. A Ardi 72. Edatera ukan nuen cognac zafla bat ederra. StPierre 14. Familia eder baten aita baitzen, Leon etxean gelditu zen, gerlarat joan gabe. Barb Sup 64. Buruan argia bazuen, eta nori nai ziri ederrak sartzen bazekien. Muj PAm 19. Denbora haietako irabazten zian sos ederra. Const 42. Txalo ederrak sarri Kalbori jo dautsoz. Enb 86. Itz-bire ederrak jarri dituzte / aurten da juan dan urtian. Tx B I 261. [Orhe pitta] ogi eder bat egiten zaio labe haren barnean. Barb Leg 140. Izerdi ederrak atera ditu. Ldi IL 25. Astiñaldi ederrak emoten daki. Eguzk GizAuz 25. Nigar ederrik egin zuten Israelitek. Zerb IxtS 42. Zulo guztiak ikasiak ditu, ta arrantza ederra egin zuan. NEtx Nola 26. Zeñek baño zeñek jateko gogo ederragoa. Ib. 22. Elerti indar eder xamar bat sortzera heldu dira. Mde Pr 284. Leio eder bi ta balkoi luze samarra. Erkiag Arran 58. Bulta bat ederra dudan egon da. JEtchep 63. Erdian, gizon mordoska ederra, erdi-erdiko gizon baten jiran. Anab Aprika 86s. Soldata ederra duzu ba. Izeta DirG 107. Edo arras gutaz trufatzen da, edo xoro eder bat da. Larz Senper 88. Mesede ederra egingo niotekek nik nere gurasoai etxean banego! Salav 72. Baziren ere bekatorosak, "boketa" eder baten egiteko gaia. Ardoy SFran 193. Aparitxo bat egiñez artu genduan lasaitu ederra. Uzt Sas 25. Pazientzia ederra bear da ostalari izateko. Ib. 233. Zer egin duzun etorriz geroz gure artera / kondatzeko, balitaike oraino sail ederra. Xa Odol 158. Larruzko kapusaia ta bizkar-zati ederra ere ebaki zizkion. Berron Kijote 164. Txistulari aldra ederra etorri zan. Etxabu Kontu 58. Oihantzain horrek ba zuen ordukotz adin ederra. Menturaz hiruetan hogoi eta bost urte. Etchebarne 46. Alde batera begira jarri edo bestera pentsatu, alde ederra dago. BBarand 8. Egun aretan ardao mordotxue be edarra ekarri neban sabelien. Gerrika 94. Badugu [...] maiztasun-listen premia ederra gure hizkuntzan. MIH 193. Ez zeudela hain aurreratuak [...], aitzina bide ederra egin badugu ere. Ib. 399. Eskarmentu ederra izan dugu, hitzaurre hori dela bide. MEIG VIII 27. Badago noski alde ederra orduko eta gaurko [...] idazlanen artean. MEIG III 110.
    azpiadiera-1.4
    4. (En contextos exclamativos, con sentido irónico). "Ziri ederra sartu zion, le engañó miserablemente, litm., le metió hermosa cuña" A. "Ez dira hoiek etxean egoteko ederrak (G-azp),...egoteko onak (V-arr, AN-gip)" Gte Erd 142. "Con buena nos vienes [...], ederra kontua! (G-azp), kontu ederra! (AN-5vill, B), gauza ederrakin eldu zera (AN-gip)" Ib. 238. "Ziri ederra sartu zion (V-gip, G-azp, AN-5vill-gip, B)" Ib. 310. "Bai, bargaztona earra doba" ZestErret (s.v. bargaztona). Cf. infra (II, 3). Tr. Documentado a partir de comienzos del s. XIX. No hemos encontrado ningún testimonio de la tradición suletina.
    Gura da zelanbait Jangoikua ez ofendidu, baña ez dira larga gura Jangoikuaren ofensa baga izan ezin leitezan gauzaak. Gogo ederra! Mg CO 87 (69 damu ederra). Oh, bokazinoe ederrak! Munduko interesak [...] erabagiten dabee seme alaba askoren estaduba. JJMg BasEsc 214. Orra esker ederrak! / Zitalen eskutik / ez du izango iñork / beñere gauz onik. It Fab 80. Auzo hunarendako / Esenplu ederra! Bordel 154. Hau ederra dugu, pardi! / Barur gaitzean nagola, / Hathorkit musikaz niri mintzatzera! Gy 231. Hori guzia [landareak hiltzea] nagikeria baten ondorio ederra da. Dv Lab 343. Pagu ederra ematen dit beorrek! Bil 173. Prenda ederra ori Alkizakua. Xe 189. Naste ederrian sartzen guaz! Kk Ab I 15. Lotsa ederran jabe egin zerate. Ill Testim 12. Planta ederrian iritxi ziñan / zere txapela galduta. JanEd II 87. Pozikan bizi bagiñan ere / tristura ederrak jo gaitu. Noe 126. Bazterrak bethe dire bai kriolinez... / Gauza ederrez! Barb Sup 24. Erretiratzen dira / garai ederrian. Tx B II 107 (se refiere a trasnochadores). Arrazoi ederrikan / nago ni entzuna. Tx (in Imaz Auspoa 24, 145). Eure gizur ori dala-ta lotsari ederra eruan juat. SM Zirik 28 (v. tbn. 51). Portaera ederra, ilobaren jaio egunean. Arti Ipuin 81. Trantze ederrean gaude, laguna. Ib. 81. Aspertu ederra artzen zuten eramantzalleak. Salav 23. Ederra dago, ba, jendea ixillik egoteko! NEtx LBB 201. Soñean geneukana bakar-bakarrik salbatu genin [...]. Ondo ta lasai bizitzeko alderdi ederra! Ataño TxanKan 50. Ederra jolasa! [...] ogei ta amar mutil zigortuak. AZink 118.
    sense-2
    II. (Sust.).
    azpiadiera-2.1
    1. Belleza, hermosura. "Bere ederrenean jauntzia da, il est vêtu de ses plus beaux habits" Dv. Tr. Documentado desde Lazarraga al Sur y desde mediados del s. XVII al Norte.
    [Neska] aren ederrak banengian <be-> / konsoladu ta turbadu. Lazarraga (B) 1182rb. Ederraren eder hutsez, / Zu bazara lorios. Hm 16. Bai, biak ere / ederrean alkarren / antza badebe. GavS 11. [Salome] eman zen bere ederrenean. Lg II 160. Spiritiren ederra, ümilitatia bada. 'La beauté de l'esprit'. Etch 542. Ona bethi balitz ederraren lagun. Gy 203. Aingeru onen ederra eta argia ezin eramanik. Lard 466. Nihor gutik kaiolan ematen [huntzak] bere ederrez. Hb Egia 140. Ederrez eta onez santa bat dirudi. AB AmaE 420. Belhaunak dal dal dal ikharatzen zitzauzkitan, ederraren ederrez. Barb Sup 14. Jakitatea, ederrerako jaidura. JE Ber 78. Begi eder-goseok, / ase zakidate. Ldi BB 56 (v. tbn. eder gose en Xa Odol 57). Maiatzeko elai apala / txirrika dabil zeure ederrez! "Por tu belleza" Laux AB 90.. Emakumearen eskuak eder-tantorik egotzi ez lezakionik ez da ezer. TAg Uzt 55. [Zuen begiek] zeruko eder hura oraino baitute. Iratz 68. Munduko erresuma guziak beren ederrean erakusten ziozkala. Leon Mt 4, 8. Behiak [...] eder ziradie eta laket zait zien ederra. Mde Pr 132. Ederraren tximist labur eta sarkor auek sentittu ez dituenak. Txill Let 31. Ederra harrigarri, bainan ez bethi harrigarria eder. Herr 19-10-1957, 1. Beti on billa ta eder billa dabil. Or (in Zait Plat 154). Mirets-arazten dauku gorputzen ederra. Lf ib. XIX. Saririk [...] ez izateak ematen dio sakrifizioari bere ederra. Vill Jaink 88. Bizitzari, bere ederra eskatzeko egarria det biotzean. NEtx LBB 205. Zure ederragatik maite zaitut. Berron Kijote 159. [Ez diote] inori ederrean zorrik. MIH 174. [Badakigu] marrazki-film bat beste edozeinen parekoa izan daitekeela asmoz eta ederrez. MEIG I 174. Begi-belarriak ederrez asetzeko. Ib. 154. Egituraren ederrez ez genituzke beharbada aintzakotzat hartuko bertso hoek. MEIG III 111.
    azpiadiera-2.1.1
    Adorno.
    Sartu zen bera ederrik eta gañeko honragarririk bage. Mb IArg I 267.
    azpiadiera-2.1.2
    Bondad, cualidad de bueno.
    Apariari usaiaren ederra artu orduko. Etxde JJ 160.
    azpiadiera-2.2
    2. (V, G ap. A ).
    (Precedido de gen.). Aprecio, respeto (de). "Orretxen ederra euki eziñik, no pudiendo tener el aprecio, haciendo todo lo posible por captarse las simpatías de ése" A. "Norbaiten ederra galdu, desgraciarse; litm., perder el favor de alguien (V-ple)" A EY IV 276. Tr. Todos los testimonios antiguos son vizcaínos.
    Guztien ederra eukiteko banidadez. fB Ic II 211. Zeinbat gauz on [...] gizonen ederra eukitearren egin bagarik itxi dozuzan. Añ EL2 41 (EL1 gizonai ondo eretxitarren). [Eztabelako] iñoren irribarrerik ez ederrik billatzen. Otx 30. Atzerritarren ederra irabaztearren. Eguzk GizAuz 136. Ez bildur izan, Mari; Jainkoaren ederra daukazu. Or MB 708. Zure ederra badaukat, tori nere eskutik emari au. Ol Gen 33, 10 (Ker zure ederra). Beure buruaren ederra billatzen du. Or Aitork 134. Erri osoaren ederra irabazi zuen beingoan. Zait Plat 17. Besteren ederra bereganatzen ez duena. MIH 38. Nahiago dute nonbait mediku izandun eta indartsuen ederra irabazi. MEIG I 150.
    v. tbn. Etxde JJ 105.
    azpiadiera-2.2.1
    (Pl.).
    Ire ederren billa / ez nauk etorria. Tx B 116.
    azpiadiera-2.3
    3. (En contextos exclamativos, con sentido irónico). Una buena. "Ederrak hartu ditu (fam.), il a été bien battu" Dv. "Ederra sakatu (Gc, B), exagerar" A. "Ederra sartu (V, G, B), engañar" Ib. "Ederrak emon, pegar buena, jugar la pieza. Peruk ederrak emon deuskuz" Zam Man 27. "Ederreti ezkapi hiz, tu l'as échappé belle" Lrq. "Ederra eiñ destazu atzo gabian! Ederra eiñ netsan mezatan zan artian!" Etxba Eib. "Ederrak artu, sufrir una derrota; recibir azotes; perder el juego. Ederrak artuta dago, emontzallia izan arren" Ib. "Ederrak emon, azotar, vencer, ganar en el juego. Sagar lapurretan arrapau eta ederrak emonda bialdu zittuen" Ib. "Ederra sakatu. Engañar, burlar. Ederra sakatu detsa emaztiari, balio ez daben milla pesetakuakin" Ib. "Ederrak ikusi ditu gaixo orrek (G-azp)" Gte Erd 277. "Ederrak ikusia da hori (B)" Ib. 25. "Ederra sakautson (V-gip)" Ib. 310. Cf. supra (I, 4).
    Onek ederrak eman dizkigu! Sor AuOst 99. Nik beñepeñ oingo biajian ix-ixilik ederrak artu ditut. Apaol 87. Ederrak aitu zizkikan bada. Alz STFer 123. Hek naski gabe egon behar bertzeengatik? Ederra dugu! HU Aurp 82. Iya egin genduben ederra... Alz Bern 74. Ederrak emon deustsiez enparantzan. Ag Kr 179. Gaur ederrak artukozuez zeuen etxietan! Echta Jos 59. Orhoit nik erranaz, [...], ederrak hartu nahi ez balin baituk. JE Bur 63. Ederretarik eskapatzen dun! Ib. 68. Atzo be ederrak artunde dau a, atxen eskuetatik. Ort Oroig 77. Arranoa! Ederra egin diagu! Ta, zer egin orain? TP Kattalin 192. Bota bear dizkietzu bada ederrak. Lab EEguna 98. Eztautsat nik ederra sartu areri txori trauskijari, ala? Otx 172. Mintzatu balitz ederrik ikasiko zuten Itsasuarrek. Lf Murtuts 7. Zoaz gako zilo hortarik edo ederrak hartuko ditutzu! Zerb Azk 95. I ere ederrak ikusia aiz, gizagaizo ori! Or QA 101. Len baiño mutuago geratu zan. Ederra sartu zion! Loidi 33. Ederra egin yaustiek! Bilbao IpuiB 129. Ederra sakatu zien! Zait Plat 23. Ederrak erran zition. Izeta DirG 123. Ederra bota zion hunekin Seberiñok! Osk Kurl 215. Ederretik iges egin genduan! Etxabu Kontu 129. Jokalari aundiak egon baziran egun artan nere aldetik, ederra artuko zuten. Albeniz 71.
    sense-3
    III. (Adv.).
    azpiadiera-3.1
    1. (Tras adj.). "(Sal), muy. Azkar eder, muy fuerte. Eri eder, muy enfermo" A.
    Kláro edér adiaraztendigu Elizak egiagáu. LE Doc 75. Zerén erosidituén kário edér. LE Ong 77r.
    azpiadiera-3.2
    2. Bellamente.
    Eder mintzatzen baitzan gaiaren arira. "Solía hablar hermosamente". Or Eus 373. Berez-berezko lautasunaz, eder ta zoragarri, azaltzen dauskuz bere arimearen izurdura, inguru-mari ta tolosak. Onaind STeresa 117.
    azpiadiera-3.3
    3. "Ederrago egin zukeen gordetzea ezenez plazara agertzea, il eût mieux fait de se cacher que de se montrer par la place" Dv.
    azpisarrera-1
    EDDER (A; eijer Arch VocGr, Gèze; ejer S ap. Lh y Lrq; eider H). (Formas con palatal, empleadas en textos suletinos; la grafía más frecuente es eijer). "Eider (prononcer eigerra -g- français), dim. pour ederra" H. "Edder, lindo. (Dim. de eder). Emazteki ederra ta gazte edderra, hermosa mujer y linda joven" A. "Joli (dim. de eder)" Lrq.
    Adixkide hanitxek eztizie profeitürik emanen [...], ez lekhü apart eta begien ejer direnek segürantzarik. Mst III 59, 3. Eztüt ikhüsi sekula / Nik hulako haurrik, / hunen larria bezain / xuri ez eijerrik. Normandie 27. (ap. DRA) Ziberuan bada mithil eijerrik, / Ene semia düzü bat heietarik. Etch 396 (676 ejer). Buztanak mutz ditzagun / [...]; / Girate arhinago / Baita eijerrago. Arch Fab 159s. Oro eijer, oro pollit, zü zira, ene maitia. ChantP 76. Eraiki zien harpe eijer bat eta harat eraman imajina. Ip Hil 201. Haiñ dü eijer erria ezpañetan ere. Xikito 12. Txori eijer bat atzaman düzü Paueko seroren konbentin. (Canc. pop.). RIEV 1927, 699. Pierris, entzun diat / berrito bat eijerra. PierKat 62. Ejer ziren begientako, bena bühürri eta hezgaitz. Mde Pr 122. Bi basahüntz gizen dütük / eijerrenetarik hilik. Casve SGrazi 106.
    azpisarrerakoSense-1.1
    (En contextos exclamativos).
    Ah, urdi asekaitz / friant ejerra. PierKat 49.
    azpisarrera-2
    EDER-AMETS. Ansia de grandeza; quimera.
    Ez nerabillen eder-amesik, neure indargetasuna badakit eta. Ag Kr 11. Eder-ametsik eziñena aragituta! Ldi BB 28.
    azpisarrera-3
    EDER-BEGI (L-ain ap. A; Dv). Buen aspecto.
    Aita Iñaziok eder begia zuen. Laph 250. Gauzak eder-begi hortan zirelarik abiatu nintzan Pretoriako hiritik. Prop 1882, 153. Astean bitan ikus gintezen ote zen ederregia? / Ala hau nuen higatzen nauen gaitzaren eder-begia? Xa Odol 295.
    azpisarrera-4
    EDERDUN (Precedido de sust.).
    Egiten deutsa larros ederdun girnaldea. AB AmaE 158. Arpegi ederdun berbaldunek. A BGuzur 119. Liburu azal guziz ederdun bat ageri zan. Urruz Zer 127. Margo ederdun lora usaintsua. GMant Goi 63. Eun beor zuri, gesal-belarra antzeko motots ederdun. Or Mi 45. Baso-bidez, azkar ua / kolore ederdun Rui-Albar. Laux AB 149. Bere Usoa begi urdin ederduna. Etxde AlosT 54.
    azpisarrera-5
    EDER-EDER. Muy hermoso; muy bueno; muy grande. "Relindo" Lar y Añ.
    Eder ederrik janzten dirian emakume ero arrotu askok. Añ LoraS 129. Zenbait gauza eder-eder ikhusten badugu. Dh 175. Afaltoki eder-eder bat erakutsiko dizute. Lard 438. Beste kanta bat eder ederra / Aizkibel jakintsuari. AB AmaE 140 (118 eder ederrik). Pozik emango zizkioken belarrondoko eder eder bi. Ag G 226. Izparringi asteroko eder-ederrian. Kk Ab I 4. [Neskatxa] eder-eder bat eskojituta / txit ondo bizi zaitia. Tx B I 171. Afari eder eder bat emon eutsen. Bilbao IpuiB 240. [Idazti] jarraibide eder-eder diranak guziontzat. Gazt MusIx 5. Berjilioren Georgikak ezin uka poesi eder ederra diranik. Ibiñ Virgil 25. Beste ukabilkada bat sabel ondoan eder-ederra. AZink 95. Aita Sainduaren hiriko eliza eder-eder batean. Larre ArtzainE 287.
    v. tbn. Lf Murtuts 57. SM Zirik 115. Lek SClar 114. Onaind STeresa 19.
    azpisarrera-6
    EDER EGIN (V ap. A).
    a) (Con aux. intrans. bipersonal). Parecer bien (a), ser decoroso; parecer bello (a). "Etxaku ori eder egiten, eso no nos sienta bien" A. "Eder egiten ezpaddako, kendu ta kitu, si no le cae bien, quítaselo y en paz" A EY III 256. "Eder egin norbaiteri, (conjugación pasiva), sentarle bien a alguien, parecerle bien. Manuri ez yakon au eder egiten" Zam Man 27.
    Etxaten eder egiten gizeisoari ogi-bidea kendutea. A BGuzur 127. Itxuraz itxusijak ixanda be, [...], mattagarri ta eder egitten yakuzanak. Otx 109. Baiña, gero be, begitu neutsun. / Eder egin zintxatazan. "Me pareciste hermosa". Gand Elorri 178.
    (Sin dat.).
    Etzala eder egiten zu bezelako euskalzale andiari erdal-eskutitzik bidaltzea. A Ardi 99.
    b) (Con aux. trans. tripersonal). Adular, agasajar (a).
    Danak alkarren leian, berari eder-egiten eutsoela [...] ederto bixi ixan zan Peru Makur. Kk Ab I 29. Ugazaba negarrez ikusi ixan baleue, eurak be negarrez asi, [...], ugazabari eder egittiarren! Otx 170. Aen gurasoei eder egin bearrez ari izan zanean. Erkiag Arran 160. Batzui ta besteai eder egin naiez. 'Para agradar a unos y a otros'. Ker in MEIG III 47.
    c) (Con aux. trans. bipersonal). Apreciar.
    Barria eder egik (V). O PrASJU 315 (cf. Urq: 'Aprecia (?) lo nuevo'). Eder <Edor> egin lezake ofizialeak, / sal-erositik bizi den nekhazaleak; / ostalerak ez luke; ez minik xumena, / zeren gal bailezake poxin hoberena. BertsZB 149. Aren lanak eder egin zitun eta oparo saritu zun. Or Sab [sic] 10, 10 (ap. DRA).
    d) (Con aux. trans. bipersonal). Embellecer.
    Atso ezain burua eder egiten ebana. Zav Fab RIEV 1907, 95. Holaxet usu gauzen ikhustiak / Eder egiten tu itsusiak. Arch Fab 115. Geren buruak ustez / egiñikan edar. JanEd II 118.
    e) (Precedido de gen.). Agradar, quedar bien (con). Cf. supra (II, 2 ).
    Loxintxaz,
    agurka, buru-makurka, nagusiaren eder nola egin ezin asmatuz. Ataño TxanKan 27. Ia arratsaldero azalduko uan Bordaxarren, txoria bezin arin, aitaren eder egitera. Ib. 125.
    Neska-mutillak alkarren ederra egin gurarik ibilliko dira. Erkiag BatB 117.
    azpisarrera-7
    EDER EMAN. "Lucir (msLond). Eztu eder ematen, no luce" A.
    Zeñ eder ematen due oriek [zeruak] gau argi batean. AA III 350. Izarrak ta eguzkiak [...] txit eder ematen due. Ib. 580. Ill-obi oiek kanpotik eder ematen dute. Ir YKBiz 402. Orrela, maikideen aurrean eder emango duzu. (Lc 14, 10). Or MB 574. Kanpotik eder ematen du, arrai, zoragarri ere esango nuke. Vill Jaink 122.
    azpisarrerakoSense-7.1
    (Con dat.). "Soineko orrek eder emoten dautso, ese vestido le sienta bien (V-m)" A EY III 33.
    azpisarrera-8
    EDER-ERA. Estética.
    Giza-era, giza-erri bakoitzak eder-era berezia dakar ta, ondoz, erti-era berezkoa. Ldi IL 125.
    azpisarrera-9
    EDER EZ DEN BEZALA (Dv A); EDER EZ BEZALA (Dv). "D'une manière honteuse, blâmable, litm., comme il n'est pas beau; c'est une manière modérée de blâme" Dv. "Eder ez den bezala mintzatu da, il a tenu des propos inconvenants" Ib.
    Etxetiarrek bereziki egiten dute eder ez den bezala. Dv Lab 83.
    azpisarrerakoSense-9.1
    "Eder ez bezalako, honteux, blâmable. Eder ez bezalako solasak athera ditu, il a tenu des propos honteux" Dv.
    azpisarrera-10
    EDER-IKUSI. "Lucimiento. Guztiak batera kantau ezkero, iñoren eder-ikusirik ez, [...] no hay lucimiento" DRA.
    azpisarrera-11
    EDER IRITZI.
    a) Agradar, gustar, parecer bien; admirar, alabar; aceptar. "Atzokoari eder-eritxita, gaur barriro zatoze mendira? Os gustó acaso la jornada de ayer, y de nuevo venís al monte? (V-m)" DRA. v. ederretsi.
    Alperkeriari ederritzi ta etxea galdu du. Cb Eg III 369. Zuk nai dezu, ta eder deritzatzu. Ib. II 54. Uste dezu humiltasunari eta pazienziari eder deritzotzulako, ya humilla eta sufritua zerala. Gco I 443. Badabill tximirrika argiaren inguruan [...], eder deritza. AA III 488. Amesetako gauza loiren bateri eder-eretxi badeutsazu. Añ EL2 145s. Modu onetako irabazi eroari ederiritsirik. Izt C 322. Gertaera au izandu zan uri guztiya arriturik ta eder-iritzirik utzi zuena. Aran SIgn 62. Guk berari (erlijioari) eder-iritzi ta ondo jarraituaz, zerurako bide zuzena billa dezagun. Arr CDoc ed. 1889 (ap. DRA, sin pág.). Guziak ao batez, eder iritzi zioten buruzagiaren ateraldiari. Mok 11. Bere burubari eder eretxitta [...] bere burubaz matteminddu zan. Otx 12. Ez lioke inolaz ere eder iritziko besteak elkarren lehian nor goragoka aritzeari. MEIG VIII 61.
    (Det.). Añ argia ta ederra iritzi zion [Birjiñari]. AA III 584. Begiraturik frutiari, eretxi eutsan ederra itxuraan. JJMg BasEsc 33.
    (Con compl. en caso absoluto).
    Onetara esatea eder deritzat. Zait Plat 97.
    (Sin compl. explícito). "Ear iritzita, norbera bere burua ederra delakoan egon. Ze ear iritzita al gaude?" ZestErret. Badira ederretsi ditudan neskatxak. Baña eder-iritzitik aien baietzera, alde aundia dago. TAg Uzt 283.
    b) (Uso sust.). Aprobación.
    Eder-eretxi ta abegi ona egin dagiozula [meza oneri]. Añ EL2 114. Zure eder-eritxirik ez dot bear, egin dodana ondo dagoan ala ez jakiteko. DRA.
    azpisarrera-12
    EDER-IRIZTE. "Afición, amor o estudio: (c.) afizioa, amorioa, eder edo ondo eretxitea" Añ.
    azpisarrera-13
    EDER IRUDITU. Parecer bien.
    Beude burlatzera hala eder iduritzen bazaiote. Dv Lab 225.
    azpisarrerakoSense-13.1
    (Con -arazi).
    Gizonei eder iduriarazteagatik. Dv LEd 154s (Cb Eg II 83 ondo iristeagatik).
    azpisarrera-14
    EDER-ITSUSI. v. eder-itsusi.
    azpisarrera-15
    EDER IZAN.
    a) (Con aux. intrans. unipersonal de 3.a persona). Convenir, ser, resultar conveniente; estar bien; ser agradable. "Eder izan balitz, muturrak autsiko nition, si hubiera sido bien recibido, yo le habría roto los morros" A. Sg. DRA, para Lander eder izan balitz significa "si hubiera sido conveniente". "Badakit eztela eder, ya sé que no sienta bien (Mb Jesusen 241-5)" A EY III 336.
    Tr. Documentado en textos septentrionales; al Sur se encuentra en RS, Iturriaga, Lardizabal, Zaitegi y Orixe.
    Ze eikek maurtuti hoeanean, eder eztanik kalean. RS 36. Hao itsian eztoa sartu eulia, ta aldi guztietan ezta eder egia. Ib. 123. Sakrifizio odolsuak eder ziren orduan. EZ Man II 50. Haragia kontentatzea gatik eder eztiren akzioneak egitea. Harb 182. Aldiz dun maitariaren / Maite orde hig' ukena / Eder eztena / Hi bezalako ederraren. 'Qui n'est pas beau pour une belle comme toi'. O Po 30 (v. Lfn NotesO 17). Gertatzen bada eder ezten gauzarik gorputzak hartzen duen atsegintasunean. SP Phil 251. Errazue eztela eder / Bizitzea plazerean. Gç 87. Gañera nik izanik / zu adiskidea, / besteri ez liteke / eder eskaintzea. It Fab 16. Eder da izaitea karitate egille. Gy 162. Nihaurk erratea ezta eder. Ib. 73. Ez da eder esatea [...] zenbat jainko gezurrezkori belaunikatu zitzaiozkan. Lard 134. Behi baten buztanari itxikiz hiltzea eder da Buddaren haurrentzat. Hb Egia 66. Jakin zan gerthatuko zaonala eder eztena. Jnn SBi 137. Eder izan dira Jinkoaren eta Aingürien aitzinian haur gazte horren urhatsak! Ip Hil 40. Ez da, ez eder, ez laket, gizon bat [...] hil orduko, berehala hartaz gaizki mintzatzea. HU Aurp 63. Hain da eder [...] ikhustea erdi-erdian dagola jarririk amaxo. Ib. 218. Egitea eder ez danaz, itz egitea ere ezpaita eder. Zait Sof 96. Askotan etorri zait barnera Iainkoaren Itza, esatea eder ez bada ere. Or QA 179 (v. tbn. Aitork 226). Egun hartan eder zen frantses izaitea. Xa Odol 193.
    (Det.).
    Hori ederra da, ezen hola bardinki eraiten da. Dv Lab 68.
    (Con comparativo).
    Anhitz gizon ari bada andrez gaizki erraiten, / [...], / ixilika egoitia ederrago lizate. E 115s. Besta irringarri bat / Egin zuten Bankan, / Ederrago liteke / ikustia bakan. Bordel 173.
    b) (Con aux. intrans. bipersonal). Agradar, gustar, parecer bien; parecer hermoso. "Ez ahal zaio eder bere semea preso ikhustea" Dv. "Etzaio eder egiaren aditzea" Ib. "Etzaio eder bere alaba muthil hartaz galdatua izatea" Ib. "Aiñ zaio eder Jainkoari, estima Dios tanto (G)" Bon. "Jainkoari eder zaiona, cosa que a Dios le gusta (msLond)" A.
    Tr. Documentado en textos septentrionales, y en Lardizabal y autores meridionales del s. XX.
    Zineste bat dizit gogoan honela: / nik nola dadukat amore zugana, / Ieinkoari ere eder zaikala. E 201. Zuri eder zaizkitzun obrak. Harb 240. Hain zaika eder Iainkoari urrikalmendua. Ax 222 (V 147). Bide garbia on eta eder zait. Volt 137. Edozein xoriri eder bere habia. O Pr 123. Iainkoari itsusi zaio munduari eder zaiona. SP Imit I 7, 3 (Ch eder zaiena). Besteren libertate sobera ezaikü eder. Mst I 16, 3. Jainkoa da, [...] eta egin beza eder zaiona. Lard 150. Etzitzaioten eder aithortzea bera bazitekela Yainkorik. Hb Egia 3. Partida handi batean agertzea orori eder zitzaien. Zby RIEV 1908, 87. Guti, hari bezen eder eta laket zitzaionik bakea. HU Aurp 114. "Jauna" baino ederrago baitzeie "Monsieur". HU Zez 175. Eder zaut egoitea haren aixkidea. Ox 168. Unelako esakerak zaizkit biziki eder eta atsegin. FIr 156. Uste al duzu zakarkeriak eder zaizkitela? Anab Usauri 42. Len eder yatazan mendijen gallurrak. "Me atraían". Laux BBa 2. Eder zait, batez ere [...] elkar-artu nai apurrenik sumatzea. Ldi IL 78. Ez baitzaizu eder gezurrarekin egoitea. Or Aitork 298. Otsoaren azkena / nori yako eder? Bilbao IpuiB 50. Eder zitzaion, segur, [...] emazte gai baten ukaitea. JEtchep 90. Eder zaizkigun izaki guztien inguruan, ideala [...] moldatzen dugu. Vill Jaink 148. Eder ta atsegin zaio [...] Maitea erakartzeko erabilli zitun [...] maltzurkeriak gomutaraztea. Onaind in Gazt MusIx 156. Belarrira edo begira eder bazitzaion ongi zegoen neurtitza. MEIG IV 118.
    v. tbn. Gç 158. ES 191. Dv LEd 104. Laph 38. EA OlBe 16. Zait Plat 33. Xa Odol 118.
    (Det.).
    [Mintzaia hau] ederra zait eta eztia, bainan ez dezaket [...] konpreni! Arb Igand 10.
    azpisarrera-16
    EDER-JAKITE. Conocimiento estético.
    Begizta beza jakite bakarra, eder-jakitea bere baitan. Or (in Zait Plat 155).
    azpisarrera-17
    EDER-JANTZI. Vestido de gala.
    Gaurko baneriak, eder-janziak, apaindurak, moda kostotsuak. Añ NekeA 246. Txirlarri edo urre orde bere eder-yauntzia salduko balu. 'Sa robe d'honneur'. Or Mi 34.
    azpisarrera-18
    EDER-MINBERA. Sensible a la belleza.
    Atsegiñik asko demaio gogo eder-minbera orori noizean beingo goxoki uste-ezak. Markiegi (in Ldi IL 8).
    azpisarrera-19
    EDERRAGATIK (Precedido de gen.). Por causa de; por agradar a. v. EDERREZ.
    Doai miragarri bat, Jaun berak bere ontasunez, ez zure ederra gatik egin dizuna. AA III 355. Inoren ederra edo enpeinuba gaiti egiten dirian ezkontzak. fB Ic III 349. Orrilaren 11-gnean emengo Eukaristi batzarra da, sukar ustela edo tifus dalakoaren ederragatik atzeratzen ezpadute. Ldi (carta a Or, 19-4-1930, ap. DRA ). Yainkoaren ederragatik lorraldiak eramatea. Ol 1 Petr 2, 19 (Ker ederragaitik; Dv Jainkoaren ariaz).
    azpisarrera-20
    EDERRAGAZ AURRERA. Embelleciendo, disculpando, atenuando.
    Eztaroe konfesau ordiak artu dabeen moskorrik [...] edo bai beintzat ondo gitxitrik eta ederragaz aurrera (ederkaturik). Zav Serm II 192.
    azpisarrera-21
    EDERRAREN EGIN (S ap Lrq; ejerraren eg. S ap. Lrq). "Faire bonne figure, dissimuler sa rancune" Lrq.
    azpisarrera-22
    EDERREAN; EDERRETAN (Precedido de gen.). En honor a.
    Basiliketako ezkillak Ama Birjiñaren ederrean Agur Mari otsegiten asi zirenetik. Or Mi 71. Milla ta milla zizta ainbeste kanetan, / maite ez-ezagunari opak ametsetan. / Azken urteko aiek, baten ederretan. "En gracia a su único". Or Eus 356.
    azpisarrera-23
    EDERREKO (Precedido de gen.). Del gusto (de).
    Eurak deritxuenagaz edo euren ederrekuagaz, inor ezkontzera ekartia. fB Ic III 355.
    azpisarrera-24
    EDERRERAKO (Precedido de gen.). Para gloria (de).
    Egiozute elkarri ongi-etorri, Kristok egin zun bezala, Jainkoaren ederrerako. (Rom 15, 7). Or MB 41 (He ohoretan, TB loriarentzat, Ol aintzarako).
    azpisarrera-25
    EDERREZ (V, G ap. A) (Precedido de gen.). Por causa de; por agradar a.
    Nik neronez ere zerbait biali nai nuke, ugaritasunaren ederrez. "Para mayor abundancia". Ldi (in Or BM 12). Esaidazu: noren edo nortzuen ederrez opari ori eskeñi zun? Argeitarren ederrez bide diozu. '¿Por qué causa la sacrificó?'. Zait Sof 25. Onelako oiek nolako legearen ederrez esaten ditut? 'En virtud de qué principio?'. Ib. 186. Biziteko naitaez bear dauan beroaren ederrez kemendu daiala bere arima jausia. Onaind STeresa 28.
    azpisarrera-26
    EDERRIK.
    a) Con buen aspecto; hermosamente.
    Atsegin det berori orrelaxe ikustea: Onik dago eta ederrik. Lar DT LVI.
    Eder ederrik janzten dirian emakume ero arrotu askok. Añ LoraS 129.
    b) Mucho.
    Baratze berdintzea gosta da ederrik. Hb Esk 102.
    azpisarrera-27
    EDERRIK EDERREN (El, lo) más hermoso.
    Maitasunezko biotz ederrik / Ederrenaren jaubia. Enb 126. Fruta arbolak ere erruz zabaldu zituan [...], batez ere sagar-mota asko ta ederrik ederrenak. FLab (in Munita 9).
    azpisarrera-28
    EDER-USTE. Arrogancia, vanidad.
    Andiki zaleak, beren buruai askotxo deritzoenak, eder ustean itxutuak. Ag G 297. Gere au aunditzat yoa barkatu: ezta eder-uste. Ldi IL 61.

    eder

    eder
    << ebatsi 0 / 0 ederka >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper