(
V, AN-gip, L, S; O-SP 230,
SP,
Lar,
Dv,
H),
lipu (
V-gip, G-goi-to, BN (-ph-); H (BN)),
lipi (
H (S)),
lupe (
S, R),
lupi (
AN-5vill-ulz, B, R; H (BN, S))
Ref.:
A (lupu, lipu, lupe, lupi); Lek AEF 1923, 85; Arin AEF 1955, 108; Iz ArOñ (istermiña), Ulz (lupíe); Elexp Berg.
Nombre dado a diversas enfermedades que provocan tumores en la piel.
"Un mal qui vient aux bœufs et autres bêtes"
O-SP 230.
"Lobanillo"
, "lupia" Lar.
"
Lupu: [...] 4.º (V, L, S), lobanillo; [...] 7.º (L), ántrax, carbunclo, lupus"
A.
"
Lipu: [...] carbunclo, tumor maligno"
Ib.
"
Lupea sentogatx da (R-uzt)"
Ib.
"
Lupi: [...] 2.º tumor, lobanillo; 3.º lamparones"
Ib.
"
Lupuak jango al dik. Amen, así lo coma el lobanillo. Amén (AN-gip)"
Lek AEF 1923, 85.
"En el año 1756, en un documento de Lauztiturrieta, se menciona la 'enfermedad llamada en nuestro vascuence lipue'"
Arin AEF 1955, 108.
"Quiste"
Iz Ulz.
"
Lupia o miarengaiza
"
Ido Rinc 349.
Idiari edo behiari lipia khentzeko.
Mong 591.
Lipiaren erremedio segurrena eta lasterrena atheratzia da.
Ib. 591.
--Zelan apartau bear gatxakoz pekatuari? --Pesteari, lupuari, eriotzeari, infernuari eta demoniño guztiai baño bere obetoago eta lasterrago.
Oe 43.
Lupu gaistok jango al au.
CrIc 59.
Lupu gogorrak jo daijala, korronzija gogorrak eruan aijala.
Astar II 112.
Ithurriak, lupuak eta hunelako bertze trunpiloek.
Dv Dial 79 (Ur lupu; It e Ip txori).
Baldin [...] postillaren bat, lupuak, atza, edo erpea balitu [idi, ardi edo auntzak]
.
"Papulas"
.
Ur Lev 22, 22 (Dv orbaindun, Ol zornatsu, Bibl trunpilodun).
Gaitz pegakorrak [...] nola diran [...] txakur amorratuen gaitza, lipuba eta onela beste asko antz onetakoak.
Aran-Bago ManMed 189.
Lupuak jango aldu.
Ag G 294.
"Lupuak yoko aldau" da gure erriko biragorik andiena.
(V-ple).
A EY IV 251.
Lupuak abelgorririk yo eztezan.
(G-goi).
Ib. 251.
Lipuak jotako abereak badirala.
"Carbunco bacteridiano"
.
EAEg
23-3-1937, 1343.
Maldición en la que entra lupu.
(Cf. supra ejs. de estas maldiciones).
Esanik biraoak, añenak, boto gaistoak, lupu deabruak.
Añ
MisE
47.
"Enfermedad que llaman lupu, que chupa la savia y no deja espigar a la planta [de maíz] (V-ger)"
AEF 1924, 112.
LUPUAK JOTA.
"Herido de muerte, para el arrastre" DRA.
LUPU-BELAR
(L-ain; Lar, -belhar Dv, H; -bedar V-m; lipu-belar G-bet-to, liphu-belhar BN; lupibelar AN-5vill). Ref.: A (lupu-bedar, lupi-belar, lipu-belar); Lcq 46. Eléboro negro. "Eléboro negro, hierba que se emplea en la curación del carbunclo" A. "Helleborus" Arzdi EAlde 1923, 41.
Lupu belar kirats eta zira (bitumen) beltzarekin naasita.
"Elleborosque"
.
Ibiñ
Virgil
103.
LUPU BELTZ
(lupe beltz S ap. A; lipo beltz G-bet ap. A). "Lupus" A. "Lipoak zuriak eta beltzak izaten dira: lipo beltzak abelgorria il dezake [...], la oruga negra (G-bet)" Ib. (pese a la trad., se trata seguramente del lupus u otra enfermedad similar).
Bei urde ori! Lipu beltzak ilko al au, ba!
Ataño
TxanKan
133.
LUPU ZURI
(lipo z. G-bet ap. A). Tipo de lupus más benigno. Cf. LUPU BELTZ.