1.
(V, AN-5vill, L; SP, H),
uharre (L, BN, Sal, S, R; SP, Gèze(ü-), Dv, H),
uharri (S; H),
ubar (B; VocB),
uberro (B),
uher,
uherre,
ugarre (R)
Ref.:
A(uar, uarre, ubar, ugarre);
Lh(üharri);
Lrq(üharri);
GteErd 190;
IzetaBHizt2(uberro)
. Riada, avenida, crecida de aguas; torrente."Torrent"SP, Dv y Lrq."
Menditik jausten diren uharrak, les torrents qui descendent de la montagne"Dv.
"3.º (Vc), crecida de aguas; 4.º (L) torrente"A.
"
Uarre, [...] agua torrencial"Ib."
Ubarrak eraman diakuk belaiko pareta-zati bat
"Ib."Torrent débordé à travers les chemins"Lh.
"
Uharrek, basaerrekak kalte aundia egin dute (AN-5vill)"GteErd 190.
v. uholde. Aire beroa du gero / bere mugan bidaltzen, / eta elhur eta ormak / uharretan egortzen. EZEliç 390.
Ezta uharrerik eta ez uholderik lurra hala larrutzen eta arrobatzen duenik. Ax 423 (V 274).
Elhur-hormok fite ditu / uharretan bihurzen. Hm 158.
Urak ezteramana, uharreak. "Ce que la pluie n'a su emporter, le torrent l'emporte"
.OPr 454 (en Saug 92 uharriak).
Anitz euri xorteletarik uherriak jiten tuzu. AR 43.
Zopak jan dütienin arduz godalia; / ez Muntorin bezala hur erdi lolhia, / bargera xilutara üharriz bidia. Etch 376.
Uholde bat bada ethorririk, uharrak iazarri dio etxe hari, eta eztu khordokatu. HeHLc 6, 48 (He, Brunet ibaiak, Oteiza uramillak).
Maldetako sorhoak izanen dira agorrak, zeren aspalditik uharrek larrutu baitituzte beren onkhailu guzietarik. DvLab 105.
Euri erauntsiak jin dira, eta üharriak abiatü dira. IpMt 7, 25 (Dv uharrak, Echn uarrak; Lç ur sobernák, He, Ur, Ol ibaiak, TB erauntsiko errekak, SalabBN, Leon (h)urak, Or errekak, Ker uriolak, IBk, IBe uholdeak).
Mendiko uharrea da. (L-sar)"Torrente"
.Orreaga 79.
Lehenago, herri hau deitzen zuten Ibaigorri, neguko uharretan horko ur handi edo ibaia Bankako lurrak gorri ezartzen zuelakotz, arabez. JEBur 154.
Etzen orai bezañ bat hurte, orai bezañ beste gaixki eginik üharriaz gure mendi maxela, ibar eta nabetan. GH 1933, 214.
Gelditu ziren ondarrak uharra bezala jinikako otte batzuek jan zituzten. CatJauf 26.
Uherrak ondozkatuz beti jarraikitzen [ur-haria] / halarikan inharra ezta iraungiten. Lf( inOnaindMEOE 1133
).
Zer uriketak, zer ubarrak eta zer denbora txarrak egin dituen aurtengo udarak. (B). Herr 29-8-1963, 3.
azpiadiera-1.1
(L, R),
uharre (AN?, L, BN, S, Sal, R; Aq (G), Izt C 236),
ubar (B),
uber (B),
uger (L-ain),
urarre (V, G-azp-to)
Ref.:
A(uar, uarre, ubar, uber, uger, ur arre);
IzArOñ(árre);
GteErd 227
. "Aguas turbias que en crecientes grandes de ríos salen a distancia fuera de las barras manchando la pureza del mar"Aq 468.
"
Uarre, [...] agua turbia", "ubar (B), agua de riadas" A."
Urarria, urarre gutxi, agua turbia"IzArOñ(s.v. arre).
"
Urarreak datoz (G-azp)"GteErd 227 (junto a urhaste, bideur aundi, ur loi, etc., de otras zonas).
sense-2
2.
(L, BN-arb; Dv, H; ü-Foix),
uharre (VocBN),
ugarre (Ae)
Ref.:
A(uar);
AAezk 299;
AApend(ugarre);
GteErd 227
. Aguacero, lluvia torrencial. "Ondée" VocBN. "Bide guzian izan dugu uharra uharraren gainera, nous avons eu par tout le chemin averse sur averse" Dv. "Uhar handi batek hartu ginduan" H. "Huracán, temporal de aguas" A Apend. "Averse" Foix. "Euri uharra heldu da (BN-arb)" Gte Erd 227. En AxN se encuentra uharreak uharreari, glosa, al parecer errónea, de negu hotzean, atheak atheari darauntsanean (Ax 46 (V 29)). Uhar hazkarrenez naiz ere burlatzen. "Tempête"
.Gy 172.
Uri erauntsi edo uhar ikharagarri batek begiratu zuen Martina erretzetik. JnnSBi 177.
Itsasoa, ihurtzuri, / haize, hedoi, uharrak. ZbyRIEV 1908, 203.
Euri uhar zenbeit. HUZez 168.
Uri uharraren artetik. BarbLeg 149.
Luzaz oraino ixuri nuen golkoan naukan uretik, / iduri uhar beldurgarri bat hedoi beltzenen barnetik. XaOdol 321.
San Bartoloz uhar guziak sobera. EZBB II 99.
Gerta baitzitakeen lehen orzantz uharrak denak ikuztea, berekin beheiti eremanez legar berria.LarreArtzainE 14.
azpiadiera-2.1
(BN-lab ap. AApend). Pedregada, granizada.
azpiadiera-2.2
(Fig.). Betbetan adi arazten dituzte oihu izigarri batzu eta aurdikitzen etxearen gainera harri uharre bat. Prop 1883, 250.
Arrosa lilizko uhar goxoa gainera hartuz. JEBur 93.
sense-3
3.(Fig.)."
Nigar uharra, torrent de larmes"Dv.
Cf. IZERDI-UHARRETAN. Odol izerdi uharre bat erakarri zerakonaz geroz. AR 160.
Nigar uharretan garbi dezadala nere arima. DvLEd 6s.
Ühaitz horrek üdüritzen dütü sirats hunezko üharriak, Jinkua ganik dohatsietara zelian turrustatüko direnak. IpApoc 22, 1n.
Lanez lehertua naiz; ene gorphutza izerdi uharretan da, eta ene bihotza atsegin uharretan. Laph 219.
sense-4
4.Bronca, reprimenda. Extebe gaizoa zen uhar haren pean ikustekoa. Hastean, zerbeit ihardesten zuen; bainan bertzea gero-ta gorago joaki. HUZez 60.
sense-5
5."(BN-ad), esfuerzo en el trabajo. Uhar bat emanen du eta gero akhabo
"A.
sense-6
6.Chorro. Beldurrez ikharan nindoan [...] bizkatxa mutur luzeek ausik nindezaten edo zorrino zikin sorhaio batek, bere uharra begietarat zirristatuz, alderat itsuturik ezar. JEBur 15.
azpisarrera-1
UHARRAK ARI IZAN(uarriak BN-baig; uberriak AN-araq). "Uarriak ari, llover a jarros" Satr VocP.
azpisarrera-2
UHARREZ.
A chorros, a mares. Odola uherraz eta xurrutaz bere gorputzetik zuela. TtOnsa 16.