Euskararen Gramatika

43.6. Euskarazko birformulatzaileen sailkapena

43.6a Birformulakizunaren eta atal birformulatzailearen artean dagoen erlazio motaren arabera eta hizkuntzaren arabera, askotariko sailkapenak proposatu izan dira: gaztelaniazko, frantsesezko eta ingelesezko sailkapenei buruz, esaterako, Cortés eta Camacho (2005: 238-255) ikus daiteke. Gaztelaniari buruzko ikerlanetan (Martín Zorraquino eta Portolés 1999: 4121-4139; Portolés 2007: 71-72; Martí 2008: 60-65; Garcés 2008) lau birformulatzaile mota nagusi hauek bereizi izan dira:

a) “explicativos”: o sea, es decir, a saber, esto es…

b) “rectificativos”: mejor dicho, mejor aún, más bien…

c) “de distanciamiento”: en cualquier caso, en todo caso, de todos modos…

d) “recapitulativos”⁴⁶⁹: en suma, en resumidas cuentas, en conclusión, en definitiva, en fin, total, al fin y al cabo, después de todo…

Fuentes-ek (2009), berriz, honako hiru azpisail hauek baino ez ditu bereizten eta birformulatzaileetatik kanpo uzten ditu gainerakoak: kontzesiboen sailean sartzen ditu en cualquier caso, en todo caso, de todos modos eta antzekoak; eta aparteko sail batean sartzen ditu “recapitulativos” direlakoak (en suma, en definitiva, en conclusión…):

a) “explicación”: o sea, es decir, a saber, esto es, dicho de otra manera…

b) “corrección”: mejor dicho, antes bien, por mejor decir, bueno 3, digo 1, en fin 2…

c) “concreción”: concretamente, en concreto 1, en particular 1, específicamente, particularmente 4, sin ir más lejos 1…

43.6b Gramatikaren atal honetan, aurreko sailkapenak uztarturik, euskarazko birformulatzaileak bost sailetan banatzea proposatzen da: a) esplikatiboak; b) zehaztaileak; c) laburbiltzaileak; d) urruntzaileak; e) zuzentzaileak.

Birformulazioa den atzera itzultze horretan modu askotara berrinterpretatzen da aurreko diskurtso atala: a) batzuetan, azalpenak ematen ditu hiztunak (birformulatzaile esplikatibo edo azalpenezkoak: alegia, hau da, hots…); b) beste batzuetan, zehaztu egiten da informazioa (zehaztaileak: zehatz(ago) esanda, zehatz-mehatz, zehazkiago…); c) laburbildu egiten da esandakoa edo balioespen subjektibo bat —berrausnarketa— aurkezten da (laburbiltzaileak: labur esanda, laburbilduz, hitz gutxitan…; azken batean…); d) zenbaitetan, hiztuna urrundu egiten da esandakotik, edo, hobeto esanda, mugatu edo berrorientatu egiten du esandakotik atera daitekeen inferentzia (urruntzaileak: dena dela, dena den, edozein modutan, nolanahi ere, esanak esan…); e) edo zuzendu egiten du adierazitakoa (zuzentzaileak: are hobeto/hobeki, barkatu, bestela esan(da), hobeto esanda…).

Horiek horrela, birformulatzaileen eginkizuna hau da: enuntziatuen edo diskurtso atalen arteko lotura gauzatzea eta haien artean zer-nolako erlazio semantiko-pragmatikoa dagoen agerian uztea: azalpena, zehaztapena, laburbilketa eta berrausnarketa, urruntzea eta zuzenketa.

Euskarazko diskurtso markatzaile birformulatzaileen sailkapena

⁴⁶⁹ “De generalización” deitzen die Martí-k (2008).