Euskararen Gramatika

39.2.6. Zer aditz motarekin osa daitezkeen kontzesio perpausak

39.2.6a Kontzesio perpausetan, bereizketa nagusia hau da: aditz jokatuak / jokatugabeak. Aditz jokatudunak nahiz jokatugabedunak izan daitezke kontzesio perpausak; batzuk bezainbat erabiliak besteak. Batzuetan distribuzioa dialektala (edo geografikoa) dugu; adibidez, arren eta nahiz-en bidez osatutakoen artean, Hegoaldean jokatugabeak dira nagusi (nahiz eta …-en oso gutxi dira; aditz jokatua + …-en + arren ere ez dira asko). Ekialdeko testuetan, berriz, aditz jokatua duten egituren nagusitasuna erabatekoa da bi kasu horietan.

Beste zenbait kasutan, ez dago euskalkikako distribuziorik: bi adizkien artetik bakarra erabiltzen da euskalki guztietan. Adibidez, jokatugabea da erabat nagusi (eta bakarra, gaur egun bederen) -gatik postposizioaren bidez osatzen den moldean, ekialdean zein mendebaldean: (ni) izanagatik … / *naizenagatik… Oinarrian baldintza perpausak dituztenetan ere, ohikoagoa da aditz jokatuduna jokatugabeduna baino: etortzen bada ere / etorriz gero ere. Beste egitura batzuetan, azkenik, aditz jokatuduna bakarrik erabiltzen da: zernahi ere + aditz jokatua (den, izan dadin…); nor (ere) + aditz jokatua (den, baita…); datorrena datorrela gisakoak…

39.2.6b Aditzaren moduari dagokionez, indikatiboko adizkiek dute nagusitasuna kontzesio perpausetan: Egia garratz eta mergatza dan arren, egia beti (Eguzkitza); Ezagutu zaitut, nahiz ez zintudan behin ere ikhusi (Laphitz); Bizten hasia delarik ere, non dugu Larramendiren izena eta omena? (Mitxelena).

Subjuntibokoak ere erabili izan dira, ordea, zenbait kasutan. Adibidez, edozein edo nornahi izenordain zehaztugabeak dituzten egituretan (nornahi izan dadin…): Zernahi izan dadin, Mediterranea deitzen duten itsasoak holako erresumarik ez du bere uhartzean, hedoiezko erresumarik ez bertzerik (J. Etxepare).