Euskararen Gramatika

32.7. [Hainbat … zenbat] gisako korrelazioak

32.7.1. Mailaren alderaketa

32.7.1a Bietara ordena daitezkeen hainbat eta zenbat morfemen arteko korrelazioak maila berdintasuna adierazten du, konparatuak adjektiboak direnean: Bakoitzak du frogaturen haren pazientzia hainbat izan dela luze zenbat pena larria (Etxeberri Ziburukoa); Zenbat ere erdiragarri izan baitzen Ama eta Seme haien batzea Kalbarioko mendian, hainbat pozgarri izan zen orduan Amaren eta Semearen besarkatzea (Intxauspe).

32.7.1b Hainbate(na)z eta zenbate(na)z morfema korrelatuak ere erabiltzen dira mota honetako konparazioan²⁸⁶: Ezen zenbatenaz baitu luze pazientzia, hainbatenaz eman ohi dik gaztigu larria (Etxeberri Ziburukoa); Eta zenbatenaz baita handi gure premia, Jainkoaren faborea hainbatez da handia (Etxeberri Ziburukoa); Zenbatez triste bizia, hainbatez eder saria! (J. P. Arbelbide). Zenbatekoa adierazten duten morfemak dira esaldi horietan ageri direnak, baina, adjektiboekin doazenez, hauen maila da seinalatzen dutena.

32.7.2. Zenbatekoaren alderaketa

32.7.2a Bietara ordena daiteke korrelazio hau zenbatekoa alderatzen duenean ere, hau da, morfemak izenarekin edo aditzarekin doazenean. Aurrean joan daiteke perpaus nagusia, mendeko zenbat morfema atzekaria dela: Gizona hainbat da bere baitan zenbat baita zure begietan (Xurio); Pisatzen duzu hainbertze libera azukre zenbat ere baituzu libera zuku (Eskualdun Kozinera). Bestela ere egin daiteke korrelazioa, zenbat aurrekari dela. Hala, izenarekin: Zenbat bekatu eragiten dituen […], hainbat bekatuzko puñalka ematen dizkio bere arima gaixoari (Mendiburu); Herri honetan badira gutxienez, zenbat baserrietxe, hainbeste iturri (Iztueta). Edo izenordain gisa, hainbeste forma batez ere: Zenbat platera beteta ekarri, hainbeste hustuta bidali (Txirrita). Aditzarekin ere joan daitezke: Zenbat gizonak balio, hainbat lurrak (Duvoisin).

32.7.2b Perpaus bietako adizkiak isilduta, esaera moduko esaldiak egin daitezke: Zenbat gizon, hainbat uste (Duvoisin); Zenbat ataka, hainbat matraka (EZBB); Zenbat sendagile, hainbeste erremedio (Gaztelu); Zenbat buru, hainbat aburu.

Zenbatenaz eta hainbatenaz morfemekin eginiko korrelazioak ere zenbatekoaren alderaketa era dezake, mailaren alderaketa bezala: Zenbatenaz zure buruari bortxa eginen baitiozu, hainbatenaz joanen zara aitzina bertutean (Xurio).

²⁸⁶ Hainbatenaz formari buruz, OEH s. v. hainbat: “Exclusivo de la tradición septentrional, prácticamente desaparece en el s. XX”.