Euskararen Gramatika

31.4.3.11. Perpaus erlatiboen metatzea

31.4.3.11a Izen ardatz batek perpaus erlatibo bat baino gehiago har dezake izenlagun gisa. Hori perpaus erlatiboak juntatuz gerta daiteke, noski, beste izenlagunak bezala juntatzen ahal baitira perpaus erlatiboak: [S. Joanek Sardonix deitzen dion] arri [zuri gorritara ematen duan] bat (Agirre Asteasukoa). Alde bakarrean emanez ere meta daitezke perpaus erlatiboak juntadurarik gabe: [Orok maite dugun] [mesede handiak egin dizkigun] lagun batek esan du.

Halere, aski pisuak gertatzen dira horrelako eraikuntzak, eta gutitan kausitzen dugu, juntadurarik gabe bereziki, bizpahiru perpaus erlatibok baino gehiagok laguntzen duen ardatzik. [Sortzerik ukan ez duen] [ezeztatzerik onets ez dezokegun], bere baitharikako norbeit (J. Etxepare); [Eskualduna derizan] [orok dakiten] berrikarian (J. Etxepare). Erlatiboak ardatzaren eskuinean direnean ere egin daitezke metatzeak: […] izei luze mehar, [osto ala adarrak hain usu dituzten], [frantsesez cyprès deitzen dituzten]ak (J. Etxepare).

31.4.3.11b Perpaus erlatiboen barneko izen sintagmek berek ere izan ditzakete erlatiboak beren barnean, modu horretan erlatiboak pilatzen direlarik, hala nola ondoko adibidean: [[Roland zenaren lagun hoberenetarik zonbait ehortziak izan ziren] tokiaren gainean eraikirik dagon] kapera komentuari (J. Etxepare); [[Gainean jartzen zitzaizkion] emaztekiak amageitzen zituen] harri aipatua (J. Etxepare).

Haatik, esan beharra dago hemen ere, gramatikak eskaintzen dituen ahalen eta hiztunek egiazki beren jardunbide arruntean dituztenen artean alde handia badela, eta literaturan gutitan aurkitzen direla molde horretan bi erlatibo baino gehiago pilatzen dituzten sintagmak, non ez den hizkuntzaren joko gisa hain zuzen. Halako jokoetarik kanpo gertatzen denean, oso itzuli markatuetan kausitzen da: O! Jesus inozentia! [[[Pensa daitezken] nekerik andienekin ekarri duzun] gurutzian kruzifikaturik arkitzen zaren] gure Jaun soberanoa! (Calvariotaco Estacioac). Idazleek, eta itzultzaileek bereziki, gogoan izan behar dituzte perpaus erlatiboen pilatzean gertatzen diren zailtasun horiek, bestelako hizkuntzetan, erlatiboak eskuinetik txertatzen dituztenetan bereziki, ez baitira modu berean antolatzen eta irakurtzen aditzaren ondotik datozenean.