Euskararen Gramatika

31.4.3.10. Erlatibatzea gertatzen den perpausak zer motatakoak izan daitezkeen

31.4.3.10a Perpaus erlatiboak adierazpenekoak dira beti, baiezkoak edo ezezkoak; ezin izan daitezke galde perpausak, ez eta harridura edo aginte perpausak ere. Halere, zati galderak eraiki daitezke perpaus erlatibo baten osagarri batean oinarriturik: Nor bizi den etxean sartu da polizia? Noiz ikusi duzun filmaz mintzo zara? Nork eman zizun liburua galdu duzu? Hiru adibide horietan galdera izenordaina perpaus erlatiboaren barneko osagarri bati dagokio. Hargatik, perpaus erlatiboa bera ez da galderazkoa, perpaus osoa estaltzen baitu galderak. Hots, orokorki izenlagunei dagokien jokabidea kausitzen dugu orduan: Zenbat etxetako jendeekin mintzatu zara?

31.4.3.10b Gaur egun euskalki gehienetan adizkera sintetikoen ondoan izan edo *edun aditz laguntzaileak aurkitzen ditugu perpaus erlatiboetan, bai eta *edin eta *ezan aditz laguntzaileak ere ahalezkoak edo baldintzazko ondoriozkoak direlarik. Halere, mendebaleko euskalkietan (eta bestetan ere lehenago) perpaus erlatiboko adizkera jokatua *edin edo *ezan izan daiteke ahalezkoa edo baldintzazkoa izan gabe: Eztio bat ere [gertha dakion] egitekok kalterik eginen batere bekhaturik ez duenari (Axular); [Emakume hari pozgarri ekiozan] berbak esaten (Erkiaga); [Entzun dagian]ari dantzan eragiteko txilibitua (Azkue). Erlatibo subjuntiboak, halere, aski markatuak dira gaurko euskaran, mendebaldeko testuetan ere. Hori besterik izan arren, lehenago erran dugun bezala, ez da arazorik, berriz, perpaus subjuntiboak osagarri direnean haien barneko izen sintagma baten erlatibatzeko; kasu horretan, gaineko aditzak dio erlatiboari abiapuntua ematen, eta bestelakoa da egitura: [[Lehen baino lehen buka dezazun] nahi nukeen] lana.