Euskararen Gramatika

30.4.2. Predikatuen argumentu sarea

30.4.2a Aurreko puntuetan esanak kontuan hartuta, predikatu bakoitzak zer argumentu sare eratzen duen jakin beharko genuke eta ikusi sare horretan zer leku duten perpaus osagarriek. Bistan da gramatika honek ezin duela horrelakorik eskaini. Hiztegiek jaso eta bereizten dituzte predikatu bakoitzaren adierak eta horiei loturiko joskerak. Hala ere, adibide batzuk eman ditzakegu. Geroko azalpenetan forma bakoitzeko osagarriak (-(e)la, -(e)n, -(e)nik, -tzen, -tzea eta abar) zer predikatu motarekin konbinatzen diren azalduko da. Hemen, alderantzizko bidetik, predikatu batzuek zer argumentu sare eratzen duten ikusiko dugu lehenik, eta argumentu horietatik perpaus osagarri zein diren edo izan daitezkeen seinalatuko dugu gero.

30.4.2b Ekarri predikatuak, esaterako, baditu argumentu osagarri komunztaduradunak (zerbaitek/norbaitek, zerbait/norbait, [zerbaiti/norbaiti]) eta komunztaduragabeak (nondik, nora, [zertara]).

Horietatik bi aukerakoak dira: zerbaiti/norbaiti, eta zertara. Gainerako argumentuak, agerian zein isilean, ezinbestean lotuak dira EKARRI predikatuarekin. Bestalde, zertara aukerako argumentua perpaus osagarri jokatugabeez baino ezin da gauzatu: konpontzera EKARRI. Sintagmek zein perpaus osagarri jokatugabeek gauza ditzakete beste argumentuak: haizeak euria EKARRI / bizitzeak hiltzea EKARRI. Baina, lehen esan bezala predikatuaren beraren esanahia ere modulatuz doa argumentuen izaeraren arabera: haurrak liburua EKARRI (etxetik eskolara) / haizeak euria [berekin/ondotik] EKARRI / bizitzeak hiltzea [ondorioz] EKARRI (ekarri = eragin).

30.4.2c Erabaki predikatuak osagarri komunztaduradunak baino ez ditu: zerbaitek/norbaitek, zerbait ERABAKI.

Gehienetan biziduna izango da kanpo-argumentua, subjektu posizioan gauzatzen dena. Baina izan daiteke zerbaitek ere: hedabideen jarrerak auzia ERABAKI nahiz hedabideek halako jarrera izateak auzia ERABAKI. Gehien- gehienetan, ordea, norbaitek zerbait ERABAKI izaten da joskera eta esanahia, eta zerbait hori perpausezkoa, dela jokatua zein jokatugabea: etxean geratzea / geratuko zarela ERABAKI.

30.4.2d Azken adibide bat ematekotan, azter ditzagun IKUSI predikatuak dituen adieretako batzuk eta horietako bakoitzak duen argumentu sarea: ikusi (begiz) / ikusi (ohartu) eta ikusi (egiaztatu).

Adiera bakoitzak du bere joskera perpaus osagarriei dagokienez: ikusi zaitut erretzen / ikusi dut erre duzula / ikusiko dugu (nork, nola) erretzen duen.