Euskararen Gramatika

30.4.1. Osagarri-erlazioa

30.4.1a Perpaus nagusian betetzen duten funtzioaren ikuspegiari beste bat ere gehi diezaiokegu perpaus osagarriak aztertzean. Sarreran esan dugu perpaus nagusiko elementuren batek, gehienetan aditzak edo predikaturen batek, hautatzen dituela mendeko perpaus osagarriak. Hau da, ‘osagarri erlazioa’ dago elementu gobernatzaile horren eta perpaus osagarriaren artean. Horrek, aldi berean, bide ematen digu aztertzeko zer leku duten perpaus osagarriek perpaus nagusiko argumentuen artean.

30.4.1b Perpaus osagarria da barne argumentua adierazteko aukera bakarra. Hala gertatzen da, esaterako, uste izan aditzarekin: [-ela] osagarri jokatua da barne argumentua, zer, adierazteko modu bakarra. Edo ausartu aditzarekin: -tzera/-tzen osagarri jokatugabeak baino ez ditu aukeratzen. Gehienetan, ordea, perpausen argumentu sare arruntez baliatzen dira osagarriak: Ahaztu naiz haizeaz/lagunaz/istripuaz, eta, horren ondoan, Ahaztu naiz lagunari deitzeaz. Berdin beste bikote honetan ere: Menditik dator haizea / Zuk egia erdi hori esatetik dator arazoa. Azken adibide honetan argi ikusten da perpaus osagarri jokatugabeak adiera abstraktuago bat ematen diola etorri predikatuari, ez hain fisikoa. Eta, bestalde, bi aukera horietako bakarra onartzen du perpausak: nondik edo zertatik. Ezin ditugu biak metatu: Zuk egia erdi hori esatetik dator arazoa (*zure etxetik/*zugandik).

Beste batzuetan, berriz, bateragarriak dira perpaus osagarria eta postposizio atzizki bereko bestelako argumentua: Gauzak argitzera nator hona/zugana. Goraxeago esan bezala, aditz gobernatzailearen argumentu sarea hartu behar dugu kontuan jokabide desberdin hauek ulertzeko. Ausartu bezalako gobernatzaile batek perpaus osagarria baino ez du hautatzen. Etorri aditzak, ostera, har ditzake perpaus osagarri jokatugabeak (zertara), baina ez du hori aukera bakarra; mugimendu fisikoa adierazteko nondik eta norengana postposizio sintagma arruntez osa daiteke esaldia. Edo bi batera agertu (nora, zertara), aurreko adibidean bezala. Baina osagarria hartzen badu, beste esanahi bat gehitzen zaio etorri aditzari: gogoaren mugimendu irudizkoarena, alegia.

30.4.1c Beraz, predikatu gobernatzaileak kasu marka arruntez baliatzen dira beren esanahi espezifikoa emateko perpaus osagarriei, baina esanahi espezifiko horrek, aldi berean, predikatu gobernatzailearen adiera uki dezake. Hitz batean, konplementazio erlazioa alde bietarakoa da, eta alde bietan du eragina.