Euskararen Gramatika

30.1.2.1. Elementu gobernatzaileak

30.1.2.1a Gehienetan aditzak izaten dira elementu gobernatzaileak, mendean perpaus jokatua nahiz jokatugabea hartzen dutenak: Garaiz etorriko direla esan dute; Ez dut uste garaiz etorriko direnik; Afaltzeko garaiz iristea espero dut; Diru guztia xahutu duen galdetu diot; Ez dakit Parisera joateko zein ordutako trena hartu; Azterketa bi orduan egiteko agindu digu irakasleak. Beste batzuetan izen sintagma izaten da elementu gobernatzailea: Aspalditik dut gauzak okertzen ari zaizkiolako susmoa; Zergatik ote dute egia entzuteko beldur hori?

30.1.2.1b Elementu gobernatzailea ISa denean, perpaus osagarria izenlaguna dela pentsa daiteke; eta, hain zuzen ere, -ko erlazio atzizkia ageri zaigu eman ditugun bi adibide horietan (§ 21.7.4.2h). Baina -en menderagailua ere har dezake IS baten azpiko perpaus osagarriak: Ezetz esan dio bere diru guztia galduko duen beldurragatik. Gutxiagotan, baina adjektiboa edo graduatzailea ere izan daiteke gobernatzaile: egiteko zail/neke; erosteko garestiegi.

30.1.2.1c Bestelako predikatu edo predikatu-egiturak ere izan daitezke gobernatzaile: Horixe joango naizela!; Eskerrak ama etorri dela/den; Beharrezkoa da norbait zuzendari izendatzea; Okerrena da ez direla ezertaz konturatu; Ez dago argi etxea salduko ote duen. Baita izen baten inguruan eratutako predikatu-egiturak ere: Sospetxa daukat, ikusitakoak ikusita, ezin dugula ezer onik espero zuzendari berriagandik; Ternuako hegietan galduak zirela etorri zen berria (J. P. Arbelbide); Erabakia hartu zuen ordutik aurrera helburu handiagoetara joko zuela beti (Asisko Frantzisko, Asisko Klara).

30.1.2.1d Zenbaitetan badirudi ez dagoela elementu gobernatzailerik: Aitaren partez, bihar etorriko dela; On degizula! Egitura desideratiboak eta exhortatiboak (zerbait egiteko eskea, erregua… adierazten dutenak) dira, gehienetan. Baina horrelako egituretan ere egon badago gobernatzailea, isilpean bada ere. Beraz, perpaus osagarria aurkituko da beti gisa horretako osagarria eskatzen duten gobernatzaileekin.

30.1.2.1e Baina konplementazio motaren arabera, askotan “ordain” bat jar daiteke perpaus osagarriaren ordez. Hori erakusleak, esaterako, adierazpen perpausak, zehar-galderak edo perpaus izenlagunak ordezka ditzake: Hori esan digu; Horretaz gogoratu gara; Hori galdetu dute; Horren beldur dira. Hala adberbioa, berriz, adierazpen perpaus batzuen lekuan erabil daiteke: Hala uste dut; Hala esan dute. Baietz eta ezetz erabil daitezke zenbait adierazpen perpaus osagarriren lekuan: Baietz esan du; Ezetz uste dugu.