Euskararen Gramatika

28.5.4.2. Balioak

28.5.4.2a Ala juntagailua galde perpausetan erabiltzen denean, elkar baztertzen duten aukerak juntatzen dira: Hilak ala biziak daude? (Iturzaeta); Ez dakit zinemara joango naizen ala etxean geratuko naizen. Juntagaien artean bat aukeratu behar dela adierazten dugu, eta gainerakoak baztertu. Horrexegatik dira askotan antonimoak ala-k elkartzen dituen osagaiak: “bai ala ez”, “pobre ala dirudun”, “bertan jaio den ala datorren zerutik”… Baina berez ez da nahitaezkoa kontrakoak edo antonimoak izatea. Bi osagai baino gehiago elkartzen direnean nabarmentzen da hau argiena. Aurretik eman dugun adibide bat berriro ekarriz: Beriala igarriko dautzu zein markakua dan, Buick ala Chevrolet ala Citroen ala Amilkar ala… (Kirikiño). Buick, Chevrolet, eta abar ez dira kontrakoak, baina marka batekoa izan behar du autoak, eta marka hori zein den aukeratzea da kontua. Hiztunak desberdintzat ditu, beraz, aurkezten dituen aukerak.

28.5.4.2b Adierazpen perpausetan, ostera, berdintsu zaizkigun aukeren aurrean gaudela adierazten dugu ala juntagailuaren bidez. Horrelakoetan hiztunak ez du desberdintasun handiegirik ikusten aukera baten eta bestearen artean; ez zaio axola bat nahiz bestea hautatu: […] eskualdun giristinotasunaz ala jazko haizeaz berdintsu axola dutenak (Hiriart-Urruti); Murde ala jaun bardintsu zautzue, ez dea ala? (Hiriart-Urruti). Orobatasuna adierazten da adibide hauetan, aurretik aztertu ditugun juntagailu hautakariak adierazpen perpausetan genituenean bezala; berdin(tsu) hitza azaltzeak ere laguntzen du interpretazio hori izaten. Areago, zenbaitetan multzo bateko talde desberdinak adierazteko-edo balioa duela dirudi, batez ere guztiak, oro, noiznahi eta antzeko sintagmen aposizioan doazenean ala-k elkartzen dituen osagaiak: Aski zen haren ikustea, noiz nahi, astelegun ala igande, bere artalde maitearen erdian (Hiriart-Urruti).