Euskararen Gramatika

27.1. Komunztadura argumentala

27.1a Euskal aditzak oso morfologia aberatsa du, adizkietan, besteak beste, ageri diren komunztadura markek aski argi erakusten duten gisan. Denok dakigunez, subjektuaren, zehar-osagarriaren eta osagarri zuzenaren markak islatzen dira aditzean: Nik Joni liburuak ekarri dizkiot perpausean hiru argumentu ikusten ditugu (nik, subjektua; Joni, zehar-osagarria; liburuak, osagarri zuzena), eta aditz laguntzaileak (dizkiot) hiru argumentu horien erreferentzia erakusten du: -t (subjektu singularreko lehen pertsonaren atzizkia), -zki- (osagarri zuzenaren numero komunztadura marka) eta -o, (zehar-osagarriaren hirugarren pertsona singularreko komunztadura marka). Hiru sintagma horiek aditzaren argumentuak dira, eta horregatik hitz egiten dugu komunztadura argumentalaz: dizkiot da komunztadura argumentalaren erakusgarria. Hori dela eta, Mikel ikusi dut esango bagenu, hor ere dut adizkiak bi argumenturen (nik – Mikel) komunztaduraren marka erakutsiko liguke.

27.1b Baina Mikel ikusi dut perpausaren ondoan, baditugu beste forma hauek ere: Mikel ikusi diat / Mikel ikusi dinat. Esanahiari dagokionez, hiru formek, ikusi dut/diat/dinat, gauza bera adierazten dute: bi argumentu dituela aditzak. Non daude, orduan, desberdintasunak? Esan dezagun, hasteko, hiruen artean forma neutroa, ez-markatua, dut dela eta, beraz, hori dela oro har gehienetan, egoera ez-markatuetan, erabiltzen dena hiztunen artean. Berez, ikusi dut, alde batetik, eta ikusi diat/dinat, bestetik, bi erregistroren aldaerak dira: arrunta bata, markatuak besteak. Ikusi diat/dinat horrek ingurune berezia eskatzen du erabili nahi baldin bada. Eta solaskidearen sexuaz ere zerbait esaten digu: ikusi diat erabiliz gero, badakigu gizona dela gure hizketa laguna, eta ikusi dinat adizkiaren kasuan, ostera, andrea. Bi forma horiek, ikusi dut adizkiak ez bezala, solaskidearen gaineko informazioa ere ematen digute. Horretan bereizten dira forma neutrotik.