Euskararen Gramatika

24.2. Aditzezkoak ez diren predikatuak

24.2a Eginkizun honetan —predikatu nagusi nahiz bigarren mailako predikatu— kategoria eta era askotako elementuak aurkitu ditzakegu. Perpauseko aditzaren nolakotasunek, eta oro har, egituraren ezaugarriek elementu batzuei edo besteei emango diete bidea.

24.2b Aditzezkoak ez diren predikatu askoren oinarrian adjektiboa egon ohi da. Adjektiboen bidez sarritan ezaugarriak eta propietateak adierazten dira, eta egokiak suertatzen dira subjektuei atributuak lotzeko eta, era horretan, subjektuei buruz predikatzeko: Angulak garestiegiak dira nire etxerako; Zerua urdina da; Nire txirrindua zaharra da; Labana hura oso zorrotza zen; Harrigarria gertatu zait zure erabakia. Adjektiboa artikuluarekin nahiz artikulurik gabe azal daiteke: Ederra izan da ikuskizuna; Eder dira txoriak kantuan. Jatorrian adjektiboak izan gabe, adjektiboen ezaugarriak dituzten beste zenbait elementu ere erabiltzen dira eginkizun honetarako: partizipioak, artikulua erantsita (nekatua aurkitu zaitut; bihotza erdibitua daukat) eta dagozkien osagarriak eramateko aukerarekin (eskuz eginak dira saski hauek; Moskun erosia da vodka hau); -ko postposizioa eta artikulua erantsiz adjektibo ezaugarrietara ekartzen diren elementu desberdinak (arazo hori egiturazkoa da; gurpil horiek elurretarakoak dira; ardo hau Errioxakoa da; eskuz egindakoak dira saski hauek; horrelakoa da nire autoa); -en genitiboa eta artikuluarekin osatzen direnak (nebarenak dira liburu horiek).

24.2c Oinarrian izena dutenak ere agertzen dira predikatu modura, baina gutxiago, eta ingurune sintaktiko eta semantiko zehatzagoetan. Gehienetan identifikaziozko egituretan azaltzen dira: Gure arriskua globalizazioa da. Hortik kanpora, oro har predikaziozko interpretaziorako bidea ematen duten izenekin errazago agertzen dira. Horrelakoen artean daude jarduera izenak, lanbideekin, karguekin edo zereginekin lotutako izenak (Miren medikua da; zu zuzendaria zara) edo erreferentzia zehatza ematea zailago duten izenak (urrunera ikusi genuena elurra zen). Izenarekin batera beste elementu batzuk ere ager daitezke, bereziki adjektiboa, eta sintagmari nahi adinako konplexutasuna eman: Nire laguna irakasle ona da; Lagun ona zaitut; Ni zure nagusia izango naiz. Hauez gain, aditz eta egitura jakin batzuetan, artikulurik gabeko izen soilak ere azaltzen dira predikatu gisa: Artzain joan zen Kaliforniara; Printzea igel bihurtu zen; Lehendakari hautatu dute; Ordezkari izendatu dute.

24.2d Adberbioek, bereziki moduzko adieratik hurbil daudenek, aukera ona ematen dute uneko egoerak adierazteko, eta sarritan aurkituko ditugu predikatu zereginean; bai predikatu nagusi modura (zuk esandakoa ondo dago; aspaldian gaizki dabiltza nekazariak), bai bigarren mailako predikatu gisa (isilik hartu ninduten taldeko kideek; ondoezik ikusi nuen osaba). Adberbio izaera hartzen dute, halaber, partizipioari -ta edo -ik erantsiz osatzen direnek, eta askotan aurkituko ditugu predikatu modura: Asperturik nago; Kezkatuta dabil Mikel.

24.2e Zenbait postposizio sintagma ere izan daitezke predikatu —nagusi edo bigarren mailako—; bereziki uneko egoerak adierazteko bidea ematen dutenak: Umore onean inguratu zitzaigun Josu; Guraso asko ezinean dabiltza; Kemenik gabe jarraitzen du Korok; Ez zaitut txapelarekin irudikatzen; Umore txarrez jarraitzen duzu; Pello ez dago bere onenean; Indar gutxirekin sumatzen zaitut. Aipamen berezia behar du prolatiboak: Agintariek inozotzat hartzen gaituzte; Semetzat hartu zuten Jon; Etxekotzat naukate familia horretakoek.

24.2f Mendeko perpausak ere ager daitezke predikatu modura: Zer egin ez dakiela dago Maddi; Arropak ondo lehortuta gorde behar dira; Alabaren jokabideaz gogaiturik sumatu nituen gurasoak; Adurra zeriola zegoen, maiteari begira; Ongi ikasiak ditugu arau guztiak.