Euskararen Gramatika

22.6.2. Nola-ren bestelako erabilerak

22.6.2a Baditu adberbio honek beste erabilera batzuk ere. Batzuetan perpaus osagarrietan erabiltzen dugu: Eta ikusi duzu nola eraman duten arima infernuko ministroek? (Lizarraga); Hara, entzun al duk nola deitu didan? (Navarro).

Beste batzuetan esaera adberbial batzuetan, eta moduzko perpausetan ere: Eta, nola diren gauzak, bihotza oraindik ere samurtu egiten dit gogoratzeak (Saizarbitoria); Guti aski zikindu edo anitz zikindu, nola gerta (Herria); Arras bakan oro har, nahiz izan zitzakeen gurekilako aldi luzeagoak, nola gerta (Herria); Gizonek dituzte hartzen beren gainlore arruntak, nonahi atzeman daitezkeenak, hala nola arrosak (J. Etxepare); Zertako profetizatzen duzu, erranez: Hau dio Jaunak: Hona hiri honen ematera nola hala Babiloniako erregeen eskuetara, eta hark hartuko du (Duvoisin); Deusek ez nau hala samurrarazten nola holako gauzen ikusteak (Duvoisin). Edo ‘adibidez’ esan nahi duela: Dantza jauzietan bazituen berak arrainaturik franko pieza, hala nola “Milafrankarrak”, “Baztandarrak”, “Ainhoarrak” eta beste (Aintziburu eta Etxarren).

22.6.2b Mendeko perpausari bide emateko erabiltzen da (adizki laguntzaileak menderagailua behar duela): Nola gaur dugun lehen eguna, berritik hasiko gara (Xalbador). Eta zerbaiten araberako testuingurua adierazteko (berriz ere laguntzaileak menderagailua behar du): —Lizardiren zenbait pasarte ezin daiteke uler. —Nola irakurtzen den; Eta eguna luzeago edo motzago nola den, hiru ordutara alda litekeela [erlojua] (Munita). Konparaziozko testuinguruetan ere: Hainbertze ontasun badu semeak nola bere aitak (Duvoisin); Iturburura joatea ez da hain makur handia nola den tarteko horietan gelditzea (Villasante). Gainerako galdetzaileekin ere gertatzen da: Onuragarria izango dula? Nondik ikusten den; Noiz ateratzen garen, argiago edo nekatuago egongo gara.

Ezezko testuinguruan, konparaziozko perpaus batzuetan: Ez duzu arbola itsusiagorik nola baita olibondoa (J. Etxepare). ‘Bezala’ren esanahia duela: Uste dute ezin dela deus ere eskriba daitekeela lengoaia hartan, nola bertze orok baitute eskribatzen berean (Etxepare).

Harridurazko perpausetan ere erabiltzen da: A zer kanta! Nola bihotza jotzen duen! (Larzabal). Sinesgarritasun eza erakusten du batzuetan: Nola! Zer darasazu, gizona?, erraten dio apezak (Hiribarren).

22.6.2c Atzizki adierazkorra, edo gutxi gorabehera markatzen duena da -tsu (gaur egungo testuetan ez du ia lekukotasunik, pixka bat gehiago nolatsuko izenlagunaren forman): Segur naiz irakurtzaile zenbait bederen jakin nahiak direla nolatsu iragaiten ziren eresia emaite horiek (Lafitte); Huna nolatsu duten moldatu guzia (Hiribarren).