Euskararen Gramatika

22.5.6. Maila markak, esaera adberbialak eta bestelakoak

22.5.6a Adberbio hauek maila markak onartzen dituzte: oso hurbil, hurbilegi, hurbilago eta abar. Marka adierazkorrak ere, batzuek bederen, urrutitxo…: Horrez gainera, Etxalar urrutitxo eta bidea laburtu (Anabitarte); Horra non urrunsko bi gizon ikusten dituen: biak bizardunak (Zerbitzari).

Jatorrizko izen batzuk postposizioak hartu ondoren nolabait adberbio gisa iharturik geratu dira, eta hala erabiltzen ditugu: aurrera, gora, kanpora, barnean, behean goian, aldamenean, goiti eta abar.

22.5.6b Baditugu, bestetik, lekua adierazten duten esaera adberbialak ere. Hor sartzen dira, batetik, galdetzaileetatik sortuak: nondik nora (moduzko esanahia ere badu). Inesiboaren gainean eraikiak ditugu beste batzuk: aldapan gora, maldan goiti, maldan behera, kalean bar(re)na, kalean zehar… Horrelakoetan, adberbio horiek postposizio balioa dute, eta emankorrak dira: kalean gora, mendian gora, eskaileretan gora… Azkenean, baditugu bestelako batzuk ere: han-hemen, non edo non, nora edo hara, nondik edo handik, handik edo hemendik, gainbehera, goiti-beheiti, gorabehera, tokian-tokian, hor nonbait… Eta hor sartu behar genuke gero eta … -ago egitura ere: gero eta urrunago.

22.5.6c Lekua markatzen duten erakusleek adberbio bat eraman dezakete aposizioan, dela adberbioaren erreferentzia mugatzeko (hor goiti, han urrun…), dela gehigarri huts hura indartzeko (han bertan…). Eta postposiziodun sintagmek ere: mendian urruti…