Euskararen Gramatika

22.5.5. Adberbio-adjektiboak

22.5.5a Bada, oraingoz, bestelako multzo bat ere sail honetan: gertu, urrun, hurbil, urruti eta abar. Horietako batzuk adberbio (hurbil bizi da; urrun da) nahiz adjektibo (negu hurbila; mendi urruna). Zail da esatea adberbio diren adjektibo gisa erabiliak batzuetan, edo alderantziz gertatzen den.

22.5.5b Askotan postposizio markak hartzen ahal dituzte: aldean, gertutik, urrutira… Zernahi gisaz, -tik postposizioarekin hurbildik/hurbiletik eta urrundik/urrunetik sortzen dira. EGLU-I liburukian (329) zehazten zen hurbildik adberbioa dela, eta hurbiletik adjektiboa. Hori ez da, hala ere, guztiz horrela: egia da hurbildik beti adberbio gisa erabili dela tradizioan eta hala erabiltzen dela egun ere: Baina arrastoa hurbildik segitzen diegu (Txillardegi); Ez oso hurbildik (Garate); Oi lurra, orai hurbildik hire gainera ixuriren dinat ene haserrea (Axular). Baina hurbiletik bietara erabiltzen da: Jesus nobleari zaio loturen hurbiletik (Etxeberri Ziburukoa); Halaber naiz Jaungoikoa itzultzen zuregana. Peril hurbiletik salba nazakenarengana (Etxeberri Ziburukoa); Joanesek bala baten haizea hurbil-hurbiletik sentitu zuen pasatzen (Bidegain); Urrunetik edo hurbiletik lurraren burtu batetik bertzera gure inguruan diren jendaki guzienak (Duvoisin); Errepublikak hurbiletik kontrolatzen baitzituen apezen harat-honatak (X. Arbelbide). Adibide horietan ikusten da hurbiletik adberbio gisa erabilia. Noski, adjektibo gisa ehunka adibide atzemanen ditugu.

22.5.5c Urrundik/urrunetik bikotearekin ere gauza bera gertatzen da, urrunetik bietara erabiltzen baita, baina urrundik beti adberbioa baita: Ihardetsi zioten: Anitz leku urrunetik etorri dira zure mutilak, zure Jainko jaunaren izenean (Duvoisin); Eta Dabid bertze aldera iraganik, gelditu ondoan urrunetik mendi bizkar batean […] (Duvoisin); Hazienda haiek, urrunetik aditu balute bezala sainduaren boza jauzteka abiatu ziren kaperako alderat (M. Elizanburu).