Euskararen Gramatika

21.8.3. -KOren osagarria, inesiboaz bestelako leku/denborazko PSa

21.8.3a Leku/denborazkotzat hartu ohi diren PSen azpian maiz inesiboa badugu ere (Loiolako bilera < Loiolan egin zen bilera), beste askotan ez dugu inongo inesiborik. Zuri buruzko iritzia diogunean, beste zerbaitez ari gara, ez leku/denboraz ez eta ere inesiboaz. Honen azpian, zuri buruz duten iritzia edo dugu. Hala ere, Loiolako eta zuri buruzko sintagmak, funtsean, modu berean osatuak daude: [_PS [_PS {Loiolan / zuri buruz}] -KO]. Diferentzia bakarra ‘azpiko’ PSan dago: batean inesiboa da ([_PS LoiolaN]) eta bestean instrumentala ([_PS zuri buruZ]). Modu berean, etxerako bidea, zerutikako ezaupide bat eta abarretan ere -koren osagarrian inesiboa ez da ageri normalean, baina bai beste bat, beharbada: Etxe(ra)ko bidea hartu zuen (< etxera + -ko); Zerutiko ezaupide bat eskatzen zioten (Iraizoz) (< zerutik + -ko); Zerutikako dei ezti bat entzun zuen (< zerutik + -ko).

21.8.3b Azken adibide hauen pareko da honako hau ere: Zeruko dei bat izan zuela zioen. Holakoetan ohikoena isilpean inesiboa dagoela pentsatzea bada ere (zeruko < zeruan + -ko), ez da beti horrela izaten. Izan ere, zeruko deia izan liteke zerutik datorren deia. Modu berean, Parisko trenak motel dabiltza diogunean ere ondoko hiru hauetariko edozein interpretazio egin liteke, berez: a) Parisen dabiltzan trenak; b) Parisera doazen trenak, edo c) Paristik datozen trenak. Hortaz, inesiboa, adlatiboa eta ablatiboa, hirurak, -koren azpian ‘ezkutuan’ egon daitezke, neutralizatuak, nolabait. Hortaz, bost herritako alkateak sintagma [_PS [_PS bost herritan] + -ko] alkateak dugula onar liteke (‘bost herritan diren alkateak’, alegia). Baina, testuingurua nolakoa den, [_PS [_PS bost herritatik] + -ko] alkateak gisa ere interpreta liteke: ‘bost herritatik etorri diren alkateak’. Etorri aditzaren ordez beste bat bagenu, bidali adibidez, azpian adlatiboa dugula ere interpreta liteke: Bost herrita(ra)ko gutunak bidali dituzte. Nolanahi ere, azpian hiru PS horiek izan ditzakegu, berez.