Euskararen Gramatika

20.2.1.2. Harik/honik/arean, adberbio ihartuak

Bestalde, harik (< har-ik), arean (< har-ean), honik (< hon-ik) adberbio formak ere hor ditugu, handik eta hemendik-en parean. OEHn badira harik ablatiboaren adibideak: Zelan arik atera zortzi gaiskinak? (Mogel). Beste PS edo AdbS batzuekin ere aurki daiteke Añibarroren edo Mogelen testuetan: harik aurrera, harik hona, harik laster… Gaur egun denborazko mendeko perpausetan erabiltzen da harik eta partikula konplexuan, ezkerrean ezarririk, hondarreko muga adierazteko (§ 36.10a): Ez nintzen konturatu harik eta zu ikusi zintudan arte. Honik ablatiboaren adibide gehien-gehienak Bizkaiko autoreen testuetan aurkituko ditugu: honik aurrera (honerik aurrera ere bai Añibarrok), honik hilabetera, honik bigarren egunean… Onik aurrera beste bat isango nas! (Añibarro). Baina nekez aurkituko dugu gaurko testuetan forma horretako erakusle ablatiborik¹⁷⁵. Arean adberbio ihartuan, berriz, argi ikusten da Bizkaiko ablatibo zaharra, testuetan h gabe ageri dena: arean < har-ean (Azkue 1923: 10; Lakarra 1984: 161-193). Euskaltzaindiaren Hiztegiak jaso du arean, baina ablatibo baliorik gabea (‘zerbait’ edo ‘ezer ez’ balioan batetik; ‘segurki, dudarik gabe’ balioan, bestetik). Lazarragarengan lehen graduko ablatibo zaharra ere ageri da: honerean. Baina forma horiek guztiak zaharrak dira; gaur ez dira erabiltzen esapide eginetan ez bada. Forma estandarrak, jakina, gaur euskararen eremu zabalean hemendik, hortik, handik dira. Honik, harik modukoak esapide eginetan erabiltzen dira bereziki.

¹⁷⁵ Besterik da honik = onik (batez ere Ipar.) gaur ere aurkitzen dena (ikus Egungo Testuen Corpusa).