Euskararen Gramatika

16.2.4. Bat eta batzuk: kasu markak

16.2.4a Hauek dira bat-en kasu markak:

Mugagabea: bat, batek, bati, baten, batentzat, batekin, batez, batean/baten, bateko, batera, batetik. Mugatua: bata, batak, batari, bataren, batarentzat, batarekin, bataz, batean, bateko, batera, batetik.

16.2.4b Bat zenbatzaileak -tzu pluralgilea har dezake, batzuk kolektiboa sortuz: Oilo batzuk ikusi ditugu etxe inguruan. Kontura gaitezen, zernahi gisaz, batzuk ez dela zenbatzaile zehaztua, baizik zehaztugabea: ez dakigu zehatz-mehatz zenbateko kopuruari egiten dion erreferentzia batzuk honek. Euskalki guztietan, salbu erronkarieraz, erabili izan da. Idazleen artean historikoki bi sistema agertu badira ere (batzu/batzuk eta batzuk/batzuek, absolutiboa eta ergatiboa bereizteko), egun batzuk/batzuek (abs./erg.) nagusitu da, forma aldetik gainerako sintagmekin parekatuz horrela. Inesiboan batzuetan izan da erabiliena XVIII. mendeaz geroztik, eta genitiboan, kasu bakanen bat kendurik (Leizarraga, esaterako, eta ez da sistematikoa) beti batzuen ageri da, ez batzuren.

16.2.4c Lehenago (§ 16.2.2g) ikusi dugu genitiboaren ondotik bat erantsirik ‘(multzoko) norbait, zenbait’ (gutxi, hala ere) adierazi nahi duela: Adiskideren bat ere etorri zen afaltzera. Bakarra izan daiteke, edo bizpahiru. Batzuk ere erabil dezakegu ingurune horrekin eta orduan ‘zenbait’ adierazi nahi du (Hegoaldean erabilia): Gero deitu zituen besteren batzuk (Ubillos); Gauza handiren batzuk Jesusen kontra esan zituztelako antzean (Lardizabal); Zaparrada gogorren batzuk hartu omen dituzte (Agirre).