Euskararen Gramatika

14.10.5.4. On, hobe…

14.10.5.4a Hobeto (hobeki) eta hobe. Honetaz ere ohartxo bat egin behar da, gauzak batzuetan aski nahasiak gertatzen baitira. Hobe adjektiboa da, on-i dagokion konparatibozko forma, hain zuzen. Baina ongi/ondo adberbioei dagozkien konparatibozko formak hobeki eta hobeto dira. Hortaz, hobeago eta hobetoago esatea alferrikako zerbait esatea da, hobe eta hobeto aski baitira. Hobekiago-ren kasuan ere berdin gertatzen da, hobeki aski bailitzateke. Holaxe esaten du EGLU-I liburukiak (190).

14.10.5.4b Kontua da, ordea, idazleek ez dutela gauza bera pentsatzen. Gure literatura tradizioan asko erabili izan da hobeago, egile anitzen lumetan: Ez dut erremedio hobeagorik (Pouvreau); Seguruago da anitzez, eta hobeago (Xurio); Meta handiago eta hobeago (Duvoisin); Ezin ediren dezaket erremedio hobeagorik (Axular); Harentzat baita hobeagoa (Etxeberri Ziburukoa); Hobeago ere bainuke (Haraneder); Promes hobeagoen gainean (Leizarraga); Ura baino hobeagorik deus (Larzabal); Zer hobeagorik (Aranbillaga); Berri hobeagorik (Barbier); Bera baino hobeago den bat (Uriarte); Non eta hobeagorik ez den (Kardaberaz) eta abar. Esan daiteke ia idazle gehienek, guztiek ez bada, behin eta berriz erabili dutela. Hobe ere, jakina.

Egungo literaturan ere nahiko arrunta da hobeago aldaera. Bestetik, hobetoago Uriartek, Soroak, Urangak, Lardizabalek, Altzagak… erabiltzen dute eta badira egungo testuen adibide batzuk, ez anitz. Hobekiago honako idazle hauek daude erabiltzaileen artean: Etxeberri Sarakoa, M. Elizanburu, Axular, Mirande, Larzabal, Xurio, Pouvreau, J. Etxepare, Baratziart, Etxeberri Ziburukoa, Haraneder, Materre, Aranbillaga, Arbelbide, Duvoisin, Hiriart-Urruti eta abar. Egungo literaturan arras hedatua da aldaera hau. Hortaz, laburtuz, hau esan daiteke: nahiz eta aldaera erredundanteak izan, asko erabili dira, batez ere hobeago eta hobekiago (Iparraldean), literatura tradizioan. Eta gaurko idazleen artean ere bi aldaerek badute tokia. Hizkuntzetan gauza erredundante asko ageri dira, eta euskara bera ere zenbait kontutan aski erredundantea da.

14.10.5.4c Aipa dezagun hemen, zernahi gisaz, erabilera oker bat: nola esan? galderak adberbioa eskatzen du ezinbestean erantzunean, eta ez adjektiboa. Hortaz, horrek hobeki esan / hobeto esan edo hobeki erran eskatzen du, eta inondik ere ez *hobe esan. Egia esateko, tradizioan badira esapide honen adibide batzuk, nahiz ez gehiegi ere, denak adberbioarekin osatuak: hobeki erran, hobeto esateko, hobeki esan eta abar. Ordea, gaurko literaturan holako ehunka adibide badira, baina esan beharra da *hobe esan ere guztiz hedatua dela, nahiz ez-gramatikala izan. Idazle askok erabiltzen dute, corpusek erakusten duten gisan.